|
|
| Строка 1: |
Строка 1: |
| [[file:FirstSurahKoran-EnlargedQuality.jpg|thumb|394.65596790371114x394.65596790371114px|[[Аль-Фатихьат сурат]]]] | | [[file:FirstSurahKoran-EnlargedQuality.jpg|thumb|394.65596790371114x394.65596790371114px|[[Аль-Фатихьат сурат]]]] |
|
| |
|
| '''Къуръан''' — ({{lang-ar|ألقرآن الكريم}}, ''аль-Къуръануль карим'' - комаьрша Къуръан) — бусалбан деза жайна ду. «Къуръан» боху дешан маьӀна Ӏаьрбийн маттахь «хозуьйтуш дешар» а, «хьехам» а бохург ду<sup>(Коран, 75:16-18)</sup><ref name="Rezvan">''[[Резван, Ефим Анатольевич|Резван Е. А.]]'' [http://magazines.russ.ru:8080/zvezda/2008/11/re9-pr.html Зеркало Корана] //«[[Звезда (журнал XX—XXI веков)|Звезда]]» 2008, № 11</ref><ref name="Bibikova">''[[Бибикова, Ольга Павловна|Бибикова О. П.]]'' Коран // [[Кругосвет|Энциклопедия Кругосвет]] ([http://www.krugosvet.ru/print/42144?page=0,0 С.1], [http://www.krugosvet.ru/print/42144?page=0,1 С.2], [http://www.krugosvet.ru/print/42144?page=0,2 С.3], [http://www.krugosvet.ru/print/42144?page=0,3 С.4], [http://www.krugosvet.ru/print/42144?page=0,4 С.5], [http://www.krugosvet.ru/print/42144?page=0,5 С.6])</ref>. | | '''Къуръан''' — ({{lang-ar|ألقرآن الكريم}}, ''аль-Къуръануль карим'' - комаьрша Къуръан). «Къуръан» боху дешан маьӀна Ӏаьрбийн маттахь «хозуьйтуш дешар» а, «хьехам» а бохург ду. Къуръан Дела къамел ду, Мухьаммад пайхамара (с.I.в) дийцина ма-дарра. Къуръанан сураташ дӀанисдинарг кхоалгӀа халиф Ӏусман бин Ӏаффан ву Зейд ибн Сабит. |
| | |
| Исламехь ма-бохху, Къуръанехь яздинарг [[АллахӀ]] делан къайле ю [[Мухьаммад]] пайхамарца {{с.Ӏ.в.}} дийцина ма-дарра къамел а ду. Къуръанан сураташ дӀанисдинарг кхоалгӀа халиф [[Ӏусман бин Ӏаффан]] ву{{sfn|Али-заде, А. А.|2007|loc=[http://islamicencyclopedia.narod.ru/articles/276.html Зейд ибн Сабит]}}.
| |
|
| |
|
| == Къуръанан суратийн исписка == | | == Къуръанан суратийн исписка == |
| Строка 586: |
Строка 584: |
|
| |
|
| === Къуръанан === | | === Къуръанан === |
| Къуръанан чохь [[114 (терахь)|114]] [[Сурат (Къуръан)|сурат]] ду тайп-тайпана дохала долуш (3 тӀиера 286 [[аят]]ан тӀекхаччалц, 15 тӀиера 6144 деше кхаччалц)<ref name="Rezvan" />. Дерриг сураташ аяташна декъна ду. Тайп-тайпанчу дагардаршца Къуръан чохь 6204 - 6236 аят<ref name="Rezvan" /><ref>{{книга |автор= |часть=Айа |ссылка часть=http://www.webcitation.org/682NPBE4I |заглавие=Религия: Энциклопедия |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный=сост. и общ. ред. [[Грицанов, Александр Алексеевич|А. А. Грицанов]], [[Синило, Галина Вениаминовна|Г. В. Синило]] |издание= |место=Мн. |издательство= Книжный Дом|год= 2007|том= |страницы= |столбцы= |страниц=960 |серия=Мир энциклопедий |isbn= |тираж= |ref= }}</ref> а, 320 эзар сов элп а ду. Къуръан кхин а декъна ду [[7 (терахь)|ворхӀ]] цхьатеррачу декъе ([[манзиль|манзилшна]]) цхьана кӀирнах деша атта хилийта. Къуръан 30 декъе ([[Джуз (Къуръан)|джуз]]) декъаро, аьтту бо Къуръан деша цхьаьна баттахь. | | Къуръанан чохь [[114 (терахь)|114]] [[Сурат (Къуръан)|сурат]] ду тайп-тайпана дохала долуш (3 тӀиера 286 [[аят]]ан тӀекхаччалц, 15 тӀиера 6144 деше кхаччалц). Дерриг сураташ аяташна декъна ду. Тайп-тайпанчу дагардаршца Къуръан чохь 6204 - 6236 аят а, 320 эзар сов элп а ду. |
| | |
| Бусалбачеран [[ламаст]]аца, сураташ доькъу [[Макка]]рнаш — Мухьаммада (АллахӀера салам-маршалла хуьлда цунна) [[хиджра]] (Мадината кхалхар) дан ле я цига воьдуш новкъахь диссина долу, — [[Мадинат]]арнаш — Мадинатехь я хиджра динчул тӀехьа цхьанхьа новкъахь диссинарш а.
| |
| | |
| Къуръанан чулацам хийцалур болуш бац, хӀунда аьлчи Лекхачу АллахӀа лардан тӀелаьцна [[Къематан де|Барт хӀотту де]] даллалц<sup>(Коран, 15:9)</sup>:
| |
| {{Цитата|Бакъдолуш, Оха доссийна Дагадаийтар, Оха лардеш ду иза}}
| |
| | |
| Къуръанан дерриг сураташ, иссалгӀаниг доцург, долало дешнашца: «[[БисмиллахӀи ррохьмани ррохьийм|Къинхетаме а, Совкъинхетаме а волчу АллахӀ цӀарца доладо]]». Къуръанан хьалхарчу суратехь и дешнаш хьалхара аят долуш далийна.<ref name="Rezvan" />
| |
| | |
| Сураташ, цхьадерш доцурш, Къуръан чохь хронологица хӀиттийна дац, ткъа церан бараме хьаьжжина ду: хьалха лаьтта деха сураташ, тӀаккха тӀехь-тӀехьа аятан барам лахлучу кепара хӀиттийна<ref name="Rezvan" /><ref name="BSE">{{БСЭ3|автор=[[Грязневич, Пётр Афанасьевич|Грязневич П. А.]]|статья=Коран}}</ref>.
| |
| | |
| | |
| == Къуръанан сураташ ==
| |
| | |
| '''114 — Сурат Ан-нас (Адамаш).'''
| |
| | |
| Къинхетаме а, къинхетам беш а волчу АллахӀан цӀарца
| |
| # 1. Ахьа ала: «Со ларло адамийн Кхиорхочуьнца ,
| |
| # 2. адамийн Паччахьца ,
| |
| # 3. адамийн Делаца ,
| |
| # 4. (вониг) хьоьхучун, генадолучун вонах
| |
| # 5. ша адамийн кийранашка вониг хьоьхуш долчу
| |
| # 6. жинех а, адамех а» .
| |
| '''12 — Сурат (аят 4) Йусуф (Юсуп)'''
| |
| | |
| Къинхетаме а, къинхетам беш а волчу АллахӀан цӀарца
| |
| # Юсупа элира шен дега: «ХӀай сан да! Суна гӀенах цхьайтта седа гира, малх а бутта гира суна, сайн суждане даьхкина».
| |
| '''113 — Сурат Аль-фалакъ (Садаржар).'''
| |
| | |
| Къинхетаме а, къинхетам беш а волчу АллахӀан цӀарца
| |
| | |
| # Ахь ала: «Со ларло садаржочу Делаца
| |
| # Цо кхоьллинчуьнан вонах ,
| |
| # боданан вонах а иза чӀагӀбелча ,
| |
| # шеддашчу Ӏаеттачеран вонах а ,
| |
| # хьагӀлелочун вонах а, цо хьагӀлелийча» .
