Тептар:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/О

О

о

• о 1 (об, обо) предлог 1. с вин. п. 1) суф. =х (вещ. п.), =на (дат. п.); споткнуться о камень - т1улгах тасадала; опереться о край стола - стоьлан йистана т1етовжа 2) в знач. «рядом» передаётся деепричастием; жить бок о бок- аг1онах aгlo а тоьхна, ваха; рука об руку- вовшийн багара а йохуш, (бертахь) 2. с предл. п. хьокъехь, лаьцна; заботиться о детях - берийн хьокъехь гlaйгla бан ; конь о четырёх ногах, да спотыкается посл. - беа когара йоллушехь говр а тасало; палка о двух концах - г1ожан ши юьхьиг хуьлу олу; об эту пору- цу хенах лаьцна

• о 2 межд. э, эх1, xlaй-xlaй, уойн; о, как красиво! - эх1, ма хаза ду!; ты едешь? — О, да! - хьо воьдий?—Дера воьду!; о, друзья! - э, доттаг1ий!; о Родина-мать!- х1ай Нана-Даймохк!

• о = (об=, обо=, объ=) глагольная приставка со значением: 1) сделать(ся) каким-л., превратить(ся) во что-л. дан, хила, мас.: озеленить - синтарш дог1а, округлить - горгдан 2) действия, распространяющегося на всю поверхность, на ряд предметов д1а=, чу=, передаётся тж. лексически, мас.: оклеить- лето, охватить- чулаца

оа

• оазис м геогр. оазис

об

• об лела «о»-нан метта цхьацца мукъачу а, мукъазчу а озаца долалучу дешнашна хьалха, мас.: удариться об ель -базанах д1акхета

• обе «о=»-нан метта мукъачуй, наггахь мукъаэчуй аьзнашна хьалха а лела, мас.: обыскать- [чу]хьажа; обрадовать- хазахетийта, объехать - го баккха

• оба м, с (род. п. обоих; ж обе, род. п. обеих) числ. ший а; обеими руками а) шина а куьйгаца; б) перен. (охотно) теша а ца тешаш; обоих - неч ший а вац ; смотреть (или глядеть) в оба - сема хила

• обагрить сов., кого-что высок. ц1ийдан; ~ руки кровью - куьйгаш ц1ех дуза

• обагриться сов. высок. ц1ийдала

• обагрять(ся) несов. см. обагрить(ся)

• обалдевать несов. см. обалдеть

• обалделый, -ая, -ое прост. 1овдалдаьлла, тентакдаьлла

• обалдеть сов. прост. 1овдалдала, тентакдала

• обанкротиться сов. 1) (стать банкротом) декхаршлахь диса 2) перен. (потерпеть крах) доха

• обаяние с безамалла, безаме хилар

• обаятельный, -ая, -ое безаме; ~ая улыбка - безаме велакъажар

• обвал м 1.(падение) чухарцар; стена грозит ~ом - пен чухарцарна кхерам бу; в горах произошёл ~ -лаьмнаш.кахь хьаьт текхна 2. (нагромождение камней) токхам; (снежных глыб) хьаьт

• обвалить сов., что (обрушить) чухарцо, чутоха

обвалиться сов. 1) (обрушиться) чухарца, чукхета; стена ~лась - пен чухаьрцина 2) (осыпаться при обвале) такха

обвалять сов., кого-что в чём хьакхо, карчо; ~ котлету в муке - котлет демала хьакхо

обварить сов. 1) что (обдать кипятком) ц1ийдина хи тоха; ~ веник- нора т1е ц1ийдина хи тоха 2) кого-что (ошпарить) даго; ~ руку кипятком – ц1ийдинчу хе куьг даго

обвариться сов. даго; ~ кипятком – ц1ийдинчу хе даго

обвенчать сов., кого, кого с кем мах бан

обвенчаться сов., с кем мах бан

обвернуть сов., обвёртывать несов. разг. см. обернуть 1, 2

обвес м эшош озар

обвесить 1 сов., кого эшош оза

обвести сов. 1) кого (вокруг чего-л.) го баккхийта, го тасийта; ~ вокруг сада - бешана го баккхийта 2) что чем (очертить) го билла 3)что чем (оградить) го бан 4) кого, спорт. леван; ~ игрока (в хоккее) [хоккейх] ловзург леван ; ~ взглядом присутствующих - массарах а б1аьрг тоха; ~ кого-л. вокруг пальца - цхьаъ левеш лело

обветренный, -ая, -ое махошагдина; ~ые руки - махо шагдина куьйгаш

обветрить сов., что махо шагдан; мне ~ло губы - махо балдаш шагдина сан

обветриться сов. 1) (огрубеть) махехь шагдала; лицо ~лось - юьхь махехь шагъелла 2) (разрушиться от ветра) махехь херца

обветшалый, -ая, -ое тишделла; ~ дом - тишделла ц1енош

обветшание с тишдалар

обветшать сов. тишдала; дом ~л - ц1енош тишделла

обвешать сов., кого-что чем хьалаохка; ~ стены портретами - пенах суьрташ хьалаохка

обвешивание с эшош озар

обвешивающие - эшамбираш (на весах - обман)

обвинение с 1) бехкедар; выдвинуть против кого-л. ~ в чём-л.- ца1 цхьана х1уманна бехкеван 2) юр. уст. (обвинительный приговор) кхел; судить по ~ю в убийстве - стаг верна бехкевина суд ян 3) юр. (обвиняющая сторона) бехкедийриг; свидетель ~я - бехке хиларан теш

обвинитель м. юр. бехкевийриг

обвинительней, -ая, -ое бехкевен; ~ая речь - бехкевен дош

обвинить сов., кого-что в чём в разн. знач. бехкедан; ~ в преступлении - зуламна бехкеван

обвиняемый м бехкевийриг; ~ая ж бехкейийриг

обвинять кого-что в чём. в разн. знач. бехкедан; ~ в предательстве - ямартлонна бехкеван; ~ преступника - зуламхо бехкеван

обвиняться несов., в чём бехкедан

обвислый, -ая, -ое разг. [охьа]олладелла; ~ая кожа на щеках- беснеш т1ера олладелла чкъор

обвиснуть сов. охьаолладала

обвить сов., что чем, что вокруг чего хьарчо; ~ косы вокруг головы – к1ажарш коьрта гонаха хьарчо; ~ чью-л. шею руками - цхьаьннан коча хьарча

обвиться сов., вокруг чего хьарча

обвод 1. (действие) го баккхийтар, го тасийтар 2.(кайма) го; белые ~ы вокруг окон - корашна гонаха бина к1айн гонаш

обводнение с хиш дахкар

обводнительный, -ая, -ое хи дало, хи дуьллу, хиш дохку; ~ый канал - хи дало саьнгар; ~ая система - хиш дохку система

обводнить сов., что хи дало, хи дилла; ~ засушливые районы - якъо йолчу районашка хи дилла

обводный, -ая, -ое го баьккхина доьду; ~ канал - го баьккхина йоьду саьнгар

обволочь сов., кого-что, разг. къайладаккха, д1ахьулдан; тучи ~кли небо - мархаша д1ахьулйира стигал

обволочься сов., чем къайладала д1ахьулдала; небо ~клось тучами - мархашца д1ахьулъеллера стигал

обворовать сов, обворовывать несов., кого-что, разг. къола дан, лачкъо; когда обворовали вора, и бог засмеялся посл. - къуьнна къола дича, дела велавелла

обворожительный, -ая, -ое дагадохаден; ~ая улыбка- дагавохавен велакъажар

обворожить сов., кого дагадохийта

обвязать сов. 1) кого-что чем (обмотать) хьарчо; дехка, таса; (завязать) д1адехка; ~ голову платком - коьртах йовлакх хьарчо 2) что чем (спицами, крючком) дага

обвязаться сов., чем (обвиться) [шена] хьарчо; (привязаться) таса, дехкадала; ~ верёвкой - муш таса

обгладывать несов, обглодать сов., кого-что дажа; обглоданная кость - яьжна даь1ахк

обгон м хьалхадалар, хьалхадаккхар

обгорелый, -ая, -ое даьгна; ~ое полено - яьгна гуьйриг

обгореть сов. 1) (слегка сгореть) марца; ~ли края - йистош ягийна 2) (получить ожоги) лага

обгрызать несов., обгрызть сов., что дажа

обдавать несов., обдать сов., кого-что чем 1) (обшть) тоха, кхарза, ~ фрукты кипятком - стоьмашна ц1ийдина хи кхарза 2) перен. (охватить) кхета [дала], его обдало холодом - цунах шело кхийтира

обделать сов., что 1) разг. (придать вид, обработать) тадан, кечдан; чем (обложить, украсить) тодан; ~ родник камнем - шовда т1улгашца тодан, ~ канал камнем - татолна т1улг билла 2) прост. (устроить, закончить) йистедаккха, чекхдаккха; я успел ~ все свои дела - дерриге сайн а г1уллакхаш чекхдаха кхиира со

обделить сов., кого-что чем декъах даккха

обдуманный, -ая, -ое ойла йина; ~ое решение - ойла йина сацам; поступать ~о (нареч) ойла а йина дан

обдумать сов., обдумывать несов., что ойла ян; ~ решение - сацаман ойла ян; ~ свой ответ- шен жоьпан ойла ян

обдурить сов., обдурять несов., кого прост. тило, lexo

обдуть сов. 1) что с чего (сдуть) xlyп ала (или аьлла ц1андан), мох тоха 2) безл. кого-что чем мох кхетийта, xlo тоха; нас ~ло свежим ветром - керла х1аваъ кхийтира тхох

обе ж см. оба

обегать сов, кого-что, разг. дедда го баккха, уьдуш лела, ида; он ~л всех товарищей - массо а накъосташкахула ведда го баьккхи цо

обед м 1. (приём пищи) х1ума яар, делкъе; за ~ом - делкъана х1ума юуш 2. (еда) делкъан кхача, юург; приготовить ~ - делкъана кхача кечбан; вкусный ~ - чомехьа юург 3. (время) делкъе, делкъан хан; до ~а - делкъале; закрыто на ~- делкъана д1акъевлина

обедать несов. делкъе ян, делкъана х1ума яа

обеденный, -ая, -ое х1ума юу; ~ стол – х1ума юу стол; ~ перерыв - делкъхан, делкъана х1ума йоу хан

обедневший, -ая, -ее къийделла

обеднение с 1. (по гл. обеднеть ) къийдалар 2. (по гл. обеднить) къийдар

обеднеть сов. къийдала

обеднить сов, кого-что прям. и перен. къийдан

обедня ж рел. обедня

обежать сов. 1) что, вокруг чего [ведда] го баккха, ~ весь город - ерриге а г1алина го баккха; ~ вокруг дома – ц1енна го баккха 2) см. обегать

обез= (обес=) приставка со значением: 1) лишить чего-л. [д1а] даккха, мас.: обезжирить - якхдан, обезглавить- корта баккха 2) лишиться чего-л дала, мас : обезуметь- хьекъалах тила

обезболивание с лазацадайтар

обезболивающий, -ая, -ее лаза ца дойту; ~ие средства- лаза ца войту молханаш

обезболить сов., что лаза ца дайта; лаза ца деш дан; ~ десну перед удалением зуба - церг д1аяккхале доьла лаза ца деш дан

обезводить сов., что хи д1адаккха; ~-женный жир- хи д1адаьккхина хьоналла

обезвоживание с хи д1адаккхар

обезвредить сов., кого-что зеназа дан; ~ мину - мина зеназа ян

обезвреживание с зеназа дар

обезглавить сов, обезглавливать несов. 1) кого корта баккха 2) что, перен. куьйгалхо воцуш дита; ~ движение -болам куьйгалхо воцуш бита

обездоленный, -ая, -ое декъаза

обездоливать несов., обездолить сов., кого-что дакъаздаккха

обезжиривание с якхдар

обезжиривать несов., обезжирить сов., что якхдан; обезжиренное молоко - якхйина шура

обеззараживание с д1овшаза дар, д1овш дайар

обеззараживать несов., обеззаразить сов., что д1овшаза дан, д1овш дайа

обезлесить сов., что хьун д1аяккха; ~ край - махкара хьун д1аяккха

обезличивать несов., обезличить сов. 1) кого-что юьхь ца ян 2) что жоьпаза дан

обезличка ж жоьпазалла

обезлюдеть сов. нах (или адам) доцуш диса (или хила)

обезображивать несов., обезобразить сов., когo-что эрчадаккха; обезображенное лицо - эрчаяьккчши юьхь

обезопасить сов., кого-что кхерамза дан, кхерам д1абаккха

обезоруживать несов., обезоружить сов., кого 1) герз схьаэца, герз схьадаккха 2) перен. ала х1ума ца дита; он обезоружил меня своей откровенностью - цуьнан даггара хилapo ала х1ума ца дитира суна

обезуметь сов. хьекъалха тила (или талха); ~вший от испуга - кхераделла хьекъалха тилла

обезьяна ж маймал

обезьяний, -ья, -ье маймалан; ~ мех - маймалан ц1ока

обезьянничать несов. маймалха лела, леллорг лело

обелиск м обелиск

обелить сов., обелять несов., кого к1айдан; ~ виновного - бехкениг к1айван

оберег м этн. (знак, напр., на склепе) xlocт, х1айкал, жайна, ч1иж

оберегать несов., кого-что лардан; ~ детей от болезни - бераш цамгарех лардан

оберегаться несов. лардала; ~ от простуды - шелонах ларвала

обернуть сов. 1) что вокруг чего (обмотать) [гонаха] хьарчо; ~ косу вокруг головы- к1ажар коьртана гонаха хьарчо 2) кого-что чем (завернуть) юкъахьарчо; ~ книгу газетой - книга газета юкъа хьарчо 3) что куда (повернуть) дерзо; ~ лицо к соседу - юьхь лулахочуьнгахьа ерзо; ~ дело в свою пользу- перен. г1уллакх шена пайдечу aгlop дерзо

обернуться сов. 1) (повернуться) дерза; ~уться лицом к окну - юьхь корехьа ерзо 2) перен. д1адерза; дела ~улись хорошо- г1уллакхаш дика д1адирзина 3) разг. (съездив вернуться) духадерза; раньше чем за час не ~ёшься - сахьт далале вухавоьрзур вац 4) разг. (справиться) ларавала; мы и с одним трактором ~ёмся - тхо цхьана тракторца а ларалур ду 4) кем-чем или в кого-что хила (напр. в сказках); ~уться голубем - кхокха хила

обёртка ж I. (действие) т1ехьарчор 2. (то, чем обёрнуто что-л.) т1ехьарчорг; тетрадь в синей ~е - сийна х1ума т1ехьарчийна тетрадь

обёрточный, -ая, -ое т1ехьарчаден; ~ая бумага - т1ехьарчаден кехат

обес= «обез» метта яздо къорачу мукъазчу элпашна хьалха, мас.: обессилить - гlopa дайа

обескровить сов., обескровливать несов., кого-что 1) (сделать бескровным) ц1ий охьахеца 2) перен. (сделать бессильным) гlopa дайа; враг обескровлен – мостаг1чун гlopa дайина

обескураживать несов., обескуражить сов., кого вохо; я был обескуражен неожиданным вопросом - дагахь а доцуш динчу хаттаро вохийра со

обеспечение с 1. (действие) в разн. знач. латтор; ~ прочного мира - ондда машар латтор 2. (деньги, средства) кхачам, ахча, г1ирсаш, рицкъа; социальное ~ - социальни кхачо

обеспеченность ж 1) (степень обеспечения) качам хилар; ~ школ учебниками - школашкахь книшкийн кхачам хилар 2) (достаток) кхачамалла, таро

обеспеченный, -ая, -ое (зажиточный) таро йолу, токхо йолу, кхачаме

обеспечивать несов., обеспечить сов., кого-что, в разн. знач. кхачо ян, латто, дан; ~ завод сырьём - заводана аьргаллица кхачо ян; ~ свою семью - шен доьзална кхачо ян; ~ скот кормами - даьхнийна докъарца кхачо ян; ~ выполнение плана - план кхочушъен aгlo ян

обесплодить сов., обеспложивать несов., кого-что laxap дан; ~ землю - латта laxap дан

обеспокоить сов., кого метахъхьедан, метахдаккха; чем он ~ен?- стенна метахваьлла иза?

обессилеть сов. гlopa дан, ницкъ бан (или д1абала); он ~л - ницкъ д1абаьлла цуьнан

обессиливать несов., обессилить сов., кого-что гlopa дайа, ницкъ д1абаккха; ~ противника – мостаг1чун гlopa дайа

обесславить сов., кого-что сий дайа, сийсаздаккха

обессмертить сов., кого-что 1ожаллаза дан, лийр доцуш дан; (оставить вечно в памяти) дицлур доцуш дан; Ломоносов ~л своё имя – Ломоносово шен ц1е йицлур йоцуш йина

обессудить сов. разг.: не ~ь! - бехк ма баккхалахь!; не ~ьте!- бехк ма баккхалаш!

обесцветить сов., обесцвечивать несов., что басадаккха, бос байа; обесцвеченная ткань- басадаьлла к1ади обесценение с мехаза даккхар

обесценить сов., кого-что маьхза даккха; ~ вещь – х1ума маьхза яккха

обесцениться сов. маьхза дала

обесчестить сов., кого-что сий дайа, сийсаздаккха; он обесчещен - цуьнан сий дайина

обет м рел. нузар, нигат; дать ~ - нигат дан

обетованный, -ая, -ое: ~ый край, ~ая земля - сатийсина мохк

обещание с ва1да; дать торжественное ~ - сийлахь ва1да дан; выполнить ~ - ва1да кхочушдан

обещать 1) сов. и несов., кому, что или с неопр. ва1да дан, дийр ду ала; он ~л прийти - ван ва1да дира цо 2) несов.: день ~ет быть хорошим - де дика хила мегаш ду

обжалование с юр. латкъар, латкъам; ~ю не подлежит- латкъам бан йиш яц

обжаловать сов., что, юр. латкъа

обжарить сов., что кхарза

обжариться сов. кхарзадала

обжечь сов 1) кого-что (повредить) даго; ~ себе палец - шен п1елг баго 2) что (обработать) датта, ~ кирпич- кибарчиг ятта

обжечься сов., чем, обо что даго; ~ горячим чаем - довхачу чайно ваго; обжёгшись на молоке, будешь дуть и на воду посл. - чорпано вагийча, хи т1е х1уп баьхна

обжиг м (кирпича и т. п.) яттар; посуда красного ~а - ц1ечу кхийран кхаба

обжить сов., что, разг. даха дола; ~ новую квартиру - керлачу квартирехь даха дола

обжиться сов. разг. дола; ~ на новом месте - керлачу меттигах дола

обжора м и ж, разг. гайшик

обжорство с разг. сутаралла, реже гайшигалла

обжуливать несов, обжулить сов., кого, прост. lexo

обзаведение с разг. 1. (действие) долор, вовшахтохар, эцар, лахар; ~ хозяйством - бахам болор 2. (вещи) х1уманаш

обзавестись сов., обзаводиться несов., кем-чем, разг (приобрести) лаха; (завести) доло; (накопить) вовшахтоха; ~ посудой - пхьег1аш вовшахтоха; ~ семьёй - доьзал боло

обзор м 1. (действие) хьажар, б1аьрг тохар 2. воен. б1аьрг тухийла; место с широким ~ом - дика гонахе гун меттиг 3. (сжатое сообщение) обзор; международный ~ - дуьненаюкъара обзор

обзорный, -ая, -ое обзорни, обзоран; ~ая лекция - обзорни лекци

обзывать несов. см. обозвать

обивать несов. см. обить; ~ пороги- не1ар т1ера д1а ца дала

обивка ж 1. (действие) т1етохар; ~ мебели тканью - мебельна т1е к1ади тохар 2. (материал) т1етухург

обида ж вас, халахетар; нанести ~у - вас ян; быть в ~е на что-л.- цхьана х1уманна вас хила; я на тебя не в ~е- хьуна восе вац со; не дать себя в ~у- эшна ца 1ан, не давать в ~у кого-л. - цхьанна-м халахетар ца дайта; такая ~а! -ма вас ю!

обидеть сов., кого халахетар дан, халахетам бан, халахетийта, вас ян; он и мухи не ~ит - мозанна а вас йийр яц цо-м; природа не ~ела его талантом - 1аламо пох1ма кхоа ца йина цунна

обидеться сов., на кого-что вас хила, халахета; он ~лся на меня за эти слова - цу сан дешнаша вас йира цунна

обидно 1. нареч. вас хилла, халахетта; ~ рассмеяться вас - йолуш велавала; халахоьтуьйтуш велавала; ~ назвать - ц1е яккха халахета 2. в знач. сказ., кому: мне стало ~ халахийтира суна

обидный, -ая, -ое халахета, вас ен, восе

обидчивость ж дегабааме хилар, халахеташ хилар, реже восе хилар

обидчивый, -ая, -ое дегабааме, реже халахета[ш волу], вас хуьлу

обидчик м, ~ца ж халахетийтинарг, вас йинарг

обиженный, -ая, -ое I. вас хилла, халахетта, де1абаам бина; ~ вид - дегабаам бинакеп 2. кратк. ф. в знач. сказ., на кого-что вас хила; он на тебя обижен - хьоьгара вас хилла ву иза

обилие с шорто, токхе; ~ товаров - товарийн шорто

обильный, -ая, -ое 1) (большой) шортта; ~ый урожай - шортта ялта; ~о (нареч.) накормить - шортта яо 2) (богатый чём-л.) шорта хила; река ~а рыбой - шорта ч1ерий ду хи чохь

обиняк м: говорить ~ами - чухдохуш дийца; без ~ов- чухдохуш а ца дуьйцуш

обитаемый, -ая, -ое нах беха, нах болу, адам деха; ~ остров - нах беха гlaйpe

обитатель м вахархо, вехарг; ~ница ж яхархо, ехарг

обитать несов. даха; древнейшее население ~ло в пещерах - мацахлера нах хьехнашкахь баьхна

обить сов., что 1) чем (покрыть) т1етоха; ~ сундук жестью - т1орказ т1е эчиг тоха 2) с чего (сбить) охьаэго; пусть он обобьёт яблоки с дерева - дитта т1ера 1ежаш охьаэгадайта цуьнга 3) (повредить) эго, [охьа]дожо, ~ штукатурку - штукатурка охьайожо

обиход м дахаран кеп; предметы домашнего ~а - ц1ерачу дахаран х1уманаш; войти в ~ - юкъадала; выйти из ~а -юкъара д1адала

обиходный, -ая, -ое юкъадаьлла [лела]; ~ое выражение - юкъадевлла лела дешнаш

обкармливать несов. см. обкормить

обкатать сов., что 1) (выровнять) нисдан, шардан, шардалийта; ~ дорогу- некъ шарбан 2) (испытать ездой) шардалийта, зен; ~ новую машину- керла машина шаръялийта 3) в чем, разг. (обвалять) хьакхо, карчо

обкатка ж 1) (дороги) шардар, нисдар; ~ дороги - некъ шарбар 2)(испытание) шаръялийтар, зер; ~ новых тракторов - керла тракторш шаръялийтар

обкладка ж 1. (действие) гонаха йиллар 2. (то, чем обложено что-л.) гонаха йиллинарг, го

обкладывать(ся) несов. см. обложить(ся)

обкормить сов., кого чем т1ехдузо, т1ехъяо, т1ехкхаба; ~ ребёнка - берана х1ума т1ехъяо

обкрадывать несов. см. обокрасть

обкусать сов., обкусывать несов., что дажа; ~ яблоко - 1аж бажа

облава ж 1) (охота) т1еталлар; ~ на волков - берзалошна т1еталлар 2) (оцепление) го бар

облагать несов. см. обложить

облагаться несов., чем (налогом и т. п.) тоха

облагодетельствовать сов., кого дика дан

облагораживать несов., облагородить сов, кого-что сийлахь дан, сий айа; труд ~ает человека - къинхьегамо сий ойу адаман

обладание с в разн. знач. хилар

обладатель м, ~ница ж дерг; ~ машины - машина ерг

обладать несов., кем-чем хила; он ~ет хорошим голосом - хаза аз ду цуьнан

облазить сов., что, разг. чекхдала; ~ весь лес - йоллучу хьуьнах чекхдала

облако с прям. и перен. марха; дождевые ~а – дог1анан мархаш; слоистые ~а – г1аьтнийн мархаш; ~о дыма – к1уьран дохк; в ~ах пыли – к1уьран дарцалахь; под ~ами - мархаш к1ел; витать в ~ах - ойла мархашкахь хила; упасть (или свалиться) с ~ов - стиглара вожа

обласкать сов, кого хьаста; ~ сироту- бо хьаста

областной, -ая, -ое 1) областан; ~ой центр - областан центр; ~ой суд - областан суд 2) (местный) меттигера; ~ое слово - меттигера дош

область ж 1) (административно-территориальная единица) область 2) (зона) меттиг; ~ть вечных снегов- даим ло лаьтта меттиг 3) (участок тела) долчу, меттиг; боли в ~ти сердца -дог долчуьра лазарш 4) перен. дакъа; в ~ти науки - 1илманан декъехь ; отойти в ~ть предания - хьахош а доцчу дала

облачение с 1. (действие) [т1е]духар 2. (одежда) духар

облачить сов., кого-что во что, разг. [т1е] духа; ~ мальчика в отцовское пальто - к1антана т1е ден пальто юха

облачиться сов., во что, разг. духа

облачность ж мархаш хилар; сплошная ~ - т1ета11ина мархаш хилар; переменная ~ - юькъа-кара мархаш хилар

облачный, -ая, -ое мархаш йолу; ~ день - мархаш йолу де

облегать несов., кого-что т1едижа; платье плотно ~ет фигуру - коч къевллина дег1а т1е юьжу

облегчение с 1. (действие) дайдар; ~ труда - къинхьегам байбалар 2. (состояние лёгкости) г1оли; больной почувствовал ~ - лазархочунна г1оли хета; вздохнул с ~м - г1оли хетта са даьккхира лазархочо

облегчённый, -ая, -ое 1) (более лёгкий) дайдина; (упрощённый) атта дина; ~ая конструкция - атта йина конструкци 2) (выражающий облегчение) г1оли хилла; ~о (нареч.) вздохнуть - г1оли хилла са даккха

облегчить сов. 1) кого-что (сделать легче) дайдан; ~ть ношу- мохь байбан 2) что (сделать менее трудным) дайдан; (упростить) атта дан; ~ть труд - къинхьегам байбан; ~ть задачу - задача атта ян 3) что (уменьшить) дайдан, г1оли ян; лекарство ~ло боль - молхано дайдира лазар ; ~ть душу - са парг1атдаккха

облегчиться сов. 1) (стать более легким) дайдала 2) (стать менее трудным) дайдала; (упроститься) атта хила; работа ~лась- болх байбелла 3) (о боли) г1оли хила ; душа ~лась - са парг1атдаьлла

обледенелый, -ая, -ое ша бина, ша хьаькхна; ~ое окно - ша бина кор

обледенение с ша бар, ша хьакхар

обледенеть сов. ша бан, ша хьакха

облезлый, -ая, -ое тилла; ~ котёнок - тилла цициган к1орни

облезть сов. разг. тила; волосы ~ли - месаш тилла; краска ~ла - басар тилла

облениться сов. боддала, малдала, к1еда хила

облепить сов. 1) кого-что т1елата; грязь облепила сапоги - эткашна т1елетира хатт 2) что чем, разг. (обклеить) т1елато; ~ стены объявлениями - пенаш т1е д1ахьедарш лето 3) кого-что, перен. разг. (окружить) т1елата; собаки облепили зверя - ж1аьлеш т1елетта экханна

облепиха ж бот. наркаш

облетать 1 сов, что 1) (полетать везде) чекхдала; ~ на самолёте всё побережье - кеманца йоллучу х1ордйистехула чекхвала 2) (испытать в полёте) зен, шардалийта

облетать 2 несов. см. облететь

облететь сов. 1) кого-что, вокруг кого-чего го баккха; ~ть вокруг озера - 1омана го баккха 2) что, перен. (распространиться) чекхдала; эта весть ~ла всю страну - берриге а махкахула чекхделира и хабар 3) (опасть) [охьа]дожа; листья ~ли – г1аш охьаэгна

облечь сов. 1) кого во что т1едуха 2) что чем или во что, перен. дерзо; ~ свою мысль в слова - шен ойла дешнашка ерзо 3) кого-что чем, перен. [кара]дала; ~ властью - 1едал карадала

облечься сов., во что духа; ~ в траур - 1аьржа духа

обливание с (процедура) хи деттар

обливаться несов. см. облиться ; ~ться потом - хьацарх 1ийдадала; ~ться слезами - дог1а санна велха; у меня сердце кровью ~ется - сан дог 1ийжа

обливка ж 1. (действие) т1е1анор, т1едоттар 2. (глазурь) сир

обливной, -ая,-ое сир диллина; ~ кувшин - сир диллина кхаба

облигация ж облигаци

облизать сов., кого-что мотт хьакха; ~ губы - балдех мотт хьакха ; пальчики оближешь - бетах х1ума йиттича а, т1ераваккхалур вац хьо

облизаться сов. (о животных) мотт хьакха; кошка ~лась - цициго шена мотт хьаькхира

облизнуть однокр., что, облизнуться однокр. мотт хьакха

облик м 1) (внешность) амат, куц, сибат 2) перен. амат, сибат; моральный ~ - сьздангаллин сибат

облить сов. 1) кого-что (нечаянно) т1е1ано; (обдать) т1едотта; ~ голову водой- коьрта т1е хи дотта; он облил скатерть супом - цо шаршу т1е чорпа 1анийна 2) что, спец. дилла; ~ кувшин глазурью- кхабина сир дилла; ~ кого-л грязью - цхьаъ бехван

облиться сов. т1едотта; ~ холодной водой - шийла хи т1едотта

облицевать сов, что чем куц даккха; ~ стены мрамором - пенийн мраморца куц даккха

облицовка ж 1. (действие) куц даккхар 2. (cлой) куц-чкъор

облицовочный, -ая, -ое куц доккху; ~ материал - куц доккху материал

обличать несов, кого-что 1) (порицать) 1орадаккха; ~ взяточничество - кхаъ эцар 1орадаккха 2) (обнаруживать) гучудача

обличение с 1орадаккхар; ~ несправедливости - харцо 1ораяккхар

обличитель м, ~ница ж 1орадоккхург, 1орадаккхархо

обличительный, -ая, -ое 1орадоккху;~ая статья- 1оравоккху статья

обличье с амат, куц, сибат

обложение с 1) фин. тохар; ~ налогом - налог тохар 2)(окружение) го бар

обложить сов. 1) кого-что чем гонаха дилла; ~ть больного подушками - цомгушчунна гонаха г1айбеш дахка 2) что къайладаккха, д1ахьулдан; тучи ~ли небо - мархаша д1ахьулйина стигал 3) кого-что чем, фин. тоха; ~ть налогом - налог тоха 4) кого-что, воен., охот. (окружить) го бан; ~ть врага - мостаг1чунна го бан ; у больного язык обложен - цомгушчун мотт боьхна бу; небо обложено тучами - стигал мархаша д1ахьулйина ю

обложиться сов., чем гонаха дахка; ~ подушками - шена гонаха г1айбеш дахка

обложка ж 1) (книги, тетради) мужалт; книга в синей ~е - сийна мужалт йолу книга 2) (для документа) ботт

обложной, -ая, -ое: ~ дождь - саццаза оьху дог1а

облокотить сов.: ~ руки на стол см. облокотиться

облокотиться сов. т1етовжа, т1ета11а, гола т1ег1орто; ~ на стол - гола стоьла т1е г1орто

обломать сов. 1) что кагдан 2) кого, перен. бертадало; его не ~ешь - и бертавалалур вац ; жизнь его ~ла - дахаро ластийна и

обломаться сов. кегдала

обломить сов., что кагдан

обломиться сов. кагдала; ветки ~лись- генаш кегделла

обломок м 1) кийсиг, гериг 2) перен. (остаток) бухадиснарг; ~ старого быта - ширачу дахарх бухадиснарг

обломочный, -ая, -ое: ~ые [горные] породы - хирцинчу тархийн аьхкаш

облупить сов., что д1адаккха, ц1андан; ~ть яйцо- х1оьа т1ера чкъуьйриг д1аяккха; знать кого-л. как облупленного - цхьаъ шен ц1окицанний вовза

облупиться сов. д1адала, ц1андала; (отпасть) тж. охьадожа; (шелушиться) тж. тила; краска ~лась- басар д1адаьлла (или охьадоьжна)

облучение с з1енарш тохар; (лечение) да гор; ~ кварцем - кварц я гор

облучить сов., кого-что з1енарш тоха; ~ рентгеном - рентгенан з1енарш тоха

облучиться сов. з1енарш кхета

облысеть сов. к1унзал бала

облюбовать сов., кого-что харжа

обмазать сов., кого-что 1) хьаха; ~ печь глиной - пешана поппар хьаха 2) разг. (запачкать) хьакха, дуза; ~ лицо сажей - юьхьа т1е к1урз хьакха

обмазаться сов. разг. (запачкаться) дуза, хьакхадала; ~ краской - басар хьакхадала

обмазка ж. 1. (действие) хьахар 2. (вещество) хьаьхнарг

обмакивать несов., обмакнуть сов., что во что [чу]1отта; ~ перо в чернила - перо шекъан чу 1отта

обман м ледар, lexop; добиться чего-л. ~ом - ледина цхьаъ дан; ~ зрения - б1аьрг тилар

обманный, -ая, -ое ледаран, 1ехоран; ~ым путём - 1ехийна

обмануть сов., 1) кого-что (поступить нечестно) lexo, ледан; его ~ли при покупке- оьцучохь левина иза 2) кого (изменить мужу, жене) нахаца лела 3) кого (соблазнить) лело, лелаян

обмануться сов., в ком-чём 1ехадала, ледала; я в нём не ~лся - со lexa ца велира цунах лаьцна

обманчивый, -ая, -ое тешам боцу; ~ая погода - тешам боцу хенан х1оттам

обманщик м, ~ца ж lexopr, ледийриг (обманывающий); 1ехийнарг, лединарг (обманувший)

обмахивать несов. 1) кого-что лесто; ~ лошадь веткой - говрана га лесто 2) см. обмахнуть

обмахиваться несов., чем лесто; ~ веткой - га лесто

обмахнуть сов., что: ~ пыль с сапог- эткаш тlepa чан д1аяккха

обмеление с жимдалар, гамхадалар

обмелеть сов. гамхадала; река ~ла - хи гамхаделла

обмен м 1. (по гл. обменять) хийцар, ~ паспортов - паспорташ хийцар; в ~ на что-л.- цхьана х1уманах хийцина 2. (по гл. обменяться) хийцар, вовшашка дийцар; ~ мнениями - вовшех дагавалар; ~ веществ биол.- х1умаллийн хийцам

обменить сов., что, разг. хийца

обмениться сов., чем, разг. хийцадала

обменный, -ая, -ое: ~ фонд хуьйцу фонд; ~ пункт- хуьицийла

обменять сов., кого-что хийца; ~ книги - книшкаш хийца

обменяться сов. 1) кем-чем с кем хийца, хийцадала 2) чем вовшашка дийца; ~ мнениями - вовшех дагавала; ~ приветствиями со встречным - дуьхьалкхетча вовшашка маршалла хатта; ~ опытом - зеделларг вовшашка дийца

обмер м 1. (измерение) дустар; ~ поля - аре юстар 2. разг. (недомер) товар эшош дустар

обмереть сов. разг. 1адо; он обмер от ужаса (или страха) кхеравелла 1адийна

обмеривать несов., обмерить сов., обмерять несов. 1) кого-что (измерить) дуста; ~ землю - латта дуста 2) кого разг. (недомерить) эшош дуста; ~ покупателя - эцархочунна эшош дуста

обмести сов., что нуй хьакха; ~ валенки - валенкашна нуй хьакха

обметать сов., что 1) портн. тир яккха; ~ть петли - туьйдаргашна тир яккха 2) безл. разг. бат яла; [мне] ~ло губы [сан] бат яьлла

обмозговать сов., обмозговывать несов., что, разг. ойла ян

обмолвиться сов. разг. 1) (оговориться) харц ала 2) (проговориться) ала, [багах] даккха; не ~ ни словом - цхьа дош а ца ала

обмолвка ж даьлла дош

обмолот м 1. (действие) арар 2. (количество зерна) орана

обмолотить сов., что ара

обморожение с дахьор

обморозить сов., что дахьо, гlopo

обморозиться сов. шен цхьа меже яхьо

обморок м дог к1аддалар,дог вон хилар; упасть в ~ - дог к1адделла, охьавожа

обморочный, -ая, -ое дог к1адделла, дог вон хилла; ~ое состояние - дог к1адделла хьал

обмотать сов., что чем или вокруг чего хьарчо; ~ шею шарфом, ~ шарф вокруг шеи - логах шарф хьарчо

обмотаться сов., чем, вокруг чего хьарча; ~ться полотенцем - гатан юкъа хьарча; верёвка ~лась вокруг шеи - муш вортанах хьаьрчина

обмотка ж 1. (действие) хьарчор 2. (что-либо намотанное) т1ехьарчийнарг; провод без ~и - х1ума т1ехьарчоза сара 3. мн. ~и - хьарчоргаш, солдатские ~и - салтийн хьарчорглш

обмундирование с 1. (действие) духар 2. (форменная одежда) бедар, духар; зимнее ~ - 1аьнан духар

обмундировать сов., кого-что духар дала; ~ армию - эскарна духар дала

обмундироваться сов. духар схьаэца

обмывание с дилар

обмылок м чопа

обмыть сов. кого-что дила; ~ рану - чов йила

обмыться сов. диладала

обмякать несов., обмякнуть сов. 1) (стать мягким, рыхлым) к1аддала, самсадала 2) (стать вялым, расслабленным) боддала 3) перен. (стать добродушным) к1аддала

обмять сов., что [охьа]та1о; ~ сено - йол та1о

обмяться сов. [охьа]та1а

обнаглеть сов. эхь дан, сий доцчу дала

обнадёживать несов., обнадёжить сов., кого-что дог тешо, ~ больного - цомгуш волчун дог тешо

обнажённый, -ая, -ое 1) (о теле) дерзина-[даьккчина], ~ая голова - берзинабаьккхина корта 2) (вынутый из ножен) даьккхина; ~ая сабля - даьккхина тур 3) (лишенный листвы, растительности) дерзина, г1а доьжна, ~ая ветка - гla доьжна га

обнажить сов. 1) кого-что (оголить) дерзинадаккха; ~ голову- корта берзинабаккха 2) что (вынуть из ножен) даккха; ~ меч - г1алакх даккха 3) что, перен. (раскрыть) 1орадаккха, гучудаккха; ~ недостатки - кхачамбацарш 1орадаха

обнажиться сов. 1) (стать голым) дерзинадала; спина ~лась - букъ берзинабаьлла 2) (лишиться листвы, растительности) 1орадала; лес ~лся - хьун 1ораяьлла 3) перен.(обнаружиться) 1орадала, гучудала

обнародование с нахаладаккхар

обнародовать сов., что нахаладаккха; ~ указ - указ нахаладаккха

обнаружение с карор, lopaдаккхар; гучудаккхар

обнаружить сов. 1) кого-что (найти) каро; ~ пропавшую вещь - яйна х1ума каро 2) что (заметить, раскрыть) 1орадаккха, гучудала; ~ преступление- зулам 1орадаккха; ~ у кого-л. болезнь- цхьаьннан лазар каро; я обнаружил, что книга пропала - книга яр гучуделира суна 3) что (показать) гучудаккха; ~ свою радость- воккхавер гучудаккха

обнаружиться сов. 1) (найтись) гучудала, каро; ~лась пропавшая книга - яйна книга гучуяьлла 2) (оказаться) гучудала; у ребёнка ~лась корь - берана хьара гучудаьлла

обнести сов. I) что чем (огородить) гонаха керт ян 2) кого чем (угостить всех) чекхдала; ~ гостей конфетами -хьешана кемпеташ луш чекхвала 3) кого чем (не предложить угощения) т1ехдаккха; ~ кого-л. вином - цхьанна ч1аг1ар т1ехдаккха

