Тептар:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/П

П

па

• пава ж sten t́aus

• павлин м зоол. t́aus

• павлиний, -ья, -ье t́ausan; ~ хвост – t́ausan ćoga

• паводок м hi t́edalar, hi destar

• паводковый, -ая, -ое хи т1едаларан; ~ая комиссия = хи т1едаларан комисси

• павший, -ая, -ее доьжна, делла, х1аллакьхилла

• пагода ж пагода, къубба

• пагубный, -ая, -ое х1аллакьхуьлу; ~ые последствия – х1аллакьхуьлу т1аьхьенаш; ~о (нареч.) отразиться на чём-л.- х1аллакдеш т1е1аткъам хила

• падалица ж (опавшие плоды) охьадоьжнарг

• падаль ж елла х1ума

• падать несов. 1) (валиться) херца, охьаэга; (о человеке) тж. охьаветтавала; забор ~ет- керт хаьрца 2) (о листьях, плодах) [охьа]эга, охьакхета 3) (об атмосферных осадках) дилла, делха, дан; снег ~ет- ло дог1у 4) (дохнуть - о скоте) [кхетта] дала 5) (выпадать, лезть) охьаэга, д1адовла; волосы ~ют - месаш д1айовлу 6) (уменьшаться) охьадала; (напр. об уровне воды) чудожа; температура ~ет - дагар охьадолу; цены ~ют - мехаш охьабуьйлу; летом вода в реке ~ет- аьхка хи чудужу 7) на кого-что (о свете и т. п.) дижа, кхета; тень ~ет на землю - 1индаг1 дуьжу лаьтта 8) на кого-что, перен. т1едаха, 1оттадала; на него ~ет подозрение - шеко цунна тleйогly; все заботы ~ют на него - ерриг г1айг1а цунна т1е южу; ~ть духом - дог доха; ~ть в обморок - дог к1аддала

• падеж м грам. дожар

• падёж м [кхетта] далар

• падежный, -ая, -ое дожаран; ~ое окончание - дожаран чаккхе

• падение с 1) охьакхетар; (о многих) охьаэгар; ~ камней - т1улгаш охьаэгар; ~ с лошади - говра т1ера охьакхетар 2) (снижение) охьадалар (температуры, цены); чудожар (воды); ~ цен - мехаш охьабийлар; ~ уровня воды - хи чудожар 3) (прекращение существования, сопротивления) дожар; ~ крепости – гlaп йожар 4) перен. сий дар, дакъазадалар, сийсаздалар, сий доцчу далар; дойти до полного падения - дукхе-дукха дакъазавала

• падишах м паччахь

• падкий, -ая, -ое т1ера [долу], чухьаьдда [долу], саьхьара [волу]; он падок до сладкого - мерзачу х1уманна дукха т1ера ву иза; он падок на деньги - ахчанна т1ера ву иза

• падучий, -ая, -ее: ~ая болезнь, тж. в знач. сущ. ~ая ж уст. моха йог1у[рг] (или лазар дог1у[рг])

• падчерица ж меран йо1 (дочь мужа); зудчун йо1 (дочь жены)

• паевой, -ая, -ое пайн; ~ взнос - пай, дакъа

• паёк м паёк, барам; месячный ~ - беттан паёк

• паз м (выемка) паз, венза, хир, харш, кеп; выбрать (или сделать) ~ - паз (или кеп) яккха

• пазуха ж 1) чет, че; положить за ~у - че долла 2) анат. Герб; лобные ~и - хьаж юккъера Гербнаш; из-за ~и - четара; держать камень за ~ой - четахь (или чехь) т1улг лело

• пай м пай, дакъа; вступительный ~ - декъавоьду пай; внести ~ - пай д1аяла

• пайка ж 1. (действие) латор 2. (место, где запаяно) латор, латийна меттиг

• пайщик м, ~ца ж пайхо, декъашхо

• пакгауз м пакгауз

• пакет м 1) (свёрток) пакет; завернуть книги в два ~а - книгаш шина пакета юккъе хьарчо 2) (кулёк) пакет, т1оьрмиг; положить хлеб в ~ - бепиг т1оьрмиг чу дилла 3) (официальное письмо) пакет; отправить ~ - пакет д1аяхьийта; индивидуальный [перевязочный] ~ - чов йоьхку пакет

• пакля ж даххаш

• паковать несов., что д1ахьарчо

• пакостить несов. разг. 1) что (портить) талхо; ~ работу- болх талхо 2) кому (делать неприятности) цатам (или хьовзам) баккха; ~ соседу - лулахочунна хьовзам баккха

• пакостный, -ая, -ое разг. боьха

• пакость ж разг. боьха х1ума; делать ~и - боьха х1уманаш дан; говорить ~и - боьха х1уманаш дийца

• пакт м пакт ; ~ о ненападении - т1ецалатаран пакт

• палас м палс

• палата ж 1) (помещение) палата; больничная ~а - лазартни 2) мн. ~ы уст. (дворец) г1аланаш; царские ~ы - паччахьан г1аланаш 3) (высшее законодательное учреждение) палата; Книжная ~ -Книгийн палата; Торговая ~а- Механ палата; у него ума ~а - хьекъалан лам бу иза

• палатка ж 1) четар; разбить ~у - четар дог1а 2) (ларёк) туька, палатка; овощная ~а - хасстоьмийн туька

• палаточный, -ая, -ое четаран; ~ городок - четарийн г1ала

• палач м чалтач

• палаш м палаш, тур

• палевый, -ая, -ое таь1на-ц1ен-можа

• палёный, -ая, -ое мерцина, чахчийна; пахнет ~ым- (сущ.) марцаран хьожа йог1у

• палеонтология ж палеонтологи

• палец м п1елг; большой ~ - нана п1елг; указательный ~ - хьажр п1елг; средний ~ -юккъера п1елг; безымянный ~-маза (или ц1е йоцу) п1елг; знать как свой пять пальцев - шен пхи п1елг санна довза; обвести кого-л. вокруг пальца - цхьаъ левеш лело; ему пальца в рот не клади - ча тешийла шех-м; смотреть на что-л. сквозь пальцы -цхьа х1ума ца гучуха дита (или 1ан); ~ (или пальцем) о ~ не ударит, пальцем не шевельнёт- п1елг д1а ца туху; можно по пальцам пересчитать - п1елгашца а ягарлур ю