| |
| | |
| '''106 — Сурат Къурайш (Къурайшиташ)'''
| |
| | |
| Къинхетаме а, къинхетам беш а волчу АллахӀан цӀарца
| |
| # Къурайшин цхьана тайпана дуьхьа,
| |
| # Ӏай а, аьхка а церан цхьана леларх,
| |
| # Охьа товӀар бу-кх уьш оцу цӀийнан ([[КаӀбат]]ан) делан,
| |
| # Уьш меца болчу хенахь кхиина, халонех кӀелхьара баьхначунна.
| |
| '''112 — Сурат Аль-ихлас (ДогцӀаналла)'''
| |
| | |
| Къинхетаме а, къинхетам беш а волчу АллахӀан цӀарца
| |
| | |
| # Ахь ала: «И АллахӀ цхьаъ ву,
| |
| # АллахI — хьаштверг ву,
| |
| # Цо ца вина, Иза а ца вина,
| |
| # Ца хилла Цуьнга тера цхьа а»
| |
| | |
| '''111- Сурат Аль-масад (Диттан хьаса)'''
| |
| | |
| Къинхетаме а, къинхетам беш а волчу АллахӀан цӀарца
| |
| | |
| # ХӀаллак хили Абу ЛахӀабан ши куьг, иза а хили хӀаллак
| |
| # Хьалха ца ваьккхи и шен бахамо а, ша гулдинчо а
| |
| # Алу йолчу цӀерга гӀур ву иза а,
| |
| # цуьнан зуда а, дечиг кхоьхьуш йолу
| |
| # Шен кочахь диттан хьаса а болуш[[Кадегар:Бусалба динах лаьцна|{{PAGENAME}}]]
| |
| | |
| | |
| == Къуръанан истори ==
| |
| {{main|Къуръанан кодификаци}}
| |
| [[file:Qur'anic Manuscript - 3 - Hijazi script.jpg|thumb|upright|VII бӀешерера куьйга яздина Къуръан]]
| |
| Къуръан доьссина дуьнен тӀе АллахӀера дуьззина [[Лейлатуль-Къадр]] буса, амма Джабраил малико пайхӀамарна {{с.Ӏ.в.}} делла иза дакъошкахь 23 шарахь<sup>(Коран, 17:106)</sup>.
| |
| Дин даржош, Мухьаммада {{с.Ӏ.в.}} дукха хьехамаш бина. Цуьнца цхьаьна ша АллахӀа цӀарах дуьцург Къуръанан тӀиера бен ца дуьцура. Мухьаммадан {{с.Ӏ.в.}} еша а, яздан хууш ца хилла, аяташ дӀаяздойтуш хилла. Амма цхьа дакъа дӀаяздар бахьнехь ца дисина, ткъа дагахь Ӏамийна дисина. Дерриг а 114 сурат, 30 [[Джуз (Къуръан)|джуз]] хилира. Къуръан хронологица хӀоттийна дац. ТӀаккха а цхьацца агӀонаш ю хенаца сураташ къасто. Масала сураташ декъна ду Макканаш а, Мадинатанаш а.<ref name="история религии">Глава 58 Коран, предание и фик // [http://www.e-puzzle.ru/page.php?id=4300&a=dl Иллюстрированная история религий в 2-х тт.]/ Ред. Проф. [[Шантепи де ля Соссей, Пьер Даниэль|Д. Л. Шантепи де ля Соссей]]. Изд. 2-е. М.: изд. отдел Спасо-Преображенского Валаамского монастыря, 1992. Т. 1 ISBN 5-7302-0783-2</ref>.