обнимка ж: в ~у разг. мара а иккхина

обнищание с къийдалар

обнищать сов. къийдала

обновить coв. 1) что (заменить новым) ц1индан 2) кого-что (возродить) ц1индан 3) что, разг. (впервые надеть) дуьххьара [т1е]духа; (употребить впервые) дуьххьара пайда эца; ~ платье - коч дуьххьара т1еюха

обновиться сов. ц1индала; страна ~лась - мохк ц1инбелла

обновка ж разг. керла х1ума; надеть ~у- керла х1ума т1еюха

обновлена - карла йаькхина

обновление с 1. (по гл. обновить) ц1индар 2. (по гл. обновиться) ц1индалар

обносить 1 сов., что дола; ~ новые ботинки- керлачу ботенкех вола

обносить 2 несов. см. обнести

обноситься сов. разг. 1) (износить свою одежду) [лелийна] тишдан, лело; ~ за год - шен бедарш цхьана шарахь лелийна тишъян 2) (стать удобным для носки) дола 3) (обветшать от носки) тишдала

обноски мн. (ед. обносок м) разг. лелийна бедарш; ходить в ~ах - лелийна бедарш лело

обнюхать сов., обнюхивать несов., кого-что хьожа баккха; собака обнюхала незнакомца - вевзаш воцчух хьожа баьккхира ж1аьло

обнять сов. 1) кого-что марадолла; ~ ребёнка - бер марадолла 2) что, перен. (постигнуть, охватить) марахьарчо

обняться сов. маракхета, мараэккха; ~ при встрече - дуьхьалкхетча мараэккха

обо «о»-нан а, «об»-нан а, мас.: обо мне-сох лаьцна; обо что - цхьана х1уманах лаьцна; обо всём - дерригенах лаьцна

обо= лела «об=» дешхьалхенан метта, «й»-ний, цхьацца цхьаьнадог1учу мукъазчарний хьалха, мас.: обойти - го таса, ободрать - даккха тило, оболью - т1е1анор ду

обобрать сов. разг. 1) что (собрать) схьадаккха; ~ сливы с дерева - дитта т1ера хьечаш схьадаха 2) кого-что (ограбить) д1адаккха; (разорить) х1аллакдан; ~ как липку- ч1им санна ц1анван

обобраться сов., чего, разг.: неприятностей не оберёшься - бохамашкара а вер вац

обобщение с 1. (действие) жам1 xloттop, жам1 дар; ~ опыта работы - балхахь зеделлачун жам1 дар 2. (общий вывод) жам1

обобществить сов., кого-что юкъара дан; ~ землю- латта юкъара дан

обобществление с юкъара дар; ~ сельского хозяйства - юьртан бахам юкъара бар

обобщить сов., что жам1 дан (или xloттo); ~ свой наблюдения - шен тергамийн жам1 дан

обогатительный, -ая, -ое ц1анден; ~ая фабрика - ц1анден фабрика; ~ый завод - ц1анден завод

обогатить сов, кого-что, прям. и перен. 1)(сделать богатым)хьоле дан, хьал долуш дан 2) (повысить полезные качества чего-л.) тодан, ц1андан; ~ уголь - к1ора ц1анбан

обогатиться сов. 1)(стать богатым) прям. и перен. хьал долуш хила, хьоле хила 2)(очиститься, улучшиться о почве, руде и т. п.) тодала; почва ~лась азотом - латта азотаца тоделла

обогащение с I. (по гл. обогатить) хьал долуш дар; тодар, ц1андар 2. (по гл. обогатиться) хьал долуш хилар; тодалар

обогнать сов., кого-что, прям. и перен. хьалхадала; ~ велосипедиста - вилиспетхочунна хьалхавала; ~ своих товарищей по курсу- курсерчу шен накъостел хьалхавала

обогнуть сов. 1) (согнув накрепить) тоха, долла, хьовзо, реже саттийна го бан, саттийна т1едолла; ~ обруч вокруг бочки - боьшкина х1оз тоха 2) (обойти, объехать вокруг) го тасг, го баккха; ~ остров - г1айренна го баккха

обоготворение с делан ницкъех ларар; ~ сил природы - 1аламан ницкъаш делан ницкъех ларар

обоготворить сов., обоготворять несов., кого-что дела ван

обогрев м, обогревание с 1. (по гл. обогревать) дохдар 2. (по гл. обогреваться) дахдалар

обогревательный, -ая, -ое дохден; ~ прибор - дохден прибор

обогреть сов. кого-что дохдан; ~ квартиру - квартира йохъян

обогреться сов., дохдала; ~ у костра - ц1ергахь вохвала

обод м туре, го; ободья колёс- чкъурган турсаш

ободрать сов., что 1) (содрать) даккха, тило; ~ кору с дерева - дитта т1ера ковст яккха 2) (изорвать) эт1о; ходить в ободранном пальто - этт1а пальто юьйхина лела

ободраться сов. (износиться) доха; схьадала (о коже, коре)

ободрение с дог иракарах1оттор

ободрительный, -ая, -ое дог иракарах1оттаден

ободрить сов., кого-что [дог] иракарах1отто

ободриться сов. дог иракарах1отта

ободряющий, -ая, -ее дог иракарах1отто[ш долу]; ~ие слова - дог иракарах1отто дешнаш

обоего числ. м, с: лица ~ пола - стен а, боьрша а нах

обожание с дагадохар

обожать несов., кого-что дагадоха; ~ своего сына - шен к1ант дагавоха; ~ жареную рыбу- кхерзина ч1ара дагабоха

обождать сов., кого-что, разг. 1ан, хьажа, собар дан, хьожуш 1ан

обожествление с дела вар

обожествлять несов., кого-что дела ван; ~ силы природы - 1аламан ницкъех дела ван

обоз м ворданаш

обозвать сов., кого-что кем-чем (дать прозвище) ц1е тилла; (обругать) [ду] ала; ~ дураком - 1овдал ву ала

обозлить сов., кого, разг. оьг1аздахийта, дог дат1о

обозлиться сов. разг. (рассердиться) оьг1аздаха, дог дат1а

обознаться сов. разг. тардала

обозначать несов. 1) что (значить) маь1на хила; что ~ет это слово?- х1ун маь1на ду цу дешан? 2) см. обозначить обозначение с 1. (действие) диллар, билгалдар 2.(знак) билгало; условные ~я - билламан билгалонаш

обозначать сов. 1) что (отметить) дилла, билгалдан; ~ть на карте реку- карти т1ехь хи билгалдан 2) что (сделать заметным) гучудаккха; худоба резко ~ла кости - озалло къасттош гучуяьхнера даь1ахкаш

обозначиться сов. (стать заметным) гучудала

обозреватель м — хьагойтург, 1) (тот, кто осматривает) хьажархо 2) (автор обзора) хьажарна куьгда

обозревать — хьагайтарна, несов., что 1) (осматривать) хьежа, б1аьрг бетта; ~ местность - меттиге б1аьрг бетта 2) (давать обзор) обзор яла

обозрение с 1. (осмотр) хьажар, б1аьрг тохар 2. (очерк, сообщение) обзор (статья); международное ~ -дуьненаюкъарчу г1уллакхийн обзор

обои мн. обойш

обойма ж ботт; расстрелять всю ~у- ерриг ботт кхоьссина вала

обойный, -ая, -ое 1) (для обивки) т1етухучун; ~ые гвозди – т1етухучун хьостамаш 2) (для обоев) обойн; ~ый клей -обойн клей; ~ая фабрика - обойн фабрика

обойти сов. 1) кого-что чекхдала; вокруг чего - го баккха, го таса; (огибая что-л.) ч1уг тоха, ч1уг тоьхна чекхвала; ~ дом справа - ц1енна аьтто аг1орхьахула чекхвала; ~ лужу- 1оврашна ч1уг тоьхна чекхвала; ~ вокруг дома - ц1енна го баккха; ~ противника справа - мостаг1чунна аьтто аг1орхьа вала; ~ с фланга - флангехула чекхдала; 2) кого-что (посетить многих) чекхдала; ~ всю деревню - ерриге а юьртах чекхвала 3) что, перен. (пропустить, избежать) чекхдалийта; ~ что-л. молчанием - вист ца хуьлуш цхьа х1ума чекхдалийта 4) кого-что, перен. (распространиться) чекхдала; новость обошла весь город - керла хабар йоллучу г1алахула чекхделира 5) кого-что, разг. (обогнать) хьалхадала; ~ соперника - къийсалхчул хьалхадала 6) кого, перен. (перехитрить) к1елдита

обойтись сов. 1) с кем-чем хила, чекхдала; с ним обошлись хорошо - цуьнца дикя чекхдевлира 2) во что, разг. (стоить) дала, костюм обошёлся недорого - костюмах дукха ца даьлла 3) кем-чем, без кого-чего г1уллакх хила; я обойдусь десятью рублями - сан туьманах г1уллаккх хир ду; ~ без посторонней помощи - кхечун г1о ца оьшуш чекхдала; без меня не обойдёшься - со ца хплча, г1уллакх хир дац хьан 4) разг. (закончиться) чекхдала, всё обошлось благополучно - дерриг а дика чекхделира

обокрасть сов., кого-что лачкъо, къола дан

оболочка ж чкъор; ~ зерна - буьртиган чкъор; роговая ~ - глаза б1аьрган пардо; слизистая ~ - мазин пардо оболтус м прост., бран. дундал

обольстить сов., обольщать несов., кого, уст. lexo, леян

оболыцаться несов., чем 1ехадала, ледала; не ~йся надеждами - дегайовхонах lexa ма ло

обольщение с lexop, ледар, 1ехавалар, ледалар

обомлеть сов. разг. лаха; ~ от испуга - кхеравелла лаха

обомшеть сов. (покрыться мхом) корсам дилла (или лаца)

обоняние с хьожа яр; у неё тонкое ~ - хьожа яр дика ду цуьнан

обонятельный, -ая, -ое хьожа йоккху

обонять несов., что (воспринимать запах) хьожа ян

оборачиваемость ж го баккхар; ~ вагонов - вагонаша го баккхар

оборванец м, ~ка ж разг. беркъаниг

оборванный, -ая, -ое (изодранный) эт1ийна, этт1а; (в рваной одежде) беркъа; (о нити, веревке и т. д.) хадийна, хаьдда

оборвать сов. 1) что (сорвать) схьадаккха; ~ лепестки цветка - зезаган т1емаш схьадаха 2) что (разорвать) хадо; ~ вешалку у пальто - пальтонан лалам хадо 3) что, перен. (прекратить) сацо, хадо; ~ речь - къамел хадо 4) кого, разг. (заставить замолчать) д1асацо, юкъахдаккха

оборваться сов. 1) (порваться) хада; верёвка ~лась - муш хаьдда 2) (упасть) чукхета; ~ться со скалы - берда т1ера чукхета 3) перен. (прекратиться) саца, хада; песня ~лась - илли ц1еххьашха сецира

оборвыш м беркъаниг; (ребенок) беркъа бер

оборка ж хеборш; платье с ~ми - хеборш йолу коч

оборона ж 1. (действие) оборона, дуьхьало яр 2. (средства, система) оборона, дуьхьало; крепить ~у страны -мехкан оборона ч1аг1ъян; прорвать ~у противника - мостаг1чун оборона йохо

оборонительный, -ая, -ое дуьхьалонан, оборонин; ~ые бои - дуьхьалонан т1емаш

оборонный, -ая, -ое оборонин; ~ завод - оборонин завод

обороноспособность ж оборона яялар; духьало яялар; укрепление ~и -оборона яялар ч1аг1дар

обороноспособный, -ая, -ое оборона ялун, дуьхьало ялун

оборонять несов., кого-что дуьхьало ян, реже лардан

обороняться несов. дуьхьало ян

оборот м 1) (круг вращения) го баккхар; ~ колеса - чкъурго го баккхар 2) эк. оборот, го баккхар; ~ капитала -капитале го баккхар; торговый ~ -механ оборот; пустить в ~- юкъадаккха 3) (обратная сторона) харце, букът1ехье; написать на ~е - букът1ехьа яздан 4) (выражение) карчам; неправильный ~ речи - къамелан нийса боцу карчам; деепричастный оборот - деепричастин карчам 5) (изгиб, поворот) гола тохар 6) перен. (направление) aгlo; дело приняло новый ~ - г1уллаккх керлачу aгlopa дирзина; взять кого-л. в ~ - цхьаъ хьовзо, юкъаверзо

оборотень м фольк. г1ам

оборотистый, -ая, -ое, оборотливый, -ая, -ое разг. каде, т1ахъаьлла

оборотный, -ая, -ое 1) эк. оборотан, го боккху; ~ый капитал - го боккху капитал 2) (обратный) букът1ехьара; харцахьара; на ~ой стороне листа - кехатан букът1ехьа ; ~ая сторона - шолг1а aгlo, харце

оборудование с I. (действие) г1ирс х1оттор; ~ школы - школана г1ирс xloттop 2. (инструменты) г1ирс; промышленное ~ - промышленностан г1ирс

оборудовать сов. и несов., что г1ирс х1отто; ~ завод - заводе г1ирс х1отто

обоснование с 1. (действие) буха т1е далор 2. (основа) лард, бух; научное ~ - 1илманан лард

обоснованность ж лард хилар, бух хилар; ~ решения - сацаман бух хилар

обоснованный, -ая, -ое лард йолу, бух болу; ~ приговор- бух болу кхел; научно ~ - 1илманан бух болу

обосновать сов., что буха т1е дало; ~ своё предложение - шен предложени буха т1е яло

обосноваться сов., где, разг. д1атардала,даха хаа; ~ в новом доме - керлачу ц1еношкахь д1атардала

обособить сов., кого-что [д1а]къасто; ~ маленький участок в саду - бешахь жима кха къасто; ~ слово грам. -дош д1акъасто

обособиться сов. [д1а]къаста; ~ от своих друзей - шайн доттаг1ех д1акъаста

обособление с I. (по гл. обособить) [д1а]къастор; ~ второстепенных членов предложения грам.- предложенин коьртаза меженаш д1акъастор 2. (по гл. обособиться) [д1а]къастар

обособленность ж д1акъаьстина хилар

обособленный, -ая, -ое къаьстина [долу]; жить ~о (нареч.) къаьстина ваха

обострение 1. 1) (по гл. обострить) ирдар (ума, зрения); тадалар (слуха) 2) (отношений) дохар, талхар 3) (боли, болезни) ч1аг1дар 2. 1) (по гл. обостриться) ирдалар (ума, зрения); гадала (слуха) 2) (ухудшение, напряжённость) г1оьртина хилар; ~ отношений - юкъаметтигаш г1оьртина хилар; ~ противоречий - б1останаллаш г1оьртина хилар 3) (усиление, ухудшение) ч1аг1дар; ~ болезни - цамгар ч1аг1ъялар

обострённый, -ая, -ое 1) (о чертах лица) ирделла; (о зрении) ирделла б1аьрса; (о слухе) таделла 2) (напряжённый) г1оьртина; ~ые отношения - г1оьртина юкъаметтигаш

обострить сов., что 1) (сделать восприимчивее) ирдан (ум, зрение); тадан (слух) 2) (сделать более напряжённым) г1оьртина дан; ~ отношения - юкъаметтигаш г1оьртина ян 3) (сделать более сильным, тяжёлым) ч1аг1дан; ~ боль - лазар ч1аг1дан

обостриться сов. 1) (о чертах лица) ирдала; лицо ~лось- юьхь иръелла 2) (стать восприимчивее) ирдала (об уме, о зрении); тадала (о слухе) 3) (стать более напряженным) г1оьртина хилар; отношения ~лись - юкъаметтигаш г1оьртина хилла 4) (сделаться более сильным, тяжёлым) ч1аг1дала; боль ~лась - лазар ч1аг1делла

обочина ж некъан йист; ехать ~ой - некъан йистехула ваха

обоюдный, -ая, -ое шина a aгlop; по ~ому согласию- шина a aгlop реза хилла

обоюдоострый, -ая, -ое шина a aгlop ира; ~ кинжал - шина a aгlop ира шаьлта

обрабатывающими, -ая, -ее кечдаран, кечден, кечдеш долу; ~ая промышленность - кечдаран промышленность

обработать сов. 1) что (подвергнуть обработке) кечдан; ~ землю- латта кечдан; ~ рану - чов кечъян 2) кого, перен. прост. (склонить к чему-л.) т1едерзо, т1етадан

обработка ж 1) кечдар; способы ~и кожи - не1 кечдаран кепаш 2): взять кого-л. в ~у - ца1 [хьовзош] юкъаверзо

обрадовать сов., кого хазахетийта, доккхадедан

обрадоваться сов., кому-чему и без доп. хазахета, доккхаден

образ 1 м (мн. образы) 1) (внешний вид, облик кого-л.) сибат, амат; потерять человеческий ~ - стеган сибат дан 2) (изображение) сурт, васт; поэт мыслит ~ами – поэто ойла йо васташца 3) (способ) куц, хьал, кеп; ~ жизни - дахаран кеп; ~ мыслей - ойланийн кеп; ~ действия - даран куц 4) (тип, характер в художественном произведении) васт; главным ~ом - коьрта долчу декъана; никоим ~ом - цхьана а кепара; решительным ~ом сацам боллуш

образ 2 м (мн. образа) (икона) делан сурт

образец м 1) в разн. знач. тайпа, кеп; ткани новых ~цов - керлачу кепийн к1адеш 2) (пример) гантам, масал; ~ец трудового героизма - къинхьегаман турпалаллин гайтам

образность ж васт хилар

образный, -ая, -ое васте; ~ое выражение - васте дешнаш (или алам); ~о (нареч.) говорить- сурт х1оттош дийца =образный «сибат», «куц», «тера», мас.: человекообразный - адамах тера долу, вилообразный - шаданах тера

образование 1 с 1. (по гл. образовать) дар, кхоллар; ~ избирательных округов - харжамийн куьпаш кхоллар 2. (по гл. образоваться) кхолладалар, хилар

образование 2 с 1) (обучение) дешар; право на ~е - деша бакъо 2) (знания) образовани (дешна хилар); среднее ~е -юккъера образовани; техническое ~е-технически образовани

образованность ж дешна хилар

образованный, -ая, -ое дешна; ~ человек - дешна стаг

образовательный, -ая, -ое дешаран; ~ уровень- дешаран т1ег1а; ~ ценз - дешаран ценз

образовать сов. и в наст. несов., что дан, кхолла; ~ комиссию - комисси кхолла; река образует изгиб- хе гола туху

образоваться сов. и в наст. несов. кхолладала, хила

образумить сов., кого, разг. кхето, хьекъале дало

образумиться сов. кхета, хьекъале дан

образцовый, -ая, -ое масале; ~ порядок - масале къепе

образчик м цуьрг; ~ ткани – к1адин цуьрг

обрамление с гура; красивое ~ портрета - суьртан гура хаза къагор

обрамлять несов. го хила; лицо ~ли тёмные волосы - 1аьржачу месаша го лаьцнера юьхьан

обрастать несов., обрасти сов., чем 1) (покрываться чём-л.) дала, дилла, лацаяла; ~ мохом - корсам дала; ~ жиром -дилха дилла; ~ грязью- мода лацаяла; он оброс бородой- цунна маж яьлла 2) перен. (создать вокруг себя) го бан; города обросли посёлками - ярташа го бина г1аланашна

обрат м чекхъяьккхина шура

обратимый, -ая, -ое юхадерзалун; ~ые реакции - юхаерзалун реакцеш

обратить сов. 1) что на кого-что (повернуть) т1едерзо; ~ орудие на неприятеля - герз мостаг1чунна т1едерзо 2) (что во что превратить) дерзо; ~ воду в пар- хи 1аьнаре дерзо; ~ имущество в деньги- бахам ахчане берзо; ~ внимание на что-л.- цхьа х1ума тидам т1ебахийта; ~ кого-л. на путь истины - цхьаъ нийсачу новкъа ваккха; ~ в шутку - забаре даккха; ~ кого-л. в бегство - цхьаъ эккхо, вадийта

обратиться сов. 1) к кому-чему (повернуться) [д1а]дерза, [т1е]дерза; 2) к кому, куда (направиться) т1едаха; (сказать) ала; ~ к врачу- лоьрана т1еваха; ~ в суд - суьде вала; ~ к кому-л. с просьбой - цхьанца дехар дан; ~ с вопросом - хатта; ~ с речью к собравшимся - гулбеллачаьрца къамел дан 3) во что (превратиться) дерза; вода обратилась в пар - хи 1аьнаре дирзина; ~ в бегство- вада

обратно нареч. юха, схьа; повернуть ~ - юхаверза; билет туда и ~ - д1а а, схьа а билет; ~ пропорциональный -юханехьа пропорцера

обратный, -ая, -ое 1) юхадог1у, юхадоьрзу; ~ый поезд - юхайог1у поезд; на ~ом пути - юхавог1уш 2) (оборотный) букъа т1ехьара, харцахьара; на ~ой стороне листа - кехатан букъа т1ехьа 3) (противоположный) б1останехьара, дуьхьала; ~ый смысл - дуьхьала маь1на

обращать несов. см. обратить; не ~йте внимания! - тергал ма де!

обращаться несов. 1) см. обратиться; 2) с кем-чем хила; хорошо ~ с подчинёнными - шен карахь болчу белхахошца дика хила 3) с чем (владеть) лело; уметь ~ с оружием - герз лело хаа 4) (двигаться) лела; кровь обращается по кровеносным сосудам - ц1ий лела пхенаш чухула

обращение с 1. (по гл. обратить) [т1е]дерзор; ~ простой дроби в десятичную - цхьалха дробь иттаннийн дробе ерзор 2. (по гл. обратиться) 1) дерзар; ~ в другую религию- кхечу дине верзар 2) алар; дехар дар; ~ с вопросом -хаттар дар 3. (призыв, обращение) кхайкхам; ~ правительства к народу - правительствон а халкъе кхайкхам 4. (манера держаться) лелар; вежливое ~ - г1иллакхе лелар 5. эк. лелар; ~ денег- ахча лелар 6. грам. т1едерзар; выделить ~ запятыми - т1едерзар ц1оьмалгашца схьакъасто

обрез м 1) (кромка) йист; книга с золотым ~ом - дашо йист йолу книга 2) (винтовка) хадийна топ ; в ~ - оьшшучул бен; тоъал бен; денег у меня в ~ - ахча тоъал бен да ц

обрезание с рел. суннат; совершить ~ - суннат дан

обрезание с хадор

обрезать сов., обрезать несов. 1) что (поранить) хадо; ~ палец - п1елг хадо; ~ ногти - м1араш хедо 2) что [схьа]хадо; ~ мясо с кости - жижиг даь1ахка тlepa схьахадо 3) кого, перен. разг. (резко прервать) хадо; ~ на первом слове - хьалхарчу даша т1ехь къамел хадо; ~ крылья кому-л. - цхьаьннан т1емаш хадо

обрезаться сов., обрезаться несов. хадо; обрезаться осколком стекла - ангалин геригца хадо

обрезка ж хадор

обрезок м кийсиг, йист; ~ ки бумаги - кехатан кескаш

обременительный, -ая, -ое хало ен; ~ое поручение - хало ен т1едиллар

обременить сов., обременять несов., кого чем бала бахьа, хало ян; ~ поручениями - г1уллакхаш т1едохкуш хало ян

обрести сов, обретать несов, кого-что каро, дола; мы обретём верных друзей - тхуна карор бу тешаме доттаг1ий, ~ покой - пapгlaтo яла

обречённость ж х1аллакьхила хьаьхна хилар; чувство ~и - х1аллакьхила хьахаран синхаам

обреченный, -ая, -ое х1аллакьхила хьаьхна

обречь сов, кого-что на что х1аллакьхуьлчу т1е х1отто (или кхачо); ~ противника на гибель- мостаг1 х1аллакьхуьлчу т1е х1отто

обрисовать сов 1) что (очертить) го бан, сиз хьакха, ~ контур чернилами - шекъанца го бан 2) кого-что, перен. (охарактеризовать) сурт х1отто, ~ своё положение - шегарчу хьолан сурт х1отто

обрисоваться сов. сурт х1отта; вдали ~лись горы - геннахь сурт х1оьттира лаьмнийн

обрить сов, что [д1а]даша; ~ голову - корта баша; ~ кого-л наголо - цхьаьннан корта хьаькхна д1абаша обриться сов. (самому) [д1а]даша; (у парикмахера) д1адашийта

обровнять сов., что [д1а]нисдан; ~ края - йистош нисъян

оброк м ист. ясакх

обронить сов., что, разг. дожо; ~ ключ - дог1а дожо ; ~ слово - дош [багах] далийта

оброчный, -ая, -ое ист ясакхан; ~ые крестьяне - ясакх лун ахархой

обрубать несов., обрубить сов., что 1) (отрубить) д1ахадо; ~ жердь - хьокха д1ахадо; ~ сучья - генаш д1ахедо 2) (подшить) йист ерзо; обрубить носовой платок - мерах хьокхучу йовлакхан йист ерзо

обрубок м 1) (то, от чего отрублено) юьхк; ~ хвоста – ц1оганан юьхк 2) (отрубленный кусок дерева) гуьйриг

обругать сов., кого-что дов дан, барт тоха, лен

обрусевший, -ая, -ое, обруселый, -ая,-ое оьрси хилла

обрусеть сов. оьрси хила

обруч м х1оз; набить ~и на бочку - черманна х1азарш тоха

обручальный, -ая, -ое: ~ое кольцо т1орд

обручение с мах бар

обручить сов., кого с кем мах бан

обручиться сов., с кем мах байта

обрушить сов I) что (развалить) охьахарцо, чутоха, т1ехарцо, охьатоха:, чухарцо; ~ стену- пен охьахарцо 2) что на кого-то, перен. т1едуста, т1ехеца; ~ удар на врага – мостаг1чунна тохар т1едуста

обрушиться сов. 1) (обвалиться) охьахарца, чукхета, т1ехарца, охьакхета, чухарца; стена ~лась - пен охьахаьрцина 2) на кого-что, перен. (стремительно напасть) т1ехецадала; (наброситься с упрёками и т п.) т1екхохкадала 3) на кого-что, перен. (о несчастье) т1еэга; на него ~лись все беды - берриш а баланаш т1еийгира цунна

обрыв м 1.(по гл. оборвать) хадор 2. (по гл. оборваться) хадар 3.(место разрыва) ходана 4.(крутой откос) берд

обрывистый, -ая, -ое 1) (крутой, отвесный) берд болу; ~ берег- берд 2) (прерывистый) хедош долу

обрывок м 1) (кусок) кийсиг, йист; ~ки бумаги - кехатан кескаш 2) перен. кийсиг, яккъаш; ~ки воспоминаний -дагалецамийн кийсигаш

обрывочный, -ая, -ое юкъ-юкъера

обрызгать сов., кого-что цинцаш тоха; ~ водой - хин циицаш тоха

обрызгаться сов цинцаш кхета

обрызнуть однокр., кого-что цинцаш тоха

обрюзглый, -ая, -ое дистина; ~ое лицо - йистина юьхь

обрюзгнуть сов. деста

обрюзгший, -ая, -ее дистина; ~ человек- вистина стаг

обряд м 1адат

обрядовый, -ая, -ое 1адатан; ~ые песни - 1адатан эшарш

обсадить сов., обсиживать несов., что чем [гонаха] дог1а; ~ дорогу кустами - некъан йистошка коьллаш ег1а

обсеменение с xly дер

обсеменить сов., обсеменять несов., что х1у ден

обсерватория ж обсерватори

обскакать сов., кого, прям. и перен. хьалхавала

обследование с таллар, хьажар; ~ школы - школа таллар; пройти медицинское ~- лоьраш хьажийтор (или хьажар)

обследователь м талламхо

обследовать сов. и несов., кого-что талла, (осмотреть) хьажа; ~ работу школы - школан болх талла; ~ больного- лазархочуьнга хьажа

обслуживание с 1) ( удовлетворение чьих-л. нужд) хьашт кхочушдар, г1уллакх дар; ~ покупателей - эцархойн хьашташ кхочушдар; бытовое ~ -дахаран хьелашка хьажар 2) (машин) болх бар

обслуживать несов. 1) кого-что хьашт кхочушдан, хьаште [или г1уллакхе] хьажа; хорошо ~ть покупателя -эцархочун хьаште дика хьажа 2) что (работать на чём-л.) болх бан; ~ть одновременно несколько станков - масех станока т1ехь цхьана хенахь болх бан; ~ющий персонал - хьаштан персонал

обсосать сов., что ц1убдан

обсохнуть сов. дакъадала ; у него молоко на губах не ~ло погов.- э1ок х1инца а можа ю цуьнан

обставить сов. 1) что чем (наставить вокруг) [гонаха] д1ах1отто; ~ трибуну цветами - трибуна гонаха зезагаш д1ах1итто 2) что (меблировать) кечдан; ~ квартиру- квартира кечъян 3) кого, разг. (обмануть) lexo, ледан, к1елдита

обставиться сов. 1) чем [гонаха] дахкар (или xloттop) 2) разг. (обставить жилище мебелью) кечдалар

обстановка ж 1) (мебель) партал; убогая ~а- ледара партал 2) (положение) хьал; в торжественной ~е - дезачу хьолехь; в мирной ~е - машаран хьолехь

обстоятельный, -ая, -ое 1) кхоччуш, дуьззина [долу]; ~ ответ- кхоччуш жоп 2) разг. (рассудительный) дуьззина, кхоччуш; он человек ~ - и кхоччуш стаг ву

обстоятельственный, -ая, -ое грам. латтаман; ~ое придаточное предложение - латтаман т1етуху предложени

обстоятельство с 1) (событие, факт) некъ, хьал; выяснить все ~а - дела г1уллакхан дерриге а некъаш къасто; смотря по ~ам - хьелашка хьаьжжина 2) грам. латтам; ~о времени - хенан латтам; ~о причины - бахьанин латтам

обстоять несов. хила, латта; дела ~ят хорошо - г1уллакхаш дика ду

обстрел м тоьпаш еттар; попасть под ~ - тоьпаш етталучу нисвала ; взять кого-л. под ~ - цхьанна т1ета1а

обстреливать несов., обстрелять сов 1) кого-что (подвергнуть обстрелу) [тоьпаш] етта; ~ противника из орудий -мостаг1чунна яккхий тоьпаш етта 2) что (испытать в стрельбе) шардалийта, зен; ~ орудие- йоккха топ шаръялийта; обстрелянный солдат- воьлла солти

обстригать несов., обстричь сов., кого-что д1аларга

обстричься сов. д1аларгадала; (у парикмахера) д1аларгийта

обстрогать сов., что хьакха; ~ доску- у хьакха

обстроить сов., что, разг. г1ишло ян; ~ площадь новыми зданиями - майдана керла г1ишлош ян

обстроиться сов. разг. (выстроить для себя жильё) ц1а дан; (застроиться) г1ишлош ян

обстряпать сов., что, прост. д1анисдан, д1адерзо; ~ дельце- г1уллакх д1адерзо

обступать несов., обступить сов., кого-что го бан; дети обступили учителя - бераша го бира хьехархочунна

обсудить сов., обсуждать несов., что дийцаре дилла; ~ новый проект - керла проект йийцаре йилла

обсуждение с дийцаре диллар; ~е новой книги - керла книга йийцаре йиллар; предмет ~я - йийцаре йийллина х1ума (или дийцаре диллинарг)

обсушить сов., что дакъо

обсушиться сов. дакъадала; ~ у костра - ц1ера хьалха вакъавала

обсчёт м (умышленный) эшош ларар; (просчёт) харц ларар

обсчитать сов., кого-что (умышленно) эшош лара; (ошибиться) харц лара, г1алатдалийта; ~ покупателя - эцархо эшош лара

обсчитаться сов. лоруш г1алатдала; ~ на два рубля - лоруш, шина соьмана г1алатвала

обсыпать сов., обсыпать несов., кого-что чем т1ехьарса; ~ мукой - дама т1ехьарса

обтекаемый, -ая, -ое мох ца лоьцу; автомобиль ~ой формы - мох ца лоьцучу кепара автомобиль

обтекать несов., что т1ехдала

обтереть сов., кого-что хьакха; ~ лоб платком - хьаж т1е йовлакх хьакха

обтереться сов. хьакха; ~ полотенцем - шена гата хьакха

обтесать сов., обтёсывать несов., что хьакха; ~ бревно - хен хьакха

обтирание с хьакхар; ~ холодной водой - шийла хи хьакхар

обточить сов., что хьакха, шардан; ~ стальную болванку - болатан кеп шаръян

обточка ж хьакхар, шардар

обтрёпанный, -ая, -ое тишдина; ~ подол - тишйина юх

обтрепать сов., что тишдан

обтрепаться сов. тишдала; брюки ~лись - хеча тишъелла

обтяжка ж I. (действие) т1етохар; ~а дивана материей - диван т1е к1ади тохар 2. (покрышка) т1етоьхнарг; стулья с кожаной ~ой - телат т1етоьхна г1анташ; платье сшито в ~у- т1елетта йина коч

обтянуть сов., что чем т1етоха; ~ матрац материей - гоьна т1е к1ади тоха

обувной, -ая, -ое мачийн; ~ магазин мачийн туька

обувь ж мача; кожаная ~ - т1аьрсиган мача

обуглить сов. т1ехула[ра] даго; ~енное полено - т1ехулара яьгна туьппалг

обуглиться сов. т1ехула[ра] дата; дрова ~лись - дечиг т1ехула даьгна

обуза ж мохь, новкъахилар; быть для кого-л. ~ой - цхьанна новкъахила

обуздать сов., обуздывать несов. I) кого (лошадь) дирста бага йолла 2)кого-что перен.юхатоха, сацо

обузить сов., что гатдан

обуревать несов., кого-что [ойланаш] д1алаца, дуза, даг чу дижа; меня ~ют сомнения - шеконаша д1алаьцна сан ойланаш

обуславливать несов., обусловить сов., обусловливать несов. 1) что (оговорить) диллар дан; ~ своё участие в работе - ша балхахь дакъа лацарна диллар дан 2) чем (послужить причиной) бахьана даккха; успех обусловлен трудом - кхиаман бахьана къинхьегам бу

обуть сов., кого-что [кота х1ума] юха; ~ сапоги - эткаш юха; ~ ребёнка - берана кога х1ума юха

обуться сов. духа; ~ в сапоги - эткаш юха

обух м б1оста; как обухом по голове - коьртах х1ума тоьхча санна; плетью обуха не перешибёшь посл.- шедо хен кагбеш ца хуьлу

обучаться несов. 1) см. обучиться; 2) (проходить курс) деша; ~ в школе - школехь деша

обучение с 1амор, хьехар

обучить сов., кого чему или с неопр. 1амо, хьеха; ~ русскому языку - оьрсийн мотт 1амо

обучиться сов., чему или с неопр. 1ама; ~ письму- йоза 1ама; ~ водить машину - машина лело 1ама

обуять несов., кого, уст. карзахдаккха, инзардаккха; меня ~л страх - кхерамо инзарваьккхира со

обхаживать несов., кого, разг. го баха, т1аьхьадала

обхват м мор; дуб в три ~а - кхаа стага мараболлал наж

обхватить сов., обхватывать несов., кого-что марадолла

обход ж 1. (действие) го баккхар (кругом); чекхдалар (осмотр); утренний ~ врачей - лоьрийн 1уьйренан чекхбовлар 2. (кружный путь) го; в ~ озера - 1омана го баьккхина; в ~ правил - бакъонна к1елхьарволуш

обходительность ж к1еда-мерзалла, г1иллакх

обходительный, -ая, -ое к1еда-мерза, г1иллакхе

обходной, -ая, -ое, обходный, -ая, -ое го баьккхина боьду; ~ путь- го баьккхина боьду некъ

обходчик м обходчик; тергалдархо, хьажархо; путевой ~ - некъаш тергалдархо

обхождение с хилар, лелар; вежливое ~ - оьзда лелар

обчесться сов. разг.: раз, два и обчёлся - цхьаъ, шиъ а аьлла, чекхвели

обчистить сов., что (очистить), тж. перен., кого (обокрасть) ц1андан

обчиститься сов. ц1андала

обшаривать несов., обшарить сов., кого-то, разг. [куьг тухуш] чекхдала, хьожуш чекхдала; ~ все комнаты - массо а ц1а чухула хьожуш чекхвала

обшивка ж 1. (действие) 1) (по краю) йист лацар; (поверхности) гонаха лацар 2) стр. гонаха тохар (или лацар) 2. (то, чем обшито) 1) йист лаьцнарг (по краю); т1етоьхнарг (по поверхности) 2) стр. т1етоьхнарг

обширный, -ая, -ое 1) (большой) шуьйра; ~ая площадь- шуьйра майда 2) перен. (большого масштаба) доккха; ~ые планы - яккхий планаш

обшить сов. 1) что чем (по краю) йнст лаца; (поверхность чего-л.) [гонаха] лаца, т1етоха; ~ воротник тесьмой -кочана жуьжап лаца; ~ посылку холстом - посылкина т1е гата тоха 2) что чем, стр. гонаха тоха (или лаца); ~ дом тёсом - ц1еношна гонаха аннаш лаца 3) кого-что (сшить для кого-л.) тега; ~ всю семью - боллучу а доьзална бедарш тега

обшлаг м пхьуьйшан йист (или юьхьнг); ~а пальто- пальтонан пхьуьйшан юьхьгаш

общаться несов., с кем-чем т1екере хила; ~ с друзьями - доттаг1ашца т1екере хила

обще= «юкъара», «массарна а» ; мас.: общенародный - халкъан юкъара, общеизвестный - массарна а хуу

общегородской, -ая, -ое г1алин юкъара; ~ая учительская конференция - гIалин юкъара хьехархойн конференци

общегосударственный, -ая, -ое пачхьалкхан юкъара; ~ое дело- пачхьалкхан юкъара г1уллакх

общедоступный, -ая, -ое 1) (понятный) массо а кхета; ~ая лекция - массо а кхета лекци 2) (дешёвый) дайн; ~ые цены - дайн мехаш

общежитие с 1) общежити, юкъара xlyсам, цхьаьнадехийла; студенческое ~е - студентийн общежити 2) (общественная жизнь) кжъараллин дахар; правила ~я - кжъараллин дахаран бакъонаш

общеизвестный, -ая, -ое массарна а хуу; ~ факт - массарна а хуу факт

общенародный, -ая, -ое халкъан юкъара; ~ое дело - халкъан юкъара г1уллакх

общенациональный, -ая, -ое къома юкъара

общение с т1екере; ~ с людьми - нахаца т1екере хилар

общеобразовательный, -ая, -ое юккъерчу дешаран; ~ая школа юккъерчу дешаран школа

общепризнанный, -ая, -ое массара а т1е-эцна; ~ факт- массара а т1еэцна факт

общепринятый, -ая, -ое массара а т1еэцна; ~ порядок - массара а т1еэцна къепе

общереспубликанский, -ая, -ое республикан юкъара; ~ смотр самодеятельности - республикан юкъарачу кхолламалле хьажар

общественник м, ~ца ж юкъараллахо

общественно полезный, -ая, -ое юкъаралла-пайде; ~ труд - юкъаралла-пайде боях

общественно-политический, -ая, -ое юкъаралла-политикин; ~ая деятельность- юкъаралла-политикин болх

общественность ж собир. юкъарла

общественный, -ая, -ое юкъараллин; ~ая работа - юкъараллин болх; ~ый строй - юкъараллин д1ах1оттам; ~ые отношения- юкъараллин юкъаметтигаш; ~ая собственность- юкъараллин долалла; ~ое мнение юкъараллина хетарг; на ~ых началах - юкъараллин кепехь

общество с 1) юкъаралла 2) (организация) юкъаралла; спортивное ~о - спортан юкъаралла 3) (среда, компания) юкъаралла; в ~е старых друзей - ширачу доттаг1ашна юкъахь

общеупотребительный, -ая, -ое массара а олу[ш долу], массара а пайда оьцу; ~ оборот речи - массара а олу къамелан карчам

общечеловеческий, -ая, -ое адамийн юкъара; ~ая культура - адамийн юкъара культура

общий, -ая, -ее 1) юкъара; ~ее мнение - юкъара ойла; ~ие недостатки - юкъара кхачамбацарш; ~ие интересы - юкъара хьашташ 2) (целый, весь) дерриг а; ~ая стоимость - берриг а мах; в ~ей сложности - коьртачу хьесапехь аьлча 3) (основной) коьрттера; ~ие вопросы науки - 1илманан коьрттера г1уллакхаш; изложить что-л. в ~их чертах – цхьа xlyмa юкъарчу суьртахь д1адийца; найти с кем-л. ~ий язык- цхьаьнца барт хила; не иметь с кем-л. ничего ~его - цхьаьнца дозуш х1ума ца хила; в ~ем я согласен - жам1е ваьлча, со реза ву

община ж ист. юкъаралла; сельская ~ - юьртан юкъаралла

общинный, -ая, -ое юкъараллин; ~ые земли - юкъараллин латта

общипать сов, общипывать несов., кого-то мустдан, ~ гуся - г1аз мустъян

общительный, -ая, -ое т1екере; ~ человек - т1екере стаг

общность ж цхьаьнадар, юкъарло; ~ интересов - хьашташ цхьаьнадар; ~ людей - адамийн юкъарло

объ= «об=» метта лела «и=» шайца долчу мукъачу элпашна (е, ю, я) хьалха, мас.: объехать - го баккха ваха, объявление - д1а хьедар

объегорить сов., кого, прост. хьокха тоха

объедение с (о вкусном) ялсаманин даар; это просто ~! – xlapa ялсаманин даар ду1

объединение с 1.(по гл. объединить) цхьаьнатохар; вовшахтохар 2.(по гл. объединиться) цхьаьнакхетар; вовшахкхетар 3. (организация) цхьаьнакхетар; литературное ~ - литературан цхьаьнакхетар

объединённый, -ая, -ое вовшахтоьхна, вовшахкхетта, цхьаьнатоьхна, цхьаьнакхетта; ~ое заседание- цхьаьнатоьхна кхеташо ; Организация Объединённых Наций (ООН) - Вовшахкхетта Къаьмнийн Органисмо (ВКО)

объединительный, -ая, -ое вовшахтуху, цхьаьнатуху; ~ съезд - вовшахтуху съезд

объединить сов., кого-что 1) (соединить) цхьаьнатоха 2) (сплотить) вовшахтоха; ~ усилия - ницкъаш вовшахтоха

объединиться сов. 1) (соединиться) цхьаьнакхета 2)(сплотиться) вовшахкхета

объедки мн. (ед. ~ок м) юьхкаш

объезд м 1. (действие) го баккхар 2. (обходный путь) го; поехать в ~ - го баьккхина ваха

объездить сов. 1) кого-что (побывать) чекхдала, го баккха; ~ все окрестности города - г1алин йистошкахула го баккха; ~ всех родственников - массо а гергара нах болчу чекхвала 2) кого: ~ коня - дин 1амо

объездка ж (лошади) 1амор

объезчик м 1) (сторож) хехо; лесной ~ -хьуьнан хехо 2) (лошадей) 1аморг

объезженный, -ая, -ое 1амийна; ~ая лошадь - 1амийна говр

объект м 1) филос. объект 2) (предмет) объект, х1ума; ~ исследования - талламан объект 3) объект ; строительный ~ - г1ишлойн объект 4) грам. объект, кхачам

объектив м объектив

объективизм м филос. объективизм, лаамзалла

объективность ж 1) филос. лаамзалла 2) (беспристрастность) озабезаме цахилар

объективный, -ая, -ое I) филос. лаамза; ~ый мир- лаамза дуьне 2) (беспристрастный) озабезаме доцу; ~ый свидетель - озабезаме воцу теш; отнестись к чему-л. ~о (нареч.)- цхьана х1уманна т1ехь озабезам боцуш хила

объём м 1) (ёмкость) чухоам 2) (величина) дукхалла, барам; ~ работы - бел хан дукхалла

объёмистый, -ая, -ое разг. доккха, чухоаме; ~ая книга - йоккха книга

объесть сов. 1) что (по краям, обглодать) дажа, го баз; гусеницы ~ли листву- н1аьвцицигаша г1анан го биъна 2) кого, разг.: не объест он нас - цо йиъначух вай къийлур дац

объесться сов., чем, чего т1ех даа

объехать сов., кого-что I) (стороной) го баккха; ~ть болото- уьшална го баккха 2) (обогнать) хьалхадала; ~ть грузовик - киранан машинал хьалхавала 3) (побывать) го баккха, чекхдала; он ~л всю страну- берриге а махкана го баьккхира цо

объявить сов., что, о чём д1ахьедан, [д1а]кхайкхо; ~ конкурс - конкурс кхайкхо; ~ войну - т1ом хьебан

объявление с I. (действие) д1акхайкхор, д1ахаийтар; ~ решения суда - суьдан сацам д1акхайкхор 2. (сообщение) д1акхайкхор; дать ~ в газету - газета т1ехь д1акхайкхо

объяснение с 1. (действие) кхетор; ~ слова - дашах кхетор 2. (оправдание, причина) бехказло; трудно придумать ~ этому факту - цу фактана-м бехказло лаха а хала ду ; ~ в любви - дагара хаийтар

объяснимый, -ая, -ое тидалун, кхеталун;трудно ~ое явление- хала тидалун х1ума; это вполне ~о - иза-м атта кхеталур ду

объяснительный, -ая, -ое кхетаман, кхеторан; ~ая записка - кхеторан кехат

объяснить сов, что кхето; ~ задание- т1едилларх кхето

объясниться сов. 1) с кем къасто, дагара хаийта, дагара дийца 2) (стать понятным) кхета; всё ~лось- дерриге а кхийтира; ~ться в любви - дагара хаийта

объяснять несов. см. объяснить; как (или чем) вы это ~ете? - и муха туьду аша?

