Кехат
Кехат — Нохчийн шина дешах хоьттина кхолделла дош ду. Ке - кера йукъ, хат - хот (догlа деъча, кхечу бахьанца латта дашийча хуьлуш болу хот). Хьалха заманчохь вайн дайша кера йукъе хот а буьле яздеш хилла оц хот тlехь, цундела заман кхиарехь а яздо гlирс хийца белла, амма дош хийца ца делла, дечках дечу кехатах кехат олу тахна а. Нохчийн йозанаш ду оц попарш тlяхь Урартухь а карораш, ишта Шемахь карийнарш а карош дерш а.
Хьалхалера кехат кечдеш хилла хоттах - поппарх, шина а куьйгаца чlап а бой и хот кечам беш язйа, тlакха яздеш хилла ту тlяхь хьостамца, цунах оьрсаш "Глиняная табличка" олу тахан. Амма таханлера кехат кечдеш ду бамбех а дечигах а ишта кхин гlирсах а.
Поппар — (папир, папирус) ю нохчийн маттахь кхин цуьнан шолгlа цlе, оц хот а поппар тlяхь йоза яздечу хенахь дуьйна схьадогlуш. Поппар бохуш долун дош кхечу метнашкахь лелош ду, уьш ду шорт къаьмнаш - немцой а ингалсхой а ишта кхин дуккха а къаьмнаш, цуьнах цара тахан "папир" олу. Иза а ду шуна магарра нохчийн поппар олучу дешах а схьадаьлла даьржан дисина дукхах долучу къаьмнаша тахана а лелош.