• палисадник м беш

• палитра ж палитра, у

• палить 1 несов. 1) кого-что (опаливать) марца; ~ть гуся - г1аз марца 2) что (быть слишком горячим) даго; утюг ~т бельё - итуно бедар ягайо 3) кого-что и без доп. (обдавать зноем) йовхо схьаетта; солнце ~т - мааьлхо йовхо схьаетта; солнце ~т голову - мааьлхо корта багабо

• палить 2 несов. разг. (стрелять) детта, кхийса; ~ из пушек - яккхий тоьпаш кхийса

• палица ж чхьонкар

• палка ж г1аж; делать что-л. из-под ~и - цхьа х1ума ца ваьлла дан; ~ о двух концах - г1ожан а ши юьхьиг хуьлу; вставлять ~и в колёса - новкъа коьллаш тийса

• паломник м (странствующий богомолец) зияртхо; (мусульманин, посетивший Мекку и Медину) хьаьжа, мух1ажар; ~ца ж зияртхо

• паломничество с 1) зиярт дар; (посещение Мекки и Медины) Хьаьжц1а вахар 2) перен. (путешествие) дахар, [хьажа] вахар (или эхар)

• палочка ж 1) уменьш. от палка г1аж; барабанные ~и - вота туху г1ожмаш 2) мед. (бацилла) бактери

• палочный, -ая, -ое г1ожан; ~ые удары - г1ожмаш еттар; ~ая дисциплина - г1ожан низам

• палуба ж палуба ; верхняя ~ - лакхара палуба; нижняя ~ - лахара палуба

• пальба ж разг. еттар, кхийсар

• пальма ж пальма ; финиковая ~ - хурманийн пальма; ~ первенства - хьалхе яккхаран совг1ат

• пальто с нескл. пальто; ходить в ~, носить ~ пальто - юьйхина лела

• пальчик м уменьш. от палец жима п1елган (или т1елган) цуьрг; мальчик с ~ фольк. - буьйдолг-бер

• палящий, -ая, -ее догу, дагаден; ~ие лучи солнца - маьлхан вагавен з1енарш

• памфлет м памфлет

• памятка ж дагалацам

• памятливый, -ая, -ое разг. диц ца лун

• памятник м I) в разн. знач. эсалла, памятник, х1оллам; ~ Пушкину - Пушкинна х1оллам; ~и письменности - йозанан памятникаш; 2) (на кладбище) чурт

• памятный, -ая, -ое 1) (незабываемый) дицлур (или дицлуш) доцу; ~ое событие - дицлур доцу х1ума 2) (дареный) безамна делла, безаман, дагалацаман; ~ый подарок - безамна делла совг1ат, ~ая книжка -дагалацаман книжка

• память ж эс, диццадалар; зрительная ~ть - б1аьра эс; говорить на ~ть (без текста)- дагахь дийца; выучить на ~ть - дагахь 1амо; подарить на ~ть - совг1атна дала; прийти на ~ть- дагадан; хранить в ~ти - диц ца дан; лежать без ~ти - кхетам чохь воцуш илла; быть без ~ти от кого-л. - цхьаъ дагадоьхна вала валла; любить без ~ти - шен сил дукха деза; в ~ть о чём-л. - цхьана х1уманан безамна; ~ти кого-л. - цхьаьннан безамна

• пан м пан, эла; либо ~, либо пропал погов. - я дерриг а хир, я долчух а ваьр; я лер я вуьсур

• пан= «цхьа х1ума дийнна чулоцуш» боху маь!1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: панамериканский -ерригамерикин

• панама ж панама

• панегирик м панегирик, хастор

• панель ж — пенела. англ. Panel - нох. Пенела, на чеченском дословно означает "пенела" - от стены. Нхчийн маттахь пен - стена, бохучу дешах схьадаьлла ду пенела бохуш долу дош.

• панельный, -ая, -ое пенелан; ~ дом - пенелан ц1а

• панибратский, -ая, -ое разг. эвхьаза

• панибратство с разг. эвхьазло

• паника ж дохар; впасть в ~у доха; наводить на кого-л. ~у - цхьаъ вбхо

• паникёр м разг. паникёр, вухург, воьхнарг

• паникёрша ж разг. юхург, йоьхнарг

• паниковать несов, разг. доха

• панихида ж церк. докъан ламаз; гражданская ~ - тезет

• панический, -ая, -ое доьхна; ~ страх - доьхна тесна кхерам

• панно с нескл. панно; (часть стены) тж. сурт

• панорама ж 1) (вид) сурт; ~ города - г1алин сурт 2) (картина) панорама, сурт 3) (оптический прибор у орудия) турмал

• панорамный, -ая, -ое панорамин; ~ кинотеатр - панорамин кинотеатр

• пансион м в разн. знач. пансион

• пансионат м пансионат

• панталык м: сбить кого-л. с ~у - цхьаъ вохо, тило; сбиться с ~у - воха, тила

• пантеизм м пантеизм

• пантеон м пантеон

• пантера ж пантера (экха)

• пантомима ж пантомима

• панты мн. сен ма1аш

• панцирный, -ая, -ое 1) (о доспехах) г1ог1ан; ~ая рубаха - г1ог1ан коч 2) (о животных) уьнан

• панцирь м 1) ист. (доспехи) гlaгl 2) зоол. у; черепаший ~ - уьнт1епхьидан у

• папа 1 м (отец) дада

• папа 2 м (римский) папа (католикийн килсан корта, мозг1ар)

• папаха ж [холхазан] куй; серая ~ - чола куй

• папироса ж цигаьрка; курить ~ы - цигаьркаш ийза

• папиросный, -ая, -ое цигаьркан; ~ая бумага - дуткъа кехат

• папирус м папирус

• папка ж папка; ~ для бумаг- кехаташ леладен папка

папоротник м чураш; чёрный ~ - чхьор

• пар 1 м 1) 1аь; превращение воды в ~ - хи 1аьнаре дерзар; готовить что-л. на ~у - 1аьнар т1ехь цхьа х1ума кечъян 2) мн. ~ы (испарения) 1аьнарш; поддать ~у а) 1аь хеца; б) ницкъ баийта; на всех ~ах (мчаться, бежать) ма-кхуьъу чехка