объясниться несов. см. объясниться; чем (или как) это ~ется? - иза муха тидало?

объятия мн. (ед ~е с) маракхетар, марадоллар;заключить кого-г. в ~я -цхьаъ мараволла; броситься в ~я - маракхета

объять сов., что д1алаца; дом ~т пламенем- цlapo д1алаьцна ц1енош; нельзя ~ть необъятное - йист йоцу 1аламат каралаца йиш яц

обыватель м 1) уст. (житель) вахархо 2) (человек, лишенный общественных интересов)обыватель(шена вахархо); превратиться в обывателя - обыватель хила; ~ница ж 1) ист. яхархо 2) см. обыватель 2

обывательский, -ая, -ое обывателийн

обывательщина ж разг. обывателийн амалш (или х1уманаш)

обыграть сов, обыгрывать несов, кого (в игре) [ловзуш] эшо, ~ кого-л. в шахматы - шахматех ловзуш цхьаъ эшо

обыденный, -ая, -ое гуттар а хуьлу; ~ разговор - гуттар а хуьлу къамел

обыдёнщина ж разг. гуттар а хуьлург

обыкновение с гуттгре, гуттар дерг; по ~ю - гуттар а санна

обыкновенный, -ая, -ое 1) (обычный) гуттар а хуьлу; как ~о (нареч.) - гуттар а санна 2) (заурядный) нах санна [долу]; ~ый человек - нах санна стаг

обыск м [чу] хьажар; произвести ~ - ц1ийнах хьажа

обыскать сов, обыскивать несов. I) кого-что (сделать обыск) [чу]хьажа; обыщи дом – ц1ийнах хьажа 2) что (осмотреть в поисках) хьажа; ~ все уголки - массо а маь11е хьажа

обычай м 1едал, 1адат, ламаст; по русскому ~ю - оьрсийн 1едалехь

обычный, -ая, -ое 1) (постоянный, привычный) гуттарлера, гуттар хуьлу; в ~ом порядке- гуттар хуьлучу тайпанара; как ~о (нареч.) - гуттар а санна 2) (ничем не примечательный) нехан санна; ~ый дом - нехан санна ц1енош

обюрократиться сов. разг. бюрократ хила

обязанность ж 1) декхар; реже хьакъ; исполняющий ~ти директора - директоран декхарш кхочушдийриг; служебные ~ти – г1уллакхера декхарш; на нём лежит ~ть- цунна т1ехь декхар 1уьллу; вменить в ~ть что-л. кому-л. - цхьанна цхьа х1ума декхарийлахь дан 2) рел. (обязательное религиозное предписание для мусульман) парз обязанный, -ая, -ое 1) декхарийлахь долу; он обязан исправить свой ошибки – шеен г1алаташ нисдан декхарийлахь ву иза 2) рел. парз долу

обязательный, -ая, -ое декхарийлахь долу, т1едоьжна, декхар долу; ~ое обучение -1амо декхар долу дешар; в ~ом порядке- т1едоьжначу кепехь; сегодня он ~о (нареч.) придёт - и тахана билггал вог1ур ву

обязательство с т1елацам, ч1аг1о; взять на себя ~ - шена т1елаца; дать ~ - ч1аг1о ян

обязать сов, кого-что с неопр. т1едилла, декхарийлахь дан, т1едожо; ~ явиться в срок - шен хеннахь т1еван декхарийлахь ван; вы меня этим очень обяжете - цукат ахь со ч1ог1а декхарийла вожаво

обязаться сов, с неопр т1елаца, декхарийлахь хила; он ~лся приехать - ван т1елецира цо

обязывать несов. I) см. обязать; 2) кого к чему декхарийлахь дан; это меня ни к чему не ~ет - цо со цхьана а х1уманна декхарийла ца во

ов

овал м овал ; ~ лица - юьхьан овал

овальный, -ая, -ое овалан

овация ж оваци ; устроить кому-л. ~ю - цхьанна оваци ян

овдоветь сов. (о мужчине) жеравала;(о женщине) жераяла

овёс м сула, кена

овечий, -ья, -ье жен ; ~ сыр - жен нехча

овеять сов., кого-что чем 1)(обдать) xlo кхета; меня ~ло прохладой - шийла xlo кхиитира сох 2) перен. сийлахь лепа, сийно къего; знамёна ~ны славой - байракхаш сийлахь лепна ю

овладение с 1) (захват) даккхар; ~ городом - г1ала яккхар 2) (освоение) карадерзор, доладерзор; ~ техникой - техника караерзор 3) перен. кхета

овладеть сов., чем 1) (захватить) даккха; ~ крепостью противника - мостаг1чун г1ап яккха 2) (освоить) карадерзо; ~ техникой - техника караерзо 3) перен. кхиа; ~ собой - меттавар

овод м т1од

овощевод м хасстоьмашлелорхо

овощеводство с хасстоьмашлелор

овощеводческий, -ая, -ое хасстоьмаш лелабен;~ое хозяйство - хасстоьмаш лелабен бахам

овощехранилище с хасстоьмаш 1алашбойла

овощи мн. (ед. овощ м) хасстоьмаш; всякому ~у своё время посл.- доллучун а шен хан ю

овощной, -ая, -ое хасстоьмийн; ~ магазин - хасстоьмийн туька; ~ суп - хасстоьмийн чорпа

овраг м боьра

овражистый, -ая, -ое боьранаш долу; ~ая местность - боьранаш долу меттиг

овсянка ж (крупа) суда

овсяной, -ая,-ое, овсяный, -ая, -ое кенан, суланан; ~ая солома - кенан ча; ~ая каша - кенан худар

овца ж уьстаг1; жий (самка барана); 1овла (раннего окота); ц1инто (до окота); стрижка овец - уьстаг1ий ларгар; курдючные овцы - думеш долу уьстаг1ий

овцевод м жалелорхо

овцеводство с жалелор

овцеводческий, -ая, -ое жа леладен

овцематка ж жий

овцеферма ж жан ферма

овчар м жахо

овчарка ж жен ж1аьла

овчарня ж г1ота

овчина ж кхакха; г1иркхма (со стриженной овцы)

овчинка ж уменьш. от овчина; ему небо с ~у показалось - стигал кхакханах таръелира цунна (кхеравелла я лазийна); ~а выделки не стоит - къахьега мах а ца кхочу

овчинный, -ая, -ое кхекхийн; ~ тулуп - кхекхийн керчар

ог

огарок м ч1ураман юьхк

оглавление с чулацам; ~ книги - книгин чулацам

огласить сов., что 1) (объявить) д1акхайкхо; ~ть приговор кхел - д1акхайкхо 2) (наполнить звуками) дуза; дети ~ли комнату криком - берийн г1овг1ано ц1а дуьзира

огласиться сов. дуза; лес ~лся криками - хьун юьзира хьоькхучу маьхьарша

огласка ж (разглашение) д1акхайкхор; нахаладаккхар; (известность) нахаладалар; дело получило ~у - г1уллакх нахаладелира; предать что-л. ~е - цхьа х1ума нахаладаккха

оглашение с д1акхайкхор, нахаладаккхар; ~ю не подлежит - нахаладаккха йиш йолуш дац

оглашенный, -ая, -ое разг.: как ~- эг1ийча санна

оглобля ж 1арч (в телеге); ретинг (в санях); повернуть ~и - алаша юхаерзо

оглохнуть сов. къордала

оглушительный, -ая, -ое къорден; ~ый удар грома - къорвеш стелахаьштиг тохар; ~о (нареч.) кричать - къорвеш мохь хьакха

оглушить сов., кого-что (взрывом) къордан; (ударом) тентакдаккха; гром ~л меня - стигал къовкъаро къорвира со

оглядеть сов., кого-что хьажа, б1аьрг тоха; ~ кого-л. с головы до ног- коьртера когашка кхаччалц цхьаьнга хьажа

оглядеться сов. 1) (вокруг) [гонаха] хьажа; ~ по сторонам - гонаха хьажа 2) перен. (освоиться) дола

оглядка ж лардалар; действовать с ~ой - дийриг ларлуш дан; бежать без ~и -ког ма-боллу вада

оглянуться сов. юхахьажа; не успел ~, как зима прошла- юхахьажа а кхиале 1а д1аделира

огневой, -ая, -ое 1) ц1еран 2) перен. (пылкий) сиха; ~ характер - сиха амал

огнедышащий, -ая, -ее ц1е 1еттаен; ~ая гора уст.- ц1е 1еттаен лам

огнемёт м воен. ц1ееттарг

огненный, -ая, -ое 1) ц1еран; ~ые языки- ц1еран алунаш 2) перен. ц1арул-ц1ен; ~ые волосы- ц1арул-ц1ен месаш

огнеопасный, -ая, -ое ц1е кхераме; ~ые вещества - ц1е кхераме х1уманаш

огнестойкий, -ая, -ое ц1е лови; ~ материал - ц1е ловн материал

огнестрельный, -ая, -ое долу; ~ое оружие [долу] герз; ~ая рана - долучу герзан чов

огнетушитель м ц1ейойург

огнеупорный, -ая, -ое ц1е ловн; ~ кирпич - ц1е ловн кибарчиг

огниво с ц1етуха

ого межд. ойн, хьажал; ~, как он вырос! - ойн, ма дег1 даьккхина цо!

оговор м эладита, доцург, мотт бар

оговорить сов. 1) кого-что (оклеветать) доцург кхолла; ~ на допросе-левеш доцург кхолла 2) что (сделать оговорку) билгалдаккха; ~ своё несогласие - ша реза цахилар билгалдаккха 3) что (условиться) билгалдан, дийцаре дан; ~ сроки - хан билгалъян

оговориться сов. 1) (сделать оговорку относительно чего-л.) билгалдаккха 2) (ошибиться) тилкхаздала

оговорка ж 1) (дополнение) т1етохар 2) (обмолвка) тилкхазадаьлларг

о-го-го межд. х1е-х1е-х1ей

оголение с I. (по гл. оголить) 1) дерзинадаккхар; цхьалхадаккхар 2) 1орадаккхар 2. (по гл. оголиться) 1) дерзинадалар; цхьалхадалар 2) 1орадалар; ~ проводов - телаш 1орадовлар

оголённый, -ая, -ое дерзинадаьлла; ~ые деревья - дерзинадевлла дитташ

оголить сов. 1) кого-что (обнажить) дерзинадаккха; (раздеть) тж. цхьалхадаккха; ~ть грудь - накха берзинабаккха 2) что, перен. 1орадаккха; неприятель ~л левый фланг- мостагIчо аьрру aгlo 1ораяьккхинера

оголиться сов., 1) (обнажиться) дерзинадала; (раздеться) тж. цхьалхадала 2) (оказаться неприкрытым) 1орадала

огонёк м уменьш. от огонь ц1е; работать с огоньком - ц1е яьлча санна болх бан

огонь м 1) ц1е; развести ~ - ц1е лато 2)(свет)серло; работать при огне - серлонгахь болх бан; зажечь ~- лампа лато 3) воен. т1етохар; артиллерийский ~ - яккхий тоьпаш т1етохар; открыть ~ - [т1е]тоха; ~! (команда) т1етоха!; из огня да в полымя погов.- хих ведда хьера к1ел эккха; между двух огней - дог1анах ведда чухчари к1ел эккха (или 1аьхча, 1уьно боь, ца 1аьхча, барзо боь); нет дыма без огня погов. - ц1е йоцуш к1ур хилац; бояться как огня - ц1арах санна кхера; пойти за кого-л. в ~ и в воду - цхьаьннан дуьхьа хих а, ц1арах а чекхвала; пройти [сквозь] ~ и воду - хих а, ц1арах а чекхдала; подлить масла в ~ - ц1е марсаяккха

огород м хасбеш

огородить сов., что чем керт ян; ~ сад плетнём - бешана серийн керт ян

огородник м, ~ца ж хасбешхо, хуьйсахо

огородничество с хасбошмашлелор

огородный, -ая, -ое хасбешан, хасбешахь кхуьу; ~ые культуры - хасбешан культураш

огорошить сов., кого, разг. холчух1отто; это известие всех нас ~ло - оцу хаамо тхо массо а холчух1оттийра

огорчаться несов. см. огорчиться; не ~йтесь! - хала ма хеталаш!

огорчение с халахетар, цатам; доставить кому-л. ~ цхьанна цатам баккха

огорчённый, -ая, -ое халахетта, цатам баьлла; у него ~ вид - халахетта ду цуьнан гap

огорчительный, -ая, -ое халахоьтуьйту, цатаме; ~ое известие - цатаме хаам

огорчить сов., кого халахетийта, цатам баккха

огорчиться сов. халахета, цатам бала; сильно ~ - ч1ог1а халахета

ограбить сов., кого-что талор дан; д1адаккха

ограбление с талор дар, д1адаккхар

ограда ж керт

оградить сов. 1) что, уст. (огородить) керт ян 2) кого-что от чего, перен. (защитить) лардан, 1алашдан; ~ кого-л. от волнений - цхьаъ карзахваларх ларван

оградиться сов. от чего (оградить себя) лардала

ограждение с 1. (действие) керт яр 2. (ограда) керт; проволочное ~ -серийн керт

огранить сов., что сенаш дан

ограничение с доза тохар, дехкар; отменить ~я - дехкарш д1адаха; без ~я - доза доцуш

ограниченность ж 1) к1езгалла; ~ денежных средств - ахчанан к1езгалла 2) перен. (ума) хьекъал к1езиг хилар, хьекъал цакхачар

ограниченный, -ая, -ое 1) к1езиг; ~ые возможности - к1езиг таронаш 2) перен. хьекъал ца кхочу; ~ый человек -хьекъал ца кхочу стаг

ограничитель м дозалатторг

ограничительный, -ая, -ое доза латтаден

ограничить сов., кого-что в чём или чем доза тоха; (о времени) дилла, тоха; ~ оратора временем - ораторна хан йилла

ограничиться сов., чем (удовлетвориться) тоам бан, кхачам бан; ~ краткой речью - доццачу къамелах кхачам бан; ~ тем, что есть - долчух тоам бан

огранка ж сенаш дар, сенаш дахар

огреть сов., кого, прост. хьакха, т1едуста; ~ палкой - г1аж т1еюста (или хьакха)

огрех м юкъ; оставлять ~и при пахоте - охуш яккъаш йита

огромный, -ая, -ое т1ехдоккха; человек ~ого роста - т1ехдоккхачу дег1ахь стаг; ~ые возможности - т1ехъяккхий таронаш

огрубелый, -ая, -ое шагделла; ~ые руки - шагделла куьйгаш

огрубеть сов. шагдала; (о голосе) стамдала; руки ~ли - куьйгаш шагделла

огрызаться несов., огрызнуться однокр. 1) (о собаке) дуьхьаллета 2) перен. разг. дуьхьаллен

огрызок м юьхк; ~ сахара - шекаран юьхк; ~ карандаша - къоламан юьхк; ~ расчёски - ахкаран юьхк

огузок м (часть туши) хаьнт1ера жижиг

огулом нареч. цхьатерра

огульный, -ая, -ое цхьатерра, цхьабосса; ~ое обвинение - цхьабосса бехкедар

огурец м наьрс; xlyгlap (перезрелый); гижу (недозрелый)

огуречный, -ая, -ое наьрсан; ~ рассол - наьрсийн шовр

огурчик м уменьш. от огурец гижу

од

ода ж лит. илли

одарённость ж хьуьнар [хилар]

одарённый, -ая, -ое хуьнаре; ~ юноша - хьуьнаре жима стаг

одарить сов., кого-что чем 1) (подарками) совг1атна дала; ~ть детей куклами - берашна совг1атна тайнигаш яла 2) перен. (наградить, дать) дала; природа ~ла его талантом - 1аламо пох1ма елла цунна

одевание с т1едухар, т1е х1ума юхар

одеваться несов. 1) см. одеться; 2) духадала; он хорошо ~ется - и дика вухалуш ву

одежда ж бедар, реже барзакъ; верхняя ~ - т1ехула юху бедар; зимняя ~ -1аьнан бедар

одёжка ж уменьш. от одёжа; по ~е протягивай ножки погов.- пале ма-ббу хеца ког

одёжный, -ая, -ое разг. бедарийн; ~ая щётка - бедарийн (или бедаршна хьокху) щётка

одеколон м laтlap, одеколон; цветочный ~ - зезагийн laтlap

оделить сов., оделять несов., кого чем декъа; ~ детей подарками - берашна совг1аташ декъа

одеревенелый, -ая, -ое мазакъдоьлла, лацаделла; ~ые пальцы - мазакъдоьлла п1елгаш

одеревенеть сов. мазакъдола, лацадала; ноги от холода ~ли - когаш шелонна ма закъдоьлла

одержать сов., одерживать несов., что: ~ победу, ~ верх - толам баккха

одержимый, -ая, -ое I. (охваченный чём-л.) сацам байна; ~ страстью к науке-1илмане болчу безамна сацам байна 2. в знач. сущ. м (безумный) сацам байнарг

одёрнуть сов. 1) что (поправить) охьаоза; ~ рубашку - коч охьаоза 2) кого, перен. разг. (призвать к порядку) юхаоза

одетый, -ая, -ое кечделла, духаделла т1е х1ума юьйхина; он уже одет- иза-м т1е х1уманаш юьйхина ваьлла; она одета по моде - модехь юхаелла ю иза

одеть сов., кого во что 1) (надеть) т1eдуха; (покрыть) т1етаса; одень ребёнка - берана т1е х1ума юха; ~ кого л. одеялом - цхьанна т1е юрг1а таса 2) (снабдить одеждой) духа; ~ всю семью- берриг а доьзал буха

одеться сов. т1е х1ума юха, духадала; (накинуть на себя) т1етаса; оденься теплее - йовхо х1ума юха т1е; ~ одеялом - юрг1а т1етаса; земля оделась зелёным ковром- латта баьццарчу кузаца духаделла

одеяло с одеял; (стёганое) юрг1а

одеяние с духар; погребальное ~ - марчо

один м (одна ж, одно с; одни мн.) 1. (т.к. ед.) числ. цхьаъ; ~ раз - цкъа; на одной дошади не увезёшь - цхьана говрахь дахьалур дац 2. в знач. прил. (без других) цхьаъ; я живу ~ - со цхьа веха; выходите по одному- цхьацца аравала; ~ в поле не воин посл.- цхьана б1ахочо г1ала яьккхина яц 3. в знач. прил. (тот же самый) цхьана; одного возраста - цхьана хенара; одного размера- цхьана барамехь; жить под одной крышей- цхьана тхов к1ел даха 4. в знач. мест. (какой-то, некий) цхьаъ; ему сказал об этом ~ человек- цуьнга иза цхьана стага элира; в ~ прекрасный день- цхьана хазачу дийнахь; ~ из выступавших - кжъабевллачарах цхьаъ 5. в знач. мест. (только, исключительно) цхьаъ бен; вы ~ можете это-хьо цхьаъ бен вац и далун дерг 6. в знач. сущ. один м цхьаъ; ~ из ста- б1енах цхьаъ; комната на одного - цхьаннан чоь 7. в знач. сущ. одно с цхьаъ; одно другому не мешает -цхьаммо вукханна новкъарло ца йо; одно к одному - цхьаъ цхьанна т1е; одно меня тревожит - цхьаъ ду со вогуш; ~-единственный- цхьаьллига цхьаъ; ~-одинёшенек, ~-оди­нёхонек - ша цхьаъ; ~ за другим- т1аьхьа-хьалха; ~ на ~ - шаьшшиъ; одним духом - цкъа; в ~ миг - б1аьрганег1ар тохале; в ~ голос - цхьанаэшшара; все до одного- цхьа а ца дуьтуш; цхьаъ санна массо а; все как ~ - массо а цхьаъ санна; ни ~ не...- цхьа а... ца

одинаковый, -ая, -ое цхьабосса, цхьатерра, цхьана; ~ого размера - цхьана барамера; все ~о (нареч.) хороши- цхьаъ санна массо а дика бу; берриш а цхьатерра дика бу

одинарный, -ая, -ое цхьалха; ~ая рама- цхьалха рама

одиннадцатый, -ая, -ое числ. цхьайтталг1а; уже ~ час - х1инцале цхьайтталг1а сахьт ду

одиннадцать числ. цхьайтта

одинокий, -ая, -ое цхьа, цхьалха; ~ий дом - цхьалха ц1енош; ~ий человек -цхьа стаг; жить ~о (нареч.) - цхьа ваха

одиночество с цхьалла, ша хилар; томиться в ~е - ша волуш бала хьега

одиночка 1) м и ж цхьа стаг 2) ж (одиночная камера) цхьаъ ша чувуллу камера; в ~у- цхьаммо ша

одиночный, -ая, -ое 1) цхьаъ ша долу, реже цхьалха; ~ые выстрелы - цхьалха юьйлу тоьпаш 2) (для одного) цхьаннан; ~ая камера - цхьаннан камера

одичалый, -ая, -ое акхадаьлла; ~ая кошка - акхадаьлла цициг

одичать сов. 1) (стать диким) акхадаккха 2) перен. акхадала

одна ж см. один

однажды нареч. (как-то раз, один раз) цкъа; ~ весной - цкъа б1аьста; только ~ слышал - цкъа бен хезна дац

однако 1. союз против. амма, делахь а; он обещал, ~ не исполнил - цо ва1да дира, амма дан-м ца дира 2. вводн. сл. ткъа; х1ета; как, ~, обстоят дела? - ткъа муха ду г1уллакхаш?

Одно= «цхьа», «цхьана», мас.: одноместный- цхьа меттиг йолу, одноплеменный - цхьанатайпанан волу

одноактный, -ая, -ое цхьа акт йолу, цхьана актехь, цхьана актан; ~ая пьеса - цхьана актан пьеса

однобокий, -ая, -ое цхьана aгlop оьзна; ~ое решение- цхьана aгlop оьзна сацам

однобортный, -ая, -ое цхьа борт йолу ; ~ое пальто- цхьа борт йолу пальто

одновесельный, -ая, -ое: ~ая лодка- цхьана пийсигаца леладен кема

одновременно нареч. цхьана хеннахь, цхьатерра; начать ~ - цхьана хеннахь д1адоло

одновременность ж цхьана хенахь хилар

одновременный, -ая, -ое цхьана хеннан, цхьабосса, цхьатерра; сеанс ~ой игры в шахиаты - масийттанца шахматех ловзаран сеанс

одноглавый, -ая, -ое цхьа корта болу

одноглазый, -ая, -ое цхьа б1аьрг болу; б1аьрг баьлла (с выбитым глазом); ~ое чудовище (в чеченских сказках) цхьа б1аьрг болу инзар

одногодичный, -ая, -ое цхьана шеран; ~ые курсы - цхьана шеран курсаш

одногодок м чей или с кем нийсархо; мы с ним ~ки - тхойшиъ нийсархо ву

одноголосие с муз. цхьа аз хилар

одноголосый, -ая, -ое цхьа аз долу; ~ое пение- цхьа аз долуш лакхар

одногорбый, -ая, -ое: ~ верблюд -цхьа дума болу эмкал

однодневный, -ая, -ое цхьана дийнан; ~ дом отдыха - цхьана дийнахь садо1у ц1енош

однозвучный, -ая, -ое цхьана озан, цхьана эшаран

однозначный, -ая, -ое 1) (с одинаковым вначением) цхьа маь1на долу 2) (с одним значением) цхьа маь1на долу; ~ое слово - цхьа маь1на долу дош 3) мат. цхьана цифран, цхьа цифра йолу; ~ое число- цхьа цифра йолу терахь

одноимённый, -ая, -ое цlapax; гepoй ~ого романа - ц1арахчу романан турпалхо

однокашник м чей или с кем, разг. дешаран накъост, цхьаьнадешнарг

одноклассниц к м чей или с кем, ~ца ж классхо

одноклеточный, -ая, -ое цхьа клетка йолу; ~ые организмы - цхьа клетка йолу организмаш

одноколейка ж ж.-д., разг. цхьалха аьчка некъ

одноколейный, -ая, -ое ж.-д. цхьа харш долу (аьчка некъ)

однокомнатный, -ая, -ое цхьа чоь йолу; ~ая квартира цхьа чоь йолу квартира

одноконный, -ая, -ое цхьа говр южу; ~ плуг- цхьа говр южу гота

однокопытный, -ая, -ое 1. цхьалха берг йолу; ~ое животное- цхьалха берг йолу дийнат 2. в знач. сущ. ~ые мн. зоол. цхьалха берг йолу дийнаташ

однократный, -ая, -ое цкъаллин; ~ глагол грам. цкъаллин кепара хандош

однокурсниц к м чей или с кем, ~ца ж курсахо

одноламповый, -ая, -ое: ~ приёмник- цхьа лампа йолу приёмник

однолетний, -яя, -ее цхьана шеран, цхьана шарахь кхуьу; ~ее растение- цхьана шарахь кхуьу орамат

однолошадный, -ая, -ое цхьа говр йолу

одномачтовый, -ая, -ое цхьа мачта йолу

одноместный, -ая, -ое цхьа меттиг йолу, цхьанна меттиг йолу

одномоторный, -ая, -ое цхьа мотор йолу

одноногий, -ая, -ое цхьа ког болу

однообразие с цхьанаэшшара хилар

однообразность ж цхьанаэшшаралла

однообразный, -ая, -ое цхьанаэшшара; ~ая работа - цхьанаэшшара болх

однопалубный, -ая, -ое цхьа палуба йолу

одноплеменный, -ая, -ое цхьанатайпанан волу

однополчанин м чей или с кем полкахо

однорогий, -ая, -ое цхьа ма1а йолу

однородность ж цхьанатайпаналла

однородный, -ая, -ое цхьанатайпанара; ~ые члены предложения грам.- предложенин цхьанатайпанара меженаш

однорукий, -ая, -ое цхьа куьг долу

односельчанин м чей или с кем, ~ка ж юьртахо; он мой ~ин - иза сан юьртахо ву

односкатный, -ая, -ое цхьа aгlo таь1на [йолу]; ~ая крыша - цхьа aгlo таь1на тхов

односложный, -ая, -ое 1) грам. цхьана дешдекъах лаьтта (из одного слога);~ое слово - цхьана дешдекъах лаьтта дош 2)(краткий, лаконичный) доцца; ~о (нареч.) ответить - доцца жоп дала

односпальный, -ая, -ое цхьаъ вуьжу; ~ая кровать - цхьаъ вуьжу маьнга

одностволка ж разг. цхьалго

одноствольный, -ая, -ое цхьалго ; ~ее ружьё - цхьалго топ

одностворчатый, -ая, -ое цхьалха; ~ая дверь - цхьалха не1

односторонними, -яя, -ее 1) (имеющий лицевую сторону и изнанку) цхьа бакъе йолу; ~яя ткань- цхьа бакъе йолу к1ади 2) (затронувший одну сторону) цхьана аг1онан; ~ий паралич - цхьана аг1онан паралич 3) (в одном направлении) цхьана aгlopхьа; ~ее движение - цхьана аг1орхьа лелар 4) перен. цхьана aгlop; докладчик осветил вопрос ~е (нареч.) -докладчико цхьана aг1op къастийра хаттар

однострунный, -ая, -ое цхьа мерз болу

однотипный, -ая, -ое цхьанакепара, цхьанатайпанара; ~ые дома - цхьанатайпанара ц1енош

однотомник м однотомник (цхьа том йолу); ~ сочинений Пушкина - Пушкинан цхьана томехь сочиненеш

однотомный, -ая, -ое цхьа том йолу; ~ словарь- цхьа том йолу дошам

однофазный, -ая, -ое цхьа фаза йолу

однофамилец м чей или с кем, ~ица ж фамилихо

одноцветный, -ая, -ое цхьана бесара, цхьа бос болу; ~ая ткань- цхьа бос болу к1ади

одночлен м мат. одночлен

одноэтажный, -ая, -ое цхьа этаж йолу; ~ дом - цхьа этаж йолу ц1енош

одобрение с магор, къобалдар; ~е решения - сацам къобалбар; действовать с чьего-л. ~я - цхьамма коъбалдарца дан

одобрительный, -ая, -ое магош долу, къобалде[ш долу]; ~ая улыбка - магош велакъажар; ~о (нареч.) кивнуть -къобалдеш корта та1о

одобрить сов., одобрять несов., кого-что маго, къобалдан; ~ работу- болх маго

одолевать несов., одолеть сов. 1) кого-что (победить) к1елдита; ~ противника - дуьхьалваьлларг к1елвита 2) кого, разг. (замучить) к1елдита; его одолел кашель - йовхарша к1елвитина иза 3) что, перен. разг. карадерзо; ~ курс физики - физикин курс караерзо 4) кого, перен. (о каком-л. состоянии) к1елдита; меня одолевает сон - набаро к1елвитина со

одолжение с дика, г1о; сделайте ~ - дукха вахарг, дехьа и

одолжить сов., что и чего, кому декхарна дала, юхалург дала; ~ товарищу денег- накъосте юхалург ахча дала одомашнивание с кара1амор

одомашнивать несов., одомашнить сов., кого кара1амо

одр м: на смертном ~е - леччу хенахь; леш

одряхление с тишдалар, т1елхигдалар

одряхлеть сов. (состариться) тишдала, т1елхигдала; (обветшать) тишдала

одуванчик м баппа ; пастуший (или горный или альпийский) ~ -беж1уьнан баппа

одуматься сов., одумываться несов. 1) (подумав, изменить решение) дохкодала, даш хийца; одуматься в последнюю минуту- т1аьххьарчу минотехь дохкодала 2) (прийти в себя от неожиданности) меттадан; одумавшись, бросились в погоню - метта а баьхкина, т1аьхьабевдира

одурачивать несов., одурачить сов., кого, разг. lexo, ледан

одурелый, -ая, -ое разг. 1овдалдаьлла

одурение с разг. 1овдалдалар; до ~я - б1агор баллац, тентакваллалц

одуреть сов. разг. 1овдалдала

одурманивать несов., одурманить сов., кого-что хьайре дан, тентакдаккха

одуряющий, -ая, -ее тентакдоккху, корта хьовзабен, ~ запах - корта хьовзабен хьожа

одутловатый, -ая, -ое схьадеана; ~ое лицо - схьаеана юьхь

одухотворение с 1) (природы, животных) са чохь ларар 2) (воодушевление) дог ирах1оттор (или иракарах1оттар)

одухотворённость ж дог ирах1оьттина хилар

одухотворенный, -ая, -ое дог ирах1оьттина [волу]; ~ая речь-дог ирах1оьттина деш долу къамел

одухотворить сов., одухотворять несов. 1) кого-что (животных, природу) са чохь лара, дийна лара 2) кого (воодушевить) [дог] ирах1отто

одушевить сов. 1) что (природу и т. п.) са чохь лара 2) кого-что чем (воодушевить) дог ирах1отто

одушевиться сов. дог ирах1отта

одушевление с 1) (природы) са чохь ларар 2) (воодушевление) дог ирах11оттор; говорить с ~м - дог ирах1оттош дийца

одушевлённый, -ая, -ое 1) (исполненный одушевления) дог ирах1оьттина; ~ый голос - дог ирах1оьттина аз 2) грам. са долу; ~ые имена существительные - са долу ц1ердешнаш

одышка ж хьуьхьадолар, дехьар, са лацар; страдать ~ой - са лоьцуш бала хьега

ож

ожеребиться сов. бекъа ян

ожерелье с туьтеш

ожесточение с 1. (по гл. ожесточить) лурдар, дардар 2. (по гл. ожесточиться) лурдалар, дардалар

ожесточенный, -ая,-ое дера, луьра; ~ая борьба - луьра къийсам

ожесточить сов., кого-что лурдан, дардан

ожесточиться сов. лурдола, дардала

оживить сов. 1) кого-что (возвратить к жизни) тж. перен. гlopa даийта, дендан; ~ть организм- организм денъян 2) кого (придать сил) ницкъ бала; весна ~ла больного- б1аьстено гlopa даийтира цомгушчуьнга 3) что (сделать более деятельным) дендан, жигара дан; ~ть работу - болх денбан

оживиться сов. 1) (получить больше энергии, сил) гlopa дан; больной ~лся - лазар хочуьнга гlopa деана 2) (стать более деятельным) дендала, жигарадала; работа ~лась- болх денбелла

оживление с 1. (по гл. оживить) дендар; жигарадар 2. (по гл. оживиться) гlopa дар; дендалар

оживлённый, -ая, -ое 1) (исполненный жизни, движения) самукъадаьлла; ~ое лицо - самукъадаьлла юьхь; ~о (нареч ) разговаривать - самукъадаьлла къамел дан 2) (быстрый) сихделла; ~ое движение машин - машинийн сихъелла лелар

ожидание — собар деш, с 1. хьежар; долгое ~е - дуккха а хьежар 2. чаще мн. ~я (надежды, предположения) цхьана х1умане дог дахар, сатийсар, ~я не оправдались - даьхна дог дайна

ожидать несов 1) кого-что, чего (ждать) хьежа; ~ть поезда - поезде хьежа; он давно вас ~ет - дуккха а хенахь дуьйна шуыа хьоьжуш ву иза 2) с неопр. (надеяться) дагахь хила, дог даха, сатийса; я не ~л вас видеть - шу ган дагахь а дацара суна

ожидаться несов. (предполагаться) хала мага; весна ~ется поздняя - б1аьсте т1аьхьа яха мегаш ю

ожирение с дарстар; ~ сердца дог дарстар

ожиреть сов. дарста

ожить сов. 1) (воскреснуть) дендала; мёртвый ~ не может - велларг денлур вац; природа ожила - 1алам денделла 2) перен. (стать полным сил) дендала; больной ожил - цомгушниг денвелла

ожог м дагор

оз

озаботиться сов., чем гlaйгla бан; ~ заготовкой топлива - ягоргана г1айг1а бан

озабоченность ж г1айг1ане хилар, сагатдеш хилар

озабоченный, -ая, -ое г1айг1ане, сингаттаме

озаглавить сов., озаглавливать несов., что ц1е тилла; ~ статью- статьяна ц1е тилла

озадачивать несов., озадачить сов., кого чем ойла яйта; ~ неожиданным вопросом - ц1еххьашха динчу хаттаро ойла яйта; я был озадачен - ойланашка вахна вара со

озарить сов., кого-что 1) (осветить) серладаккха; лучи солнца ~ли верхушки деревьев - маьлхан з1енарша серладехира диттийн баххьаш; улыбка ~ла его лицо перен.- велакъажаро серлаяьккхира цуьнан юьхь 2) перен. (прийти на ум) дагадан; его ~ла догадка - цунна дагадеара

озариться сов., чем серладала; поля ~лись утренним солнцем - 1уьйренан маьлхехь серлаевлира аренаш

озверелый, -ая, -ое экха санна дарвелла; ~ враг - экха санна дарвелла мостаг1

озвереть сов. дарделла экха хила

озвучивать несов., озвучить сов., что аз дан; ~ фильм - фильман аз дан

оздоровительный, -ая, -ое могушалла таен

оздоровить сов., что 1) (сделать здоровым) могуш дан 2) перен. (улучшить) тадан; ~ коллектив- коллектив таян

оздоровление с 1) магушалла таяр 2) перен. тадар

озеленение с синтарш дог1ар; ~ городов - г1алашкахь синтарш дог1ар

озеленительный, -ая, -ое синтарш дог1аран; ~ые работы - синтарш дог1аран белхаш

озеленить сов., озеленять несов., что синтарш дог1а; ~ улицы - урамашка синтарш дог1а

озёрный, -ая, -ое 1) (из озера) 1оман; 1ам чуьра; ~ая вода- 1ам чуьра хи 2) (с озёрами) 1аьмнаш долу; ~ый край -1аьмнаш долу мохк

озеро с 1ам; горные озёра- лаьмнашкара 1аьмнаш

озимый, -ая, -ое с.-х. 1. гуьйренан; ~ая пшеница - гуьйренан к1а 2. в знач. сущ. ~ые мн. гуьйренан ялташ

озимь ж гуьйренан ялта (посев); гуьйренан охана (пахота)

озираться несов. д1асахьежа

озлобить сов., кого-что оьг1аздахийта; (чаще животное) дардан

озлобиться сов. оьг1аздаха; (чаще о животном) дардала

озлобление с 1. (по гл. озлобить) оьг1азвахийтар, дарвар 2. (по гл. озлобиться) оьг1азвахар, дарвалар

озлобленный, -ая, -ое оьг1аздахийтина, дардина

ознакомить сов., кого-что с чем довзийта; ~ с положением дел - г1уллакхийн хьал довзийта

ознакомиться сов., с чем довза; ~ с резолюцией - резолюци йовза

ознакомление с 1. (по гл. ознакомить) довзийтар 2. (по гл. ознакомиться) довзар

ознаменование с: в ~ чего-л. - цхьа х1ума даздеш

ознаменовать сов. 1) что (явиться выражением) билгало хила 2) что (сделать памятным) билгалдан, билгалдаккха

ознаменоваться сов., чем билгалхила, билгалдала; ~ новыми успехами - керлачу кхиамашца билгалдала

означать несов. маьна хила; что это ~ет?- xlapa х1ун маь1на долуш ду?

