живительный, -ая, -ое денден, гlopa доуьйту; ~ый воздух - гlopa доуьйту xlo; ~ая сила - гlopa доуьйту ницкъ
живность ж собир. разг. са долу х1ума; всякая ~ - таип-тайпана са долу х1уманаш
живо нареч. 1) (ясно, отчётливо) дика; я ~ помню своего дедушку- суна дика дагавог1у сайн деда 2) разг. (быстро) сихха; он ~ вызвал врача - цо сихха (или сихонца) лор вийхира ; ~!, ~! - же!, же!
живой, -ая, -ое 1) (живущий) дийна; он жив и здоров - иза дийна а, могуш а ву; остаться в ~ых -дийна виса 2) (оживлённый) каде, х1айтьаьлла; ~ая беседа – х1айтъ-аьлла къамел 3) (подвижной) каде; ~ой ребёнок - каде бер 4) перен. (реальный) долуш долу; (о людях) дийна [долу]; ~ой пример героизма-турпалаллин долуш долу масал; изобразить ~ых людей - дийначу нехан сурт xloттo 5) (выразительный) кхетош долу; ~ое изложение - кхетош долу дийцар ; ~ое дело - оынуш долу г1уллакх; ~ой вес -дийначу х1уманан терзанан барам; ~ая рана -ерзаза чов; ~ая сила -адамаш, дийнаташ; ~ой товар - ялхой; ~ой язык - дийна мотт; ни ~ой души -аддам а дац; ~ое предание - наха схьадуьйцу шира хабарш; на ~ую нитку - лол тоха ; ~ая природа -дийна 1алам; задеть кого-л. за ~ое- дог лоццуш, меттара дош ала; ни жив ни мёртв - дийна а, велла а вац (кхеравелла)
живописец м суьрташдахкархо
живописный, -ая, -ое исбаьхьа; ~ая местность - исбаьхьа меттиг
живопись ж 1) — садолшандиллар., суьрташ дахкар; школа ~и -суьрташ дахкаран школа 2) собир. суьрташ
живость ж каделла; с ~ю - каде
живот 1 м ге, гай; лежать на ~е - гай т1ехь 1илла; бертал 1илла
живот 2 м уст. (жизнь) са, дахар ; не на ~, а на смерть - я вала, я виса
животворный, -ая, -ое (оживляющий) денден; (дающий силы) гlopa доуьйту; ~ые лучи солнца - гlopa доуьйту маьлхан з1енарш
животновод м даьхнийлелорхо
животноводство с даьхнийлелор; колхозное ~ - колхозан даьхнийлелор
животноводческий, -ая, -ое даьхний лело; ~ совхоз - даьхний лело совхоз
животное с 1) дийнат; домашние ~ые – ц1ера дийнаташ; хищные ~ые - акхарой; акха дийнаташ 2) перен. (о человеке) хьайба
животный, -ая, -ое дийнатийн; ~ый мир - дийнатийн lойла; дийнаташ ; ~ое масло - хьелийн даьтта; ~ый страх - акха кхерам
животный мир - экхаройн lойла
животрепещущий, -ая, -ее ч1ог1а оьшу, хьашт долу; ~ вопрос - чloгla оьшу г1уллакх
живучесть ж 1) (выносливость) доьналла; х1ума лар 2) перен. (устойчивость) д1адолуш цахилар
живучий, -ая, -ее 1) (выносливый) доьналла долу, х1ума ловн 2) перен. (устойчивый) довш доцу, д1а ца долу; ~ие привычки – д1а ца йолу амалш
живьём нареч. дийна [доллушехь]; проглотить ~ -дийна доллушехь д1акхалла; захватить ~ в плен - дийна [воллушехь] йийсар дан
жидкий, -ая, -ое 1) коча; ~ая каша - коча худар; ~ий суп- коча чорпа 2) (редкий) нилха; ~ий лес - нилха хьун; ~ие волосы - нилха месаш
жидкость ж кочалла, коча х1ума; сосуд с ~ю - чохь кочалла йолу пхьег1а
жижа ж 1) (грязь) ц1ун; навозная ~ - кхеллин ц1ун 2) (супа) коча чорпа
жижиг-галнаш м жижиг-галнаш (чеченское национальное блюдо из варёного мяса и галушек с чесночным соусом)
жизнедеятельность ж 1) биол. доьналла 2) перен. гlopa, хьуьнар
жизнедеятельный, -ая, -ое хьуьнаре, доьналлин, гlopa долу
жизненный, -ая, -ое дахаран; ~ые потребности -дахаран хьашташ; ~ые центры страны - мехкан дахаран меттигаш
жизнеописание с дахар [д1а]яздар; краткое ~ - доцца дахар д1аяздар
жизнерадостность ж самукъане хилар, сакъерадалар, синкъераме хилар