• пар 2 м с.-х. Iaxap-латта; земля под ~ом - 1ахар-латта

• пара ж 1) (два однородных предмета) шиъ; ~ сапог- ши этка 2) разг. (две штуки) ши [х1ума]; ~ яблок- ши 1аж 3) (запряжка) ши говр; ездить на паре - ши говр йоьжна лела 4)(двое) пара, шиъ; танцующая ~ - хелхадалу шиъ; супружеская ~ - мар-зудий; он ей не ~ - иза цуьнца ца тов; идти ~ми - шишша д1аэха; два сапога ~ погов. - дала ма-лоьхху цхьанакхетта ши стаг

• парабола ж мат. парабола

• параграф м параграф

• парад м парад; военный ~ -б1ахойн парад; физкультурный ~ - физкультурин парад; принимать ~ -парад схьаэца; командовать ~ом - парада т1ехь куьйгалла дан; быть при полном ~е - ц1а ваха ц1естан пхьар санна кечвелла хила

• парадигма ж грам. парадигма

• парадный, -ая, -ое 1) (праздничный) парадан; ~ая форма - парадан форма 2) (главный—о входе) чувоьду, ~ая дверь, ~ое (в знач. сущ. с) - чувоьду не1

• парадокс м парадокс, б1останалла

• парадоксальный, -ая, -ое парадоксан, б1останаллин; ~ случай - парадоксан х1ума

• паразит м 1) биол. паразит 2) перен. (тунеядец) къадуург, жуккар

• паразитизм м (тунеядство) паразитизм, къа даар, нехан къинах дахар

• парализованный, -ая, -ое энаша лаьцнарг

• парализовать сов. и несов., кого-что 1) энаша лаца; у него парализована правая рука - цуьнан аьтту куьг энаша лаьцна 2) перен. совцо; ~ силы врага - мостаг1чун ницкъаш совцо

• паралич м энаша лацар, паралич; ~ ноги - ког энаша лацар

• параллелепипед м мат. параллелепипед

• параллелограмм м мат. параллелограмм

• параллель ж 1) мат. параллель 2) геогр. параллель 3) перен. (сравнение) тералла; провести ~ между чем-л. - цхьана х1уманийн тераллаш юста

• параллельный, -ая, -ое параллельни; ~ые линии - параллельни сизаш; ~ые улицы- параллельни урамаш; проводить исследования ~о (нареч.) - параллельни талламаш бан; ~ые брусья спорт.- гимнастикин хьокхий; ~ое соединение эл. параллельни цхьаьнатасар*

• параметр м параметр

• паранджа ж паранжа

• парапет м парапет, керт

• парафин м парафин

• парафиновый, -ая, -ое парафинан

• парашют м четар, парашют; прыгать с ~ом - четарца чуэккха

• парашютизм м парашютизм, парашютан спорт

• парашютист м, ~ка ж парашютист, парашютхо

• парашютный, -ая, -ое парашютан; ~ый спорт - парашютан спорт; ~ый десант- парашютан десант; ~ая вышка -парашютан чардакх

• парение с (по гл. парить) мотт лацар

• парень м разг. жима стаг, к1ант-стаг

• пари с нескл. хьашлаг1а; держать ~, заключить ~ - хьашлаг1а йилла; выиграть ~ - хьашлаг1а йиллина даккха

• парик м куьцамесаш

• парикмахер м маспхьархо

• парикмахерская ж маспхьаре

• парировать сов. и несов., что юхатоха; ~ удар - тохар юхатоха

• паритет м паритет

• паритетный, -ая, -ое юр. паритете; на ~ых началах - паритете долуш

• парить 1 несов. 1) что (варить на пару, обрабатывать паром) 1аьнарца кхехко (или ц1ийдан); (уничтожать паром) 1аьнарца дайа 2) кого (в бане) девзиг детта 3) безл. 1аь яла, тов хьийза, парит, наверное, будет дождь - тов хьийзайо, схьахетарехь, дог1а дог1ур ду

• парить 2 несов., что, с.-х. laxap дита

• парить несов. мотт лаца; орёл парит высоко в небе - лаккха стигалахь мотт лоьцу аьрзуно; ~ в облаках а) мархашлахь мотт лаца; б) перен. ойла акхаяла

• париться несов. 1) (в бане) нораца 1аь етта (банехь) 2) разг. (изнемогать от жары) хьацаран к1ур хила

• парк 1 м беш; разбить ~ беш ен; ~ культуры и отдыха - культуран а, сада1аран а беш

• парк 2 м (совокупность транспортных средств, машин; место стоянки и ремонта) парк; тракторный ~ страны- мехкан тракторийн парк; автобусный ~ - автобусийн парк

• паркет м аннаш

• паркетный, -ая, -ое аннех; ~ пол - аннех цlенкъа

• парламент м — пхьарле

• парламентаризм м — пхьарлена

• парламентарий м — пхьарленхо

• парламентёр м — пхьарлехо

• парламентский, -ая, -ое — пхьарленан; ~ие выборы - пхьарленан харжамаш

• парник м парник

• парниковый, -ая, -ое парникийн; ~ые огурцы - парникийн наьрсаш

• парной, -ая, -ое: ~ое молоко - керла яьккхина шура; ~ое мясо - керла даьккхнна жижиг

• парнокопытный, -ая, -ое 1.: ~ое животНое- шалго берг йолу дийнат 2. в знач. сущ. ~ые мн. зоол.- шалго бергаш ерш

• парный, -ая, -ое 1) накъост волу; ~ый сапог - накъост йолу этка 2) (об упряжке) ши говр южу 3) (расположенный попарно) шалха; ~ые листья бот.- шалха г1аш 4) (производимый парой): ~ая игра спорт.- шиъ ловзу ловзар; ~ое катание спорт.- шиъ цхьаьна хахкадалар; ~ое копыто - шалго берг

• паро= «1аьнаран» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: парогенератор - 1аьнаран генератор; пароотводный - 1аь д1ахоьцу

• паровоз м ц1ерпошт, ц1ермашен

• паровой, -ая, -ое 1 1) тех. 1аьнаран; ~ой двигатель - 1аьнаран двигатель; ~ое отопление - 1аьнаран йохйойла 2) (приготовленные на пару) 1аьнарехь кечдина; ~ые котлеты - 1аьнарехь кечйина котлеташ

• паровой 2, -ая, -ое с.-х. laxap долу; ~ая грядка - laxap хас; ~ое поле - laxap латта