озноб м шелдалар, шелонна дегадар

озолотить сов., кого-что, разг. (щедро одарить) деших дуза

озон м озон (хим. элемент, газ)

озорник м, ~ца ж разг. харцхьараниг, вон леларг

озорничать несов. разг. харцхьара лела, вон лела

озорной, -ая, -ое разг. харцхьара, вон лела; ~ ребёнок - вон лела бер

озорство с разг. харцхьаралла, вон лелар

озябнуть сов. шелдала; я ~ -со шелвелла; у меня руки ~ли - сан куьйгаш шелделла

ой

ой межд. ой, оффай, эшшахь; ой, как напугал! - оффай, ма кхерийра со!; ой ли?! -бакъ дуй те?!, эсс?!

ой-ой-ой межд. вай-вай

ок

оказание с дар; ~ первой помощи - хьалхара гlo дар; ~ сопротивления - дуьхьало яр

оказать сов. дан; ~ кому-л. помощь- цхьанна гlo дан; ~ кому-л. внимание - цхьаьннан терго ян; ~ кому-л. сопротивление - цхьанна дуьхьало ян; ~ давление на кого-л. - цхьанна т1ета1а; ~ влияние на кого-л. - цхьанна 1аткъам бан; ~ кому-л. содействие- цхьанна гlo лаца; ~ доверие кому-л.- цхьаннах тешна хила; окажите мне услугу- г1уллакх дехьа суна

оказаться сов. 1) (быть) кем-чем или каким хила; он ~лся очень образованным человеком - ч1ог1а дешна стаг хилла иза 2) (находиться) хила, кхача; если его не окажется дома...- и ц1ахь ца хилахь...; как ~лось - хила ма-деззара

оказия ж: послать с ~ей - аьтто баьллачохь дахьийта; вот так ~я! - xlapa тамаша бу!; что за ~я!- xlapa х1ун 1аламат ду!

оказываться несов. см. оказаться ; ~ется вводн. сл. хилла; ~ется, он уехал - иза д1авахна хилла

окаймить сов., что чем йист лаца, го бан; глаза, ~лённые синевой перен.- гонахара сенбелла б1аьргаш

окаймлять несов. см. окаймить; деревья ~ли озеро -дитташа го бинера 1омана

окалина ж тех. ача

окаменелость ж (ископаемое) т1улг хилла хилар

окаменелый, -ая, -ое 1) (отвердевший) т1улг хилла 2) перен. (неподвижный) шага хилла; ~ое лицо- т1улг хилла юьхь

окаменеть сов. 1) т1улг хила 2) перен. т1улг хила; его взор ~л- цуьнан хьажарх т1улг хилира

окантовать сов., что турс лаца

окантовка ж турс лацар

оканчиваться несов. 1) см. окончиться; 2) чем, на что, грам. (иметь в конце) чекхдала, кхачадала; слово ~ется на гласный - дош мукъачу озаца чекхдолу

окапывание с 1. (по гл. окапывать) го ахкар, гонахьара ахкар 2. (по гл. окапываться) д1ахьулвала

окатанный, -ая, -ое даийна; ~ая [рекой] галька - хе баийна жаг1а

окатить сов., кого-что, разг. т1едотта; ~ из ведра - ведар т1едотта

окатиться сов. т1едотта; ~ холодной водой - шена т1е шийла хи дотта

окаянный, -ая, -ое разг. не1алт хилла, не1алте

океан м океан, х1орд

океанский, -ая, -ое океанан, х1ордан; ~ пароход - океанан кема

окидывать несов, окинуть сов.; ~ кого-что-л. взором (или взглядом) - цхьаьнга б1аьрг тоха

окисление с хим. окислени

окислитель м хим. окислитель

окислить сов, что, хим. окислени ян

окислиться сов., хим. окислени хила

окись ж хим. окись ; ~ цинка - цинкан окись

оккупант м оккупант

оккупационный, -ая, -ое оккупацин; ~ые войска - оккупацин эскарш

оккупация с оккупаци

оккупировать сов. и несов., что д1алаца, оккупаци ян; ~ть страну- мохк д1алаца; ~нная территория -оккупаци йина мохк

оклад м алапа; месячный ~ - беттан алапа

окладистый, -ая, -ое: ~ая борода - шуьйрра маж

оклеветать сов., кого-что мотт тоха, эладита кхолла

оклеивать несов., оклеить сов., что чем лато, тоха; ~ стены обоями- пенех кехат тоха

оклейка ж латор, тохар

оклик м мохь, цloгla

окликать несов., окликнуть сов., кого-что мохь тоха; ~ прохожего - т1ехволучуьнга мохь тоха

окно с (мн. окна) 1) кор; комната в два ~а - ши кор долу ц1а; без окон - кораш доцуш; смотреть в ~о - корах хьажа, выглядывать из ~а - корехула схьахьежа, заглядывать в окна - корашкгхула чухьежа; у ~а - корехь; под ~ом (или окнами) кора к1ел 2) перен.: после второго урока у меня ~о - шолг1а урок д1аяьлча, кор ду сан

око с (мн. очи) уст. б1аьрг; в мгновение ока - б1аьрганег1ар тухучу юкъана; б1аьрган нег1ар тохале; ~ за ~ - б1аьрга дуьхьал — б1аьрг

оковать сов., что чем т1етоха; ~ сундук железом - т1орказ т1е эчиг тоха

оковка ж 1. (действие) т1етохар 2. (то, чем оковано) т1етоьхнарг

оковы мн. прям. и перен. буржал, г1оьмаш

околачиваться несов., где, разг. хьийза

околдовать сов., околдовывать несов., кого-что 1) г1омалла дан 2) перен.(очаровать) дагадохийта; (привлечь) дерриг а дицдан; пение околдовало слушателей- иллино дерриг а дицдинера ладог1архошна

околёсица ж разг. дошдоцург, пайдабоцург; нести ~у - пайдабоцург дийца

околеть сов. дала; лошадь ~ла - говр елла

околица ж 1) эвлайист; выйти за ~у - эвлайисте вала 2) обл. (округа) гонахе; слава на всю ~у - гонахе мел ю даьржина сий 3) обл. (окольная дорога) га доккху некъ

околичность ж. уст.: без [всяких] ~ей - хьийза а ца деш

около предлог с род. п. 1) знач. нареч. (рядом, возле) юххе, улло, герга, сядь ~ меня - суна юххе охьахаа; ~ никого нет- юххехь аддам а дац 2) (приблизительно) гергга; ~ десяти рублей - туьма гергга

окололунный, -ая, -ое батта уллора; ~ая орбита - батта уллора орбита

околпачивать несов., околпачить сов, кого, разг. ледан

околыш м (фуражки) го

окольный, -ая, -ое 1) хьаьвзаш болу, га доккху; ~ая дорога - га доккху некъ 2)перен. кхечухьа, кхечу aгlop; узнать что-л. ~ым путём - кхечухьахула цхьа х1ума хаа

окольцевать сов. 1) кого-что (надеть кольцо) ч1уг йолла; ~ лапу - т1оьдах ч1уг йолла; окольцованная птица - ч1уг йоьллина олхазар 2) что (обмазать кругом) ч1уг ян, го бан; ~ дерево - диттана гонаха ч1уг ян 3) что (снять кору) ч1уг яккха

оконечность ж (острова, материка и т. п.) йист, чаккхе; южная ~ Африки - Африкин къилбехьара йист

оконный, -ая, -ое коран; ~ое стекло - коран ангали

оконфузиться сов. разг. юьхь1аьржах1отта

окончанние с 1) чекхдалар (завершение), чаккхе, йист (конец); ~е работы - болх чекхбалар; ~е романа - романан чаккхе 2) грамм. чаккхе; падёжные ~я - дожаран чаккхенаш

окончательный, -ая, -ое т1аьххьара, сецца, хаьдда, хадам боллу; ~ое решение- т1аьххьара сацам, ~ая победа- хадам боллу толам; он ~о (нареч.) решил уехать- хадам боллуш д1аваха сацийра цо

окончить сов., что чекхдаккха; ~ работу- болх чекхбаккха, ~ школу - школа чекхъяккха

окончиться сов. чекхдала, йистедала; спектакль ~лся поздно- спектакль т1аьхьо чекхъяьлла

окоп м окоп, ор; рыть ~ы - окопаш яха

окопать сов., что (вокруг) гонаха ахка; ~ дерево- дитт гонаха ахка

окопаться сов. 1) (занять окопы) окоп чу дола 2) перен. неодобр. (затаиться) д1ахьулдала

окорок м: задний ~ (хьакхин) гloгl; передний ~ (хьакхин) т1а

окостенелый, -ая, -ое 1) (превратившийся в кость) даь1ахк хилла, даь1ахк санна ч1аг1делла; ~ хрящ - даь1ахк санна ч1аг1ъелла чохчам 2) (окоченевший) лацаделла; ~ труп - лацаделла дакъа

окостенеть сов. 1) (превратиться в кость) даь1ахк хила 2) (окоченеть) г1opo, г1орийна даь1ахк хила; (о трупе) лацадала

окот м дахкар (овцы)

окотиться сов. дахка

окоченелый, -ая, -ое дахьийна; ~ые руки - дахьийна куьйгаш

окоченеть сов. дахьо; пальцы ~ли - п1елгаш дахьийна

окраина ж йист; на ~е города - г1алин йистехь

окраинный, -ая, -ое йистера; ~ые земли - йистера латтанаш

окрасить сов., что 1) (покрыть краской) басар хьакха; (пропитать краской) басар дан; ~ в синий цвет - сийна басар дан; ~ ткань - к1ади басар дан 2) (о лучах солнца, огне, румянце и т. п.) ц1ийдан

окраситься сов. (принять краску) басар т1елаца, басар хила; (пропитаться краской) басар дала (или хила)

окраска ж 1. (действие) басар хьакхар (покрывание), басар дан (пропитывание) 2. (цвет) бос, светлая ~ -сирла бос

окрепнуть сов. 1) (стать более крепким, прочным) ч1аг1дала; к утру лёд значительно окреп - 1уьйренца ша дикка ч1аг1белира; ветер окреп - мох ч1аг1белла 2) (стать более здоровым, сильным) андадала, могушалла тояла; дети за лето ~ли и выросли - аьхка берийн могушалла то а елла, дег1 а даьккхина

окрестить сов. 1) кого (совершить обряд крещения) ж1аре дерзо, керста дан 2) кого-что кем, разг. (дать прозвище) ц1е тилла

окреститься сов. (принять христианскую веру) ж1аре дерза, керста хила

окрестность ж гонахе; ~и города - г1алин гонахе

окрестный, -ая, -ое гонахара, гонахьара; ~ые деревни - гонахара ярташ

окриветь сов. гамдала

окрик м 1) см оклик; 2) (резкое замечание) т1ечовхар; (зов) мохь [тохар]

окрикивать несов., окрикнуть сов., кого кхайкха, мохь тоха

окровавленный, -ая, -ое ц1ий кхетта, ц1ийша дуьзна, ~ нож - ц1ийша дуьзна урс

округ м округ ; избирательные ~а - харжамийн округаш; военный ~ - т1еман округ

округлить сов., что 1) (сделать круглым) горгдан; ~ губы - балдаш горгдан 2) (выразить в круглых цифрах) дуза, горгдан ; ~ число - терахь горгдан (или дуза)

округлиться сов. 1) (стать круглым) горгдала; губы ~лись - балдаш горгделла 2) (пополниться, увеличиться) дуза, стамдала; капитал ~лся - ахчанан корта буьзна

округлость ж горгалла

округлый, -ая, -ое горга

окружать несов. 1) см окружить; 2) кого (находиться с кем-л.) гонаха хила; eго ~ют друзья - цунна гонаха доттаг1ий бу

окружающий -ая, -ее 1. гонахара, гонахьара; ~ая местность- гонахара меттиг 2. в знач сущ. ~ие мн. гонахарнаш, гонаха берш; скрыть что-л. от ~их - гонахарчарах цхьа х1ума хьулдан 3. в знач. сущ. ~ее с гонахарниг; всё ~ее его радовало - гонахарниг дерриге а цуьнан самукъадоккхуш дара

окружение с 1. (действие) го бар; ~ пpотивника - мостаг1чунна го бар 2. (окружающая среда) го

окружить сов. 1) кого-что (сделать круг, обхватить) го бан; все ~ли рассказчика - массара а го бира дийцархочунна 2) кем-чем, перен. (приблизить) гонаха баха; ~ть себя друзьями- шена гонаха доттаг1ий баха

окружном (окружной комитет) окружком (округан комитет)

окружной, -ая, -ое 1) (прил. к округ) округан; ~ая избирательная комиссия -округан харжамийн комисси 2) (окольный) га доккху; ~ая дорога - га доккху некъ

окружность ж мат. х1оз, го

окрутить сов., окручивать несов., кого-что разг. хьарчо

окрылить сов, кого, высок. дог ира xloттo; успех ~л его - кхиамо дог ирах1оттийра цуьнан

окрылиться сов. высок. дог ирах1отта

окрыситься сов., прост. дуьхьал лен

октава ж муз., лит. октава

октябрь м 1) октябрь; в октябре- месяце октябрь баттахь

октябрьский, -ая, -ое октябран; ~ие дни - октябран денош

окулист м окулист

окунать cов. 1.) кого-что во что чу1отта; ~ палец в воду- п1елг хи чу 1отта

окунуться сов., во что 1)чута1а;он ~лся в воду- иза хи чу таь1ира 2) перен. чудола;~ться в работу - балхах чувола

окунь м окунь

окупить сов., что меттах1отто; ~ расходы на поездку нэвкъахь йина харж меттах1отто

окупиться coв. меттах1отта, перен. тж. декхадала; расходы ~лись- харжаш меттах1итгина; наш труд ~лся- вай хьегна къа декхаделла

окуривать несов., окурить сов., кого-что к1ур тоха

окурок м цигаьркан юьхьиг

окутать сов., кого-что 1) чем (обвернуть) юккъехьарчо 2) перен. д1ахьулдан,къайладаккха; туман ~л лес - дахкоро д1ахьулйира хьун

окутаться сов., чем 1) юккъехьарча 2) перен. д1ахьулдала, къайладала; горы ~лись туманом - дахкарлахь д1ахьулделира лаьмнаш

окучивание с баьрзнаш дар; ~ картофеля - картолашна баьрзнаш дар

окучивать несов., окучить сов., что баьрзнаш дан; ~ картофель - картолашна баьрзнаш дан

ол

оладья ж локъам

оледенелый, -ая, -ое 1) (покрытый льдом) ша бина 2) дахьийна,г1орийна;~ труп - г1орийна дакъа

оледенеть сов. 1)(покрыть льдом) ша хила,ша бан; река ~ла - хина ша бина 2) (окоченеть) гlopo, ша бан, дахьо; руки ~ли - куьйгех ша бина

оленевод м сешлелорг

оленеводство с сешлелор

оленеводческий, -ая, -ое сеш леладен; ~совхоз - сеш леладен совхоз

оленёнок м (мн. ~ята) сен бекъа (или к1орни)

олений, -ья, -ье сен

олень м сай

олива ж (дерево) зайт-дитт

оливка ж (плод) олива

оливковый, -ая, -ое зайт-диттан, ~ое масло - зайтдаьтта

олигархия ж олигархи ; финансовая ~ - финансийн (или ахчанан) олигархи

Олимп м Олимп

олимпиада ж спорт. олимпиада

олимпийский, -ая, -ое олимпийски, олимпан; Олимпийские игры спорт. - Олимпан ловзарш

олифа ж олифа

олицетворение с 1) васте дерзор; ~ природы и животных - 1алам а, дийнаташ а васте дерзор 2) (воплощение чего-л.) масал, васт; ~ мужества - майраллин масал

олицетворить сов., олицетворять несов., что 1) васте дерзо; ~ природу- 1алам васте дерзо 2) кого-что (воплотить) масал (или васт) хила

олово с г1ели

оловянный, -ая, -ое г1елин; ~ые руды - г1елин маь1данаш

олух м прост. 1овдал

ольха ж маъ

ольховый, -ая, -ое моан; ~ая роща - моан хьун

ольшаник м моан хьун

ом

омега ж омега (грекийн алфавитан хьалхара элп)

омерзение с дегазалла, боьха хетар; внушить кому-л. ~ - цхьанна дегаза хетийта; испытывать ~ к чему-л. - цхьа х1ума боьха хета

омерзительный, -ая, -ое дегаза, боьха; ~ запах - боьха хьожа

омертвение с (онемение) тхьуздолар

омертветь сов. (утратить чувствительность, онеметь) тхьуздола; стопа ~ла - ког тхьузбоьлла

омёт м хола (чен)

омлет м омлет

омолаживание с къондар

омолодить сов., кого-что, прям. и перен. къондан; ~ организм - организм къонъян; ~ коллектив - коллектив къонъян

омолодиться сов., прям. и перен. къондала

омоложение с биол. къондар

омоним м лингв. омоним, мас.: коса – к1ажар и коса - мангал)

омрачить сов., кого-что кхоло, г1айг1ане вожо, г1елдан;~ настроение - г1айг1ане дожо

омрачиться сов. кхола, г1айг1ане дожа, г1елвала; его лицо ~лось - цуьнан юьхь кхоьлира

омут м 1) (водоворот) айма, к1урк1мани 2) (яма на дне) айма; в тихом ~е черти водятся посл. - тийна-таь1начух ма теша, чехкачух ма кхера

омывать несов. 1) см. омыть; 2) (о водных пространствах) го баьккхина хи хила; море ~ет остров- г1айренна го баьккхина х1орд бу

омыть сов., кого-что, уст. дила; ~ руки - куьйгаш дила

он

он (его, него; ему, нему; им, ним; о нём) мест. личн. м - и, иза; он ушёл в школу- иза школе вахна

она (её, неё; ей, ней, ею, нею; о ней) мест. личн. ж - и, иза; она вышла замуж иза маре яхна

ондатра ж зоол. хин дахка

онлайн, (англ. online, от англ. on line — «на линии») — тулгlенца, нохчийн маттахь тулгlенца олу.

онеметь сов. 1) мотт саца; он ~л - цуьнан мотт сецна 2) (оцепенеть) лаха, тхьуздола; пальцы ног ~ли - коган п1елгаш лехна

они (их, них; им, ним; ими, ними; о них) мест. личн. мн. от он, она, оно - уьш, уьзуш; они были там - уьш цигахь бара; это они сделали - xlapa цара (эрг. п.) дина; они отгадали нашу затею - царна (дат. п.) хиъна вайн дагара онколог м онколог

онкологический, -ая, -ое онкологин; ~ диспансер - онкологин диспансер

онкология ж онкологи

оно (его, него; ему, нему; им, ним; о нём) мест. личн. с - и, иза; будущее всегда прекрасно, оно манит нас светлыми надеждами - хиндерг гуттар а хазахета, цо (эрг. п.) т1еуьйзу вай сирлачу дегайовхонашца; вот ~ что!- х1ан, и дара и!

оный: во время оно мацах, уьнан шарахьлера

оо

ООН (Организация Объединённых Наций) — (ВКО) Вовшахкхетта Къаьмнийн Органисмо

оп

опаздывать несов. 1) см. опоздать; 2) о часах) т1аьхьадиса; часы ~ют на две минуты - сахьт шина минотана т1аьхьадуьсу

опала ж та1зар; быть в ~е - паччахьан та1зарехь хила

опалить сов. 1) что марца; ~ть тушу- чарх марца 2) кого-что (обжечь) марца; пламя ~ло деревья – ц1аро дитташ мерцина

опалубка ж стр. го; гура

опальный, -ая, -ое паччахьан та1зарера, паччахь оьг1азвахна

опара ж (забродившее тесто) совсийна бод

опасаться несов., кого-чего и с неопр. (беречься) лардала; (бояться) кхера; ~ морозов - шелонах ларвала; ~ купаться - лийча кхера

опасение с кхерар, кхерам; внушать ~я - кхерам тийса; смотреть с ~ем - кхоьруш хьежа

опаска ж разг.: с ~ой - ларлуш; без ~и - лар ца луш

опасно I. нареч. кхераме; он ~ заболел - кхераме цамгар кхетта цунах 2. в знач. сказ. кхерам бу, кхераме ду; здесь оставаться ~ - кхузахь lap кхераме ду

опасность ж кхерам; находиться в ~и - кхерамехь хила; вне ~и - кхерам боцуш

опасный, -ая, -ое кхераме; ~ая дорога - кхераме некъ

опасть сов. 1) (осыпаться) [охьа]дожа; листья ~ли – г1а должна 2) (уменьшиться в объёме) жимдала; (об опухоли) хьаа; (о воде) чудожа; опухоль ~ла - дестар хьаьъна

опахало с xloтyxypг

опека 1) юр. верасалла; собир. верасаш; взять кого-л. под ~у- цхьаьннан верас хила 2) (забота) г1айг1ла, дола; родительская ~а - ден-ненан дола; выйти из под ~и - дола дечуьра вала

опекать несов., кого-что 1) юр. верасалла дан; ~ сирот - байшна верасалла дан 2) (заботиться) г1айг1а бан, дола дан; ~ младших - кегийчеран г1айг1а бан

опекун м верас, доладийриг

опекунский, -ая, -ое верасан; ~ совет - верасан хьехам

опекунство с верасалла

опера ж опера

оперативность ж каделла

оперативный, -ая, -ое 1) операцин; удалить опухоль ~ым путём -дестар операцица д1адаккха 2) (действенный) каде, оперативни; ~ое руководство - каде куьйгалла; ~ый отдел -оперативни дакъа 3) тж. воен. оперативни ; ~ая сводка - оперативни; ~ый работник - оперативни белхахо

оператор м в разн. знач. оператор

операционный, -ая, -ое 1. операци ен; ~ое отделение больницы -больницехь операци ен чоь 2. в знач. сущ. ~ая ж операцин чоь

операция ж 1) мед. операци, эт1ор 2) тж. воен. операци 3) фин. торг. - операци

опередить сов., опережать несов., кого-что хьалхадала, хьалхе яккха; ~ кого-л. в беге - вадарехь цхьанна хьалхавала; ~ в техническом развитии - техника кхиарехь хьалхе яккха

опережение с хьалхадалар, хьалхе яккхар; с ~м графика - графикал хьалха

оперение с мас ялар; ~ птицы - олхазарна мас ялар; хвостовое ~ самолёта - кеманан ц1ога

оперетта ж оперетта; артист оперетты - опереттин артист

опереть сов., что гlopтo; ~ локти на стол - гола стоьла т1е г1орто

опереться сов., на кого-что т1етовжа; опершись на палку- г1ожа т1е а тевжина; обопрись на меня - суна т1етовжа

оперировать 1) сов. и несов., кого-что мед. операци ян, эт1о; ~ больного- цомгушниг эт1о 2) несов., чем и без доп. т1ом бан; ~ на территории противника - мостаг1чун махка т1ехь т1ом бан 3) чем (использовать) пайда эца; ~ цифрами -цифрех пайда эца

опериться сов. 1) (о птицах) мас яла (олхазарх лаьцна) 2) перен. (вырасти) ондадала

оперный, -ая, -ое оперин; ~ театр - оперин театр

опечаленный, -ая, -ое г1елделла, гlaйгlaнe доьжна

опечалить сов., кого-что г1елдан, гlaйгlaне дожо (или дан)

опечалиться сов. г1елдала, г1айг1ане дожа (или хила)

опечатать сов., что мyxlap та1ийна д1акъовла; ~ комнату- мyxlap та1ийна, ц1а д1акъовла

опечатка ж г1алат кхетар; список ~ок - г1алаташ кхетаран магlам

опешить сов. разг. воха, карзахвала

опилки мн. жир; древесные ~ -дечиган жир

опираться несов. 1) см. опереться; 2) на кого-что, перен. т1етовжа; ~ на массы - халкъашна т1етовжа

описание с 1) (изображение) сурт х1оттор; это не поддаётся ~ю - цуьнан сурт ца х1оттало 2) (сочинение) д1аяздар

описанный, -ая, -ое гонан; ~ треугольник мат. - гонан кхосаберг

описательный, -ая, -ое йозанан

описать сов. 1) кого-что (обрисовать) сурт xloттo; ~ город - г1алин сурт xloттo 2) кого-что (зафиксировать) д1аяздан; ~ диалект - диалект д1аязъян 3) что, юр. (сделать опись) д1аяздан; ~ имущество- бахам д1аязбан 4) что, мат. хьакха, дилла; дан; ~ окружность вокруг квадрата - квадратана го билла

описаться сов. г1алат яздала

описка ж г1алат; сделать ~у - г1алат дан

опись ж I. (действие) [д1а]яздар; ~ имущества - бахам д1аязбар 2. (список) опись

опиться несов. т1ех мала, дукха мала

опиум м 1) опиум ; курить ~ - опиум оза 2) перен. (одурманивание) д1овш

оплакать сов., оплакивать несов., кого-что т1ехь делха; оплакивать отца - дена т1ехь велха

оплата ж 1. (действие) алапа далар, мах балар; ~ труда - хьегначу къина мах балар 2. (плата) мах; высокая ~ -лаккхара мах

оплатить сов., оплачивать несов., кого-что мах бала; ~ работу- балхана мах бала; телеграмма с оплаченным ответом - жоьпах а ахча д1аделла телеграмма

оплевать сов., оплёвывать несов., разг. шеташ етта, шетех дуза; ~ весь пол - ерриг а ц1енкъа гиетех юза

оплести сов., оплетать несов., что чем т1едуца

оплеуха ж разг. т1ара

оплешиветь сов. к1унзалдала, чераш дала

оплодотворение с пхардар

оплодотворить сов., кого-что пхардан

оплодотвориться сов. пхардала

опломбировать сов., опломбировывать несов., что пломба тalo

оплот м ч1аг1о; ~ мира - машаран ч1агlo

оплошать сов. разг. г1алат дала, ледарло ялийта

оплошность ж г1алат, ледарло; допустить (или совершить) ~ - ледарло ялийта

оплывать несов., оплыть сов. 1) (ожиреть, отечь) схьадан; лицо оплыло- юхь схьаеана 2) (о свече) охьаэха (чиркх) 3) (оползти) [чу]такха ; берег оплыл - йист чутекхна

оповестить сов., оповещать несов., кого-что д1атоха, хаам бан; ~ всех рабочих - берриге а белхалойх д1атоха

оповещение с д1атохар, хаам бар

опоганить сов., что (загрязнить) бехдан; (осквернить) сийсаздаккха

опоздавший м т1аьхьависнарг; ~ая ж т1аьхьайиснарг

опоздание с т1аьхьадисар; поезд пришёл с ~м - поезд т1аьхьайисна кхечи

опоздать сов. т1аьхьадиса; ~ на десять минут- итт минотана т1аьхывиса

опознавательный, -ая, -ое довзаран; ~ ые знаки - довзийтаран билгалонаш

опознание с юр. довзар; ~ преступника - зуламхо вовзар

опознать сов., кого-что довза

опозорить сов., кого-что юьхь1аьржо ян, юьхь1аьржах1отто, сийсаздаккха, сий дайа, эхь дан

опозориться сов. юьхь1аьржо хила, юьхь1аыржах1отта, сийсаздала, сий дожа, эхь хила

опоить сов., кого I) (чрезмерно напоить) т1ех мало; (вином) мийло, мийлийна вахо 2) уст. (опоавить ядом) д1овш мало

опойковый, -ая, -ое т1аьрсиган; ~ые сапоги - маьхьсеш

оползень м токхам

оползти сов. чутакха

ополоснуть сов., что хи кхарза; ~ чашки - кедашна хи кхарза; ~ руки - куьйгех хи кхарза

ополченец м г1аттамхо

ополчение с (войско) г1аттам, гlaттap; народное ~ - халкъан г1аттам

ополчиться сов., на кого-что или против кого-чего I) г1атта; ~ на врага - мостаг1чунна г1атта 2) перен. (настроиться враждебно) дуьхьалдала

опомниться 1) (прийти в сознание) меттадан; ~ться после обморока- дог к1адделачул т1аьхьа меттаван 2) (одуматься) кхета, дохкодала; ~сь, пока не поздно - т1аьхьа хилале дохковала

опор м: во весь ~ - ма-кхуьъу хаьхкина

опора ж 1) г1ортор, когтосийла, кoггlopтийла; 2) стр., тех. кур; ~ы моста - т1айн кур 3) перен. (надежда, поддержка) г1ортор; когтосийла; старший сын — ~а семьи - воккхаха волу к1ант доьзалаи гlopтop ю

опорный, -ая, -ое г1орторан; ~ая балка - нана-дукъу

опорожнить сов., что дассо; ~ бутылку- шиша дассо

опорожниться coв. дассадала; бутылка ~лась – шиша дассаделла

опорос м хьакха яхкар

опороситься сов. хьакха яхка

опорочивать несов., опорочить сов., кого-что 1)(плохо отзываться, осуждать) емалдан 2) (позорить) сийсаэдаккха

опостылеть сов., кому разг. к1ордо, дог дала; всё ему ~ло - доллучу х1уманах а дог даьлла цуьнан

опохмелиться сов., опохмеляться несов. разг. дег1 тадан

опошление с дастамдаккхар, сийсаздаккхар, -«.

опошлить сов, что дастамдаккха, сийсазданкха; ~ чужую мысль - нехан ойла дастамъяккха

опошлиться сов. дастаме дала, сийсаздала

опоясать сов. 1) кого-что (надеть пояс) доьхка дехка; юкъ ехка; (оружием) дехка 2) что, перен. (окружить) го бан; река ~ла город - хе го бина г1алина

опоясаться сов. (надеть на себя пояс) доьхка дехка, юкъ ехка; ~ оружием - герз дехка

оппозиционер м оппозицихо

оппозициоиный, -ая, -ое оппозицин, оппозиционни; ~ая группировка - оппозицин тоба

оппозиция ж 1. (противодействие) дуьхьало, оппозици 2. (группа) оппозици ; парламентская ~ -парламентан

оппозици

оппонент м, ~ка ж оппонент

оппонировать несов., кому оппонент хила, дуьхьалвала

оправа ж (оружия) т1ордаб1аьрг; (ободок) гура; ~а для очков - б1аьргех духкучу куьзганийн гура; вставить в ~у -гура чу б1аьрг бог1ийта

оправдание с (действие) бакъдар; (подсудимого) тж. бехказдаккхар 2. (извинение, объяснение) бехказло; это не ~ -иза бехказло яц; он ничего не мог сказать в своё ~ - ша бехказволуш х1умма а ала ца делира цуьнга

оправдательный, -ая, -ое бакъхиларан; бакъдаран; ~ приговор- бакъхиларан кхел

оправдать сов. 1) что ца дайа; ~ чьё-л. доверие- цхьаъ шех тешар ца дайа 2) что (возместить) меттах1отто; ~ расходы - харжаш меттах1отто 3) кого бехказваккха; ~ подсудимого - суд хоттург бехказваккха 4) кого-что (признать правильным) бакъ дан, бакъ лара; ~ чей-л. поступок - цхьаммо динарг бакъ лара

оправдаться сов. 1) бехказдала; ~ться перед кем-л. - цхьанна хьалха бехказвала 2) (подтвердиться) бакъ хила; наши опасения не ~лись - тхо кхоьруш дерг бакъ ца хилира 3) (окупиться) меттах1отта; затраты ~лись -д1адаьлларг меттах1оьттира

оправдывать несов. см. оправдать; я его не ~ю - иза бехказвоккхуш вац со

оправдываться несов. см. оправдаться; не ~йтесь! - бехказа ма вийла!

оправить 1 сов., что (привести в порядок) нисдан, тодан; ~ платье - коч нисъян

оправить 2 сов., что (вставить в оправу, в рамку) гура дахка (или xloттo); (украсить) хи дилла; ~ очки - куьзганаш гура дахка; оправленный золотом кинжал - дешица кхелина шаьлта

оправиться сов. 1) (привести себя в порядок) тадала; ~ться перед зеркалом - куьзганна хьалха тавала 2) от чего (восстановить силы) меттадан, тодала; ребёнок ~лся после болезни - цамгар текхначул т1аьхьа меттадеана бер

определение с 1. (действие) Билгалдахарш, къастор, билгалдар;~ болезни- лазар къастор 2. (формулировка) къастам; дать правильное ~ чего-л. - цхьана х1уманна нийса къастам бала 3. грам. къастам 4. юр. къастам; ~ суда -суьдан къастам

определенииый, -ая, -ое 1) (твёрдо установленный) диллина; существует ~ый порядок- йиллина къепе ю 2) (ясный) кхетаме, къастаме; дать ~ый ответ- къастаме жоп дала; высказаться ~о (нареч ) -къамел кхетаме дан 3) (некоторый) цхьацца; (известный) билгалдина, встретиться в ~ый час- билгалдинчу сохьтехь вовшахкхета 4) (безусловный, несомненный) билггал [долу]; к вечеру ~о закончим работу- болх сарле билггал чекхбоккхур бу вай

определитель м билгалдийриг, къасторг

определительный, -ая, -ое грам : ~ое придаточное предложение- къастаман т1етуху предложени; ~ые местоимения - къастаман ц1ерметдешнаш

определить сов. 1) что (установить) къасто; ~ть болезнь - цамгар къасто 2) что (раскрыть словами содержание) кхето, кхетам бала; ~ть новое научное понятие- 1илманан керла маь1нина кхетам бала 3) что (назначить) къасто; ~ть меру наказания – та1заран барам къасто 4) что (обусловить) аьтто бан, аьтто баккха; хорошая подготовка ~ла успех - дикачу кечамо аьтто бира толам баккхарна 5) кого, уст. (устроить на службу, на работу) xloттo; ~ть кого-л. на работу - цхьаъ балха xloттo

определиться сов. 1) (выявиться) къаста, билгалдала; цены ~лись-мехаш билгалбевлла 2) (определить своё местонахождение) къасто; ~ться по компасу- къилбица ша волу меттиг къасто 3) уст. (поступить) ваха, х1отто; ~ться на службу – г1уллакхе ваха

определяющий, -ая, -ее къастамаллин; ~ год - къастамаллин шо

опреснение с таздар

опреснитель м таздийриг

опреснительный, -ая, -ое таздаран; ~ая установка - таздаран х1ума

опреснить сов., опреснять несов., что таздан; ~ морскую воду – х1ордан хи таздан

оприходовать сов., что т1едаре д1аяздан

опробовать сов., что (испытать) зен; ~ новую машину- керла машина зен

опровергать несов., опровергнуть сов., что харцдан

опровержение с 1. (действие) харцдар, цахиларх тешор 2. (заявление) харцдар

опрокинуть сов. 1) кого-что (набок) харцо охьатоха; (вверх дном) берталдаккха, т1ек1елдаккха, 1ункардерзо 2) кого, воен. (заставить беспорядочно отступить) эккхо 3) что, перен. (разрушить) т1ек1елдаккха, аркъалдаккха, дохо; ~ планы врага – мостаг1чун планаш йохо

опрокинуться сов. харца, охьакхета (повалиться); берталкхета, т1ек1елдала (вверх дном); аркъалкхета, аркъалдала (упасть на спину)

опрометчивый, -ая, -ое сихделла+ прич.; ~ый поступок-сихвелла дина х1ума; ~о (нареч.) решить - сихвелла сацам бан

опрометью нареч. сихделла; ~ выбежать из комнаты - ц1а чуьра сихвелла арахьада

опрос м 1) юр. ледар; ~ свидетелей -тешаш лебар 2) (сбор ответов) хаттарш

опросить сов., кого-что 1) юр. ледан; ~ свидетелей- тешаш лебан 2) (сделать опрос) хатта, хаттарш дан; ~ учащихся в начале урока - урок йолалуш дешархошка хаттарш дан

опросный, -ая, -ое (для опроса) хаттарийн; ~ лист - хаттарийн кехат

опростоволоситься сов. разг. вага

опротестовать сов., опротестовывать несов., что, юр. дуьхьал хила, дуьхьалдала; ~ решение - сацамна дуьхьал хила

опротиветь сов., кому дог дала, к1ордо, безам бан; мне это ~ло - суна иза к1ордийна

опрыскать сов., кого-что чем тоха, кхарза; ~ платок духами - йовлакхна дух1и тоха

опрыскивание с молха тохар

опрыскиватель м молхатухург

опрятность ж ц1еналла, ц1ена лелар

опрятный, -ая, -ое ц1ена; ~ый человек - ц1ена стаг; ~о (нареч.) одеваться - ц1ена бедар лело

оптика ж оптика

оптимальный, -ая, -ое уггар г1олера; ~ые условия - уггар г1олехь хьелаш

оптимизм м оптимизм

оптимист м оптимист

оптимистический, -ая, -ое оптимизме

оптический, -ая, -ое оптически, оптикин; ~ магазин - оптикин туька;~ обман – б1аьрг тилар

оптовый, -ая, -ое туьпахь; ~ая торговля - туьпахь мах бар

оптом нареч. туьпахь; продавать ~ и в розницу- туьпахь а, ша-ша а дохка

опубликование с арахецар; ~ закона - закон арахецар

опубликовать сов., опубликовывать несов., что (выпустить в печать) зорба тоха, арахеца; ~ статью в журнале -журнала т1ехь статья арахеца

опускной, -ая, -ое охьахоьцу

опустелый, -ая, -ое дассаделла; ~ая комната - дассаделла ц1а

опустеть сов. дассадала

опустить сов. 1) кого-что охьадахийта охьахеца; (поставить) охьах1отто; (погрузить) чудахийта; ~ занавес- кирхьа охьадахийта; ~ мешок на землю - гали лаьтта охьах1отто; ~ руку в воду - хи чу куьг дахийта 2) что (откинуть) юхакарчо, юхадилла; ~ воротник- кач юхакарчо 3) что (пропустить) юкъахдита; ~ абзац при чтении - йоьшуш абзац юкъахйита; как в воду опущенный - хи чу 1оьттича санна

опуститься сов. 1) охьалахдала; ~ться на стул - г1анта охьалахвала 2) (о тумане) охьадижа 3) перен. (морально) маьттазавала, талха; ~вшийся человек - маьттазваьлла стаг; у него ~лись руки - ка дайра цуьнан

опустошение с 1) (разорение, уничтожение) дассор, х1аллакдар, дохор 2) (нравственное) маьттазвалар, талхар