жизнерадостный, -ая, -ое самукъане, синкъераме; ~ человек- самукъане стаг
жизнеспособность ж доьналла, гlopa
жизнеспособный, -ая, -ое доьналла долу, гlopa долу; ~ организм - гlopa долу организм; ~ коллектив - доьналла долу коллектив
жизнеутверждающий, -ая, -ее дахар къобалден; ~ая литература -дахар къобалден литература
жизнь ж 1) дахар; возникновение жизни на Земле- Лаьтта т1ехь дахар кхолладалар; общественная ~ -юкъараллин дахар; образ жизни - вахаран кеп; хозяйственная ~ страны - мехкан бахамаллин дахар 2) (физиологическое состояние) са; лишить жизни - са даккха (вен); положить ~ за что-л.- цхьаннан дуьхьа шен са д1адала 3) (продолжительность существования) оьмар; в моей жизни- сан оьмарехь ; никогда в жизни - дуьненахь цкъа а; вопрос жизни и смерти - валар-висарх доьзна г1уллакх; при жизни - дийна волуш; случай из жизни - дахарехь хилларг; между ~ю и смертью (о больном) велла а дийна а воцуш; по гроб жизни - велла д1аваллалц; бороться не на ~, а на смерть - я вала, я виса къийсам латто
жила 1 ж I) разг. (сухожилие) хьорзам; (кровеносный сосуд) пха; ~ы надулись - пхенаш дусаделла 2) горн. маь1данийн аса ; тянуть ~ы из кого-л.- цхьаьннан са легашка кхачо
жила 2 м и ж прост. неодобр. пис [стаг]
жилец м х1усамхо; жильцы дома – ц1ийнан х1усамхой; он не ~ на белом свете - дукха вехар волуш вац и
жилистый, -ая, -ое 1) (с жилами) хьорзам йолу; ~ое мясо - хьорзам йолу жижиг 2) пхенаш т1едевлла; ~ые руки - пхенаш т1едевлла куьйгаш
жилищный, -ая, -ое х1усаман; ~ые условия – х1усаман хьелаш; ~ое строительство – х1усамаш яр
жилка ж 1) (сосуд) пха 2) (в мясе) хьорзам 3) (утолщение) хьаса 4) перен. (способность) пох1ма; литературная ~ - литературам пох1ма
жилой, -ая, -ое [нах] беха; ~ые здания- нах беха ц1енош;~ая комната - чохь 1ен ц1а
жилплощадь ж х1усам-майда
жильё с 1) (обитаемое место) вехийла; вдали от человеческого ~я - нах бехийлийна генна 2) разг. (жилище) чохь1ойла, х1усам; тесное ~ё - готта xlycaм 3) разг. (жительство) вехийла; годный для ~я - ваха мегар долу меттиг
жим м спорт. (штанги) айар
жир м даьтта, мохь; рыбий ~ - ч1еран даьтта; животные ~ы -дилхадаьтта ;с ~у бесится - вуьзна сонтаваьлла
жираф м, ~а ж зоол. жираф
жирный, -ая, -ое 1) (содержащий много жира) дерстина; ~ое мясо - дерстина жижиг 2) (толстый, тучный) дерстина; ~ый кот - дерстина цициг 3) (грязный от жира) хьена; ~ые руки - хьена куьйгаш ; ~ый чернозём -хьена латта; ~ый шрифт -1аьржа шрифт; ~о будет - мегар вац хьо
жировой, -ая, -ое хьоналлин; ~ые ткани - хьоналлин хьесий
житейский, -ая, -ое вахаран; ~ие дела - вахаран г1уллакхаш
житель м, ~ница ж вахархо; деревенские жители-юьртара бахархой
жительство с вахар; место постоянного ~а -даимвеха меттиг
житница ж 1) (помещение) чоь 2) (хлебный район, край) ч1ано
жито с обл. 1) (рожь) балаг1ажа 2) (хлеба) ялта
жить несов. в разн. знач. даха; (быть, существовать) тж. хила; долго ~ -дукха ваха; ~ в селе - юьртахь даха; ~ своим трудом - шен къинхьегамах даха; ~ наукой - 1илманах даха; ~ весело - самукъане даха; ~ дружно с братом - вешица бертахь даха; ~ в батраках - ялхо лела; ~ своим умом - шен хьекъалца ваха
житьё с дехийла ; нет ~я от кого-либо - цхьаьнгахьара вехийла яц; нам ~я не дают - тхо даха ца дуьту
житься несов. безл. разг. вахавала; ему хорошо живётся - дика вахалоиза; как вам живётся?- муха дахало шу?