• пародия ж белам, пароди; ~ на роман - романан пароди

• пароконный, -ая, -ое ши говр южу; ~ плуг- ши говр южу гота

• пароль м — ишар

• паром м бурам; переправиться через реку на ~е - бурам т1ехь хил дехьавала

• паромный, -ая, -ое: ~ая переправа - бурамца дехьавалар

• паромщик м бурамча

• парообразный, -ая, -ое 1аьнаран кепара; ~ое состояние - 1аьнаран кепара хьал

• пароотводный, -ая, -ое: ~ая труба тех. - 1аь д1ахоьцу бирг1а

• пароход м ц1еркема; ехать ~ом (или на ~е) ц1еркеманахь ваха

• пароходный, -ая, -ое ц1еркеманан; ~ое сообщение – ц1еркеманан некъ

• пароходство с 1) (движение) хикеманаш лелар 2) (учреждение) хикеманалла

• парочка ж разг. шиъ; (о влюблённых) дезаделла шиъ

• парта ж парта; сидеть за ~ой а) парти т1ехь хевшина 1ан б) (учиться) парти т1ехь 1ан; сесть за ~у (начать учиться) деша волавала

• партактив м партактив

• партбилет м партбилет

• партбюро с нескл. партбюро; секретарь ~ - партбюрон секретарь

• партвзносы мн. партвзносаш

• партвзыскание с партта1зар

• партгруппа ж партгруппа

• партер м (в театре) партер

• партиец м разг. партераниг

• партизан м партизан

• партизанить несов. разг. партизан лела

• партизанский, -ая, -ое партизанийн; ~ий отряд - партизанийн тоба; ~ое движение - партизанийн болам

• партийность ж (принадлежность к партии) партехь хилар

• партийный, -ая, -ое 1.партин; на ~ой работе - партин балхахь 2. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж партераниг

• партитура ж муз. партитура

• партия ж 1) (политическая организация) партии 2) (группа лиц) тоба; геологическая изыскательская ~я –маь1данаш лоьху геологийн тоба 3) (количество чего-л.) жут, туп, оьла, парти; поступила ~я товара - товарийн жут кхаьчна 4) (в игре) бал; сыграть ~ю в шахматы - шахматех цхьа бал баккха 5) (часть музыкального произведения)

• парти; ~я скрипки – ч1оьндарган парти

• партконференция ж партконференци

• партнёр м, ~ша ж декъашхо, накъост, партнёр

• парторганизация ж (партийная организация) парторганизаци

• партработа ж партболх

• партработник м партбелхахо

• партсобрание с партгулам

• партсъёзд м партсъезд

• парус м гата, парус; поднять ~а - гата хьалаайа; убрать ~а - гатанаш д1адаха; идти под ~ом - гата хьалаайина даха; нестись на всех ~ах - хицхкаделла (или накъ ма-кхоччу) даха

• парусина ж гата

• парусиновый, -ая, -ое гатанан; ~ые брюки - гатанан хеча

• парусник м гатанан кема

• парусный, -ая, -ое гатанан; ~ое судно - гатанан кема

• парфюмерия ж собир. парфюмери

• парфюмерный, -ая, -ое парфюмерин; ~ магазин - парфюмерин туька

• парча ж махмар, ездари

• парчовый, -ая, -ая махмаран; ~ое одеяние - махмаран духар

• парша ж чераш

• паршивый, -ая, -ое 1) (покрытый паршой) чераш даьлла, гирзаш даьлла 2) перен. разг. (плохой) вон, пайда боцу, йоьхна, мегар йоцу; ~ая вещь- вон х1ума; ~ое настроение - йоьхна дог-ойла; ~ая овца всё стадо портит посл.- гирзаш даьллачу жийно дерриг а жа талхадо

• пас 1 м в знач. сказ.: в таких делах я ~ - ишттачу х1уманашна со гуьнахь вац

• пас 2 м спорт. пас ; точный ~ - нийса пас

• пасека ж мазлаг1а

• пасечник м мазлаг1ча

• пасквиль м мотт тохар; грубый ~ на кого-л. - цхьанна вон мотт тохар

• пасмурный, -ая, -ое 1) кхоьлина; ~ый день - кхоьлина де 2) перен. (невесёлый) кхоьлина; ~ое лицо - кхоьлина юьхь

• пасовать 1 несов. 1) (в картах) кжъаравала 2) перед кем-чем и без доп., перен. юхавала; ~ перед трудностями -халонашна хьалха юхавала

• пасовать 2 несов. спорт. буьрка д1аялар

• паспорт м в разн. знач. паспорт; прописать ~ в милиции - паспорт милицехь д1аяздан; ~ машины - машинан паспорт

• паспортный, -ая, -ое паспортан; ~ый стол - паспортан стол; ~ая система - паспортийн система

• пассаж м 1) (магазин) пассаж 2) муз. пассаж

• пассажир м, ~ка ж пассажир

• пассажирский, -ая, -ое пассажирийн; ~ поезд - пассажирийн ц1ерпошт

• пассив м 1) фин. пассив, декхарш 2) грам. пассив, 1аткъаман саттам

• пассивность ж парталалла

• пассивный, -ая, -ое партал; ~ человек - партал стаг

• паста ж паста ; зубная ~ - цергийн паста

• пастбище с дежийла; дишни уст.; культурные ~а - оьзда дежийлаш; выгонять скот на ~е - даьхний дажа аралахка

• пастеризация ж ц1ийяр, пастеризаци

• пастеризовать сов. и несов., что ц1ийдан, пастеризаци ян

• пасти несов., кого дажо; ~ гусей -г1езаш яжо

• пастила ж пастила

• пастись несов. дажа; коровы пасутся за рекой -хил дехьахь дежа хьелий

• пастух м 1у

• пастуший -ья, -ье 1уьнан; ~ья сумка бот.- к1аьнзиг, потак

• пастушка ж (девочка) 1у-йо1

• пастушок м (мальчик) 1у-к1ант

• пасть 1 сов. 1)(погибнуть) дожа, дала, х1аллакьхила; ~ в бою- т1амехь летта вала 2)(быть побеждённым, свергнутым) дожа; крепость пала - г1ала йоьжна 3) перен. сий дан, сий доцчу дала, сийсаздала, дакъазадала; он низко пал в моих глазах - суна хьалха чloгla сий дайна цуьнан 4) поэт. (опуститься) дан, дилла; на землю пал туман - лаьтта дохк деана