опустошительный, -ая, -ое х1аллакден, дохаден; ~ые войны - х1аллакден т1емаш

опустошить сов. 1) что (разорить, уничтожить) дассо 2) что, разг. (опорожнить) дассо 3) кого, перен. (нравственно) маьттаздаккха, талхо; ~ённый человек - маьттазваьлла стаг

опутать сов., опутывать несов., кого-что 1) (путами) баргол тоха; (обвязать) хьарчо; ~ что-л. верёвкой - цхьана х1уманна муш хьарчо 2) перен. тило; ~ ложью - аьшпашца тило

опухать несов., опухнуть сов. деста; у него опухла щека - цуьнан бесни йистина

опухоль ж дестар; злокачественная - ~ кхераме дестар

опухший, -ая, -ее дистина; ~ее лицо- йистина юьхь

опушать несов., опушить сов., что (мехом, снегом) дилла; опушённый инеем - к1ац йиллина

опушка 1 ж хоти, хьуьнан йист; на ~е леса - хьуьнан йистехь

опушка 2 ж (меховая обшивка) йист

опущение с мед. меттахъялар

опыление с бот. дургал эдар

опыливание с с.-х. молханаш тохар

опыливатель м с.-х. молханаштухург

опылитель м бот. дургалдаржорг

опылить сов., что 1) бот. дургал эдан 2) с.-х. молханаш тоха; ~ виноградник - кемсашна молханаш тоха

опылиться сов. бот. дургал кхета; цветы ~лись - зезагашна дургал кхетта

опыт м 1)(практика) зеделларг; жизненный ~ -дахарехь зеделларг; передовой производственный ~- хьалхарчу производствона зеделларг; перенять чей-л. ~ - цхьанна зеделларг т1еэца; обмен ~ом - зеделларг дийцар 2) хим. опыт; поставить ~ - опыт ян 3) (проба) г1улч; первый ~ молодого писателя -къоначу яздархочун дуьххьарлера г1улч; по собственному ~ - ша зийна; убедиться на горьком ~е - къаьхьа бала хьегна теша

опытно-производственный, -ая, -ое: ~о хозяйство - зеран-производствон бахам

опытность ж зеделла хилар; ~ врача - лоьран зевелла хилар

опытный, -ая, -ое 1) (обладающий опы том) зеделла; ~ый учитель- зевелла хьехархо 2) (предназначенный для опыта) зеран, опытам; ~ый участок - опытам кхг ;~ая станция животноводства -даьхнийлелор зеран станци; ~ым путём - зеран кепехь

опьянение с 1) (от вина) вахар; в ее стоянии ~я - вехна волуш 2) перен. (воодушевление) корта хьовзар

опьянеть сов. 1) даха 2) перен. корта хьовза; ~ённый успехом - кхиамо корта хьовзийна

опьянить сов., опьянять несов., кого 1) дахо 2) перен. корто хьовзо; успех опьянил его - кхиамо корта хьовзийна цуьнан

опять нареч. кхин цкъа а, юха а; ~ надо ехать - юха а д1аваха деза; ~-таки разг. кхин цкъа а, юха а

ор

орава ж разг. арданг; ~ ребят - берийн арданг

оракул м ц1у

орангутан м орангутан (маймал)

оранжевый, -ая, -ое ц1ехо-можа

оранжерейный, -ая, -ое оранжерейн

оранжерея ж оранжерей

оратор м оратор, къамелча

орать несов. разг. мохь бетта (или хьекха); ~ во всё горло - ма хуьллу мохь бетта; не ори - мохь ма бетта

орбита ж 1) орбита ; земная ~а - лаьттан орбита; спутник вышел на ~у - спутник орбите яьлла 2) (глазница) б1аьрган к1аг; глаза вылезли (или выкатились) из орбит - б1аьргаш т1едевлла

орбитальный, -ая, -ое орбитин; ~ая космическая станция - космосера орбитин станци

орг= «организационни», мас.: оргбюро - оргбюро

орган м 1) анот. меже; ~ слуха - хазаран меже 2) (учреждение) орган; местные ~ы власти - 1едалан меттигера органаш 3) перен. (орудие, средство) г1ирс, герз 4) (печатное издание) орган

орган м муз. орган

организатор м организатор, вовшахтохархо

организаторский, -ая, -ое организаторан, вовшахтохараллин; ~ая работа- организаторан болх

организационный, -ая, -ое вовшахтохаран, организационни; ~ая работа - вовшахтохаран болх

организация ж 1. (действие) вовшахтохар; ~ вечера - суьйре вовшахтохар; правильная ~ работы - болх нийса вовшахтохар 2. (объединение) организаци; партийная ~ - партии организаци

организм м 1) биол. (существо) организм 2) (совокупность свойств) организм, чарх; у него здоровый ~ - могуш организм ю цуьнан

организованность ж низам хилар

организованней, -ая, -ое 1) низаме, барт болу; ~о (нареч.) провести сев - ялта дер низам долуш чекхдаккха 2) (дисциплинированный) низам долу; он ~ый человек - низам долуш стаг ву иза; в ~ом порядке- вовшахкхетта

организовать сов. и несов. 1) что (основать) кхолла, дилла; ~ литературный кружок- литературан кружок йилла 2) что (наладить) доло 3) кого-что (объединить) цхьаьнатоха, вовшахтоха

организоваться сов. и несов. 1) (возникнуть, образоваться) доладала, кхолладала 2) (объединиться, сплотиться)вовшахкхета, цхьаьнакхета

органический, -ая, -ое 1) органически, организмийн; ~ая химия - органически хими 2) мед. организмийн, органически (чархан) 3) перен. орамера; быть ~и (нареч.) связанным - орамехь дозуш хила; ~ий недостаток -орамера кхачамбацар

оргбюро с (организационное бюро) оргбюро (вовшахтуху бюро)

оргкомитет м (организационный комитет) оргкомитет (вовшахтуху комитет)

орда ж 1) ист. орда ; Золотая Орда -Дашо Орда 2) перен. гlepa, тоба; разгром фашистских орд - фашистийн г1еранаш йохор

орден м (мн. ордена) орден; ~ Победы- Толаман орден; ~ Красного Знамени - Ц1ечу Байракхан орден; ~ Трудового Красного Знамени - Къинхьегаман Ц1ечу Байракхан орден; ~ Славы - Сийнан орден; ~ «Знак Почёта» -орден «Сийлаллин Билгало»; наградить ~ом Красной Звезды - Ц1ечу Седанан орден яла; орден Дружбы народов -Къаьмнийн Доттаг1аллин орден

орденоносец м орденхо

орденоносный, -ая, -ое орден йолу; ~ завод - орден йолу завод

орденский -ая, -ое орденан; ~ая лента - орденийн лента; ~ая планка - орденийн аса

ордер м (мн. ордера) ордер ; ~ на квартиру- квартира схьаэца елла ордер

ординарец м воен. г1азанча

ординарный, -ая, -ое башха (или эх1-аьлла) доцу

ординатор м ординатор

орёл м аьрзу

ореол м 1) (светлый круг) х1оз 2) перен. нур; в ~е славы - сийлаллин нуьрехь

орех м б1ар; грецкий ~ - бочаб1ар; разделать под ~ - ч1ог1а барт тоха; ему досталось на ~и - дика х1ума кхетта цуьнан дег1ах

ореховый, -ая, -ое б1арийн; (из древесины ореха) б1аран; ~ое дерево - б1аран дитт; ~ая скорлупа - б1аран чкъуьйриг; ~ый стол - б1аран стол

орешек м б1ар ; крепкий ~ - хала xlyма

орешник м б1аьлланг

оригинал м 1) оригинал ; ~ статьи - статьян оригинал 2) (о человеке) ша-тайпа стаг

оригинальничать несов. ша-тайпа лела, ша-тайпа хила

оригинальность ж 1) (подлинность) ша-тайпалла, оригинал хилар; установить ~ рукописи - куьйгайоза оригинал хилар къасто 2) (своеобразие) ша-тайпалла, ша-башхалла

оригинальный, -ая, -ое 1) (подлинный) оригинал йолу, дуьххьарниг 2) (своеобразный) ша-тайпанара, ша-башха; ~ ответ- ша-тайпанара жоп

ориентация ж 1) (определение своего местонахождения) ориентаци, волу меттиг хаар; ~ на местности -меттигаш йовзар 2) перен. (осведомленность) кхиар, кхетар; хорошая ~ в вопросах политики - политикин г1уллакхех дика кхетар 3) перен. (направленность деятельности) некъ

ориентир м ориентир, 1алашо; выбрать правильный ~ - нийса 1алашо лаца

ориентировать сов. и несов. 1) что ориентаци яла, т1ехьажо; (постройку) дерзо; здание ~но с востока на запад –г1ишло малхбалера малхбузе ерзйина ю 2) кого-что в чём, на что, перен. хьажо, довзийта

ориентироваться сов. и несов. 1) (определить свое местонахождение) меттиг йовза; (уметь найти дорогу) лела хаа, некъ бовза, юьхьарлаца, ориентаци ян (или эца); ~ по звёздам - седарчашца некъ бовза; плохо ~ в незнакомом городе- ца евзачу г1алахь лела вон хаа 2) на кого-что, в чём, перен довза; ~ в политике- политака йовза; ~ на передовиков- хьалхарчаьрца нисвала

ориентировка ж 1. (по гл. ориентировать) 1)ориентаци ялар; т1ехьажор; дерзор 2) перен. хьажор; довзийтар 2. (по гл. ориентироваться) 1)меттиг йовзар, лела хаар; дерзар 2) перен. довзар, нисдалар

ориентировочный, -ая, -ое 1) ориентацин; ~ый знак- ориентацин билгало 2) (предварительный) герггарчу хьесапан; ~ый план - герггарчу хьесапан план; ~о (нареч.) наметить сроки - герггарчу хьесапехь хенаш билгалъяха

оркестр м оркестр

оркестровать сов. и несов., что оркестре дилла (или x1oттo)

оркестровка ж оркестре диллар (или х1оттор)

оркестровый, -ая, -ое оркестран; ~ая музыка - оркестран зурма

орлёнок м (мн. орлята) аьрзун к1орни

орлиный, -ая, -ое аьрзун; ~ое гнездо- аьрзун бен; ~ый клюв - аьрзун з1ок ; ~ый нос - дукъ т1едаьлла мара

орлица ж нана-аьрзу

орнамент м сурт, бустам, орнамент

орнаментация ж бустамаш бахкар

орнитология ж орнитологи

оробеть сов. кхерадала, озадала; (застесняться) эхь хета |

оросительный, -ая, -ое хиш дохку; (служащий для орошения) хи туху; ~ые работы - хиш дохку белхаш; ~ый канал - хи туху саьнгар, хьорсана

оросить сов., орошать несов., что 1) (смочить) т1адо, дашо, хи тоха; дождь оросил землю- дог1ано латта т1адийна 2) (обводнить) хиш дахка; ~ поля - аренашна хиш дахка

орошение с хиш дахкар, хиш деттар; ~ поля - аренашна хиш дахкар

ортопедический, -ая, -ое ортопедин, ортопедически; ~ая обувь - ортопедин мача

ортопедия ж ортопеди

орудие с 1) г1ирс, герз, инструмент; ~я труда - къинхьегаман г1ирсаш 2) перен. г1ирс; язык— ~е общения - мотт уьйран г1ирс бу 3) воен. йоккха топ

орудийный, -ая, -ое яккхийчу тоьпийн; ~ огонь- яккхийчу тоьпийн ц1е

орудовать несов., чем, прям. и перен. лело; ~ пилой - херх лело; ~ всеми делами - дерриге а г1уллакхаш лело

оружейник м герзахо

оружейный, -ая, -ое герзийн, герзаш ден; ~ завод - герзаш ден завод; ~ склад - герзийн склад

оружие с прям. и перен. герз; огнестрельное ~ - долу герз; холодное ~- шийла герз; с ~м в руках - герз а карахь; сложить ~ - герз охьадилла; взяться за ~ - герз караэца; печать — могучее ~ - зорба зоьртала герз ду

орфографический, -ая, -ое орфографин; ~ словарь - орфографин словарь

орфография ж орфографи, нийса яздар

орфоэпический, -ая, -ое орфоэпин; ~ словарь - орфоэпин словарь

орфоэпия ж орфоэпи

ос

оса ж з1уга

осада ж го лацар; ~ крепости - г1опан го лацар

осадить 1 сов., что го лаца; ~ город - г1алина го лаца

осадить 2 сов. 1) кого-что (остановить) сацо, юхаоза; ~ лошадь- говр юхаоза 2) кого, перен., разг. (дать отпор, одёрнуть) сацо, юхатоха

осадить 3 сов., что, хим. хьао, хьаийта; (заставить опуститься на дно) бухадахийта; ~ муть- букъарш бухаяхийта

осадка ж I) (оседание) охьата1ар; ~ фундамента - лард охьата1ар 2) мор. бухадахар

осадки мн. йочанаш; атмосферные ~ - йочанаш (дог1а, ло)

осадный, -ая, -ое го бина, го лаьцна; быть на ~ом положении - го лаьцна хила

осадок м 1) букъарш; ~ в вине чаг1аран букъарш 2) перен. (в душе) мёкха; неприятный ~ от разговора - къамело йитина вон мекха

осадочный, -ая, -ое бухадоьжна (или сецна); ~ые породы - бухайоьжна породаш

осаждать 1 несов. см осадить ; ~ кого-л. просьбами - дехаршца цхьанна го бар

осаждать 2 несов. см. осадить 3

осаждаться несов. 1)(выделяться из жидкости) хьаа, бухадаха 2) (об атмосферных осадках) дан, делха (дог1а, ло)

осаждение с бухадахийтар, хьаор; ср. осадить 3

осаживание с сацор, юхаозар, юхатохар; ср. осадить 2

осаживать несов. см. осадить 2

осанистый, -ая, -ое куц долу, кеп йолу; ~ мужчина - куц долу къонаха

осанка ж куц, кеп; гордая ~ - кура кеп

осведомитель м, ~ница ж хаамхо

осведомить сов., кого-что о чём хаийта, хаам бан

осведомиться сов. хаа, хьажа, хатта; ~ о здоровье - могушалла хатта

осведомление с хаам бар, хаийтар, хьажар, хаттар

осведомлённость ж хууш хилар

осведомлённый, -ая, -ое хуу, хууш долу

освежающий, -ая, -ее (о воздухе) ц1анден; (охлаждающий) шело туху;(восстанавливающий силы) дег1 таден, гlopa доуьйту; ~ ветерок - гlopa доуьйту мох

освежевать сов. кого-что тило

освежить сов. 1) что (сделать свежим) ц1андан; ~ть воздух в комнате- ц1а чуьра xlo ц1андан 2) кого-что (восстановить силы) ницкъ баийта, гlopa даийта,меттавало; отдых ~л меня - сада1аро гlopa даийтира суна 3) что (восстановить в памяти) карладаккха, дагадаийта; ~ть знания - 1амийнарг карладаккха

освежиться сов. 1) (проветриться) xlo кхетийта, ц1андала; воздух ~лся - xlo ц1анделла 2) (восстановить силы) ницкъ баийта, гlopa дан, меттадан; ~ться на ветерке - х1онехь меттаван 3) (в памяти) карладала, дагадан

осветительный, -ая, -ое серло лун; ~ые приборы - серло лун прибораш

осветить сов. 1) кого-что серладаккха; солнце ~ло вершины гор - маьлхо серладехира лаьмнийн баххьаш 2) что, перен. цхьалхадаккха, серло тоха; ~ть положение дел - г1уллакхийн хьал цхьалхадаккха

осветиться сов. серладала; лицо ~лось - юьхь серлаяьлла

освещение с 1. (действие) серладаккхар; ~ квартиры - квартира серлаяккхар 2. (свет) серло; электрическое ~ -электрически серло 3.перен.(объяснение) кхетор, довзийтар, дийцар; ~ событий - хилларш довзийтар освидетельствование с тешалла дар

освидетельствовать сов, кого тешалла дан

освистать сов., освистывать несов., кого-что шакарш етта

освободитель м, ~ница ж мукъадаккхархо, парг1атдаккхархо,маьршадаккхархо

освободительный, -ая, -ое мукъадаккхаран, парг1атдаккхаран, маьршадаккхаран; ~ая борьба -мукъадаккхаран къийсам

освободить сов. 1) кого-что мукъадаккха, парг1атдаккха, маьршадаккха; (от рабства) азатдан; ~ заключённых -лецна нах мукъабаха; ~ от врага родную землю - вина мохк мостаг1чух парг1атбаккха 2) кого-что (избавить) хьалхадаккха, к1елхьардаккха; ~ от наказания - та1зарх хьалхаваккха 3) что (очистить, опорожнить) мукъадаккха; ~ квартиру- квартира мукъаяккха; ~ от занимаемой должности - г1уллакхера мукъавалийта

освободиться сов. 1) (стать свободным) мукъадала, парг1атдала, маьршадала 2) (избавиться) хьалхадала, к1елхьардала; (от рабства) азатдала 3) (быть незанятым) мукъадала; комната ~лась- чоь мукъаяьлла

освобождение с 1.(по гл. освободить) 1) мукъадаккхар (напр. заключенных); парг1атдаккхар (напр. страны); маьршадаккхар (от рабства) 2) (избавление) хьалхадаккхар, к1елхьардаккхар 3) (помещения и т. п.) мукъадаккхар 2. (по гл. освободиться) 1) мукъадалар, парг1атдалар, маьршадалар 2) (избавление) хьалхадалар, к1елхьардалар 3) (о помещении и т. п.) мукъадалар

освоение с 1) карадерзор, кхетар, 1амар; ~ новой техники - керла техника караерзор 2) пайда эцар, карадерзор

освоить сов, что 1) (понять) кхета; 1ама; ~ прочитанный материал - ешначу материалах кхета 2) (использовать) карадерзо; ~ новые земли - керла латтанаш карадерзо

освоиться сов. дола, 1ама; карадерза, ~ с новой обстановкой - керлачу хьолех вола

освятить сов., освящать несов., что даздан; освящённый веками обычай - б1ешерашкахь дуьйна схьадог1у 1адат

оседание с 1) такхар, чута1ар; бухадожар 2) (опускание на дно) охьадахар 3) (поселение) даха ховшар

оседлать сов., кого-что 1) (коня) нуьйр тилла 2) перен. воен. (захватить) д1алаца

оседлость ж кхерч лацар

осёдлый, -ая, -ое кхерч лаьцна; ~ое население - кхерч лаьцна бахархой

осёл м вир

оселок м (точильный камень) аьлха (мягкий); г1айракх (грубый)

осеменение с с.-х. пхардар

осеменить сов., осеменять несов., кого, с.-х. пхардан

осенить сов. безл., кого (прийти на ум) дагатаса

осенне-зимний, -ее, -яя гуьйренан-1аьнан; ~ сезон - гуьйренан-1аьнан сезон

осенний, -яя, -ее гуьйренан; ~ие цветы - гуьйренан зезагаш

осень ж гуьйре; поздней (или глубокой) ~ю - гуьйренан юккъехь

осенью нареч. гурахь; поздно ~ - гурахь т1аьхьо

осесть сов. 1) (напр. о постройке) такха; чута1а; дом осядет- ц1енош текхар ду 2) (выделиться в виде осадка) бухадожа 3) (покрыть слоем) дижа; дилла; пыль ~ла - чан йиллина; 4) (поселиться) ваха хаа; ~сть на Севере -Къилбседехь ваха хаа

осетинский, -ая, -ое х1ирийн; ~ язык - х1ирийн мотт

осетины мн. (ед. осетин м, ~ка ж х1ири) х1ирий

осётр м ирг1у, ц1ен ч1ара

осетрина ж ирг1у

осетровый, -ая, -ое ирг1ун, ц1ечу ч1еран; ~ые рыбы - ц1ечу ч1ерий; ~ая икра - ирг1ун 1ов

осечка ж харц хилар; ружьё дало ~у- топ харц хилла

осечься сов. разг. тасадала; он осёкся, не договорив - аьлла валале тасавелира иза

осиливать несов., осилить сов. 1) кого-что (победить) эшо; врагу нас не осилить- мостаг1чуьнга эшалур дац вай 2) что (закончить) чекхдаккха; осилить толстую книгу- стомма книга ешна чекхъяккха

осина ж бот. мах

осиновый, -ая, -ое мохан; ~ые дрова - механ дечиг; дрожать как ~ый лист- хорша еача санна дегадан

осиный, -ая, -ое з1уганан; ~ый рой - з1уганан вай; ~ое гнездо а) з1уганан бен; б) перен. мостаг1ийн, зуламхойн бен; ~ая талия -зингатан г1одаюкъ

осипнуть сов. йиш хала; ~ший голос - йиш хаьлла аз

осиротелый, -ая, -ое 1) бо хилла, байлахь дисна; ~ые дети- байлахь дисна бераш 2) перен. деса дисна, д1атесна; ~ый дом - д1атесна ц1енош

осиротеть сов. 1) байлахь диса, бо хила; дети ~ли - бераш байлахь дисна 2) перен. диса; дом ~л без хозяина - ц1енош да воцуш дисна

оскалить сов., что: ~ зубы - цергаш къажо

оскалиться сов. къажа

оскандалить сов., кого, разг. юьхь1аьржах1отто, сийсаздаккха

оскандалиться сов. разг. юьхь1аьржах1отта, сийсаздала

осквернение с сийсаздаккхар, бехдар

осквернитель м сийсаздаьккхинарг

осквернить сов., осквернять несов., кого-что бехдан, сийсаздаккха; ~ пищу- кхача бехбан

осклабиться сов. разг. д1ац1андала, дlaдала

оскоблить сов., что [хьаькхна] д1ац1андан (или д1адаккха)

осколок м гериг; ~ стекла - ангалин гериг; ~ снаряда - х1оьан гериг

осколочный, -ая, -ое гериган; ~ое ранение - гериган чов; ~ая бомба - гаьргийн бомба

оскомина ж церг лахар; набить ~у а) цергаш лаха; б) перен. хьех а, мерах а чекхдала

оскопить сов., кого да1а

оскопление с да1ар

оскорбитель м, ~ница ж сий дайинарг, юьхь1аьржах1оттийнарг

оскорбительный, -ая, -ое сий дойу, сийсазден, юьхь1аьржах1оттаден

оскорбить сов., кого-что сий дайа, сийсаздан; я ~лён - со юьхь1аьржах1оьттина; чувствовать себя ~лённым - ша юьхь1аьржах1оьттина хета

оскорбиться сов. сийсаздала, сий дан

оскорбление с 1.(действие) сийсаздаккхар; нанести кому-л.~ - цхьаьннан сий дайа 2.(поступок, слово) юьхь1аьржо

оскудевать несов., оскудеть сов. къийдала

ослабевать несов., ослабеть сов. 1) (физически) гlopa дан, г1елдала 2) (притупиться) хьекъалехь эша;(стать менее сильным) малдала, к1аддала; ветер ослабел - мох малбелла 3)(стать менее натянутым) малдала; пояс ослабел - доьхка малделла

ослабление с 1. (по гл. ослабеть) 1) (физически) гlopa дар, г1елдалар 2) (притупление) хьекъалехь эшар; (уменьшение силы) малдалар 2. (по гл. ослабить) 1) (физически) г1елдар 2) (уменьшение силы) гlopa дайар, г1елдар 3) (чего-л. натянутого) малдар

ослабить сов. 1) кого-что (сделать слабым) г1елдан; ~ленный организм- г1елъелла организм 2) что (уменьшить силу) гlopa дайа, г1елдан; ~ить неприятеля - мостаг1 г1елван 3) что (сделать свободным)малдан;~ить верёвку -муш малбан

ославить сов., ославлять несов., кого-что, разг. сий дайа, сийсаздаккха

ослёнок м (мн. ослята) вирбекъа

ослепительный, -ая, -ое 1) б1аьрган нур дойу, б1аьрг кхолабен; ~ый свет - б1аьрг кхолабен серло 2)перен. т1ехь б1аьрг ца соцу; ~ая красота -т1ехь б1аьрг ца соцу хазалла; ~о (нареч.) горят лампы - б1аьрган нур дойуш йогу лампанаш

ослепить сов., кого 1) (лишить зрения) б1арздан 2) (ярким светом) б1арздан, б1аьрса дайа; ~ лучом прожектора -прожекторан з1енарца б1аьрса дайа 3) перен. (поразить) цецдаккха, тамаша байта; ~ своей красотой- шен хазаллих тамаша байта

ослепление с 1. (действие) б1арздар, б1аьрса дайар 2.перен. тилар

ослепнуть сов. б1арздала; ~ на один глаз - цхьана б1аьргана б1арздала

ослиный, -ая, -ое виран; ~ые уши - виран лергаш; ~ое упрямство - виран моха

ослица ж виркхел

осложнение с I. (действие по гл. осложнить) чолхе дар 2. (препятствие) хьовзам 3. (заболевание) ч1аг1ъялар, юхахьадалар

осложнить сов., что 1) (сделать сложным) чолхе дан; ~ дело- г1уллакх чолхе дан 2) (усугубить) юхахьадаккха, ч1аг1дан

осложниться сов. 1) (стать сложнее) чолхе хила;дело ~лось - г1уллакх чолхе хилла 2)(усугубиться)юхахьалала, ч1аг1дала; болезнь ~лась - цамгар юхахьаяьлла

ослушание с лацадог1ар, аьлларг цадар

ослушаться сов. кого-чего, разг. ла ца дог1а;~ родителей - де-нене ла ца дог1а

ослышаться сов. харц хаза, харц кхета

осмелеть сов. майравала; (стать cмелее) х1отта

осмеливаться несов., осмелиться сов, с неопр. х1отта, дахьа; он не осмелился сделать это- и дан ца х1оьттира иза; осмелюсь сказать - аларна бехк ма билла

осмеять сов, кого-что дела, ~ пороки - сакхтех дела

осмолить сов, что силам хьакха; (древесной смолой) шалмаз хьакха

осмотр ж хьажар; ~ картин - суьрташка хьажар

осмотреть сов, кого-что хьажа; ~ больного - лазархочуьнга хьажа

осмотреться сов. I) (вокруг) гонаха хьажа; он вошёл в комнату и ~лся - иза, ц1а чу а ваьлла, гонаха хьаьжира 2) перен. (освоиться) дола, довза; ~ться в новом городе - керла г1ала йовза

осмотрительность ж хьожуш хилар; проявить ~ - хьожуш хила

осмотрительный, -ая, -ое ларлуш долу; ~ый человек - ларлуш волу стаг; действовать ~о (нареч )- хьожуш дан

осмотрщик м хьожург, хьожуш верг

осмысление с кхиар, кхетар

осмысленный, -ая, -ое кхуьуш (или кхеташ) долу, ~ ответ- кхеташ долу жоп

осмысливать несов, осмыслить сов., осмыслять несов, что кхета, маь1на хаа

оснастить сов., что чем 1) (судно) кечдан; ~ судно - кема кечдан 2) перен. (снабдить) кечдан, ~ народное хозяйство передовой техникой - халкъан бахам тоьлла йолчу техникица кечбан

оснастка ж 1. (действие) кечдар 2. (снасти) кечам, парусная ~- гатанашца кечдар

оснащение с 1. (действие) кечдар 2.(средства) кечам, г1ирсаш; техническое ~ - техникица болу кечам; новое ~ армии - эскаран керла кечам

оснащённость ж г1ирс хилар; техническая ~ шахт - шахташкахь техникин г1ирс хилар

основа ж 1) (остов) бух; деревянная ~а дивана- диванан дечка бух 2) перен. лард, бух; на ~е чего - буха т1ехь; положить в ~у чего - буха т1е xloттo 3) мн. ~ы (источник, базис) лардаш; заложить ~ы чего-л.- цхьана х1уманан бух кхолла 4) (продольные нити ткани) лард 5) лингв. лард; ~а слова - дешан лард

основание с 1. (действие) диллар; ~е города - г1ала йиллар 2. (фундамент) бух, лард; дом на каменном ~и -т1улгийн буха т1ехь дина ц1енош 3. мат. бух; ~е треугольника - кхосаберган бух 4. хим. основани 5. (повод, причина) бахьана, бехказло; без [всякого] ~я - цхьа а бахьана доцуш; на каком ~и?, на ~и чего?- мича бахьанехь?; до ~я - буха х1ума ца дуьтуш; крепость разрушена до ~я - буха х1ума ца дуьтуш йохийна гlan

основатель м, ~ница ж диллинарг; ~ русского театра -оьрсийн театр йиллинарг; ~ села - юрт йиллинарг

основательный, -ая, -ое 1) (веский) кхоччуш [долу]; ~ая причина - кхоччуш бахьана 2) (крепкий, прочный) кхоччуш + прич.; ~ое строение- кхоччуш йина г1ишло 3) разг. (положительный) кхоччуш долу; ~o (нареч.) проголодаться - кхоччуш мацвала

основать сов., что 1) (учредить) дилла; (создать) кхолла; ~ музей - музей йилла 2) (обосновать) т1едог1а; ~ свой выводы на фактах - шена хетарш факташна т1едог1а

основаться сов. 1) (появиться) кхолладала;~лось новое общество - керла юкъаралла кхоллаелла 2) (поселиться) даха хаа; ~ться на новом месте- керлачу меттехь ваха хаа

основной, -ая, -ое 1. (главный) коьрта; ~ой закон - коьрта закон 2. в знач. сущ. ~ое с коьртаниг; упустить из виду ~ое - коьртаниг карара далийта; в ~ом - коьртачу декъехь

основный, -ая, -ое хим. основанин

основополагающей, -ая, -ее бух буьллу, бух д1ах1оттабен; бух болу

основоположник м бухбиллархо, бухд1ах1отторхо

основываться несов. I) см. основаться; 2) на чём т1едо1а; ~ на последних достижениях науки - 1илманан т1аьххьарчу кхиамашна т1едог1а

особа ж ирон. стаг, адам; подозрительная ~ - тешам боцу стаг

особенно нареч 1) (не как обычно) къаьсттина; было ~ много народу- къаьсттина дукха адам дара 2) (в особенности) къаьсттина; ~ приятно видеть старых друзей - къаьсттина там бу шира доттаг1ий гар; не ~ разг. -башха ч1ог1а а дац; не ~ жарко - башха йовха а яц

особенность ж башхалла; ~и русского литературного языка - оьрсийн литературан меттан башхаллонаш; в ~и - къаьсттина

особенный, -ая, -ое къаьсттина, башха; ничего ~ого - т1ехдаьлла х1ума дац

особняк м ц1енош

особняком нареч. ша-къаьстнна; держаться ~ - ша-къаьстина лела

особо нареч. 1) (особенно) къаьсттина; ~ важный - къаьсттина деза 2) (отдельно) ша-къаьстина; рассмотреть вопрос ~ - г1уллакхе ша-къаьстина хьажа

особый, -ая, -ое 1) (особенный) къаьсттина, ша-тайпана[ра], ша-башха; совсем ~ый цвет- къаьсттина кхин бос 2) (отдельный) ша-къаьстина; ~ое постановление - ша-къаьстина сацам

особь ж биол. х1ума, организм; ~ женского пола - стен х1ума

осовелый, -ая, -ое разг. бодделла; ~ый вид - бодвелла кеп; ~ые глаза - бодделла б1аьргаш

осоветь сов. разг. бодвала

осознание с кхетар

осознать сов., что кхета; шен бехках кхета

осока ж шач

осоловеть сов. прост. мархалдола

оспа ж морзгал; привить ~у - морзгалш дог1а; чёрная ~а - да1е морзгалш; ветряная ~ а - хьара

оспаривание с къийсар

оспаривать несов., что 1)см. оспорить; 2) (бороться за что-л.) къийса; ~ первую премию - хьалхара совг1ат къовса

оспина ж морзгалмо

оспопрививание с морзгалш дог1ар

оспорить сов., что къийса; ~ чьё-л. мнение - цхьанна хетарг къийса

осрамить сов., кого-что юьхь1аьржах1отто, эхь дан, эхь т1едаийта

осрамиться сов. юьхь1аьржах1отта, эхь т1едан, эхьала даха

ост м мор. 1) малхбале 2) (ветер) ост-мох

оставаться несов. см. остаться;счастливо ~! - марша 1ойла!; мне ничего другого не остаётся, как...- сан кхин дисна х1ума дац...

оставить сов. 1) кого-что, в разн. знач. дита; ~ детей дома- бераш ц1ахь дита; ~ хлеба на ужин - пхьуьйрана даа бепиг дита; ~ вопрос открытым - г1уллакх ца къастош дита; ~ приговор в силе - кхел ца хуьйцуш йита; ~ работу- болх бита; ~ семью- доьзал бита; оставьте разговоры!- хабарш дитал!; ~ без внимания - тергал ца деш дита; ~ в покое - дита; ~ далеко позади - генна т1аьхьа дита; ~ на второй год - шолг1ачу шарна вита; не ~ друга в беде -доттаг1 халчохь ца вита; оставь! - дита!; ах, оставьте! - ой, дитийша!

оставлять 1) см. оставить; 2) кого-что (заставить остаться), дита, 1айта; ~ гостей ночевать - хьеший буьйса йоккхуш бита

остальной, -ая, -ое I. диена, бухадисна; взять ~ые книги - бухайисна книгаш схьаэца 2. в знач. сущ. ~ые мн. бухабиснарш; где ~ые?- мичхьа бу бухабиснарш 3. в знач. сущ. ~ое с бухадиснарг; всё ~ое - дерриг а бухадиснарг останавливаться несов. см. остановиться; не ~ на достигнутом - кхиамах тоам ца бан; ни перед чем не ~ - цхьана а х1уманах оза ца вала

останки мн. дакъа

остановить сов., кого-что 1) (прекратить движение, ход) сацо; ~ часы - сахьт сацо 2) (сдержать) сацо; ~ шалуна- аьрха бер сацо; ~ взор на чём-л. - б1аьрг цхьана х1уманна т1ехь сацо

остановиться сов. в разн. знач. саца; работа ~лась - болх сецца; ~ться в гостинице- хьешан ц1ахь саца; подробно ~ться на содержании произведения - произведенин чулацамна т1ехь леррина саца

остановка ж 1. (по гл. остановить) сацор 2. (по гл. остановиться) сацар; ~а поезда - поездан сацар; сделать ~у- сацо 3. (пункт) социйла, соце; трамвайная ~а - трамвай соце ; ~а только за разрешением - дуьххьал бакъо яларе хьоьжуш латтар

остаток м тж. мат. бухадиснарг; ~ок времени - бухайисна хан; ~ки сладки - бухайиснарг моз аьлла

остаться сов. в разн. знач. диса, 1ан; ~ дома - ц1ахь виса; он остался доволен - иза реза хили; всё осталось по-прежнему -дерриг а хьалха ма-хиллара, дисна; он остался стоять - иза латта висира; ~ в силе- ницкъ болуш диса; сколько нам осталось ждать? - мел 1ан деза вайн хьоьжуш; это навсегда останется в моей памяти - даим сан дагахь дуьсур ду иза; ~ при своём мнении - шена хеттачунна т1ехь виса; не ~ в долгу- декхарийлахь ца виса; ~ в дураках а) (в картах) эша; б) (попасть в смешное положение) нах кхардо; ~ на второй год - шолг1ачу шарна виса; ~ в живых - дийна виса

остекленеть сов. ангали хила

остекление с ангали тохар

остеклить сов., что ангали тоха; ~ окна - корашна ангали тоха

остепениться сов. стаг хила

остервенелый, -ая, -ое чуьраваьлла, дарвелла; ~ враг - дарвелла мостаг1

остервенение с чуьрадалар; с ~м делать что-л. - чуьраваьлла цхьа х1ума дан

остервенеть сов. чуьрадала

остерегаться несов, кого-чего лардала; ~ простуды - шелонах ларвала

остов м бух, лард; ~ корабля - кеманан лард

остолбенеть сов. лацаделла диса

остолоп м прост. тентак, 1овдал

осторожно нареч. 1) (осмотрительно) ларлуш; действовать ~ - ларлуш хила 2) (бережно) лардеш; ~ обращаться с чём-л. - цхьа х1ума лардеш лело; ~! - ларло!