| |
| | |
| ПайхӀамар {{с.Ӏ.в.}} дийна волуш яздина Къуръан оьшуш дацара — муьлхха а ца кхеташ дерг ша Мухьаммада {{с.Ӏ.в.}} хьоьхура. Иза кхелхинчул тӀаьхьа, сиха даьржачу исламан ийшира пайхӀамаран {{с.Ӏ.в.}} бетехула схьадеана долу йозанан закон. Иза бахьнехь [[Абу Бакр]]а а, Ӏумара а (АллахӀ реза хуьлда царна) тӀедиллира пайхӀамаран {{с.Ӏ.в.}} уллохь леллачу [[Зайд ибн Сабит]]ан (АллахӀ реза хуьлда цунна) вовшахтоха долаш долу яздинадолу пайхӀамаран {{с.Ӏ.в.}} дешнаш. Дикка сиха чекхбаьккхира Зайда (АллахӀ реза хуьлда цунна) шен болх, юьхьанцара Къуръанан вариант гайтира. Оццу хенахь изза болхбеш бара кхин нах. Иштта АллахӀан къамелан кхин диъ жайна хилира. Зайдан (АллахӀ реза хуьлда цунна) тӀедиллира пхий а редакци цхьаьнатохар, и болх чекхбаьлча хьалхалера пхи жайна дӀадаьккхира. ЧӀогӀа хазахеташ доьшуш хилла Къуръан халифа [[Ӏусман ибн Ӏаффан|Ӏусмана]] (АллахӀ реза хуьлда цунна), иза вуьйчу хенахь Къуръан доьшуш хилла боху. Ду боху шира куьйга яздина Къуръан, дийцарехь, тӀехь халифан цӀий долуш<ref name="VasilyevC8">Глава 9 Ислам: теория и практика//[[Васильев, Леонид Сергеевич|Л. С. Васильев]]. [http://www.history.univ.kiev.ua/download/Library-KNU-History/East/Istorireliya%20giy%20Vostoka.pdf История религий востока]. — М.:Книжный дом «Университет», 2000. ISBN 5-8013-0103-8</ref>.
| |
| | |
| Мухьаммад {{с.Ӏ.в.}} кхелхинчул тӀехьа, хьалхарчу иттаннаш шерашкахь къийсамаш буьйлабелира бусалба нахана юкъахь. Уьш бекъабала буьйлабелира тобанашка — суннаш, хьариджийш, шиӀийш. Царна юкъахь яздинчу Къуръанан цхьацца долчун реза боцурш а бара. Суннийш шеко йоцуш къобал йира Зайдан (АллахӀ реза хуьлда цунна) текст. Хьариджий реза ца хилира шен вежарша [[Мисар]]е лолле воьхкинчу Юсупах (ӀалайхӀи салам) лаьцначу 12 суратан. Хьариджийшна гарехь, сурато эвхьаза дуьйцу Мисран хьаькаман зудчо Юсуп (ӀалайхӀи салам) Ӏехо гӀортар. ШиӀийшна хетара, Ӏусманан (АллахӀ реза хуьлда цунна) омрица Къуръан чуьра Ӏелех лаьцна меттигаш дӀаяьхна. ТӀаккха а массара а лелийра Зейдан (АллахӀ реза хуьлда цунна) верси<ref name=VasilyevC8 />.
| |
| | |
| Цуьнан цӀаро ма-баххара, Къуръан хезаш деша дезаш дара. Хан-хене мел йолу Къуръан дешарах дийнна говзалла хилира. Иштта хӀоранна а дагахь хаа дезаш дара Къуръанан дакъа. Хьалха а хилла, хӀинца а бу дерриг Къуръан дагахь хуурш – хьафизаш. Къуръан доккха беркат ду адаман, ладаме меттиг ю цуьнан адаман дахарехь, дика дешаран гӀирс а бу иза. Къуръан Ӏарбийн маттахь доссарна, иза Ӏамадарца баьржа Ӏаьрбийн мотт. Исламах йолу литература, муьлххачу маттахь иза елахь а, Къуръанан тӀе хьажоргех юьззина ю<ref name="история религии"/>.
| |
|
| |
|
| == Билгалдахарш == | | == Билгалдахарш == |
|
| |
|
| == Хьажоргаш == | | == Хьажоргаш == |
| * [http://ru.quranacademy.org/quran Переводы Корана] // QuranAcademy.org
| |
|
| |
|
| [[Кадегар:Къуран|!]] | | [[Кадегар:Къуран|!]] |