• пасть 2 ж (рот) бага

• пастьба ж дажор

• пасха ж 1) рел. (праздник) марха досту де 2) (кушанье) топ

• пасынковать сов. и несов., что, с.-х. кхада

• пасынок м 1) меран к1ант (сын мужа); зудчун к1ант (сын жены) 2) с.-х. [сов] га, [сов] марг1ал

• пасьянс м пасьянс ; раскладывать ~ - пасьянс д1аяржо

• патент м патент; получить ~ на изобретение- кхолларан патент эца

• патентный, -ая, -ое патентан; ~ое бюро - патентан бюро

• патентованный, -ая, -ое: ~ое средство - патент йолу г1ирс

• патентовать несов., что: ~ изобретение - кхоьллинарг патент ян

• патетический, -ая, -ое шовкъе

• патефон м патефон

• патока ж патока

• патологический, -ая, -ое патологин; ~ое явление - патологин хилам

• патология ж мед. патологи

• патриарх м 1) (старейшина) воккхаха 2) (высшее духовное лицо) патриарх

• партриархальный, -ая, -ое патриархальни, мацахлера; ~ые обычаи - мацахлера 1адаташ; ~ый строй - патриархальни д1ах1оттам

• патриархат м ист. патриархат

• патриот м патриот; ~ своего города - шен г1алин патриот

• патриотизм м патриоталла

• патриотический, -ая, -ое патриоталлин; ~ долг - патриоталлин декхар

• патрон 1 м 1) воен. патарма 2) тех. т1екъовлург

• патрон 2 м (хозяин, начальник) патрон, да

• патрон 3 м см. патронка

• патронка ж (образец выкройки) бустам

• патронташ м гlaп

• патрулирование с ха дар; воен. г1аролла дар

• патрулировать несов., что и без доп. ха дан; воен. г1аролла дан

• патруль м патруль, ха, г1арол; милицейский ~ - милицин патруль

• патрульный, -ая, -ое 1. патрулан, хен, г1аролан, ха ден; ~ автомобиль- патрулан автомобиль; ~ самолёт - г1аролан кема 2. в знач. сущ. м хехо, г1арол

• пауза ж сацанг1а; муз. тж. сацар

• паук м гезг

• паутина ж гезгмаша; (летающая осенью) сеалар

• паучий, -ья, -ье гезган

• пафос м пафос, дог иракарах1оттар; говорить с ~ом - дог иракарах1оьттина къамел дан

• пах м анат. чож

• паханый, -ая -ое аьхна; ~ое поле - аьхна аре

• пахарь м ахархо

• пахать несов., что и без доп. аха

• пахнуть несов. 1) хьожа эха (или кхета); цветы хорошо ~ут - зезагех хаза хьожа йог1у 2) перен.(ощущаться) хьожа ян; ~ет порохом - молханан хьожа йог1у

• пахнуть сов., чем, разг. (подуть) хьакха; (потянуть — о запахе) хьожа етта; ~ло холодом - шело хьаькхира

• паховой, -ая, -ое: ~ая грыжа - чожан дестар

• пахота ж. 1. (действие) ахар 2. (вспаханное поле) охана

• пахотный, -ая, -ое оху; ~ая земля - оху латта; ~ое поле - оху аре

• пахта ж шар

• пахтанье с даьтта даккхар

• пахтать несов., что даьтта даккха

• пахучий, -ая, -ее хьожа йог1у; ~ее мыло - хьожа йог1у саба

• пациент м, ~ка ж пациент, лазархо

• пацифизм м пацифизм

• пацифист м, ~ка ж пацифист

• паче уст.: тем ~ мелхо а; ~ чаяния - дагахь а доцуш

• пачка ж 1) туп, ботт; ~ папирос - цигаьркийн ботт 2) (юбка балерины) пачка

• пачкать несов., кого-что чем 1) бехдан, дуза; (краской) т1едала 2) перен. (позорить) бехдан; руки ~ не хочется -куьйгаш бехдан ца лаьа

• пачкаться несов. 1) бехдала, дуза 2) перен. бехдала

• паша м паша

• пашня ж охана; расчистить место под ~ю - оханна меттиг д1ац1анъян

• паштет м паштет

• паюсный, -ая, -ое: ~ая икра - кепа тоьхна 1ов

• паяльник м латорг

• паяльный, -ая, -ое: ~ая лампа - латаен лампа

• паяние с латор

• паясничать несов. разг. качвала, забарш лело

• паять несов., что лато; ~ ведро оловом - ведар г1елица лато

• паяц м жух1арг

пв

ПВО (противовоздушная оборона) ПВО (МЛ мох ларбандуьхьало); войска ПВО - МЛ-н сур

пе

певец м эшархо. йиш лакхархо; (исполнитель героических чеченских песен) илланча, иллиалархо, назманча

певица ж эшархо, йиш лакхархо

певучий, -ая, -ее илли олу, эшаран, дека

певчий, -ая,-ее 1.: ~ие птицы- дека олхазарш 2. в знач. сущ. ~ий м (в хоре) эшархо

пегий, -ая, -ое (о масти) т1едарчий долу, къорза (говр)

педагог м хьехархо, педагог

педагогика ж педагогика

педагогический, -ая, -ое хьехархойн, педагогически; педагогийн; ~ий институт- хьехархойн институт; ~ая работа- хьехаран болх

педаль ж т1ам, педаль; нажать [на] ~ - педаль т1ета1о; отпустить ~ - педаль д1ахеца

педальный, -ая, -ое педалан; ~ая передача - педалан таттар; ~ый автомобиль - педалан автомобиль

педант м педант, дастаме стаг

педантизм м, педантичность ж дастамалла

педантичный, -ая, -ое дастаме; ~ человек - дастаме стаг

педиатр м педиатр

педиатрия ж педиатрия

пейзаж м 1) (вид местности) пейзаж, 1алам; горный ~ - ламанан пейзаж 2) (картина) сурт, пейзаж

пейзажист м, ~ка ж пейзажист, пейзажхо

пекарня ж пурни

пекарь м пурнхо

пекло с разг. 1) (ад) жоьжахати 2) (жара) йовхо, бурко 3) перен. бурко; лезть в самое ~ -дуьххьал д1а цу бурконна юкъа г1ерта