осторожность ж лардалар, ларлуш хилар; проявить ~ - лардала; обращаться с чем-л. с ~ю - цхьа х1ума ларлуш лело

осторожный, -ая, -ое 1) (осмотрительный) ларлуш долу; ~ый человек - ларлуш волу стаг; будьте ~ы!- ларлуш хилалаш! 2) (бережный) лардеш [долу]; ~ое обращение с механизмами - механизмаш ларъеш лелор

осточертеть сов., кому, разг. к1ордо, хьех а мерах а чекхдала; мне всё ~ло - дерриг а хьех а мерах а чекхдаьлла суна

острастка ж разг.: побить для ~и - вон ца лелийта хьалххе етта

остриё с уьралла; (острый конец) буьхьиг; (лезвие) дитт; ~ иглы - механ буьхьиг; ~ сабли - туьран дитт; ~ критики перен. - критикин уьралла

острить несов. (говорить остроты) ира къамел дан

остричь сов., кого-что [д1а]ларга; (ногти) д1ахедо; ~ овец - жа ларга

остричься сов. д1аларга; (напр. в парикмахерской) д1аларгийта

остров м г1айре; необитаемые ~а - пана г1айренаш

островерхий, -ая, -ое бохь ира

островитянин м, ~ка ж г1айренхо

островной, -ая, -ое г1айренан; ~е государство - г1айренан пачхьалкх

острог м уст. набахте

острога ж чаьнчакх

остроконечный, -ая, -ое ира бохь болу, ира юьхьиг йолу; ~ая башня - ира бохь болу б1ов

острота ж ира х1ума, бегаш; говорить ~ы - ира х1уманаш дийца (или ира къамел дан)

острота ж 1) уьралла; ~ слуха - хазаран уьралла; ~ зрения - б1аьрсинан уьралла 2) (напряжённость) г1оьртина хилар; ~ положения - хьал г1оьртина хилар

остроугольный, -ая, -ое маь1иг ира, ира маь1иг йолу; ~ треугольник - ира маь1иг йолу кхосаберг

остроумие с хьекъале хилар, ира [хьекъал] хилар; блистать ~м - ира хиларца (или цle яха), г1аравала

остроумный, -ая, -ое ира [хьекъал] долу; ~ый мальчик - ира хьекъал долу к1ант; ~ое решение - хьекъале сацам

острый, -ая, -ое 1) в разн. знач. ира; ~ый нож - ира урс; ~ый нос лодки - кеманан ира мара; ~ый глаз - ира б1аьрг; ~ый слух - ира ла; ~ый ум - ира хьекъал; ~ый угол мат.- ира маь1иг 2) (сильный, резкий) ч1ог1а; ~ый соус - к1он берам; ~ая боль - ч1ог1а лазар; ~ая форма ревматизма - энаша лацар 3) перен. (напряженный) г1оьртина; ~ое положение - г1оьртина хьал 4) перен. (язвительный) loттape; ~ая шутка - 1оттаре забар; он остёр на язык - маттана ира ву и

остряк м ираниг

остудить сов., остужать несов., что (дать остыть) шелдан; ~ молоко - шура шелъян

оступаться несов., оступиться сов. прям. и перен. ког тасабала, 1оттадала

остывать несов., остынуть, остыть сов. 1) (стать холодным) шелдала; чай остыл- чай шелделла 2) перен. д1адала, дан; гнев его остыл - цуьнан оьг1азло яйна

ость ж 1) (у злаков) дитт 2) (меха) кан

осудить сов., осуждать несов., кого-что 1)юр. (приговорить) суд ян, хан тоха; ~ преступника - зуламхочунна хан тоха 2) (выразить неодобрение) емалдан; ~ агрессию - агресси емалъян

осуждение с 1) юр. суд яр, хан тохар; ~ обвиняемого - бехкевечунна суд яр 2) (порицание) емалдар; в его словах звучит ~ - емалдар хеза цуьнан дешнашкахь

осуждённый в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж судйинарг, хантоьхнарг

осунуться сов. вочудала; у него лицо ~лось- цуьнан юьхь вочуяьлла; больной ~лся - цомгушниг вочуваьлла

осушение с дакъор; ~ болот- уьшалш якъор

осушительный, -ая, -ое дакъоран; ~ канал - якъоран саьнгар

осушить сов., что 1) (сделать сухим) дакъо; ~ болото - уьшал якъо 2) разг. (выпить до дна) д1амала; ~ стакан -стака д1амала; ~ слёзы - б1аьрхиш сацо

осушка ж дакъор

осуществимый, -ая, -ое [кхочуш]далу[р долу]; ~ план - кхочушъялур йолу план

осуществить сов., что кхочушдан; ~ свой план - шен план кхочушъян

осуществиться сов. кхочушхила; все наши планы ~лись - вайн ерриге а планаш кхочушхилла

осуществление с 1. (по гл. осуществить) кхочушдар 2. (по гл. осуществиться) кхочушхилар; ~ мечты - дагахь лаьттарг кхочушхилар

осчастливить сов., осчастливливать несов., кого ирсе дан

осыпать сов., осыпать несов. 1) кого-что чем (обсыпать) т1ехьарса; ~ мукой - дама т1ехьарса 2) что (развалить) охьахарцо, охьадаржо; ~ кучу песка - г1амаран оьла охьаяржо 3) кого-что чем, перен. (в изобилии наделить): ~ деньгами - ахчанах вукъа; ~ поцелуями - берташ т1екхохка; ~ подарками - совг1аташ тела

осыпаться сов., осыпаться несов. 1) (опасть) охьадожа; с деревьев осыпаются листья - дитташ гlepa гla охьадужу 2) (обвалиться) охьадожа, охьатакха; камни осыпались- т1улгаш охьатекхна; штукатурка осыпалась- поппар охьабоьжна

осыпь ж токхам; каменистая ~ - охьатекхна жаг1а

ось ж 1) сема; вокруг [своей] оси - [шен] семанна гонаха 2) мат. физ. юкъ, сема; земная ~- лаьттан сема

осьминог м зоол. барх1когберг

осьмушка ж уст. юьхк; ~ хлеба - бепиган юьхк

осязаемый, -ая, -ое 1) (воспринимаемый осязанием) хаалун 2) перен. (значительный) дикка, хаалун; ~ые успехи -хаалун кхиамаш

осязание с хаадалар

осязательный, -ая, -ое I) хаадолуьйту; ~ орган - хаадолуьйту меже 2) см. осязаемый 2

осязать несов., кого-что хаадала

от

от (ото) предлог с род. п. 1) суф. =ра (местн. п.), =ах, =х (вещ. п.), =на (дат. п.); избавиться от опасности- кхерамах хьалхавала 2) (при указании на принадлежность, связь) суф. =ан (род. п.), =ра (местн. п.); ключ от машины -машинан дог1а; люди от науки - 1илманера нах 3) (при указании на источник) суф. =ра (местн. п.); это исходит от нас - и тхоьгара ду 4) (при указании на часть целого) =ах, =х (вещ. п.); отрезать ломоть от хлеба - баьпках йист яккха 5) (при указании на причину) передается деепричастием; бледный от страха- кхераделла бос байна; дрожать от холода - шелвелла вего 6) (при противопоставлении) =ax, =х (вещ. п.); отделить нужные книги от ненужных -оьшу книгаш цаоьшучарах схьакъасто 7) в сочет.: от ... до... -суф. =ра, =ара, =ера (местн.-исх. п.); от Москвы до Грозного- Москвара Грозни кхаччалц; от начала до конца- юьххьера дуьйна чекхдаллалц; время от времени - хан хене мел ели; год от году- шо шере мел дели; день ото дня - де дийне мел дели; писать от руки - куьйга яздан; от силы - мел т1ех а; ему от силы двадцать лет - мел т1ех а ткъа шо бен дац цуьнан; от чьего-л. имени - цхьаьннан цlapax; от нечего делать - дан х1ума доцуш

от= (oто=, отъ=) глагольная приставка, обозначающая: 1) законченность действия дала, мас.: откосить -мангал хьаькхна вала, отработать -болх бина дала, отбарабанить - вота тоьхна дала 2) отделение, удаление чего-л. – д1а=, схьа=, мас.: оттолкнуть - д1ататта, отклеить - схьадаккха

• отапливаться несов. дохдан; дом ~ется одной печью - ц1а цхьана пешо дохдеш ду

• отава — товбуц, товбуц (ю)

• отара ж — жа (овец ~ жи)

• отбавить сов., отбавлять несов., что, чего (отсыпать) тlepa даккха, т1ера схьаэца; (отлить) тlepa д1адаккха, тlepa д1адотта; (отделить) д1акъасто; хоть отбавляй - хьашт мел ду а; сацийта аллалц

• отбарабанить 1) вота тоьхна дала 2) что и без доп. перен. чекхтило; ~ стихи - байташ чекхтило

отбегать несов., отбежать сов., от кого-чего д1авада; ~ от угла – маь11ера д1авада

отбеливатель м к1айдириг

отбеливать несов., отбелить сов, что к1айдан; ~ холст- гата к1айдан

отбелка ж к1айдар

отбивать несов. 1) см. отбить; 2) что и без доп. (издавать мерный звук) детта; ~ такт ногой - тактехь ког бетта

отбиваться несов. см. отбиться; ~ от мух - мозий юхатоха

отбивка ж тусар; ~ косы - мангал тусар

отбивной, -ая, -ое аьтта; ~ая котлета - аьтта котлет

отбить сов. 1) что (отразить) юхатоха; мы отобьём атаку - оха юхатухур ю атака; ~ мяч - буьрка юхатоха 2) кого-что (отнять с боем) схьадаккха; ~ город - г1ала схьаяккха 3) кого, разг. (привлечь к себе) [схьа]даккха; ~ девушку- йо1 яккха 4) что (отломить) схьадаккха; ~ ручку у чайника - чайникан т1ам схьабаккха 5) что туса; ~ косу - мангал туса 6) что, перен. д1адаккха; ~ запах - хьожа д1аяккха; ~ охоту к чему-л.- цхьана х1уманах дог даккха

отбиться сов., от кого-чего 1) (отразить нападение) юхатоха[дала]; мы отобьёмся от врага - оха юхатухур ву мостаг1 2) (отстать) къаста, хада; лошадь отбилась от табуна - говр реманах хаьдда 3) (отломиться) схьадала; носик чайника отбился- чайникан ц1узам схьадаьлла; ~ от рук - куьйга к1елхьардала

отблагодарить сов., кого баркалла ала; ~ за помощь - г1о дарна баркалла ала

отблеск м серло, нур; ~и пламени - ц1еран серло

отбой м чекхдалар; ~й воздушной тревоги - х1аваэра кхерам чекхбалар; ~ю нет от кого-л. - цхьаннах волийла дайна

отбойный, -ая, -ое етталун; ~ молоток - етталун ж1ов

отбор м къастор, харжар; искусственный ~ -1алашонца къастор; естественный ~ -1аламехь ма-хуьллура (или 1аламо) къастор

отборный, -ая, -ое хаьржина, къастийна; ~ые семена - хаьржина xly; ~ая ругань - маьттаза бага леяр

отборочный, -ая, -ое хоржу, къасторан; ~ая комиссия - къасторан комисси; ~ые соревнования спорт.- къасторан къийсадаларш

отбрасывать несов., отбросить сов. 1) кого-что [д1а]кхийса; (в сторону) юьстахкхийса; (назад) юхакхосса; ~ камень с дороги - т1улг новкъара юьстахкхосса 2) кого-что, перен. юхатоха, юхакхосса; ~ противника - мостаг1 юхатоха 3) что, перен. д1адаккха; ~ сомнения - шеконаш д1аяха 4) что (тень) дан; дерево отбрасывает длинную тень - дитто деха 1индаг1 до

отбросы мн. (ед. ~с м) нехаш, д1акхийсина х1уманаш; яма для ~сов- нехаш чукхуьйсу ор

отбуксировать сов., что т1аьхьатесна д1адига

отбывание с хан яккхар; ~ срока наказания - тоьхна хан яккхар

отбытие с д1адахар, д1адоладалар; ~ поезда - поезд д1айолаялар

отбыть сов. 1) (уехать) д1адаха; завтра он отбудет к месту назначения - кхана иза д1аг1ур ву ша хьажийначу; делегация отбыла на родину - делегаци ц1а йирзина 2) что (о сроке) яккха; он отбыл [свой] срок наказания - шена тоьхна хан яьккхи цо

отвага ж майралла, доьналла; награда за ~у- доьналлина совг1ат далар; медаль «3а отвагу»- мидал «Майраллина»

отвадить сов., отваживать несов., кого от чего, разг. дитийта

отваживаться несов., отважиться сов., на что и с неопр. х1отта; я не отважусь на это - со х1уттур вац и дан; он не отваживается спорить- къовса ца х1утту иза

отважный, -ая, -ое майра, доьналла долу; ~ый воин - майра т1емало; ~о (нареч.) защищаться - майра дуьхьаллата

отвал м 1. (действие) 1) нацкъардаккхар, юьстахдаккхар 2) (парохода) д1адахар 2. (приспособление в плуге) б1оллаг1а, нох 3. (пласт) г1ирт 4. (куча земли) [хьалатесна] латта; наесться до ~а - мерах яллалц яа

отвалить сов. 1) что (в сторону) нацкъардаккха, юьстахдаккха; ~ть камень с дороги - т1улг нацкъарбаккха 2) что, разг. д1ашаршадан (себе); схьашаршадан (кому-л.); ~ть сто рублей- итт туьма схьашаршо (или чулалла); 3) без доп., мор. д1атила; пароход ~л от пристани - пристанера д1атилира кема

отвалиться сов. охьахарца; (отпасть) д1адала; каблук ~лся - к1ажа д1абаьлла

отвальный, -ая, -ое: ~ый плуг -б1ал боккху гота; ~ая пахота - б1ал боккху охана; ~ый гудок- чекхдаларан гудок

отвар м чорпа; мясной ~ - жижиган чорпа

отваривать несов., отварить сов., что кхехко; ~ мясо - жижиг кхехко

отварной, -ая, -ое кхехкийна; ~ая телятина - кхехкийна эсан жижиг

отведать сов., что и чего, уст. [чоме] хьажа, чам баккха; ~ халвы - хьовле хьажа

отведение с см. отвод; ~ рук в стороны - куьйгаш д1асадахийтар

отвезти сов. 1) что д1адахьа; кого д1адига; ~ письма на почту- кехаташ поште д1адахьа 2) что (в сторону) д1адахьа; ~ камни от дороги - т1улгаш некъа т1ера цхьана aгlop д1адахьа

• отвергать несов., отвергнуть сов., кого-что юхататта, юхатоха, т1е ца эца; ~ проект - проект т1е ца эца

• отвердевать несов., отвердеть сов. ч1аг1дала

• отвёрженный, -ая, -ое 1. юхатеттина, юхатоьхна 2. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж юхатеттинарг

• отвёртка — сетал, сетал (ду)

• отвернуть сов., что 1) (отвинтить, открыть) схьахьовзо; ~ гайку - гайка схьахьовзо; ~ кран - кран схьахьовзо 2) (повернуть в сторону) аг1орхьовзо, аг1ордерзо; ~ лицо - юьхь аг1оръерзо 3) (отогнуть) юхакарчо; ~ полу шубы - кетаран т1ам юхакарчо

• отвернуться сов. 1) (отвинтиться, открыться) схьахьовза 2) (повернуться в сторону) аг1орхьовза, аг1ордерза 3) (отогнуться) юхакарча 4) от кого-чего, перен. (перестать общаться) д1атаса

• отверстие с 1уьрг; заделать ~ -1уьрг д1адукъа

отвертеться сов., от кого-чего, разг. (отделаться) к1елхьардала; ~ от поручения - т1едиллинчух к1елхьарвала

отвёртка ж сетал

отвес м 1) тех. санисбийриг; по ~у - санисбийригца 2) (склон) ирхе, охьане, 1ункаре, т1ехчоь

отвесить сов., что и чего оза; ~ пощёчину - тlapa дилла; ~ поклон - корта та1о

отвесный, -ая, -ое (идущий вверх) ирхе; (идущий вниз) охьане; ~ая скала - ирхе тарх; ~ый спуск- охьанехьа чувуссийла

отвести сов. 1) кого-что д1адига; ~ детей в детский сад - бераш детсаде д1адига 2) кого-что (удалить в сторону) д1адаккха; ~ стадо от дороги - бажа некъа т1ера д1абаккха 3) что (направить в сторону) д1ахьовзо, д1адерзо; ~ воду - хи д1ахьовзо 4) что (предотвратить) т1ерадаккха; ~ беду - бохам т1ерабаккха 5) кого-что, перен. (отклонить) юхадаккха, юхатоха; ~ чью-л. кандидатуру- цхьаьннан кандидатура юхаяккха 6) что (землю, помещение) [д1а]дала; ~ участок под школьный сад - школан бешана кха д1адала; ~ душу- дог 1або; он не мог глаз ~ от... - т1ера б1аьрг д1а ца баккхалора цуьнга

ответ м в разн. знач. жоп; получить ~ на письмо - кехатна жоп кхача; дать ~ - жоп дала; дать положительный ~ -бакъхьара жоп дала; призвать кого-л. к ~у - цхьаъ жоьпе озо (или жоп деха); быть в ~е за кого-что-л.- цхьаннах жоьпалахь хила; в ~ на что-л. (в знач. предлога) цхьанна дуьхьал; в ~ на провокацию - питанина дуьхьал

ответвиться сов. га даккха, д1акъаста; от магистрали —лось несколько дорог- магистралах дакъаьстира масех некъ

ответвление с га; тополь даёт много ~й - толо дуккха а генаш хоьцу; ~е железной дороги - аьчка некъан генаш

ответить сов. 1) (отозваться) на что, чем жоп дала; ~ на вопрос - хаттарна жоп дала; ~ делом на призыв -кхайкхамна г1уллакхца жоп дала; ~ отказом - дацарца жоп дала 2) за что (понести ответственность) жоп дала; ~ за свой поступок - шегара даьллачунна жоп дала; ~ урок - урокана жоп дала

ответный, -ая, -ое жоьпан, жоп луш долу, дуьхьала+ прич.; ~ое письмо - дуьхьала яздина кехат; с ~ой речью выступил... - жоп луш къамел дира...

ответственность ж жоьпалла; возложить ~ть на кого-л. за что-л. - цхьана х1уманан жоьпалла цхьанна т1е дожо; чувство ~ти - жоьпалахь хиларх кхетар; нести ~ть перед кем-л. за что-л. - цхьана х1уманна цхьанна хьалха жоьпалахь хила; уйти от ~ти - жоьпаллих к1елхьарвала; привлечь к ~ти за что-л.- цхьана х1уманна жоьпе оза; под твою (под вашу) ~ть - хьох (шух) тешна; ахьа (аша) жоп лур долуш

ответственный, -ая, -ое жоьпаллин; ~ый работник - жоьпаллин белхахо; ~ый редактор- жоьпаллин редактор; ~ая работа - жоьпаллин болх

ответчик м, ~ца ж юр. жоьпахо

отвечать несов. 1) см. ответить; 2) за кого-что жоп дала; ~ть за порученное дело - шена т1едиллинчу г1уллакхах жоп дала 3) чему (соответствовать) дан, дог1уш хила; диссертация ~ла научным требованиям - 1илманан декхаршца йог1ура диссертаци

отвиливать несов., отвильнуть сов., от чего, разг. к1елхьардала гlepra, ца лууш хьийза; ~ от поездки - ваха ца лууш хьийза

отвинтить сов., что схьахьовзо; ~ гайку - винт схьахьовзо

отвинтиться сов. схьахьовза

отвислый, -ая, -ое охьаолладелла; ~ые усы - охьаохкаделла мекхаш

отвиснуть сов. охьаолладала; [его] щёки ~ли - [цуьнан] беснеш охьаохкаелла

отвлечение с т1ерадалар, т1ерадаккхар; для ~я внимания - ойла т1ераяккхарна

отвлечённый, -ая, -ое юкъара; ~ые науки - юкъара 1илманаш; рассуждать ~о (нареч.)- юкъара айланаш ян; ~ое число мат. - юкъара терахь

отвлечь сов., кого-что от чего (от дела) юкъахдаккха, т1ерадаккха; (привлечь) т1едерзо; ~ от работы - балхаха юкъахваккха; ~ на себя огонь противника - мостаг1чун т1ом шена т1еберзо

отвлечься сов., от чего юкъахдала, тlepa вала; ~ на минуту от работы - цхьана минотана балха т1ера вала

отвод м 1) д1ахьовзор, д1адерзор; ~ реки - хи д1ахьовзор 2) [д1а]далар; ~ земельных участков- лаьттан дакъош д1адалар 3) (отклонение) юхадаккхар, юхатохар; дать (или сделать) ~ кандидату- кандидат юхаваккха; для ~а глаз - разг. б1аьрг т1ера балийта

отводной, -ая, -ое д1адерзо; ~ канал - татол д1адерзо

отвоевать сов. 1) кого-что, прям. и перен. схьадаккха; ~ свою землю у врага - мостаг1чуьнгара шен латта схьадаккха;~ у природы - 1аламера схьадаккха 2) разг. см. отвоеваться

отвоеваться сов. разг. т1ом бина довла

отворить сов., что д1аделла, схьаделла

отвориться сов. д1аделладала, схьаделладала; дверь ~лась - не1 д1аеллаелла

отворот м юхабиллина кач; пиджак с широкими ~ами - шуьйрра юхабиллина кач болу пиджак

отвратительный, -ая, -ое вуно вон, боьха; ~ый запах - боьха хьожа; он писал ~о (нареч.)- вуно вон яздора цо

отвратить сов., отвращать несов. 1) что (не дать осуществиться) ца хилийта; ~ несчастье- бохам ца хилийта; ~ от себя наказание- шена та1зар ца хилийта 2) от чего (не дать сделать) ца дайта; ~ от дурного поступка - вониг ца дайта

отвращение с дог далар, дог керчар; испытывать ~ к чему-л.- цхьана х1уманах дог даьлла хила; делать что-л. с ~м - цхьа х1ума дог керчаш дан

отвыкать несов., отвыкнуть сов., от кого-чего и с неопр. дицдала, херадала; ~ от дома - ц1ийнах херавала

отвязать сов., кого-что д1адаста, схьадаста; ~ собаку- ж1аьла д1адаста; ~ верёвку - муш схьабаста

отвязаться сов. 1) д1адастадала, схьадастадала; канат ~лся - канат схьабастабелла; лошадь ~лась - говр д1аястаелла 2) от кого-чего, перен. разг. (отделаться) кочарвала, к1елхьарвала; еле ~лся от этого человека - халла к1елхьарвелира со цу стагах 3) от кого, перен. разг. (оставить в покое) дита, т1аьхьардала; отвяжись от меня -д1авала суна т1аьхьара

отгадать сов., что хаа, довза, кхиа; ~ загадку- х1етал-метал хаа; ~ план противника - мостаг1чун планах кхиа

отгадка ж (загадки) х1етал-металш хаар

отгадывание с хаар, довзар, кхиар

отглагольный, -ая, -ое грам. хандашах хилла, хандешан; ~ое существительное- хандашах хилла ц1ердош

отгладить сов., что шардан, иту хьакха; ~ швы - эвнашна иту хьакха

отгладиться сов. шардала, иту кхета; платье хорошо ~лось- кучана дика иту кхетта

отговорить сов., кого от чего и с неопр. ца + побуд. ф. глагола; ~ от покупки машины - машина ца эцийта

отговориться сов., чем к1елхьардала, ~ нездоровьем - могуш цахиларца к1елхьардала

отговорка ж бахьана; без ~ок! - бахьанаш а ца х1иттош!; отделываться ~ками - бахьанаш а х1иттош, к1елхьардала

отголосок м аз

отгон м (скота) дажа дуьгийла

отгонка ж тех. даккхар; ~ масел из нефти - нефтах даьттанаш дахар

отгонный, -ая, -ое дажо дуьгу[ш], дажо дуьгу, ~ое скотоводство - дажо дуьгуш даьхнийлелор

отгородить сов., кого-что чем д1акъасто, ~ сад забором - керт а йина, беш д1акъасто

отгородиться сов. 1) д1акъаста; ~ ширмой - ширмица д1акъаста 2) от кого, перен. (не общаться) херадала, д1акъаста

отграничение с къастор

отграничивать несов., отграничить сов., что къасто

отгреметь сов. саца; гром ~л - стигал къекъачуьра сецира; ~ли бои - т1емаш севцира

отгрести сов. 1) что д1ахьакха; ~ солому граблями - кагтуханца ча д1ахьакха;~ снег- ло д1ахьакха 2) (на лодке) д1адига; ~ от берега - кема берда йистера д1адига

отгружать несов., отгрузить сов., что д1адахьийта; ~ уголь - к1ора д1абахьийта

отгрузка ж д1адахьийтар

отгрызать несов., отгрызть сов., что 1аьвшина даккха

отгул м отгул, сада1ар; получить ~ за сверхурочную работу - хеназа бинчу балхана сада1а

отгуливать несов., отгулять сов. 1) (кончить гулять) лелла (или сакъийрина) дала 2) сада1а; (отпраздновать) той дан

отдавать несов. 1) см. отдать; 2) чем (запахом) тж. перен. хьожа еттаяла; бочка ~ёт рыбой -боьшких ч1еран хьожа еттало; этот рассказ ~ёт стариной -оцу дийцарах шира хьожа еттало; он не ~ёт себе отчёта в этом - лелочух ша а ца кхета

отдавить сов., отдавливать несов., что хьаша; мне ~ли ногу - сан ког хьаьшна

отдаление с 1. (по гл. отдалить) генадаккхар 2. (по гл. отдалиться) генадалар; в ~и - геннахь

отдалённость ж гена хилар; ~ от районного центра - районан центрана гена хилар

отдалённый, -ая, -ое геннара; ~ая местность - геннара меттиг

отдалить сов., кого-что 1) (увеличить расстояние) генадаккха; ~ть предмет от глаз - х1ума б1аьргашна генаяккха 2) (отложить) т1аьхьататта; ~ть уплату долга - декхар д1адалар т1аьхьататта 3) перен. (вызвать отчуждение) херадаккха; долгая разлука ~ла их друг от друга - ца гуш дуккха а хан яларо херадаьккхира и шиъ вовшашна

отдалиться сов., от кого-чего 1) (отойти) генадала; ~ от берега - хийистера генадала 2) перен. (стать отчуждённым) херадала; ~ от старых друзей - ширачу доттаг1ех херавала

отдать сов. 1) кого-что в разн знач д1адала; (возвратить) тж. юхадала, юхадерзо, он отдал книгу - книга цо д1аелира; я отдат вам долг- аса декхар д1аделла шуна; ~ все силы науке - берриг а ницкъ 1илманна д1абала; ~ ботинки в починку - ботенкаш тояйта д1аяла; ~ ребёнка в школу- бер школе д1адала; ~ вещь за бесценок- х1ума пайда а боцчух д1аяла 2) (об оружии) ч1огla юхатоха; ружьё отдало в плечо - топ белшах ч1ог1а юхатуьйхира; ~ должное кому-чему-л. - шен хьакъ д1адала; ~ дочь замуж – йо1 маре яла; ~ кому-л. последний долг - цхьанна т1аьххьара декхар д1адала (када ваха); ~ приказ (или распоряжение) буьйр дан; ~ честь воен.- част дан; ~ под суд -суьде вала

отдаться сов. 1) кому (в руки) карадаха; ~ться на волю победителя - тоьллачу мостаг1чунна караваха 2) чему (посвятить себя) т1едерза, ~ться науке- 1илманна т1еверза 3) перен (отразиться) эккха; боль ~лась в спине- лазар букъе иккхи 4) (о женщине) караяха

отдача ж 1) д1адалар; (возврат) тж. юхадалар, юхадерзор 2) (оружия) юхатохар (герзо); взять без ~и - юхацалург эца; работать с полной ~ей - ницкъ ма-ббу болх бан

отдел м отдел, дакъа; ~ кадров - кадрийн дакъа; ~ технического контроля (ОТ К)- техтергонан дакъа (ОТК)

отделать сов., что 1) тодан; ~ дом - ц1енош тодан 2) (украсить) хаздан; ~ платье кружевами- коч бойнашца хазъян 3) кого (отругать) барт тоха, лен

отделаться сов. разг. I) от кого-чего (избавиться) к1елхьардала, мукъадала; ~ от скучной работы -синхьийзамечу балхах мукъавала 2) чем и без доп. (уклониться) к1елхьардала; дёшево (или счастливо) ~ - атта (или ирсана) к1елхьарвала

отделение с 1. (по гл. отделить) д1акъастор, схьакъастор 2. (погл. отделиться) д1акъастар, схьакъастар 3. (отдел) ога, дакъа, отделени; хирургическое ~е больницы - больницан хирургин отделени; ~е милиции - милицин отделени; ~е связи - з1енан отделени 4. воен. отделени; командир ~я - отделенин командир 5.: первое ~е концерта - концертан хьалхара дакъа 6. (обособленная часть в чём-л.) дакъа; (емкость) ога; портфель с двумя ~ями - ши ога долу портфель

отделить сов. 1) что (разъединить) д1акъасто, схьакъасто; ~ творог от сыворотки - к1алд морзанах схьакъасто 2) кого-что (обособить) д1акъасто; ~ больного- цамгархо д1акъасто 3) что (выделить) [д1а]къасто; ~ в кабинете место для машинистки - кабинетехь машинисткина меттиг д1акъасто

отделиться сов, от кого-чего 1) (отойти) д1акъаста, схьакъаста; мясо ~лось от кости- жижиг даь1ахках схьакъаьстина; ~ться от толпы - тобанах д1акъаста 2) (стать самостоятельным) бовдала; старший сын ~лся -воккхаха волу во1 бовваьлла

отделка ж 1. (действие) куц даккхар, тодар, хаздар; внутренняя ~ помещения - ц1ийнан чоь тояр 2. (то, что украшает) куц; кружевная ~ платья- кучан бойнийн куц

отделочный, -ая, -ое тоден; ~ый шов - тоден эвна; ~ые работы стр. куц доккху белхаш

отдельно нареч. къаьстина; он живёт ~ - иза къаьстина вехаш ву

отдельность ж: в ~и - къаьст-къаьстина, шега-шега; надо сказать каждому в ~и - х1оранга шега-шега д1аала деза

отдельный, -ая, -ое 1) (обособленный) къаьстина; ~ая квартира- къаьстина квартира 2) (единичный) цхьаъ ша [долу]; ~ое дерево - цхьаъ ша долу дитт; ~ые лица - цхьаццаберш

отделить несов I) см отделить; 2) что от чего (служить границей) д1акъасто; река ~ет одну часть города от другой - хе г1алин цхьа дакъа вукханах д1акъастадо

отдёргивать несов., отдёрнуть сов., что I) (отвести назад) юхадаккха, юхаоза; ~ руку - куьг юхадаккха 2) (отвести в сторону) д1аоза, юхаоза; ~ занавеску - бой д1аоза

отдохнуть сов. сада1а; я сел|а| ~ - со сада1а охьахиира

отдубасить сов., кого, прост. г1ибадаккха

отдуваться несов. 1) (тяжело дышать) саде1а, синош даха; ~ после купания - лийчинчул т1аьхьа саде1а 2) за кого-что, перен. (отвечать) жоп дала; ~ за всех - массарах жоп дала

отдушина ж 1) 1уьрг; ~а в печи - пешан 1уьрг 2) перен. разг. са малхадоккхийла, сапарг1атдоккхийла; найти ~у в беседах с другом - доггаг1чуьнца къамелаш деш са парг1атдаккха

отдых м сада1ар; день ~а - садо1у де; дом ~а - садо1у ц1а;без ~а - сада1ар доцуш, са ца до1уш

отдыхающий в знач. сущ. м, ~ая ж садо1ург

отдышаться сов. са меттадан; дай ~ са - меттадаийта

отёк м дестар; ~ ног - когаш бестар; ~и под глазами - б1аьрган к1елонаш естар

отёл м бахкар, эса дар

отелиться сов. бахка, эса дан

отель [-э-] м отель

отеплить сов., отеплять несов., что дохдан

отереть сов., что д1ахьакха; ~ пот - хьацар д1ахьакха

отец м да; обращ. дада; ~ семейства - доьзалан да; приёмный ~ -бер доладаьккхина да; от отца к сыну- дегара к1анте

отеческий, -ая, -ое ден; ~ая забота - ден г1айг1а

отечественный, -ая, -ое даймехкан; ~ые товары - даймехкан товараш; Великая Отечественная война –

Сийлахь-боккха Даймехкан т1ом

отечество с даймохк, защищать своё ~ - шен даймохк ларбан

отёчный, -ая, -ое дестаран, доьстанан

отечь сов. 1) (опухнуть) деста; у меня ~кли ноги - сан когаш бистина 2) (онеметь) лаха, тхьуздола; рука ~кла- куьг лехна

отжать 1 сов., что (3 л. отожмёт) (выжать) 1овда; ~ бельё - бедарш 1овда

отжать 2 сов., что (3 л. отожнёт) ара

отживать несов. см отжить; ~юший обычай - д1адолуш доллу 1адат

отжимка ж 1овдар, ~ белья - бедарш 1овдар

отжить сов 1) что (прожить, состариться) даьхна (или текхна) дала; ~ свой век - шен хан текхна вала; он своё отжил - иза шен хан яьккхина ваьлла 2) (устареть, исчезнуть) [гакъара] д1адала; отживший обычай - юкъара д1адаьлла 1адат

отзвук м 1) (эхо) йилбазан мохь 2) (звук, доносящийся издалека) аз, тата 3) перен. (след) лар, билгало; ~и прошлого - д1адаьллачун билгалонаш

отзвучать сов. декна дала; аз саца

отзыв м 1) (мнение, суждение) отзыв, хетарг; ~ о книге - книгих лаьцна хетарг 2) (отклик) жоп 3) воен. пароль

отзыв м юхакхайкхар; ~ посла - векал юхакхамкхар

отзывчивость ж бала кхачар

отзывчивый, -ая, -ое бала кхочу; ~ человек - бала кхочу стаг

отказ м I. (по гл. отказать) цадалар; получить ~ - дехар ца дала 2. (по гл. отказаться) дуьхьал хилар, цатигар, т1ецаэцар; керстдар; машина работает без ~а - машино юхахьа ца юьйлуш болх бо; до ~а - сацийта аллалц

отказать сов. 1) кому в чём ца дала; ~ в просьбе - дехар ца дала 2) (о механизме) болх ца бан; мотор отказал- моторо болх ца бо 3) что кому, уст. (завещать) весет дан; ~ имущество детям-бахам берашна весет бан; ~ кому-л. от дома - цхьаъ чу ца вита; ему нельзя ~ в таланте - цуьнан пох1ма ца тоьа ала йиш яц; ~ себе во всём - шена дерриг а кхоо

отказаться сов., от кого-чего и с неопр. (выразить несогласие) дуьхьал хила;(не пожелать сделать) ца тига, ца дан; (не пожелать принять) т1е ца эца; (не пожелать признать) керстдан; ~ от сына - к1ант т1е ца эца; ~ от помощи- г1о т1е ца эца; ~ от поездки - ваха ца тига; ~ петь- илли ала ца тига; ~ от своих слов - шен дешнашна керстдан; не откажусь - со дуьхьал вац

откат м I. (по гл. откатить) д1акарчор; юхакарчор 2. (по гл. откатиться) д1акарчар

откатить сов. 1) что (в сторону) д1акарчо, (назад) юхакарчо; ~ колесо- чкъург нацкъартатта; ~ бричку-г1удалкх д1ататта 2) (быстро отъехать) разг. д1атила

откатиться сов. I) д1акарча; колесо ~лось - чкъург д1акерчина 2) перен. разг. (поспешно отступить) юхатила; неприятель ~лся за реку - мостаг1 хил дехьа юхатилира

откатка ж горн. д1ататтар

откатчик м горн. д1атоттург

откачать сов., откачивать несов., что схьаоза; ~ воду - хи схьаоза; ~ воздух - мох схьаоза; ~ утопленника – хе ваьхьнарг меттавало

откачка ж схьаозар

откачнуть сов., что 1) (отвести) д1аоза 2) безл. д1аласта

откачнуться сов. д1аласта

откашливаться несов., откашляться сов. йовхарш тоха (прочистить горло); шег яккха (удалить мокроту)

откидной, -ая, -ое д1ахьаьрца; ~ое сиденье - д1ахьаьрца охьахоийла

откинуть сов., что 1) (отбросить) д1акхосса, юьстахкхосса (в сторону);юхакхосса (назад) 2) (отогнуть) [юха]карчо, юхатоха; ~ воротник шубы - кетаран кач юхакарчо; (открыть) хьалаайа; ~ крышку сундука -т1орказан нег1ар хьалаайа ; ~ голову - корта аркъалсатто; ср. отбросить

откинуться сов. 1) (о человеке) аркъалваха; ~ на спинку стула- г1антан букътухийла т1е аркъалваха 2) (о воротнике) юхакхета, юхакарча; (о крышке и т.п.) хьалакхета

откладывать несов. см. отложить; не ~я в долгий ящик - т1аьхьа а ца тоьттуш

откланиваться несов., откланяться сов. уст. 1одика ян

отклеить сов., что схьадаккха; ~ марку - т1ера марка схьаяккха

отклеиться сов. схьадала; марка ~лась - марка схьаяьлла

отклик м 1) (ответ на зов) жоп 2) перен. (сочувствие) дог лазар; не встретить ~а - дог лозуш стаг ца каро 3) чаще мн. ~и перен. хетарг, отклик; благоприятные ~и на книгу- книгина язйина дика откликаш

откликаться несов., откликнуться сов. 1) на что дистхила (ответить на зов), хаам бан (подать весть) 2) перен. хетарг ала 3) (проявить участие) дакъа лаца

отклонение с 1. (по гл. отклонить) 1) [д1а]-саттор 2) юхатохар; ~ проекта - проект юхатохар 2. (по гл. отклониться) 1) д1асаттар; ~ стрелки компаса - къилбин цамза д1асаттар 2) перен. (отступление) т1ерадалар, юхадалар; ~ от нормы - норми т1ера валар

отклонить сов., что 1) (в сторону) [д1а]-сатто; ~ стрелку вправо - цамза аьтту aгlop д1асатто 2) перен. (отвергнуть) юхатоха; ~ просьбу- дехар юхатоха

отклониться сов. 1) (в сторону) д1асатта; стрелка отклонилась вправо - цамза аьтту aгlop сеттина; ~ от маршрута - маршрута т1ера вала 2) перен. (перейти к другому) т1ерадала, юхадала;~ от темы доклада- докладан теми т1ера вала

отключить сов., что д1адаккха, д1ахадо; ~ телефон - телефон д1ахадо

отключиться сов. (перестать действовать) д1адала, д1ахада

отковать сов., отковывать несов., что 1) (изготовить ковкой) туса 2) (отбить) схьадаккха; отковать подкову- лан схьадаккха

отковыривать несов., отковырять сов., что [1иттина] схьадаккха

откозырять сов., кому, разг. част дала

отколотить сов., разг. 1) что (отделить) схьадаккха; ~ крышку ящика - яьшкин нег1ар схьадаккха 2) кого (побить) етта

отколоть 1 сов. 1) что (отделить часть) [схьа]даккха; ~ кусочек сахару- шекаран б1елиг баккха 2) кого, перен. (заставить порвать с кем, отойти от кого) д1акъасто, д1ахадо

отколоть 2 сов., что (что-л. приколотое, воткнутое) схьадаккха; ~ булавку - маха схьабаккха

отколоться сов. 1) (отпасть расколовшись) схьадала 2) перен. (порвать связь) д1ахада, д1акъаста; ~ от товарищей - накъостех д1ахада

отколоться 2 сов. (о чём-л. приколотом) схьадала; булавка ~лась - маха схьабаьлла

откомандировать сов., откомандировывать несов.,кого командировать дан, командировке дахийта

откопать сов., кого-что 1) [охкуш] схьадаккха; ~ корни - орамаш схьадаха 2) перен. разг. (найти, разыскать) [схьа]лаха; ~ редкую книгу- карош йоцу книга лаха

откорм м дарстор, дустор, кхабар; ~ скота -даьхний дустор; поставить на ~ - дарсто х1отто

откормить сов., кого дарсто, кхаба, дусто; ~ гуся - г1аз юсто

откормиться сов. дарста, дуста

откормленный, -ая, -ое кхаьбна, дарстийна, юстийна; ~ конь - барстийна дин

откормочный, -ая, -ое с.-д:. дустаден кхобу, дарстаден; ~ пункт- дарстаден пункт

откормсовхоз м дустаден совхоз

откос м 1) (спуск) шу, басе; пустить поезд под ~ - поезд шух чухеца 2) (подпорка) г1ортор

открепительный, -ая, -ое д1аваларан; ~ талон - д1аваларан талон

открепить сов. 1) что (отвязать) д1ахеца, д1адаста; ~ лодку - кема д1адаста 2) кого (снять с учёта) д1адаккха

открепиться сов. 1) (отвязаться) д1ахецадала, д1адастадала 2) (сняться с учёта) д1адала

открепление с 1. (по гл. открепить) 1)д1ахецар, д1адастар 2) (с учёта) д1адаккхар 2. (по гл. открепиться) 1) д1ахецадалар, д1адастадалар 2) (с учёта) д1адалар

открещиваться несов., от кого-чего, разг. дуьхьалг1ерта

откровение с (новое сообщение) гучудаьлларг; делан къайле (или хаам)

откровенничать несов. разг. дагара дийца

откровенность ж 1) (искренность) дагахь х1ума доцуш хилар, дог ц1ена хилар 2) разг. (признание) даре дар

откровенный, -ая, -ое 1) (искренний) ц1енна, дагахь х1ума доцу, дог ц1ена; ~ое признание- дог ц1ена даре дар 2) (очевидный, явный) гуш долу; ~ое бесстыдство- ц1енна эхь цахетар; ~о (нареч.) говоря - бакъдерг а аьлча

открутить сов., что схьахьовзо; ~ кран - кран схьахьовзо

открутиться сов. 1) (отвинтиться) схьахьовза 2) от чего, перен. разг. (отделаться) к1елхьардала

открывалка ж разг. (приспособление для открывания) схьадоьллург

открывать(ся) несов. см. открыть(ся); дверь не открывается - не1 схьа ца еллало

открытие с 1. (действие) д1аделлар; ~е съезда – съезд д1аеллар; состоялось ~е памятНика - х1оллам схьаеллар хилира; ~е музея - музей схьаеллар; до ~я магазина осталось пять минут- туька схьаелла пхи минот йисна; день ~я- схьайиллина де 2. (то, что установлено в результате изысканий и т. п.) гучудаккхар; научное ~е - 1илманца гучудаккхар; сделать ~е а) керланиг гучудаккха; б) перен. (узнать) гучуяккха

открытка ж открытка (диллина кехат)

открытый, -ая, -ое 1) (раскрытый) диллина; ~ое окно- диллина кор 2) (о собрании) йиллина; (о голосовании) гуш; ~ое море - юкъара х1орд; ~ая машина- тхов боцу машина; ~ое письмо- зорба тоьхна кехат; ~ый слог лингв.- диллина дешдакъа; под ~ым небом - ара кжкъехь; действовать в ~ую- къайлаха дрцуш дан; ~o (нареч.) признать свою вину- шен бехкана къардала; ~ая рана - йиллина чов; с ~ым сердцем - ц1енчу дагца; оставить вопрос ~ым -г1уллакх сацам ца беш дита

открыть сов., что 1) (створку, крышку) д1аделла, схьаделла; откройте дверь- не1 д1аелла 2) (обнажить) гучудаккха, дерзинадаккха; ~ шею - лаг гучудаккха 3) перен. (выявить) 1орадаккха, гучудаккха; ~ правду- бакъдерг гучудаккха 4) (раскрыть) схьадаржо, схьаделла; ~ зонтик- четар схьаделла 5) (начать) д1адоло; ~ заседание -кхеташо д1айоло; открыта выставка - 1айтам схьабиллина; музей открыт - музей йиллина 6) (положить начало существованию) д1аделла, схьаделла; ~ новую школу- керла школа д1аелла 7) (обнаружить) гучудаккха, каро; ~ месторождение золота - деши доллу меттиг каро 8) (сделать явным, известным) гучудаккха; ~ глаза кому-л. на что-л. - цхьаьннан б1аьргаш белла; ~ душу кому-л.- цхьанна дагара хаийта; ~ огонь воен.- [т1е]тоха; ~ свой карты -шен къайле гучуяккха; ~ счёт - чот д1аелла

