ГӀаргӀули

ГӀаргӀули — ( en. Grus grus ). Оьрсаша гӀаргӀулих "Журавль" олу. Хаза а, доккха а, когаш тӀехь лекха а олхазар ду иза. БӀаьста яьлча, апрель беттан деношкахь, вайна го стиглахь могӀанаш дина схьаоьхчу гӀаргӀулин гӀеранаш. Церан зевне а "къар-р-р-р! Къар-р-р-р!" бохуш гӀоргӀачу декаро адамийн дегнашка бӀаьстенан бовха кхаъ бахьа. Гуьйранна сентябрь кхилбехьа бовхачу махка юха дӀакхелха гӀаргӀулеш. Екхначу стиглахь Ӏаламан исбахьа сурт хӀоттадо могӀанаш хуьйцуш йоьдучу гӀаргӀулин гӀерано а, церан зевнечу аьзнаша а.

• ГӀаргӀулин зӀок нийса а, еха а, ира а ю. ГӀортош еха ю. Настарш лекха а, юткъий а ю цуьнан. ЦӀога доца ду, месаш охьайирзина кхозуш а йолуш. ГӀаргӀулеш ялх тайпана ю вайн мехкашкахь. Церан дахар дӀай-схьай кхелхаш ду. БӀаьста бовхачу мехкашкара къилбаседехьа хьала йогӀу уьш, гурахь къилбехьа бовхачу мехкашка юха йоьлху. ГӀаргӀулин коьрта туьтан тӀехь мас йоцуш меттиг ю. Нилхха чо а болуш. И ялхе а тайпа гӀарагӀули шен-шен беса ю. Масала, уггаре а йоккханиг мокхачу басахь ю тӀеман йоьхьигаш Ӏаьржа а йолуш. Цуьнан лаг а Ӏаьржа ду, бӀаьрга тӀера охьа шина а агӀор кӀайн сиз а долуш. И шиъ сиз гӀорта кхаччалучохь букъ тӀехь вовшаххоттало. Коьртан туьтанна тӀиэхьа цӀиэ тӀеда бу цунна. Когаш Ӏаьржа бу.
• ГӀаргӀулин яхар тундрехь хьаннашкахь а, буц-аренашкахь а лаьмнашка кхаччалц ду. Боьршан, стен шиъ цхьана хуьлу гӀарагӀули. Баннаш дечу хенахь гӀеранаш хуьлу церан. Хиш, Ӏаьмнаш долчу меттехь совцу уьш. Баннаш лаьттахь до цара бацах, кхин йолчу соьналлехь, оьрзалахь а, шач йолчу тоьлгашкахь а, диттан кондаршлахь а. ХӀоа шиъ до гӀарагӀулино, вайн цӀерачу котаман хӀоьан кепехь. Баьццаро бос а бетталуш, цӀиэ тӀедарчий а долуш хуьлу цуьнан хӀоьаш. Тойна апрель, май беттанашкахь доккху цо. ЧӀогӀа ларлуш Ӏедал ду гӀарагӀулин. Адам аьттехьа гӀоьртича бенара гӀоттий дӀайоьду иза. ТӀома гӀаьттина йоьдучу хенахь дӀаяхйина гӀорта а, тӀиэхьаша дӀахецна ши ког а цхьана могӀара нисбо цо. Цундела хӀавао доьхьало яр кӀезиг ду. Баннаш дечу хенахь масех гӀаргӀули цхьана а кхетий рогӀ-роггӀана охьахууш, хьалагӀоттий кхиссалуш, тӀемаш охьа а охкадой маьхьарий хьоькхуш "хелхар" до цара. ГӀаргӀулин даар борц а, горох а, кӀа а, бецан хӀу а, бецан соьналлаш а, садолу хӀуманаш а, цхьацца акха стоьмаш а ду. Ал-басахь а, кӀай а, Ӏаьржа а хуьлу гӀаргӀулеш. Ӏаламан хазна еш уьш хиларе терра гӀарагӀулеш ларо декхар ду адамийн.

• 
• 
• 
•