пелена ж пардо; ~ тумана – дахкаран пардо

пеленать несов., кого-что кжкъехьарчо

пеленг м пеленг

пеленгатор м пеленгатор

пеленгация ж пеленгаци

пеленговать несов., что [пеленг] билгалъяккха, пеленгаци ян

пелёнка ж лоччар ; с ~ок - берахь дуьйна

пеликан м зоол. пеликан

пельмени мн. (ед. ~нь м) курзанаш

пемза ж аьлха

пена ж чопа; мыльная ~а - сабанан чопа; с ~ой у рта - бага чопа а йина

пенал м г1утакх

пение с йир лакхар; илли алар, назма алар; йиш лакхар; ~ птиц - олхазарийн декар

пенистый, -ая, -ое чопанан, чопа йолу; ~ое пиво - чопа йолу йий

пениться несов. чопа яла; пиво ~тся в кружке - кружки чохь йийн чопа йолу

пенка ж (на молоке) г1аймакх;снимать ~и с чего-л. - тlepa г1аймакх схьаэца

пенопласт м пенопласт

пенсионер м, ~ка ж пенсионер; персональный ~ - къасттийна пенсионер

пенсионный, -ая, -ое пенсин; ~ый возраст - пенсин хан; ~ая книжка - пенсин книжка

пенсия ж пенси; ~я по инвалидности - заь1апаллин пенси; ~я по старости - къеналлин пенси; назначить ~ю- пенси xloттo

пень м юьхк, гуьйриг; стоять как ~ - гуьйриг санна латта

пенька ж к1омал-тай

пеньковый, -ая, -ое к1омал-тен

пеня ж г1уда, пени; начислить ~ю - пени т1етоха

пенять несов., на кого-что 1иттарш ян, бехкедан; ~й на себя! - ца эли даций хьан!

пепел м чим ; обратить что-л. в ~ - цхьаъ дагийна чим бан; подняться из пепла - чим бинчуьра дендала

пепелище с кхерч ; родное ~ (родной дом) вина кхерч

пепельница ж чимтосург

пепельный, -ая, -ое (о цвете) овкъаран

первейший, -ая, -ее уггар хьалхара

первенец м прям. и перен. дуьххьарниг

первенство с хьалхе, хьалхаралла, хьалхара меттиг; завоевать ~ - хьалхара меттиг яккха; ~ мира - дуьненахь хьалхаралла

первичный, -ая, -ое 1) хьалхара, дуьххьарлера, ~ая переработка нефти - нефтан дуьххьарлера кечдар 2) (низовой) юьхьанцара, дуьххьарлера

первоапрельский, -ая, -ое: ~ая шутка - хьалхарчу апрелан забар

первобытный, -ая, -ое 1) ист. дуьххьарлера; ~ый человек -дуьххьарлера стаг 2) (вымерший) хьалхалера; ~ые животные - хьалхалера диинаташ 3) (нетронутый) хьедаза; ~ый лес - хьеяза хьун 4) перен. хьалхалера, ~ая техника - хьалхалера техника; ~ые нравы - хьалхалера амалш

первовосхождение с спорт. дуьххьара хьалавалар

первовосходитель м спорт. дуьххьара хьалаваьлларг

первогодок м дуьххьара шархо; (о животном) духхьара шо дерг

первоисточник м хьалхара хьаст

первоклассник м, ~ца ж хьалхарчу классерниг

первоклассный, -ая, -ое тоьлла, тоьлуш долу, ~ая техника - тоьлуш йолу техника

первокурсниц к м, ~ца ж хьалхарчу курсерниг

Первомай м Хьалхара май

первомайский, -ая, -ое хьалхарчу майн; ~ая демонстрация - Хьалхарчу майн демонстраци

первоначальный, -ая, -ое 1) (исходный) хьалхра, дуьххьарлера; ~ый план - дуьххьарлера план 2) (являющийся первым этапом чего-л., элементарный) юьхьанцара; ~ое обучение - юьхьанцара 1амор; ~ые сведения - юьхьанцара хаамаш

первооснова ж юьхьанцара бух

первооткрыватель м юьхь йиллинарг

первоочередной, -ая, -ое, первоочерёдный, -ая, -ое хьалхарчу мог1арера

первопричина ж коьрт[ер]а бахьана

первопуток м керла некъ; ехать по ~ку - керлачу лайн новкъа ваха

перворазрядник м, ~ца ж спорт. хьалхара разрядхо

перворазрядный, -ая, -ое хьалхарчу разрядан

первородство с дуьххьара бер дар

первосортный, -ая, -ое хьалхарчу сортера, тоьлуш долу

первостепенный, -ая, -ое хьалхарчу даржера, доккха маь1на долу; дело ~ой важности - доккха маь1на долу г1уллакх

первотёлка ж дуьхьарг

первый, -ая, -ое 1. числ. хьалхара, юьххьера; ~ый класс - хьалхара класс; в ~ые месяцы года - шеран хьалхарчу беттанашкахь; ~ого числа - хьалхарчу дийнахь; в ~ом часу - хьалхарчу сохьтехь; ~ый секретарь - хьалхара секретарь; ~ый в мире - дуьнен чохь хьалхара 2. в знач. сущ. ~ое с (первое блюдо) хьалха юург; что на ~ое?- хьалха яа х1ун ю? 3. прил. 1) (первоначальный) юьхьанцара; ~ое время - юьхьанцара хан; ~ое впечатление- юьхьанцара битам 2) (лучший) хьалхара; ~ый ученик- хьалхара дешархо

пере= приставка, обозначающая 1) направление действия - т1ехула=, дехьа=, кхечухьа, напр.: пересесть- кхечухьа хаа; 2) повторение действия - юха=, напр.: перекроить - юхадара; переиздание - юхаарахецар 3) чрезмерность в действии т1ех=, напр.: переварить - т1ехкхехко 4) преодоление- к1ел=, напр.: переспорить - къевсина к1елвита; перебороть всех - массо а охьатоха 5) множество объектов - передается многократными глаголами, напр.: переловить - схьалеца; перестрелять гусей - бедаш, топ етташ, яйа 6) деление пополам — передается лексически, напр.: переломить - кагдан 7) изменение направленности действия кхечуьнга, кхечухьа, напр : передоверить -кхечух тешна дита; переадресовать - кхечухьа хьажо 8) протекание действия во времени— передаётся лексически, напр. : перезимовать -1а даккха; 9) превращение -даккха, дан, напр. пережечь (дрова в уголь) к1ора бан;