открыться сов. 1) (раствориться) д1аделладала, схьаделладала; дверь ~лась- не1 д1аеллаелла; книга ~лась- книга схьаеллаелла 2) (о ране) дастадала, делладала; рана ~лась- чов ястаелла 3) (стать видным) гучудала; ~лось чистое небо - ц1ена стигал гучуяьлла 4) перен. (обнаружиться, выявиться) гучудала 5) (начаться) доладала; навигация ~лась - кеманаш лела доладелла; ~лся понос - чоьна доладелла 6) кому (признаться) дагара дийца, даре дан, дагахь дерг хаийта; он во всём ~лся другу- шен дагахь дерг дерриге а доттаг1чуьнга д1ахаийтира цо

откуда нареч. 1) вопр. мичара, мичхьара; ~ он приехал?- мичара веана иза?; ~ ты это узнал - мичара хиира хьуна иза? 2) относ. =чу; возвращайся туда, ~ приехал - хьо схьавеъанчу юхаг1о; ~ ни возьмись - мичара дели а ца хууш

откуда-либо, ~-нибудь нареч. миччара а, цхьанхьара

откуда-то нареч. цхьанхьара; ~ донеслась песня - цхьанхьара схьахезира илли

откуп м ист. ял яккхар; брать на ~ - ял яккха эца

откупить сов., что, уст. эца; ~ весь улов рыбы - мел даьхна ч1ерий эца

откупиться сов., от кого-чего, уст. азатдала

откупоривать несов., откупорить сов., что д1аделла, т1ус д1абаккха; ~ бутылку- шишанан т1ус д1абаккха; ~ консервную банку - консервийн банка д1аелла

откусить сов., откусывать несов. 1) что и чего кхалла; ~ кусочек сахару - шекаран б1елиг кхалла 2) что (отрезать) хадо; ~ щипцами конец проволоки - морзахца серан юьхьиг хадо

отлагательство с: это дело не терпит ~а - и г1уллакх т1аьхьататта мегаш дац; без ~а - т1аьхьа ца тоттуш

отлакировать сов., что лак хьакха, лак дилла

отлежать сов., что тхьуздоло; ~ ногу- ког тхьузболо

отлежаться сов. разг. (отдохнуть) 1илла

отлепить сов., что, разг. схьадаккха; ~ марку от конверта - конверта т1ера марка схьаяккха

отлепиться сов. разг. схьадала

отлёт м д1адахар; ~ птиц - олхазарш д1адахар; быть на ~е - юьстаха хила; дом на ~е - юьстаха лаьтта ц1а; жить на ~е - юьстаха ваха

отлетать несов., отлететь сов. 1) (улететь) д1адаха; журавли отлетели - г1арг1улеш д1аяхна 2) разг. (оторваться) д1адала; пуговица отлетела - нуьйда д1аяьлла 3) разг. (отскочить) юхаэккха; мяч отлетел далеко - буьрка генна юхаиккхира

отлечь сов. безл. меттадан; у меня ~гло от сердца - сан дог меттадеана

отлив м 1) мор. чудожар; начался ~ - х1орд чубожа боьлла 2) перен. (упадок) лаг1далар 3) (оттенок) бос беттар, бос

отливать несов. 1) см. отлить; 2) чем бос бетта; морская вода ~ет зеленью - хlopдан хе баьццара бос бетта

отливка ж тех. 1. (действие) доттар 2. (изделие) йоьттина х1ума

отлипать несов., отлипнуть сов. схьадала

отлить сов. 1) что и чего т1ера д1а1ано, т1ера [д1а]дотта; ~ молока в стакан - т1ера шура стакан чу [д1а]йотта 2) что (вычерпыванием удалить) д1адаккха; ~ воду из лодки - кеманан чуьра хи д1адаккха 3) что, тех. (изготовить литьём) дотта

отлиться сов.: отольются кошке мышкины слёзки посл.- вониг динчух доьду

отличать несов. 1) см. отличить; 2) кого-что (оказывать предпочтение) къасто, къаьсташ хила

отличаться несов. 1) см. отличиться; 2) чем (выделяться) къаьсташ хила; ~ друг от друга - вовшех къаьсташ хила; ~ сообразительностью - кхеташ хиларца къаьсташ хила

отличие с къастар; существенное ~е - дикка къастар; в ~е от кого-чего-л.- цхьаннах башхаллица дуьстича; знаки ~я - къастамаллин билгалонаш; диплом с ~ем - т1ехдикаллин диплом

отличительный, -ая, -ое къастаман; ~ые знаки - къастаман билгалонаш; ~ая особенность - къастаман башхалла

отличить сов., кого-что 1) къасто; ~ правду от лжи - бакъдерг харцдолчух къасто 2) (наградить, отметить) билгалдан

отличиться сов. къаста, билгалдала; ~ в бою - т1амехь билгалвала

отличник м, ~ца ж т1ехдикахо, отличник; ~ к производства - производствон отличник

отлично 1. нареч. (очень хорошо) т1ехдика 2. частица, разг. ч1ог1а дика ду; он сейчас придёт. — Отлично - х1инцца схьавог1ур ву иза.— Ч1ог1а дика ду 3. в знач. сущ. с нескл. (отметка) пхиъ, т1ехдика; получить ~ - пхиъ даккха; учиться на ~ - т1ехдика деша

отличный, -ая, -ое 1) (превосходный) т1ехдика; ~ая погода - т1ехдика де; ~ого качества - т1ехдикаллин; ~ое обслуживание - т1ехдика хьашташка хьажар 2) (отличающийся от кого-л, чего-л.) къаьсташ долу; ~ое от прежнего решение - тохарлерачух къаьсташ болу сацам

отлогий,-ая, -ое лег1ана; ~ спуск - лег1ана охьане

отложение с 1) геол. lalap 2) мед. : ~ солей - тача лацар; жировые ~я - махьарш lalap

отложить сов., что 1) (в сторону) юьстахдилла, къаьсттина д1адилла; ~ нужную книгу - оьшуш йолу книга къастийна д1айилла 2) (на счетах) схьатоха 3) разг. (приберечь) 1алашдан, кхоо; ~ деньги на отпуск- отпускана ахча 1алашдан 4) (отсрочить) т1аьхьадаккха, т1аьхьататта; ~ собрание - гулам т1аьхьататта; ~дело в долгий ящик -г1уллакх генна т1аьхьататта; ~ личинку биол. - зирх таса; ~ икру- 1ов таса

отложной, -ая, -ое юхабуьллу;~ воротник - гохабуьллу кач

отломить сов., что [кагдина] схьадаккха; ~ кусок хлеба - бепигах юьхк яккха

отломиться сов кагдала, кагделла схьадала; ветка ~лась- га кагделла схьадаьлла

отлупить сов, кого, разг. етта

отлучение с даккхар; ~ от церкви - килсах ваккхар

отлучить сов, кого от чего, уст. [д1а]даккха; ~ от церкви - килсах ваккха

отлучиться сов. т1еравала, юкъахвала; подождите, он на минутку ~лся - собар де, иза цхьана минотана т1ераваьлла; ~ться с урока - урокера юкъахвала

отлучка ж т1ерадалар, юкъахдалар; быть в ~е - т1ераваьлла хила

отлынивать несов., от чего, разг. к1елхьарвийла; ~ от работы - балхана к1елхьарвийла

отмалчиваться несов. разг. диет ца хила, жоп ца дала

отмахать сов прост. тоха, бан; сорок километров ~ли - шовзткъа километр некъ тоха (или бан)

отмахнуть сов., что [ластийна] д1алалла (или д1аэккхо); ~ мух - куьг ластийна мозий д1алелхо

отмахнуться сов., от кого-чего 1) (отогнать от себя) д1аэккхо; ~ от осы - з1уга д1аэккхо 2) перен. разг. [д1а]тесна дита; ~ от работы - болх тесна бита

отмежевать сов., что доза дан, д1акъасто; ~ участок - кханна доза дан

отмежеваться сов., от кого-чего 1) (отделиться границей) доза хила, д1акъаста 2) перен. д1акъаста, бовдала

отмель ж гомхе; песчаная ~ - г1амаран гомхе

отмена ж д1адаккхар; ~ крепостного права ист.- г1аплоллин бакъо д1аяккхар

отменить сов., что д1адаккха; ~ решение суда - суьдан кхел д1аяккха; ~ приказ - омра д1адаккха

отменный, -ая, -ое ч1ог1а дика; ~ая работа - ч1ог1а дика болх

отмереть сов 1) (вымереть) д1аэга; побеги отмерли - марг1алш д1аэгна 2) перен.(исчезнуть) д1адала, старые обычаи отомрут- шира 1адаташ д1адевр ду

отмерзать несов, отмёрзнуть сов. дахьо, гlopo; [у меня] руки отмёрзли - [сан] куьйгаш дахьийна

отмеривать несов., отмерить сов., отмерять несов., что д1адуста (кому-л.); схьадуста (себе)

отмести сов., что 1) (метя отбросить) д1ахьакха (нораца); ~ сор в угол - нехаш соне д1ахьакха 2) перен. (отвергнуть) д1адаккха, кхачо; ~ доводы противников - мостаг1ийн бахьанаш кхачо

отместка ж разг. ч1ир, бекхам; в ~у кому-л.- цхьанна бекхамна

отметина ж билгало; лошадь с белой ~ой на лбу- хье т1ехь к1айн билгало йолу говр

отметить сов. 1) кого-что (сделать отметку) билгалдан, билгало ян; ~ нужное место в книге- книги тlepa оьшу меттиг билгалъян; ~ выбывшего из города - г1алара д1авахнарг билгалван 2) что или с союзом «что» (подчеркнуть, обратить внимание) билгалдаккха; ~ недостатки в работе - балха тlepa кхачамбацарш билгалдаха 3) кого-что (отличить) билгалдаха, билгалдан; ~ победителей премией - тоьлларш совг1ат даларца билгалбан 4) что, разг. (отпраздновать) билгалдаккха, билгалдан; ~ событие - г1уллакх билгалдаккха; ~ день рождения - вина де билгалдан

отметиться сов. билгало ян; ~ в ведомости - ведомоста т1ехь билгало ян

• отметка ж 1) (знак, запись в документе) билгало; сделать ~у в ведомости - ведомоста т1ехь билгало ян 2) (оценка) отметка; получить хорошую ~у - дика отметка яккха

• отмечаться — билгаллойан, см. отметиться; (обнаруживаться) гучудала; ~ются крупные успехи в развитии техники- техника кхиарехь баккхий кхиамаш гучубуьйлуш

• отмечена - билгаллонца, билгалло йина

• отмеченные — къастамашца, версии ~ башхонаш

• отмирание с (омертвение) далар; (исчезновение) д1адалар

• отмобилизовать сов., кого-что мобилизаци ян

отмокать несов., отмокнуть сов. т1ундала, т1ададала; порох отмок - молха т1унделла

отмораживать несов., отморозить сов., что дахьо, гlopo; отмороженные пальцы - дахьийна п1елгаш

отмочить сов., что дашо; ~ кожу- не1 дашо

отмучиться сов. разг. хьегна дала

отмщение с уст. д1адекхар; (возмездие) ч1ир лахар

отмыть сов., кого-что д1адила, [дилина] ц1андан; (мытьем удалить что-л. с чего-л.) д1адаккха; ~ грязь с рук -куьйгаш тlepa мода д1аяккха

отмыться сов. (очиститься) диладала, ц1андала; руки ~лись- куьйгаш диладелла

отмычка ж дог1адоккхург

отнекиваться несов. разг. х1ан-х1ан баха

отнести сов., кого-что 1) (доставить) д1адахьа, ~ти книгу в библиотеку- книга библиотеке д1аяхьа 2) (переместить, передвинуть) д1адахьа; (напр. течением, ветром) д1адахьа, д1адига; ~ти камень от дороги - т1улг некъа т1ера юьстахбаккха; ветром лодку ~ло от берега - махо хийистера д1адигира кема 3)к кому-чему (приписать, причислить) лара; ~ти рукопись к XII веку - куьйгайоза XII б1ешерера лара

отнестись сов., к кому-чему хила; ~ к кому-л. внимательно - цхьаьнга тергаме хила

отникелировать сов., что никель дилла

относительно 1.нареч. хьаьжча, дуьстича; опыт прошёл ~ удачно - зер, кхечуьнца дуьстича, дика чекхдаьлла 2. предлог с род. п. цхьаннах лаьцна, хьокъехь; ~ его возвращения сведений нет - цуьнан вухаверзарх лаьцна хаамаш бац

относительность ж дустаралла

относительный, -ая, -ое 1) (сравнительный) дустараллин; ~ая истина филос.- дустараллин бакъдерг 2) (умеренный) г1ехьа; ~ая глубина - г1ехьа к1орге 3) грам.: ~ое местоимение- юкъаметтигаллин ц1ерметдош; ~ое прилагательное - юкъаметтигаллин билгалдош

относиться несов 1) см. отнестись; хорошо ~ к людям - нахаца дика хила 2) к кому-чему (иметь отношение) дан, дозуш хила; это к делу не относится - иза цу г1уллакхах дозуш дац 3) к чему, мат. дан; три относится к четырём, как шесть к восьми - кхоъ деанца ялх барх1анца санна дог1у

отношение с 1) хилар, терго еш хилар; хорошее ~е к детям - берашца дика хилар2) (взаимная связь) юкъаметтиг; ~е между двумя величинами - шина йоккхаллин юкъаметтиг 3) мн. ~я юкъаметтигаш; производственные ~я -производствон юкъаметтигаш; дипломатические ~я - дипломатин юкъаметтигаш 4) (деловая бумага) отношени, дехар; ~е от пятого мая - пхоьалг1ачу майхь язйина отношени; во всех ~ях - массо a aгlop; в этом ~и - цу aгlop диллича; иметь ~е к чему-л. - цхьаннах хьакхалуш хила; не иметь никакого ~я к чему-л.- цхьаъ цхьана а кепара хьакхалуш ца хила; ты несправедлив в ~и него- цуьнца нийса вац хьо; он добр по ~ю к другим - кхечаьрца дика ву иза

отныне нареч. уст. х1инца дуьйна

отнюдь нареч. х1умма а, цуьрг а

отнять сов. 1) кого-что (взять силой) д1адаккха, схьадаккха; ~ у кого-л. книгу- цхьаьнгара книга схьаяккха 2) что дайа; работа отняла много времени - балхо дукха хан яйира 3) что, разг. (ампутировать) д1адаккха; ~ ногу - ког д1абаккха 4) мат. (вычесть) д1адаккха; от двадцати ~ десять-ткъанна т1ера итт д1адаккха; ~ ребёнка от груди - бер некхах даккха

отняться сов. саца, са д1адала; у него отнялись ноги - цуьнан когаш чуьра са д1адаьлла; у меня язык отнялся - сан мотт сецна

ото предлог «от», мас.: ото сна - набарх, день ото дня -де дийне мел дели

ото= приставка «от=», мас.: отойти - д1ахила, отобрать - схьадаккха, отолью – д1а1анор ду

отображение с 1.(по гл. отобразить) сурт х1оттор 2. (по гл. отобразиться) сурт xloттap 3. (то, что отображено) х1оттийна сурт, диллина сурт

отобразить сов., кого-что сурт х1отто; ~ жизнь в искусстве - исбаьхьаллехь дахаран сурт x1oтто

отобразиться сов. сурт xloттa

отобрать сов., кого-что I) (взять обратно) схьадаккха; отбери у него книгу- цуьнгара книга схьаяккха 2) (выделить) схьахаржа, ~ нужные в дороге вещи - новкъахь оьшу х1уманаш схьахаржа 3) (собрать путём опроса) офиц. даккха, эца; ~ показания у свидетелей - тешашкара гайтамаш эца (или баха)

отоваривать несов., отоварить сов., что товар д1адала

отовсюду нареч. массанхьара а, массо а аг1орхьара, массо а меттара; люди съехались ~ - массанхьара а схьагулбеллера нах

отогнать сов. 1) кого-что (прогнать) д1алалла, д1аэккхо; отгони мух - мозий д1алелхаде 2) что, перен. (избавиться) д1алалла; ~ грустные мысли - г1айг1ане ойланаш д1алахка 3) что (добыть перегонкой) даккха; ~ скипидар - скипидар даккха

отогнуть сов., что 1) (распрямить) д1асатто; ~ угол страницы - аг1онан маь1иг д1асатто 2) (завернуть край) юхакарчо; ~ рукава- пхьуьйшаш юхакарчо

отогнуться сов. 1) (распрямиться) д1асатта 2) (изогнуться в сторону) aгlopcaттa

отогреть сов., кого-что дохдан; ~ озябшие руки - шелделла куьйгаш дохдан

отогреться сов. дохдала; ~ у печки - пеша юххехь вохвала

отодвинуть сов. 1) кого-что д1ататта, д1ахило; юьстахъхило (в сторону); духахила (назад); ~ столы и стулья к стене - стоьлаш а, г1анташ а пенехьа д1ахило 2) что, перен. (отложить) т1аьхьататта, т1аьхьадаккха; ~ сроки- ехкина хенаш т1аьхьататта

отодвинуться сов. 1) (подвинуться) д1ахила, (назад) духахила; ~ться к окну- корехьа д1ахила 2) перен. (на более позднее время) т1аьхьататтадала; срок поездки ~лся - воьду хан т1аьхьататтаелла

отодрать сов. разг. 1) что (оторвать) схьадаккха; ~ обои - пенах тоьхна кехат схьадаккха 2) кого, разг. (высечь) етта; ~ за уши - лергаш хьийзо

отодраться сов. разг. д1адала, схьадала

отож[д]ествить сов., кого-что цхьатерра, цхьабосса лара, цхьаъ лара; ~ два понятия - ши маь1на цхьабосса лара

отож[д]ествление с цхьатерра ларар, цхьабосса ларар, цхьаъ ларар

отозвать сов. 1) кого юьстахдаккха; отзови его в сторону для разговора - къамел дан юьстахваккха и 2) кого-что, офиц. юхакхайкха; ~ посла - векал юхакхайкха

отозваться сов. 1) на что и без доп. (откликнуться) дуьхьал дистхила; отзовись на зов! - кхайкхича дуьхьал вистхила!; никто не ~лся - цхьа а юха вист ца хилира 2) на что (поддержать) г1o дан, г1o даккха, бала кхача, ~ться на чьи-л. нужды - цхьаьннан хьаштийн бала кхача 3) о ком-чем (высказать мнение) хетарг ала 4) на ком-чем (сказаться) новкъахила, новкъадан; курение на нём ~лось- цигаьрка озар новкъадеана цунна

отойти сов. 1) от кого-чего и без доп. д1адала; (в сторону) д1ахила,(назад) юхахила, отойди от окна - корера д1ахила 2) (отправиться) д1адаха; поезд отошёл в час дня - поезд д1аяхара делкъал т1аьхьа сахьт даьлча 3) (отступить) юхадала; противник отошёл на прежние позиции - мостаг1 ша хьалха хиллачу юхавели 4) от кого-чего (отклониться) юхадала; ~ от прежних взглядов - хьалхалерчу ойланаш т1ера юхавала 5) от кого, перен. д1адала, ~ от друзей - доттаг1ех д1авала 6) от чего, перен (отстраниться) юхадала, юьстахдала; ~ от дел -г1уллакхех юьстахдала 7) от чего (отстать, отделиться) схьахьан; обои отошли от стены - пенах тоьхна кехат схьахьайна 8) (исчезнуть) д1адала; пятно отошло- хьоькх д1аяьлла 9) (ожить) меттадан; руки отошли [от холода] куьйгаш шелонах меттадаьхкина 10) к кому-чему (перейти в собственность) цхьаьннан дола дерза, кхача; дом отошёл к племяннику- ц1енош вешин к1антана кхаьчна; от сердца отошло - даг т1ера дели; ~ в вечность - азале верза

отомкнуть сов., что 1) разг. (отпереть) д1аделла; (замок) д1адаккха; ~ сундук - т1орказ д1аделла 2) (отделить, снять) схьадаккха, д1адаккха;~ штык от винтовки - тоьпа т1ера цамза схьабаккха

отомстить сов., кому-чему (о кровной мести) ч1ир лаха; (отплатить злом) д1адекха

отопительный, -ая, -ое дохден, йовхонан; ~ые приборы - г1ишлош йохъен прибораш (или г1ирсаш); ~ый сезон-г1ишлош йохъен зама

отопить сов., что ц1е лато, дохдан; ~ дом - ц1енош дохдан

отопление с 1. (действие) г1ишлош йохъяр 2. (система) отоплени, дохден г1ирс; паровое ~ - 1аьнарца дохден г1ирс

оторванность ж къаьстина хилар, хаьдда хилар

оторванный, -ая, -ое (удалённый) схьадаьккхина

оторвать сов. 1) что (рывком) [схьа]даккха, д1адаккха; ~ть пуговицу- нуьйда схьаяккха 2) кого-что, перен. д1адаккха; ~ть глаза от книги - книги т1ера б1аьргаш д1адаха; ~ть кого-л. от работы - цхьаъ балха тlepa ваккха 3) кого, перен. (разлучить) къасто, д1ахадо, даккха, эшо; война ~ла его от семьи - т1амо доьзала т1ера ваьккхира иза; ~ть от себя - шена эшо

оторваться сов. 1) (отлететь) схьадала, д1адала; пуговица ~лась - нуьйда схьаяьлла 2) д1акъаста, [схьа]къаста; самолёт ~лся от земли - кема д1акъаьстира лаьттах 3) перен. (отвлечься) т1ерадала; ~ться от книги - книги т1ера вала 4) перен., (утратить связь) херадала, д1ахада, дала; ~ться от народа - нахах д1ахада

оторопеть сов. разг. доха; ~ от неожиданности - ц1еххьашхаллина воха

оторочить сов. турс леца

оторочка ж турс

отослать сов. 1) кого-что (отправить) д1адахьийта; ~ книгу почтой - книга поштехула д1аяхьийта; ~ детей домой -бераш ц1а д1адахьийта 2) кого к кому-чему (направить) [д1а]хьажо; ~ читателя к другому разделу книги - ешархо книгин кхечу декъе хьажо; ~ посетителя в другой отдел - схьавеанарг кхечу декъе хьажо

отоспаться сов. набарх 1аба; ~ после дороги - некъ бинчул т1аьхьа набарах 1аба

отощать сов. разг. аздала; (от нехватки жиров) якхдала

отпарировать сов., что, прям, и перен. [дуьхьаллетта] юхатоха; ~ удар - тохар юхатоха; ~ доводы оппонентов -оппонентийн хетамаш юхатоха

отпарить сов., что 1) (отутюжить) 1аь тухуш шардан; ~ брюки - хеча 1аь тухуш шаръян 2) (размягчить) 1аьнарца к1аддан

отпасть сов. 1) (отделиться, оторваться) схьадала, охьадожа; штукатурка ~ла штукатурка - схьаяьлла 2) перен. (пропасть, исчезнуть) дан, [д1а]дала; вопрос ~л - и г1уллакх д1адаьлла

отпаять сов., что [латийначуьра] схьадаккха

отпаяться сов. схьадала; ручка чайника ~лась - чайникан т1ам схьабаьлла

отпереть сов., что [д1а]делла; (замок) [д1а]даккха; дог1а даккха; отопри ворота - ков делла

отпереться сов. 1) (открыться) схьаделладала; (о замке) дала; дверь легко ~лась - не1 атта еллаелира 2) (отказаться) керст дан, юхадала; ~еться от своих слов - шен даша т1ера юхавала

отпетый, -ая, -ое (безнадёжный) вайна ваьлла; (неисправимый) толур воцу; он ~ человек- вайна ваьлла стаг ву иза; ~ лентяй - толур воцу малонча

отпеть сов. 1) что (кончить петь) илли аьлла вала 2) кого-что, церк. докъан ламаз дан; петухи ~ли - котам декна

отпечатать сов., что 1) зорба тоха 2) (оставить след, отпечаток) лар йита; ~ следы на полу- ц1енкъахь лараш йита 3) (снять печать) печать схьадаккха; ~ комнату- ц1а печать д1а а даьккхина схьаделла

отпечататься сов. ларш хила (или йиса); на песке ~лись чьи-то следы - г1амар т1ехь цхьаьннан лараш йисна

отпечаток м 1) (след) лар,таммаг1а; ~ок руки - куьйган лар; ~ки пальцев - т1елгийн таммаг1анаш 2) перен. лар, таммаг1а, билгало; ~ок времени - заманан лар; накладывать на что-л. свой ~ок - цхьана xlyманнахь шен лар йита отпиливать несов., отпилить сов., что д1ахадо; отпилить конец бревна - хенан юьхьиг д1ахадо

отписаться сов., чем, разг. к1елхьардала

отписка ж бехказло; отделаться ~ой от кого-л. - бехказло х1оттийна цхьанна к1елхьарвала

отпить сов., что и чего т1ера [д1а]мала; я отопью немного из стакана - аса жимма д1амолу стакан т1ера

отпихнуть сов., кого-что, разг. д1ататта; ~ лодку от берега - кема хийистера д1ататта

отпихнуться сов. разг.(оттолкнуться) д1ататтадала; ~ веслом от берега - пийсигца хийистера д1ататтавала

отплата ж д1адекхар

отплатить coв., отплачивать несов., кому-чему дан, д1адекха; отплатить злом за добро - диканна дуьхьал вон дан

отплёвываться несов. разг. туйнаш тийca

отплытие с (уход) д1адахар; пароход готов к ~ю - кема д1адаха кийча ду

отплыть сов. 1) д1адаха; ~ от берега- хийистера д1адаха 2) (отправиться в плавание- о судах) новкъадала, д1адаха

отплясывать несов. разг. хелхадийла

отповедь ж к1оршаме жоп I

отпоить сов., кого 1) с -х. (животное) шурица кхио; ~ телёнка - эса шурица кхио 2) разг. (лекарством) мийлош тован; ~ кого-л. валерьянкой - цхьаъ валерьянка мийлош тован

отползать несов., отползти сов. д1атакха; отползти с дороги - новкъара д1атакха

отполировать сов., что шардан; ~ованный стол - шардина стол

отпор м юхатохар, дуьхьало; дать ~ врагу мостаг1 - юхатоха; мы встретили ~врага - тхо мостаг1чун дуьхьалонна т1е1оттаделира

отпороть сов., что схьадаста, д1адаста; ~ воротник - кач д1абаста

отпороться сов. [д1а]дастадала, [схьа]дастадала; карман ~лся - киса дастаделла

отпотевать несов., отпотеть сов. (о стёклах и т. п.) хьацар таса

отпочковаться сов., отпочковываться несов. д1акъаста

отправитель м, ~ница ж д1адахьийтинарг, д1адохьуьйтург; ~ груза - кира д1адахьийтинарг

отправить сов., кого-что д1адахьийта; (людей) д1адахийта; ~ письмо по почте- кехат поштехула д1адахьийта; ~ семью в деревню - доьзал юьрта д1абахийта; ~ поезд - поезд д1аяхийта; ~ на тот свет- эхарта вахийта

отправиться сов. [д1а]даха;~ на речку- хи т1е даха; поезд отправится через час - поезд д1аг1ур ю цхьа сахьт даьлча; ~ на тот свет - эхарта ваха (или верза)

отправка ж д1адахьийтар; д1адахийтар

отправление 1 с 1. (по гл. отправить) д1адахьийтар, д1адахийтар 2.(по гл. отправиться) [д1а]дахар 3. (почтовое) д1адахьуьйтург

отправление 2 с офиц. (исполнение) кхочушдар; естественные ~я организма - ц1ано яр

отправлять 1 несов. см. отправить

отправлять 2 несов., что офиц. (исполнять)кхочушдан; ~ обязанности секретаря - секретаран декхарш кхочушдан

отправной, -ая, -ое д1адолалун; ~ пункт- д1адолалун меттиг

отпраздновать сов. 1) что (устроить праздник) даздан, той дан 2) (кончить праздновать) даздина дала

отпрашиваться несов., отпроситься сов. пурба даккха; ~ с последнего урока- т1аьхьарчу урокера д1аваха пурба даккха

отпрыгивать несов., отпрыгнуть сов. д1акхоссавала; ~ от змей - лаьхьанах д1акхоссавала

отпрыск м 1) бот. (отросток, побег) марг1ал 2) перен. ирон. (потомок) т1аьхье

отпрянуть сов., от кого-чего (в сторону) д1аэккха; (назад) юхаэккха; ~ в страхе- кхеравелла д1аэккха

отпрячь сов. д1ахеца; отпряги лошадей – говраш д1ахеца

отпрячься сов. д1ахецадала; лошадь отпряглась - говр д1ахецаелла

отпугивать несов., отпугнуть сов., кого д1акъехко; ~ птиц - олхазарш д1акъехко

отпуск м I. (действие) д1ахецар; ~ товаров- товараш д1ахецар 2. (отдых) отпуск (балхах мукъа витар); он в ~е (или в ~у) иза отпускехь ву; очередной ~ - poгlepa отпуск; декретный ~ -декретан отпуск 3. тех. к1аддар; ~ стали - болат к1аддар

отпускать несов. см. отпустить;~ комплименты - хастаме дош ала

отпускник м, ~ца ж отпускерниг

отпускной, -ая, -ое 1)отпускан; ~ое время - отпускан хан; ~ые [деньги] отпусканиг [ахча] 2): ~ые цены на товары - товарийн арахоьцу мехаш

отпустить сов. 1) кого-что (позволить идти) дахийта; (сделав, отдав что-л., отправить) [д1а]дахийта; ~ детей гулять - бераш ловза дахийта 2) что (ослабить) д1ахеца; ~ ремень - доьхка д1ахеца 3) кого (освободить) д1ахеца; ~ из заключения - лаьцначуьра д1ахеца 4) что (дать, продать) д1ахеца; ~ товар - товар д1ахеца 5) что (назначить, выдать) хьажо, хеца, дала; ~ средства на строительство - г1ишлошна ахча хеца 6) что (отрастить) дита; ~ бороду- маж йита 7) что, разг. (сказать) эккхийта, ала; ~ острое словечко- ира дош ала 8) что, тех. к1аддан; ~ сталь - болатк1аддан; ~ кому-л. грехи - къинт1ера дала

отпущение с уст : ~ грехов - къинт1ера даккхар; получить ~ грехов - къинт1ера дала

отработанный, -ая, -ое 1) (использованный) лелийна даьлла, болх бина даьлла; ~ое масло - лелийна даьлла даьтта 2) перен. (отделанный, отшлифованный) шардина

отработать сов. 1) что и без доп. (возместить трудом) болхаца д1атакха; ~ свой долг- шен декхар болхаца д1атакха 2) (проработать определённое время) болх бан; ~ восемь часов- барх1 сохьтехь болх бан 3) разг. (кончить работать) болх бина дала 4) перен. (упражняясь усвоить, отделать) шардан, 1амо; ~ ружейные приёмы - топ лелор шардан

отработка ж 1) балхаца такхар; ~ долга -балхаца декхар такхар 2) (отделка, отшлифовка) шардар, шарам

отрава ж д1овш, талу

отравитель м, ~ница ж д1овш лург

отравить сов. 1) кого (убить) д1овш (или талу) мало (или дао) 2) что (примешать отраву) д1авш (или талу) тоха; ~ воду- хих д1авш тоха 3) что, перен.(вредно повлиять, испортить) талхо; ~ сознание - кхетам талхо; ~ настроение - дог дохо; ~ чём-л. праздник - цхьана х1уманца деза де дохо

отравиться сов., чем и без доп. талу дала, д1овш дала; (принять отраву) д1овш (или талу) мала (или даа)

отравление с 1. (по гл. отравить) д1овш (или талу) малор (или даор) 2. (по гл. отравиться) д1овш (или талу) малар (или даар)

отравляющий, -ая, -ее д1аьвше, д1овш долу; ~ие вещества - д1аьвше х1уманаш

отрада ж доккхадер, зовкх, дика хетар; дети — наша ~ - бераш вайн зовкх ду

отрадно нареч. доккхадедеш, зовкхе, дика хеташ

отрадный, -ая, -ое дикане, доккхадеден, зовкхе; ~ая весть - доккхадеден хаам

отражатель м тех. юхатухург ; ~ света - серло юхатухург

отражение с 1. (по гл. отразить) юхатохар; гайтар, сурт охьар; ~ нападения - т1елатор юхатохар; ~ света - серло юхатохар; ~ жизни в искусстве- исбаьхьаллехь дахар гайтар 2. (по гл. отразиться) гар, юхакхетар; ~ лунного света в воде - беттаса хи чохь гар 3. (изображение) сурт; увидеть своё ~ в зеркале - куьзганахь шен сурт ган

отразить сов. 1) что (звук, свет, удар) юхатоха; ~ атаку- атака юхатоха 2) кого-что (о зеркале, тж. перен.) гайта

отразиться сов. 1) (в зеркале и т. п.) ган; в воде ~лся лунный свет - хи чохь гира беттаса 2) (проявиться) ган, гучудала; в его глазах ~лся испуг - цуьнан б1аьргашкахь гора кхеравалар 3) на ком-чём, перен. (сказаться) 1аткъа, 1аткъам хила; (повлиять) хила; пребывание на юге хорошо ~лось на его здоровье - къилбехьа вахар дика хилира цуьнан могушаллина

отрапортовать сов., кому о чём рапорт дала; ~ о выполнении плана - план кхочушъярх рапорт дала отраслевой, -ая, -ое декъан

отрасль ж дакъа, меже; важнейшие ~и народного хозяйства - халкъан бахаман хьеле дакъош

отрастать несов., отрасти сов. дала; волосы отросли - месаш евлла

отрастить сов., отращивать несов, что далийта; ~бороду- маж ялийта

отреагировать сов., на что - реакци ян

отребье с собир. 1) уст. (отбросы) даххаш, чич 2)перен. презр. (люди) нехаш

отрегулировать сов., что тадан; ~ тормоза - тормозаш таян

отредактировать сов., что тадан, редакци ян

отрез м 1. (действие) д1ахадор, схьахадор; линия ~а - д1ахададен сиз 2. (кусок материи) к1ади, кийсиг; ~ на платье- кучана к1ади 3. (место отреза) хадийна меттиг; ширина доски в ~е - уьнан хадийначуьра шоралла

отрезать сов., отрезать несов. 1) что и чего д1ахадо (кому-л.); схьахадо (говорящему); ~ кусок хлеба - бепиган цастар схьахадо; ~ земельный участок- лаьттан дакъа схьахадо 2) что, перен. (преградить) д1ахе д1алаца; ~ пути к отступлению - юхадовлу некъаш д1алаца; посёлок отрезан от города разлившимся потоком - дистинчу хе г1алих д1ахадийна юрт 3) разг. (резко и коротко ответить) [дош] хадо, хадош ала

отрезвить сов., кого-что дастадалийта, меттадало; ~ пьяного - вехнарг меттавало

отрезвиться сов. дастадала, меттадан

отрезвление 1. (по гл. отрезвить) вастар 2. (по гл. отрезвиться) ваставалар

отрезвляющий, -ая, -ее ваставолуьйту; подействовать на кого-л. ~е (нареч.)- цхьаъ меттавалош 1аткъам бан

отрезок м 1) (напр. ткани) кийсиг; ~ок материи - к1адин кийсиг 2) (часть) дакъа, юкъ, кийсиг; ~ок пути - некъан дакъа; ~ок времени - хенан юкъ 3) чаще мн. ~ки ист. дакъош

отрекомендовать сов. I) кого, уст. (познакомить) довзийта 2) кого-что (отозваться о ком-чём-л.) маго

отрекомендоваться сов. ша вовзийта

отремонтировать сов., что ремонт ян, тодан; ~ трактор- тракторна ремонт ян

отрепетировать сов., что шардан

отрепье с собир. салпал

отреставрировать сов., что меттах1отто

отретушировать сов., что нисдан, тадан

отречение с д1атасар, д1ахадар, д1акъастар (от близких); керстдар (непризнание вины и т. п.)

отречься сов., от кого-чего (отказаться) охьатаса, д1акъаста, д1адала; (не признать) керстдан; ~ от друга - доттаг1а д1атаса; ~ от престола - паччахьалла охьатаса; ~ от своих слов - шен дешнашна керстдан; ~ от религии -дин д1атаса

отрицание с 1. (действие) керстдар, т1е ца эцар, реза цахилар 2. грам. дацардош

отрицательно нареч. 1) (не утвердительно) дацаре; ответить ~ - жоп дацаре дала 2) (не положительно) харцхьа[ра]; отзываться о ком-л. ~ - цхьаъ харцхьара вийца

отрицательный, -ая, -ое 1) дацаре; ~ый ответ- дацаре жоп 2) мат. дацаре; ~ое число - дацаре терахь 3) перен. (плохой) харцхьара; ~ый тип - харцхьара х1ума 4) физ.: ~ый заряд - яцаре заряд

отрицать несов., что 1) (отвергать) керстдан; ~ факты - бакъдолчунна керстдан 2) (не считать) т1е ца эца; ~ чьи-л. успехи - цхьаьннан кхиамаш т1е ца эца

отроги мн. (ед. отрог м) лаьмнийн генаш; ~ гор - лаьмнийн генаш

отроду нареч. с отриц. разг. дичахьана, дича дуьйна; ~ не слыхал ничего подобного - со вичхьана кхунах тера х1ума ца хезна суна

отродье с разг. т1аьхье

отрок м уст. к1ант

отросток м 1) (побег) марг1ал 2) (ответвление) га

отроческий, -ая, -ое кхиъна долу; ~ие годы - кхиъна волу шерш

отрочество с кхиъна далар

отруби мн. дуьйраш

отрубить сов., что даккха, [д1а]хадо

отругать сов., кого-что барт бетта, дов дан, лен

отрыв м 1. (по гл. оторвать) схьадаккхар 2. (по гл. оторваться) схьадалар; учиться без ~а от производства – балхара юкъах ца волуш деша; в ~е от масс - нахах къаьстина

отрываться несов. см. оторваться; читать не ~ясь - т1ера ца волуш деша

отрывистый, -ая, -ое (прерывистый) хедда, юкъ-юкъара; (с паузами) хедош ден; ~ый звук- хедда аз; ~ая речь -хедош ден къамел

отрывной, -ая, -ое схьадоху[ш долу]; ~ календарь - кехаташ схьадоху календарь

отрывок м дакъа; ~ из романа - романан дакъа

отрывочный, -ая, -ое дийнна доцу (неполный); юкъ-юкъара (бессвязный); ~ые сведения - юкъ-юкъара хаамаш

отрыгивать несов., отрыгнуть сов., что 1уп баккха

отрыгнуться сов. 1уьпаш эха; ~лось луком - хохаш биъна, 1уьпаш эха

отрыжка ж 1) 1уьпаш [эхар] 2) перен. разг. бухадиснарг; ~ старого быта - ширачу 1ap-вахарх бухадиснарг

отрыть сов., кого-что (извлечь) схьадаккха; ~ пострадавших при горном обвале - лам текхна к1елбахнарш схьабаха

отряд м отряд, тоба; партизанский ~ - партизанийн тоба

отрядить сов., кого-что кечдан

отрядный, -ая, -ое отрядан; ~ сбор - отрядан гулам

отряхнуть сов., что охьадего, д1адего; ~ снег с воротника - коча т1ера ло охьадего

отряхнуться сов. дегадала

отсадить сов. 1) кого д1асахао, къаьстина (или кхечухьа) хао; ~ шалуна - харцхьалеларг къаьстина хао 2) что (растение) къастийна дог1а, кхечухьа дог1а (или ден)

отсалютовать сов., кому-чему салют яла, шатлакх дан

отсвет м серло; ~ луны - батта т1ера серло

отсвечивать несов. серло кхета; в тёмной комнате с улицы ~л фонарь - урамерачу фонаран серло кхетара боданечу ц1а чу

отсебятина ж разг. шеггарниг

отсев м 1. (по гл. отсеять) 1) д1акъастор 2) перен. д1абийлар 2. (по гл. отсеяться) 1) д1акъастар 2) перен. д1абийлар; ~ учащихся - дешархой д1абийлар 3. (то, что отсеялось) даххаш; (те, кто отсеялся) д1абийлинарш

отсесть сов. хаа; ~ от печки к окну - пеша юххера корехьа хаа

отсечение с д1ахадор, д1адаккхар; голову даю на ~ - корта д1абоккхуьйту аса

отсечь сов., что д1ахадо; ~ сухую ветку -дакъаделла га д1ахадо; ~ пехоту от танков - г1ашсалти танкех д1ахадо

отсеять сов. 1) что д1акъасто; ~ шелуху от муки - демах чич д1акъасто 2) перен. кого-что (удалить путём отбора) д1акъасто, д1адаккха

отсеяться сов. 1)д1акъаста; отруби ~лись от муки - дуьйраш демах д1акъаьстина 2) перен. д1адала, д1акъаста; слабые ученики ~лись - ледара дешархой д1абевлла 3) разг. (кончить сев) дийна дала

отсидеть сов. 1) что (довести до онемения) тхьуздоло; ~ ногу- ког тхьузболо 2) что и без доп., разг. далла, ~ год в тюрьме - шарахь набахтехь валла

отсидеться сов. разг. передаётся глагольной формой типа хиллалц+ 1ан; ~лся в палатке, пока шёл дождь - дог1а теллалц четар чохь 1ийра

отскоблить сов.,что[хьаькхна] д1адаккха; ~ краску - басар д1адаккха

отскочить сов 1) (отпрыгнуть) д1акхоссадала, д1аэккха 2) (отлететь) юхакхоссадала, юхаэккха; мяч ~л от стены -буьрка пенах юхакхоссаелира 3) разг. (оторваться) д1аяла, пуговица ~ла - нуьйда д1аяьлла

отскребать несов., отскрести сов., что, разг [хьаькхна] д1адаккха (или д1ац1андан), ~ копоть от кастрюли - е тlepa к1урз д1абаккха

отслоение с 1. (по гл. отслоить) г1аьтнаш дахар 2. (по гл. отслоиться) г1аьтнаш хилар 3. (слой) г1ат

отслоить сов., что (отделить слоями) г1аьтнаш даха; (заставить осесть слоями) 1аьтнаш хилийта

отслоиться сов. г1аьтнаш хила (осесть слоем); г1аьтнаш довла (отделиться слоями)

отслужить сов. 1) что и без доп. хьаштера дала, г1уллакх дина дала 2) (прийти в негодность) тишдала, доха, лелла дала

отснять сов., что даьккхина дала, кхачо; ~ плёнку- плёнка кхачо

отсоветовать сов., кому с неопр. дохкодаккха, ца тадан; врачи ~ли ему отдыхать на юге- къилбехь сада1ар ца тадина цунна лоьраша

отсоединение с д1ахадор, д1адаккхар

отсоединить сов., что д1ахада, д1адаккха

отсортировать сов., отсортировывать несов., что харжа; ~ яблоки - 1ежаш харжа

отсосать сов., что схьаоза

отсохнуть сов. 1) (усохнуть) дакъадала; ветка ~ла - га дакъаделла 2) перен. разг. (о частях тела) саца; рука ~ла -куьг сецна; ~ни [мой] язык, если [я] вру! - мотт социйла сан, со харц лехь!