переплавить - юхалало 10) небольшую степень действия — передается лексически., напр : перекусить- х1ума кхалла

переадресовать сов., переадресовывать несов., что кхечухьа хьажо, ~ письмо - кехат кхечухьа хьажо

перебазировать сов., кого-что кхечухьа даккха (или дахьа)

перебазироваться сов. кхечухьа дала (или даха)

перебегать несов., перебежать сов. 1) что, через что некъ хадо, дедда дехьадала; ~ на другое место- ведда кхечу метта вала; ~ [через] улицу - ведда урамал дехьа вала 2) перен. разг. (перейти на сторону врага) дада, [дедда] Картаха, мостаг1чуьнгахьа вала

перебежчик м веддарг, каравахнарг; ~ца ж еддарг, караяхнарг

перебинтовать сов., перебинтовывать несов., кого-что бинт юхаехка (или юхахьарчо); ~ ногу- когана бинт юхахьарчо

перебирать несов. 1) см. перебрать; ~ струны - мерзех (или пхенех) п1елг тийса 2) чем: быстро ~ ногами - когаш лийза; ~ пальцами (шевелить) п1елгаш хьедан

перебить сов. 1) кого (убить многих) дайа 2) что (разбить многое) дохо; ~ть посуду- пхьег1аш йохо 3) что (сломать) кагдан; ему ~ли руку - цуьнан пхьарс кагбина 4) что (взбить заново) самсадаккха; ~ть подушку- г1айба самсабаккха 5) кого-что (прервать) юкъахдаккха; ~ть говорящего- къамел дийриг юкъахваккха; ~ть покупку- юкъаиккхина эца; ~ть цену -мах бохо

перебиться сов. 1) доха, кагдала; посуда ~лась- пхьег1аш кегъелла 2) разг. (кое-как прожить, обойтись) д1аг1ерта, д1адалла

перебой м 1) (перерыв) юкъахдийлар; работа с ~оями - юкъахвуьйлуш бен болх 2) мед. лецар; ~ои в сердце- дог лецар

переболеть сов., чем цомгуш хила

перебор м п1елгаш тохар; ~ струн – мерзех п1елгаш тохар

переборка ж 1. (действие) 1) (пересмотр, сортировка) юхахьажар, харжар; ~ яблок - 1ежаш харжар 2) полигр. юхалахьор 2. (перегородка) юкъ

перебороть сов. 1) кого (в борьбе) к1елтоха, охьатоха 2) кого-что, перен. эшо, тола; ~ себя - ша эшо, ша шех тола; ~ страх - кхерам эшо, кхерамах тола

переборщить сов. разг. т1ехдала

перебраниваться несов. разг. бага леян

перебранка ж разг. бага леяр

перебрать сов. 1) что (просмотреть, рассортировать) юхалиста, юхале1а, кего; (очистить) [хоьржуш] ц1андан; ~ старые бумаги- тиша кехаташ юхалиста; ~ рис - дуга хоьржуш ц1андан 2) что (заново) юхавовшахтоха, юхавовшахтаса; ~ механизм часов - сахьтан чарх юхавовшахтаса 3) что, полигр. юхалахьо; ~ строку- мог1а юхалахьо 4) что, чего (взять лишнее) сов-[наха] эца; ~ товаров сверх нормы - шен барамал совнаха товараш эца 5) кого-что, перен. т1ехдала; ~ в уме - массо а дагалаца

перебраться сов. разг. 1) куда, через что дехьадала; ~ на другой берег- дехьа йисте дала 2) (переселиться) д1акхалха, даха; ~ на новую квартиру - керлачу петаре даха (или д1акхалха)

перебродить сов. ч1аг1дала, мустдала; вино ~ло - чаг1ар ч1аг1делла

перебросать несов. д1акхийса; кхуьйсуш кхийса (постепенно); кхийса (в несколько приёмов); ~ |все] дрова - дерриг дечиг д1акхийса

перебросить сов. 1) кого-что через что дехьакхосса; ~ мяч через забор - буьрка кертал дехьа кхосса; ~ через плечо (напр. мешок, платок) белша т1е таса 2) что через что (для переправы) тилла; ~ мост через реку - хина т1ай тиллаn3) кого-что (в другое место) кхечухьа дига; ~ войска на южный фронт - эскарш къилбехьарчу фронте дига

переброситься сов. 1) (распространиться) дехьадала; огонь ~лся на соседние дома - ц1е луларчу ц1еношка дехьаелира 2) (бросить друг другу) д1асакхосса, вовшашка кхосса; ~ться мячом - буьрка д1асакхосса

переброска ж кхечухьа дигар; ~ войск - эскарш кхечухьа дигар

перевал м 1. (действие) лам баккхар, дукъ даккхар 2. дукъ, горный ~ - ламанан дукъ

переваливаться несов. разг. (при ходьбе) техкаш лела

перевалить сов. 1) что: ~ть гору - лам баккха, дукъ даккха 2) безл. разг. (о времени, о возрасте) т1ехтила; ~ло за полночь - буьйса юкъал т1ехтилла; ему ~ло за сорок - цуьнан хан шовзткъаннал т1ехтилла

переваривать несов. см. переварить; я его не ~ю - и чувулуш вац со

переварить сов., что 1) (сварить заново) юхакхехко; ~ засахарившееся варенье- шекар хилла варени юхакхехко 2) (чересчур) т1ехкхехко; ~ яйцо - xloa т1ехкхехко 3) (усвоить при пищеварении) дег1ах дола, ахьа; ~ пищу- кхача дег1ах бола 4) перен. (усвоить) кхето; ~ прочитанное - дешнарг кхето

перевариться сов. 1) (чересчур) т1ехкхехка 2) (усвоиться при пищеварении) дег1ах дола, ахьадала

перевезти сов., кого-что 1) (в другое место) д1адахьа, д1адига 2) через что дехьадаккха; ~ через реку- хих дехьадаккха

перевернуть сов. 1) кого-что харца; (с боку на бок) ха харца; ~ страницу книги - книгин aгlo харца; ~ раненого- дархочун ха харца 2) что (опрокинуть) т1ек1елдаккха, реже берталтоха; ~ всё вверх дном - доллу х1ума т1ек1елдаккха