отсрочивать несов., отсрочить сов., что 1) (перенести) т1аьхьадаккха, т1аьхьататта; ~ сдачу экзаменов - экзаменаш д1аялар т1аьхьататта 2) (продлить) хан яхъян; ~ паспорт - паспортам хан яхъян

отсрочка ж 1) (перенесение срока) т1аьхьадаккхар, т1аьхьататтар 2) (продление) хан яхъяр

отставание с I) т1аьхьадисар; ~ в работе - балха т1ехь т1аьхьависар 2) (отделение) схьахьар; ~ коры - кевстиг схьахьар

отставить сов., что (отодвинуть) юьстахтатта, д1ататта; ~ стол от окна - стол корера д1ататта

отставка а ж отставка ; выйти (или подать) в ~у - отставке ваха

отставной, -ая, -ое т1аьхьалонера, т1аьхьалоне ваьлла; ~ офицер- т1аьхьалонера эпсар

отсталость ж т1аьхьадисна хилар; ~ в технике - техникехь т1аьхьадисна хилар

отсталый, -ая, -ое т1аьхьадисна; ~ые страны - т1аьхьадисна мехкаш; ~ые взгляды - т1аьхьадисна х1уманаш (или амалаш)

отстать сов. 1) прям. и перен. (остаться позади) т1аьхьадиса; ~ть от поезда - поездана т1аьхьависа; мальчик ~л от своего класса по болезни - шен класса на т1аьхьависна к1ант цомгуш хиларна; ~ть от жизни - дахарехь т1ьхьависа 2) (о часах) т1аьхьадиса; часы ~ли на пять минут - пхеа минотана т1аьхьадисна сахьт 3) (отделиться) схьахьан; штукатурка ~ла - поппар схьахьайна 4) (перестать надоедать) т1аьхьарадала; ~нь от меня! - д1авала суна т1аьхьара!

отстающий, -ая, -ее 1. т1аьхьадуьсу 2. в знач. сущ ~ий м т1аьхьавуьсург; ~ая ж т1аьхьаюьсург

отстегать сов., кого-что детта, ~ лошадь кнутом - говрана шед етта

отстегнуть сов., что д1адаккха, схьадаккха; (снять) д1адаста, схьадаста; ~ пуговицу- нуьйда д1аяккха;~ пояс- доьхка д1адаста

отстегнуться сов. (о пуговице) д1адала, схьадала; (о ремне) д1адастадала

отстирать сов., что [диттина] д1адаккха; ~ пятно - йиттина хьоькх д1аяккха

отстираться сов. [диттича] ц1андала (или д1адала); пятно ~лось - йиттина хьоькх д1аяьлла

отстой м букъарш

отстойник м тех. хьоуьйла

отстоять 1 сов., кого-что лардан; ~ дело мира - машаран г1уллакх лардан; ~ крепость - г1ала ларъян; ~ свои права -шен бакъонаш ларъян

отстоять 2 сов., что чекхдаллалц латта; ~ на ногах весь концерт - концерт чекхъяллалц латта

отстоять 3 несов., от кого-чего хила; деревня ~ит от станции на километр- станцина цхьа километр [гена] ю юрт

отстояться сов. (о жидкости) хьаа

отстранение с 1) д1ататтар, д1адаккхар 2) (увольнение) д1адаккхар

отстранить coв. 1) кого-что (отодвинуть) д1ататта, д1адаккха; мать ~ла от себя сына - нанас шена юххера д1атеттира к1ант 2) кого (уволить) д1адаккха; ~ от работы - балхара д1аваккха

отстраниться сов. 1) (отодвинуться) д1адала 2) перен. (уклониться, отказаться) юкъарадала, юьстахдала

отстрел м (охота) таллар

отстреливать несов., кого-что (охотиться по разрешению, по лицензии) талла

отстреливаться несов., от кого-чего герзаца дуьхьало ян; ~ от волков - герзаца берзалошна дуьхьало ян

отстреляться сов. 1) см. отстреливаться; 2) (закончить стрельбу) кхийсина дала

отстригать несов., отстричь сов. д1аларга; (ногти) д1ахадо

отстроить сов., что (построить) [г1ишло] ян; (закончить стройку)дина далийта; ~ школу- школа ян

отстроиться сов. г1ишло[ш] йина яла

отстрочить сов., что шонк тоха

отступ м — (в тексте) дlахилор,

отступить сов. 1) прям. и перен. юхадала; ~ на шаг- цхьа г1улч юхавала; ~ с боем - т1амца юхавала; ~ от своего слова - шен даш т1ера юхавала; ~ перед трудностями - халонашна хьалха юхавала 2) от чего (уклониться) т1ерадала; ~ от правила - бакъон т1ерадала; ~ от темы - теми т1еравала 3) от чего (сделать отступ) д1ахило, д1аозо

отступиться сов. 1)от чего (отказаться) юхадала; ~ться от своего слова - шен даша т1ера юхавала 2) от кого, разг. (перестать общаться) юхадала, къахка; друзья от него ~лись- доттаг1ий къаьхкина цунах

отступление с 1. (действие) 1) юхадалар; ~ противника - мостаг1 юхавалар 2) (уклонение) дохор, т1ера далар; ~ от обычая - г1иллакха т1ера валар 2. (вставка в тексте) д1ахилар, д1аозар

отступник м т1ераваьлларг; телхинарг; ~ца ж т1ераяьлларг; телхинарг

отступничество с т1ерадалар

отступя нареч. юхаваьлла, юхаоьзна; ~ от края на два метра - йистера ши метр юха а оьзна

отсутствие с цахилар; в ~е кого-л. - цхьаъ воцуш; при ~и чего-л. - цхьа х1ума доцуш; за ~ем времени - хан цахиларна

отсутствовать несов. ца хила; он сегодня отсутствует - и тахана вац; ~ на собрании - гуламехь ца хила

отсутствующий, -ая, -ее 1. воцу; воцург 2. в знач. сущ. ~ий м воцург; список ~их - боцчеран магlам

отсчёт м д1аларар, схьаларар; вести ~ от чего-л. - цхьанхьара лара д1адоло

отсчитать сов., отсчитывать несов., что 1) (отделить) д1алара, схьалара; ~ сто рублей - итт туьма схьалара 2) (сосчитать) д1адагардан; отсчитать десять шагов от дома - ц1еношна т1ера итт г1улч д1аягаръян

отсылка ж I. (действие) д1адахьийтар 2. (место в тексте) хьажор

отсыпать сов., отсыпать несов., что и чего [т1ера] д1адохка

отсырелый, -ая, -ое т1унделла, т1адийна; ~ табак - т1унделла тонка

отсыреть сов. т1ундала; спички ~ли - сирникаш т1унъелла

отсюда нареч. 1) (от этого места) [х1ок] кхузара; ~ недалеко до города - кхузара д1а г1ала гена яц; ~ и досюда - кхузара д1о циггалц 2) (по этой причине) цундела; ~ его ошибки - цундела ду цуьнан г1алаташ

отталкивающий, -ая, -ее дог ца лета, дегаза; ~ вид - дог ца лета бос

оттаскать сов., кого, разг. ийзо; ~ за уши - лергаш ийзо

оттащить сов., кого-что д1атакхо; (в сторону)юьстахтакхо; (назад) юхатакхо, юхадаккха; ~ ящики в сторону -яьшканаш юьстахъяха

оттаять сов. 1) (ото льда) даша; окно ~ло - кор дешна 2) что (вывести из замороженного состояния) дастадалийта; ~ть мясо - жижиг дастадалийта

оттенить сов., что 1) (наложить тени) 1индаг1 дан 2) перен. (выделить) билгалдаккха; ~ основную мысль - коьрта ойла билгалъяккха

оттенок м прям. и перен. амат; различные ~ки красного цвета - ц1ечу бесан бес-бесара аматаш; ~ок значения слова - дешан ша-тайпа маь1на

оттепель ж йоялар, яшар

оттереть сов. 1) что (отчистить) [хьакхийна] ц1андан (или д1адаккха); ототри пятно - таммаг1а д1адаккха 2) кого-что (потереть чём-л.) хьакха;~ замёрзшие руки снегом - дахьийнчу куьйгашна ло хьакха 3) кого разг.(оттеснить) юьстахдаккха

оттереться сов. [хьекхош] ц1андала (или д1адала); пятно оттёрлось - таммаг1а д1адаьлла

оттеснить сов., оттеснять несов., кого д1ахило; юьстахваккха (в сторону); [юха] даккха (назад); оттеснить противника на другой берег реки - мостаг1 хил дехьа ваккха

оттиск м 1) (след) лар 2) (отпечаток текста) оттиск

оттискивать несов., оттиснуть сов., что, полигр. зорба эца

оттого нареч. и в знач. союза цундела, передаётся тж. дат. падежом масдара; он не знал о собрании, ~ и не пришёл -гулам юй ца хаьара цунна, цундела ван а ца веара; он не, приехал ~, что не мог- и ца веара, валуш цахиларна

оттолкнуть сов. 1) кого-что (толчком отодвинуть) д1ататта (в сторону), юхататта (назад); ~ ногой табуретку -г1ант когаца д1ататта 2) кого, переп. (внушить неприязнь) херадаккха, д1акъахко; ~ от себя товарищей - накъостий шена херабаха

оттолкнуться сов. 1) от кого-чего (толчком отодвинуться) д1ататтадала; ~ веслом от берега -бердан йистера пийсигца д1ататтавала 2) от чего, перен. (в работе, в рас­суждениях) херадала, д1акъахка

оттоптать сов., что хьаша

оттопырить сов., что схьадахкийта; ~ губы - балдаш схьадахкийта

оттопыриться сов. разг. схьадахка; карманы ~лись - кисанаш схьадаьхкина

отторгать несов., отторгнуть сов., кого-что д1адаккха; ~ чужие земли - нехан латтанаш д1адаха

отторжение с д1адаккхар

отточенный, -ая, -ое ирдина; ~ая речь - тадина къамел

отточить сов., что ирдан; ~ топор - диг ирдан

оттрепать сов., кого, разг. ийзо; ~ за уши- лергаш ийзо; ~ за волосы - месаш ийзо

оттуда нареч. цигара, д1огара

оттузить сов., кого, разг. буй хьакха

оттяжка ж (промедление) т1аьхьаозар

оттянуть сов. 1) кого-что (оттащить) д1аоза (в сторону); юхаоза (назад); ~ канат вправо - муш аьтту aгlop д1аоза 2) что (во времени) т1аьхьаоза; ~ поездку- цlepa валар т1аьхьаоза 3) что (сделать отвислым) олладалийта; ~ карманы - кисанаш охкадалийта 4) что юхаоза; ~ курок - лаг юхаоза

оттянуться сов. 1) (о войсках) юхадала (назад); д1ата1а (в сторону) 2) (стать отвислым) олладала

отужинать сов. 1) (кончить ужинать) пхьорера вала 2) уст. (поужинать у кого-л.) пхьор даа

отуманивать несов., отуманить сов., что кхоло; ~ сознание - кхетам кхоло

отупелый, -ая, -ое разг. тентакдаьлла; ~ая голова - тентакбаьлла корта

отупение с (одурение) тентакдалар; до ~я - тентакваллалц

отупеть сов. (о человеке) тентакдала

отутюживать несов., отутюжить сов., что иту хьакха; ~ костюм - костюмна иту хьакха

отучить сов., кого от чего и с неопр. дитийта; дицдайта, дицдалийта; ~ от курения - цигаьрка озар дитнйта

отучиться сов. 1) от чего и с неопр. дита, дицдан, дицдала; ~ от дурной привычки - вон амалш йита (или йицъян) 2) (кончить учиться) дешна вала

отхаркать сов., что шет яккха

отхаркивание с шет яккхар, шет кхоссар

отхватить сов., отхватывать несов., что, разг. 1) (оторвать, отрезать) [д1а]даккха, д1ахадо 2) (приобрести, достать) эца, лаха

отхлебнуть сов., отхлёбывать несов., что и чего, разг. д1амала; ~ из кружки - крушки чуьра д1амала

отхлестать сов., кого, разг. етта; ~ кнутом - шед етта

отхлынуть сов. 1) д1аласта, д1адаха; волны ~ли от берега - тулг1енаш д1алестира берда йистера 2) перен. (отступить) юхадала; толпа ~ла - нах юхабевлира

отход л 1) (отправление) д1адахар; ~ поезда - поезд д1аяхар 2) (отступление) юхадалар; ~ войск - эскар юхадалар 3) (отклонение) т1ерадалар; ~ от нормы - норми т1ера далар 4) см. отходы

отходить 1 несов. см. отойти

отходить 2 сов., кого, разг. (выходить) лело, дерзо (или тодан); ~ тяжелобольного- чloгla цомгушниг верзо

отходчивый, -ая, -ое дасталун; он человек ~ -васталуш стаг ву иза

отходы мн. (ед. отход м) даххаш; (от сена) хьардаш; нефтяные ~ - нефтан даххаш

отхожий, -ая, -ее: ~ий промысел уст. - дехьа-сехьа вахна бен белхаш; ~ее место - нишкаг1ойла

отцвести сов., отцветать несов. 1) (кончить цвести) заза хеца; липы отцвели - хьехнаша заза хецна 2) перен. (состариться) заза дожа, хан д1аяла

отцедить сов., отцеживать несов., что и чего литта; отцедить из бочки бутылку вина -черми чуьра цхьа шиша чаг1ар литта

отцепить сов., что 1) (разъединить) т1аьхьарадаккха, д1ахадо; ~ вагон - вагон т1аьхьараяккха 2) (удалить) д1адаккха; ~ репейник - ба1 д1абаккха

отцепиться сов. 1) т1аьхьарадала, д1ахада; вагон ~лся - вагон т1аьхьара д1ахаьдда 2) перен. разг. (перестать надоедать) т1ьхьарадала; ~сь ты от меня!- д1авала суна т1аьхьара!

отцовский, -ая, -ое ден; ~ий наказ - ден кост; ~ие советы- ден хьехамаш; по ~ой линии - дегахьара; ~ая родня собир. - дехой

отцовство с долла

отчаливать несов., отчалить сов. д1адаха; лодка отчалила - кема д1адахна; отчаливай! Прост. - яхийта!

отчасти нареч. цхьана декъана, цхьадолчунна; ~ он прав- цхьадолчунна бакъ ву иза; ~ он сам виноват- цхьана декъана и ша ву бехке

отчаяние с б1арздалар; прийти в ~ - б1арздала; охваченный ~м - саб1арзделларг

отчаянно нареч. 1) (яростно) ма-хуьллу, саб1арзделла; ~ защищаться - ма-хуьллу дуьхьало ян 2) разг. (очень) ма-хуьллу; ~ врать - ма-хуьллу аьшпаш ботта

отчаянный, -ая, -ое 1) (безрассудно смелый) саб1арзделла, саб1аьрзе; (очень сильный) ч1ог1а, ма-хуьлла; он человек ~ый - саб1аьрзе стаг ву иза; ~ое сопротивление - ма-хуьллу дуьхьало яр 2) (безнадёжный) саб1аьрзе; ~ое положение - саб1аьрзе хьал 3) разг. (страстный) т1едирззина; ~ый рыболов - т1евирззина ч1ерийлецархо

отчаяться сов., в чем и с неопр. дог дилла, саб1арздала; (потерять надежду) ~ в спасени - к1елхьарваларх дог дилла

отчего 1. нареч. 1) вопр. х1унда, мича бахьанехь; ~ ты не пришёл? - хьо х1унда ца веара? 2) относ. х1унда; я не знаю, ~ он не пришёл - суна-м хаац, и х1унда ца веана 2. союз (потому) цундела; поезд пришёл поздно, ~ я и опоздал - поезд т1аьхьа кхечи, цундела со т1аьхьависи

отчего-либо, ~-нибудь нареч. цхьана бахьанехь, цхьа бахьана долуш

отчего-то нареч цхьана бахьанехь, цхьа бахьана долуш; ~ он не пришёл вовремя - цхьа бахьана долуш шен хеннахь ца веара иза

отчеканить сов., что 1) (изготовить чеканкой) зорба тоха, дан, кепа тоха; ~ монеты- нахарташ дан 2) перен. къаьсташ (или кхетош) [схьа]ала; ~ каждое слово - xlop дош къаьстош схьаала

отчёркивать несов, отчеркнуть сов., что сизаш хьекха; ~ нужные места - оьшучу меттигашна сизаш хьекха

отчерпнуть сов. отчерпывать несов., что и чего сиз хьакха

отчество с ден ц1е; имя и ~ - ц1ей, ден ц1ей

отчёт м отчёт; чот; представить ~ о командировке - командировке вахарх лаьцна отчет д1аяла; не отдавать себе ~а в чём-л. - ша лелочух кхуьуш ца хила; получить (выдать) деньги под ~ - чоьте ахча эца (дала)

отчётливый, -ая, -ое 1) къаьсташ [долу]; ~ое произношение - къаьсташ долу лер; ~ое изображение - къаьсташ долу сурт; ~о (нареч.) видеть - къаьсташ ган 2) перен. дика; ~о (нареч ) понимать- дика кхета

отчётно-выборный, -ая, -ое жам1ан-харжамийн; ~ое собрание - жам1ан-харжамийн гулам

отчётность ж отчёт; проверить ~ -отчёте хьажа

отчётный, -ая, -ое отчётан; ~ доклад - отчётан доклад; за ~ период - отчётан муьрехь

отчизна ж даймохк; любовь к ~е - даймахкера безам

отчий, -ая, -ее уст. ден; ~ дом - ден ц1а

отчим м ненан майра

отчисление с 1. (действие) 1) (удержание) чусацор 2) (исключение) д1адаккхар 2. чаще мн. ~я (отчисленная сумма) чусацийнарг

отчислить сов., отчислять несов. 1) что (удержать) чусацо; ~ сто рублей - итт туьма чусацо 2) кого (исключить, уволить) д1адаккха; отчислить студента - студент д1аваккха

отчистить сов., что (вычистить) ц1андан; (удалить) д1ац1андан, д1адаккха; ~ котёл - яй ц1анбан; ~ пятно -таммаг1а д1адаккха

отчиститься сов. (очиститься) [д1а]ц1андала; (исчезнуть) д1адала; сковородка ~лась- ялг1у ц1анделла; пятно ~лось - таммаг1а д1адаьлла

отчитать сов., кого, разг. (сделать выговор) лен барт беттар

отчитаться сов. отчёт яла; ~ перед избирателями - харжамхошна хьалха отчёт яла

отчуждать несов., что, юр. (конфисковать) д1адаккха, пачхьалкхдаккха

отчуждение с 1) юр. д1адаккхар, пачхьалкхдаккхар; ~ имущества - бахам д1абаккхар 2) (прекращение близких отношений) херадаккхар

отчуждённость ж хийра хилар

отчуждённый, -ая, -ое хийра долу

отшатнуться сов., отшатываться несов., от кого-чего I) (резким движением) (в сторону) д1аэккха; (назад) юхьаэккха; ~ от раскалённой плиты - ц1ийеллачу пилтих юхаэккха 2) перен. херадала, петоха; ~ от прежнего друга -хьалхалерачу доттаг1чух херавала

отшвыривать несов, отшвырнуть сов., кого-что, разг. (в сторону) юьстахкхосса, (назад) юхакхосса, д1акхосса; ~ камень с дороги - некъа т1ера т1улг юьстахкхосса

отшельник м, ~ца ж халбатхо; жить ~ком - халбатхо хила ваха

отшельнический, -ая, -ое халбатхочун, халбаталлин; ~ая жизнь - халбаталлин дахар

отшельничество с халбаталла

отшиб м на ~е разг. юьстахе; дом стоял на ~е - ц1енош лаьттара юьстаха

отшибать несов., отшибить сов., что, разг. 1) (отбить) [тоьхна] д1аэккхийта; отшибить носик у чайника - тоьхна чайникан ц1узам д1аэккхийта 2) (повредить ушибом) лазо; ~ ноги - когаш лазо; у него память отшибло - и хьекъалах талхийна

отшлёпать сов., кого, разг. етта; ~ мальчугана- к1антана т1ара детта

отшлифовать сов., что шардан; ~ до блеска - къаггалц шардан

отштамповать сов., что штампе тоха; ~ деталь - деталь штампе тоха

отшуметь сов. чекхдала; ~ли бои - т1емаш чекхбевли

отшутиться сов., отшучиваться несов. разг. забаре даккха

отщепенец м хераваьлларг, д1акъаьстинарг

отщепить сов., отщеплять несов., что ч1еш (или левшик) даккха

отщипнуть сов., отщипывать несов., что и чего [м1араш къовзийна] даккха; отщипнуть кусочек хлеба - м1араш къовзийна, бепиган кийсиг яккха

отъ= приставка «е, ё, я» -на хьалха «от=»» бохучу дешхьалхенан мет та лела, мас: отъехать - д1адаха

отъезд м д1адахар; неожиданный ~ - дагахь а доцуш д1адахар

отъезжающий, -ая, -ее д1адоьдург; проводы ~их (сущ.) - д1абоьлхурш новкъабахар

отъесть сов., что (откусить) церг тоха; (кончить есть) диъна дала

отъесться сов. разг. тодала; щенок ~лся - к1еза тоделла

отъехать сов. д1адаха; (в сторону) юьстахдала; (назад) юхадала; ~ от станции - станцера д1аваха

отъявленный, -ая, -ое разг. бага ваххана; ~ сплетник - бага ваххана эладитанча; ~ плут - пуьчийн лежиг

отыграть сов., что (вернуть проигранное) юхадаккха; ~ свой деньги - шегара д1адаккхийтина ахча юхадаккха

отыграться сов. 1) (вернуть проигранное) юхадаккха 2) на ком, перен., разг. такха

отымённый, -ая, -ое грам. ц1еран; ~ое наречие - ц1еран куцдош

отыскать сов., кого-что [схьа]лаха; ~ нужную книгу- оьшу книга схьалаха

отыскаться сов. [схьа]каро; карандаш ~лся - къолам схьакарийна

отяготить сов., отягощать несов., кого-что чем хало ян; (обременять) хало ян; не отягощать себя ничем- шена цхьана х1уманца хало ца ян

отягчать несов., отягчить сов., что даздан; отягчающие вину обстоятельства - бехк базбен хьелаш

отяжелеть сов. разг. 1) (стать неповоротливым) даздала; за этот год он очень ~л - оцу цхьана шар чохь ч1ог1а дег1 дазделла цуьнан 2) (стать тяжелым от болезни) даздала, голова ~ла- корта базбелла

отяжелить сов., отяжелять несов., что хала дан; ~ конструкцию машины - машинан конструкци хала ян

оф

офицер м эпсар

офицерский, -ая, -ое эпсаран; ~ое звание - эпсаран ц1е

офицерство с 1) собир. эпсарш 2) (звание) зпсаралла

официальный, -ая, -ое 1) официальни, леррина [долу]; ~ый документ - официальни документ; ~ое приглашение- леррина чувехар; ~о (нареч.) заявить - официально д1ахьедан 2) перен. (не фамильярный, сдержанный) леррина; г1уллакхе; ~ое обращение - г1уллакхе хилар

официант м, ~ка ж официант

официозный, -ая, -ое к1елд1ашхулара; ~ орган (печати) - [зорбанан] к1елдашхулара орган

оформитель м кечдархо

оформить сов. 1) что (придать законченную форму) кечдан; ~ стенгазету- пенан газета кечдан 2) что (придать законную силу) х1отто; ~ договор - договор xloттo 3) кого (зачислить) д1аэца, д1ах1отто; ~ на работу- балха д1аэца

оформиться сов. 1) (принять законченную форму) кечдала 2) (поступить) д1ах1отта, даха; ~ на работу- балха д1ах1отта

оформление с 1. (по гл. оформить) 1) кечдар 2) (договора) xloттop 3) (на работу) д1аэцар, д1ах1оттор 2. (по гл. оформиться) 1) кечдалар 2) дахар, д1ах1оттар 3. (внешний вид) кечдалар, кечам; внешнее ~ чего-л.- арахьара кечдар

ох

ох межд. офф-фай!, oxl!, эшшай!

охаметь сов. прост. эхь дан

охапка ж мор; ~а дров - дечиган мор; схватить в ~у - марадолла

охарактеризовать сов., кого амалш билгальян, что кеп йийца, характеристика яла; ~ создавшееся положение-х1оьттинчу хьолан кеп йийца

охать несов. ах1 баха, узарш дан

охаять сов., кого-что, разг. лен

охват м 1) (включение) юкъаозар, чулацар 2) воен. (окружение) юкъадерзор, го лацар, юкъалацар

охватить сов., охватывать несов., кого-что 1) (обхватить) марадолла; ~ руками ствол дерева - диттан г1ад марадолла 2) (окружить, сжать) [го] лаца, юкъалаца; ~ бочку обру­чами- боьшка х1азарш юкъа лаца 3) (объять) чулаца, д1алаца; пламя охватило дом ц1аро д!алецира ц1а 4) (овладеть) кхача перен.; всех охватила радость массаьрга а кхечира хазахетар 5) (распространиться) даржа, юкъаоза; забастовка охватила всех рабочих - забастовко юкъауьйзира массо а белхалой 6) чем (включить, присоединить) юкъаоза, чуоза; ~ всех рабочих соревнованием -берриге белхалой яхьаллина юкъаоза 7) воен.(окружить) го бан, юкъадерзо; ~ правый фланг противника – мостаг1чун аьтту aгlо юкъаберзо

охладевать несов., охладеть сов., к кому-чему дог дала; ~ к работе - балхах дог дала

охладить сов. 1) что (остудить) шелдан; ~ воду - хи шелдан 2) кого-что, перен. дог даккха

охладиться сов. (стать холодным) шелдала; печь ~лась - пеш шелъелла

охлаждение с 1. (по гл. охладить) шелдар 2. (по гл. охладиться) шелдалар; 3. (по гл. охладеть) дог далар

охмелеть сов. 1) (опьянеть) даха, кеп хила 2) перен. (от успеха) даха

охнуть однокр. разг. ах1 ала, узар дан

охорашиваться несов. разг. тадала; ~ перед зеркалом - куьзган хьалха тавала

охота 1 ж на кого, за кем таллар; ~ на волков - берзалой таллар

охота 2 ж (желание) лаар, дог дар, безам хилар; ~а учиться - деша лаар; делать что-л. с ~ой - лаа а лууш, цхьа xlyмa дан; по своей ~е - шена лууш; ~а тебе [спорить]! дог адог1у хьан-м [къийсавала]!

охотиться несов. на кого, за кем-чем талла эха; ~ на медведя - ча талла эха; ~ за кем-л.- т1аьхьаваьлла лела; ~ за книгой (перен.) - книгина т1ахьаваьлла лела

охотка ж: в ~у разг. дог дог1уш, безам болуш; в ~у поел - безам болуш йии ас

охотник 1 м таллархо

охотник 2 м 1) (любитель) дезарг, марзделларг; ~ до книг- книгаш езарг 2) (желающий) луург; нашлось много ~ов пойти туда - цига баха луурш дукха карийра

охотничий, -ья, -ье таллархочун, таллархойн; ~ье ружьё - таллархойн топ; ~ья собака - таллархойн ж1аьла; ~ий сезон - талларан мур; ~ья сторожка - таллархойн ц1а

охотно нареч. лууш, дог дог1уш, безам болуш

охра ж охра

охрана ж 1. (действие) ха дар, лардар; ~а лесов- хьаннаш ларъяр; ~а труда - белхан хьелаш лардар;взять под ~у тергаме эца 2. (стража) ха; поставить ~у – ха х1отто

охранение с воен. (подразделение) гlapoлаш, ха; боевое ~ - т1емалойн ха

охранник м разг. хехо (сторож)

охранный, -ая, -ое ха ден, хехь долу; ~ая зона - ха ден зона; ~ая грамота - бакъо ларъен грамота

охранять несов., кого-что (оберегать) лардан; (сторожить) ха дан; ~ имущество - бахам ларбан

охрипнуть сов. йиш хала; ~ший голос - йиш хаьлла лер

охрометь сов. разг. aстaгla хила, астаг1а дала

оц

оцарапать сов., кого-что (сделать царапину, содрать) сизаш дан; (ногтями) м1ара таса; ~ руки - куьйгашна м1араш таса

оцарапаться сов. сизаш дан, (ногтями) [шена] м1ара таса

оценивать несов., оценить сов., кого-что 1) (определить цену) мах х1отто, мах хадо; ~ лошадь - говран мах хадо 2) перен. (охарактеризовать) мах хадо; ~ чей-л. поступок - цхьаьнгара даьллачу х1уманан мах хадо

оценка ж 1. (действие) мах хадор, мах x1oттop; ~ товаров - товарийн мах хадор 2. (мнение) мах хадор; высокая ~ качества продукции - продукцин дикаллин лаккхара мах хадор 3. (напр. в школе) оценка, отметка

оценщик м махх1отторг

оцепенение с 1адор, акъдалар; впасть в ~е - акъваьлла виса; выйти из ~я- акъваьллачуьра меттаван

оцепенеть сов. акъдала, 1адо

оцепить сов., кого-что го бан, го лаца, го таса; ~ площадь - майданна го лаца

оцепление с 1. (действие) го бар, го лацар, го тасар 2. (отряд) го

оцинковать сов., оцинковывать несов., что цинк дилла (или хьакха); оцинкованное кровельное железо - цинк диллина тхов т1е туху эчига

оч

очаг м прям. и перен. кхерч; домашний ~ -ц1ийнан кхерч; ~ пожара – ц1е яьлла кхерч; ~ заболевания - лазаран кхерч

очарование с дагадохар; поддаться ~ю - дагадоха

очаровательный, -ая, -ое дагадуху; ~ ребёнок - дагадуху бер

очаровать сов., очаровывать несов., кого-что дагадоха; певец очаровал слушателей - иллиалархочо ша дагавохийра ладог1архошна

очевидец м, ~ица ж гинарг

очевидно 1. вводн. сл. схьахетарехь, схьагарехь; ~, все уже собрались - схьахетарехь, берраш а схьагулбелла бевлла 2. в знач. сказ. безл. гуш ду, хууш ду; было ~, что мы опоздали - гуш дара, тхо т1аьхьадисна хилар

очевидность ж гуш дерг; из этого со всей ~ю следует, что... - цуьнга хьаьжча, къеггина гуш ду...

очевидный, -ая, -ое гуш долу; ~ факт - гуш долу х1ума

очень нареч. ч1ог1а, вуно, башха; он ~ устал- и ч1ог1а к1адвелла; ~ много - вуно дукха; ~ интересный - ч1ог1а хаза; не ~ холодный - башха шийла а дац

очередной, -ая, -ое 1) (первый по очереди) poгlepa, рог1ехь долу; (следующий) рожера; ~ые задачи - рожера декхарш; ~ой номер стенной газеты - пен-газетан рожера номер 2) (как обычно) рожан, рог1ехь хуьлу; ~ой скандал- рожан дов; ~ой отпуск - рожера отпуск

очерёдность ж рог1алла; установить ~ - paг1 х1оттор

очередь ж paгl; встать в ~ за чём-л. – poг1e х1отта; стоять в ~и за чём-л. - цхьана х1уманна poгlexь латта; первая ~ь строительства - г1ишлош яран хьалхара юьхь; поставить кого-л. на ~ь- цхьаъ poгle xloттo; пулемётная ~ь - пулемёт т1еюстар; в первую ~ь - хьалхарчу рог1ехь; в свою ~ь- шен рог1ехь; по ~и а) (по очерёдности) шен рог1ехь; б) (чередуясь) рог1-рог1ана, рожан

очерк м очерк; военный ~ - т1еман очерк

очеркист м, ~ка ж очеркьхо, очеркист

очернить сов., очернять несов., кого-что, разг. (оклеветать) бехдан, сийсаздаккха

очерстветь сов. (стать грубым, бездушным) шагдала

очертание с го, сиз; ~я гор - лаьмнийн го

очертить сов., очерчивать несов., что сиз хьакха

очертя: ~ голову - ойла ца еш

очечник [-ш-] м ботт

очи мн. (ед. око с) уст. поэт. б1аьргаш

очинить сов., что ирдан; ~ карандаш - къолам ирбан

очистить сов., что 1) (сделать чистым) ц1андан; ~ двор- керт ц1анъян; ~ воду - хи ц1андан 2) (снять оболочку и т. п.) тило, ц1андан; ~ картошку - картол ц1анъян 3)(освободить)мукъадаккха; ~ комнату- ц1а мукъадаккха

очиститься сов. 1) (стать свободным) ц1андала; река ~лась- ото льда хи ц1анделла шах 2) (проясниться) декха, ц1андала; небо ~лось от облаков - стигал ц1анъелла мархех

очистка ж I. (по гл. очистить) 1) ц1андар 2) тилор; ~а двора - керт ц1анъяр; ~а семян - xly ц1андар 2. (по гл. очиститься) ц1андалар; ~а реки ото льда - хи шах ц1андар; для ~и совести - дагахьбаллам цахилийтархьама

очистки мп. чкъоьргаш; картофельные ~ - картолийн чкъоьргаш

очистный, -ая, -ое, очистной, -ая, -ое ц1андаран; очистные сооружения – ц1андаран г1ишлош

очищение с 1. (по гл. очистить) 1) ц1андар 2) тилор 2. (по гл. очиститься) ц1андалар

очки мн. куьзганаш; носить ~и - куьзганаш лело; ходить в ~ах - куьзганаш а доьхкина лела; надеть ~и - куьзганаш дохка; читать в ~ах - куьзганаш а доьхкина еша; смотреть сквозь розовые ~и - генара хьежа

очко с 1) (в играх, спорте) очко (хьуьнар толаран барам); выиграть (или проиграть) по ~ам - очокийн алсаллнаийца тола (эша); набрать столько-то ~ов - оццул очокаш яха 2) (на игральной кости, карте) б1аьрг 3) (карточная игра) очко, ткъе цхьаъ 4) полигр. хьаьрк 5) тех. (отверстие) 1уьрг ; втирать ~и – б1аьрг тило

очковтиратель м разг. моттарг1анча

очковтирательство с разг. моттарг1анаш лелор

очковый 1, -ая, -ое: ~ая змея - кад-б1аьргаш долу лаьхьа

очковый 2, -ая, -ое очкон; ~ая система - очокийн система

очнуться сов. 1) (проснуться) самадала; ~ ото сна - набарх самадала 2) (опомниться, прийти в себя) меттадан; ~ после обморока - дог к1адделлачуьра меттаван

очный, -ая, -ое б1аьрга хьалха, б1аьрахьалха; ~ое обучение – б1аьрахьалха дешар; ~ая ставка - дуьхь-дуьхьал xloттop

очумелый, ая, -ое прост. хьерадаьлла

очуметь сов. прост. хьерадала

очутиться сов. хила, нисдала; ~ в незнакомом месте - евзаш йоцчу метте нисвала

очухаться сов. прост. меттадан

ош

ошалеть сов. разг. хьердала

ошарашивать несов., ошарашить сов., кого, разг. цецдаккха

ошейник м кочатосург; собачий ~ - ж1аьлина кочатосург

ошеломительный, -ая, -ое цецдоккху, инзардоккху; ~ое известие- цецвоккху хаам

ошеломить сов., ошеломлять несов., кого цецдаккха, инзардаккха; ~ кого-л. вопросом - хаттар дарца цхьаъ цецваккха

ошеломляющий, -ая, -ее цецвоккху, иизарвоккху; ~ успех - цецвоккху кхиам

ошельмовать сов., кого-что, разг. сий дайа, сийсаздаккха, юьхь1аржах1отто

ошибаться несов., ошибиться сов., в ком-чём и без доп. г1алатдала; ~ в расчётах - хьесапашкахь г1алатвала

ошибка ж г1алат; исправить ~ку- г1алат нисдан; писать без ~ок – г1алаташ доцуш яздан; судебная ~ка -суьдан г1алат

ошибочный, -ая, -ое г1алате, харцхьара; ~ое решение- харцхьара сацам

ошпарить сов., кого-что тоха; ~ кого-л. кипятком - ихьанна ц1ийдина хи тоха

ошпариться сов.: ~ кипятком – ц1ийдинчу хе ваго

оштрафовать сов., кого-что г1уда тоха; штраф тоха

оштукатурить сов., что штукатурка ян (помазать глиной); [поппар] хьаха; ~ стены - пенашна штукатурка ян

ощ

ощениться сов. дахка

ощетинить сов. разг., кого-что дуса

ощетиниться сов. разг. дусадала

ощипать сов., ощипывать несов., что мустдан; ~ перья - месаш мустъян

ощупать сов., ощупывать несов., кого-что куьг 1отта (или хьакха); ~ опухоль- доьстанах куьг 1отта

ощупь ж: на ~ куьйган эшарца; определить опухоль на ~ - куьг хьаькхна доьстана билгалдаккха; идти на ~ - коган эшарехь эха

ощупью нареч. куьйган эшарехь; (ощупывая ногой) коган эшарехь

ощутимый, -ая, -ое, ощутительный, -ая, -ое 1) (чувствительный) дикка, хаалуш долу; ощутимый холод - дикка шело 2) (значительный) дикк, лараме; ощутительные успехи - дикка кхиамаш

ощутить сов., ощущать несов., кого-что 1) (почувствовать) хаадала; ~ холод- шело хааяла 2) перен. (заметить) хаадала; (понять, познать) хама хаа, лан, довза; ~ свободу – парг1ато хааяла; ~ горе - гlaйгlaнан хама хаа

ощущаться несов. хаадала, хаалуш хила

ощущение с 1) филос. хаадалар 2) (чувство) хаар, деган хаам, довзар; ~ радости - дика хетар; неприятное ~ - вон хетар

оя

оягниться сов. дахка, 1охарий дан

ояловеть сов. 1ахардиса