перевернуться сов. 1) харца; ~ться с боку на бок- aгlo харца 2) (опрокинуться) т1ек1елдала, реже берталкхета; лодка ~лась - кема т1ек1елдаьлла

перевес м (превосходство) тоьлушха хилар, г1оли хилар; ~ на нашей стороне - вай тоьлушха ду

перевесить сов. 1) что (повесить на другое место) юхаолла, ~ картину - сурт юхаолла 2) кого-что (взвесить заново) юхаоза; ~ груз - кира юхаоза 3) кого-что (превзойти весом) сов оза 4) перен. разг. (оказаться более значительным) тоьлушха хила

перевеситься сов., через что охьакхозадала, охьадаздала

перевести сов. 1) кого-что (переместить) даккха; ~ учреждение в другое здание - учреждени кхечу ц1а чу яккха; ~ кого-л. в другой класс - цхьаъ кхечу классе ваккха 2) кого через что (помочь перейти) дехьадаккха; ~ слепого через улицу- б1аьрзениг урамах дехьаваккха 3) что (переслать) [д1а]дахьийта; ~ деньги по почте- ахча поштехула д1адахьийта 4) что (на другой язык) гоч дан; (устно) тж. талмажалла дан; ~ с русского языка на чеченский -оьрсийн маттера нохчийн матте гоч дан 5) что, разг. (израсходовать) дайа ; ~ дух, ~ дыхание - са даккха; ~ взгляд (или взор) с кого-чего на кого-что - цхьаьнгара кхечуьнга хьажа

перевестись сов. 1) (куда-л. ) кхечухьа даха; он перевёлся на другую работу- иза кхечухьа балха вахна 2) разг. (исчезнуть) xly дан, д1адала

перевидать сов., кого-что, разг. дукха ган; много я ~л на своём веку- сайн оьмарехь дукха х1уманаш гина суна

перевод м I. (действие) 1) даккхар 2) (через что) дехьадаккхар 3) (пересылка) дахьийтар 4) (на другой язык) гоч дар; (устный) тж. талмажалла [дар] 5) разг. (бесполезная трата) дайар; это только ~ денег -иза ахча дайар бен х1ума дац 2. (почтовое отправление) перевод, дахьийтар 3. (переведенный текст) гоч[динарг]

переводить несов. см. перевести; не ~ дыхания - са ца доккхуш

переводной, -ая, -ое: ~ые картинки - тlepa схьаэцна суьрташ (или гоч дина суьрташ)

переводный, -ая, -ое 1) (с языка на язык) гоч дина, ~ая литература -гоч йина литература 2) (для почтового перевода) переводан; ~ый бланк - переводан бланк

переводчик м, ~ца ж гочдархо; (устный) тж. талмаж

перевоз м. 1) см. перевозка; 2) (место переправы) дехьадолийла

перевозка ж 1) (на другое место) д1адахьар, д1асакхехьар; ~ грузов - киранаш д1асакхехьар 2) (через что) дехьадаккхар

перевозочный, -ая, -ое д1асакхехьаран; ~ые средства - д1асакхехьаран г1ирсаш

перевозчик м, ~ца ж. дехьадаккхархо, д1асакхехьархо

переволноваться сов. карзахдала, доьхна хьовза

перевооружение с герз хийцар

перевооружить сов., кого-что герз хийца; ~ армию - эскаран герз хийца

перевооружиться герз хийца

перевоплотиться сов., перевоплощаться несов. кхечу амате дерза; артист совершенно перевоплотился в этой роли - оцу ролехь артист ц1енна кхечу амате вирзинера

перевоплощение с кхечу амате верзар

переворот м т1ек1елтохар, хийцам бар; государственный ~ - пачхьалкхехь хийцам бар; ~ в науке - 1илманехь хийцам бар

перевоспитание с кхетор, [кхетош] кхиор

перевоспитать сов., кого кхето, [кхетош] кхио

перевоспитаться сов. кхета, [кхеташ] кхиа

переврать сов., что, разг. - аьшпаш (или пуьчаш) ботта

перевыборный, -ая, -ое юхахаржамийн; ~ое собрание - юхахаржамийн гулам

перевыборы мн. юхахаржамаш

перевыбрать сов., кого-что юхахаржа

перевыполнение с т1ехкхочушдар; ~ плана - план т1ехкхочушъяр

перевыполнить сов., перевыполнять несов. что т1ехкхочушдан

перевязать сов. 1) кого-что (наложить повязку, обвязать) [д1а]дехка; ~ pанy- чов д1аехка; ~ корзину- тускар д1адехка 2) что (завязать иначе) юхадехка; ~ шарф- шарф юхаехка 3) что (связать заново, напр., на спицах) юхадан, юхадуца; ~ чулок - пазат юхаюца

перевязка ж 1.(действие) [д1а]дехкар; ~ раны - чов ехкар 2.(повязка) йоьхкург

перевязочный, -ая, -ое 1) чов йоьхку; ~ые средства - чов йоьхку г1ирсаш 2) в знач. сущ. ~ая ж чов йоьхкийла

перевязь ж доьхка; больная рука на ~и - лозу куьг доьхкарах дихкина ду

перегар м разг. дагap

перегиб м 1) (линия сгиба) саттор, саттар 2) перен. (крайность) т1ехдалар

переглядываться несов., переглянуться сов. вовшийн б1аьрхьажа

перегнать сов. 1) кого-что, перен. тж. (обогнать) хьалхадала, ~ всадника - беречул хьалхавала 2) кого-что (на другое место) [лаьллина] кхечухьа лахка, дига; ~ скот за Терек - даьхний Теркал дехьа лахка 3) что (переработать) чекхдаккха; ~ молоко – Шура чекхъяккха

перегнивать несов., перегнить сов., дах-каделла д1адала, дахкадала

перегной м хьена латта

перегнойный, -ая, -ое: ~ая почва хьена латта

перегнуть сов. 1) что (согнуть) сатто; ~ лист бумаги пополам - кехат юккъешхула сатто 2) перен. (не знать меры) т1ехдала ; ~ палку- т1ехдала

перегнуться сов. сатта; ~ пополам - юккъешхула сатта; ~ через перила - перила т1ехула сатта

переговариваться несов., с кем дистхила, къамел дан

переговорить сов, с кем о чей къамел дан; ~ по телефону- телефон чухула къамел дан

переговорный, -ая, -ое: ~ пункт – з1е туху пункт

переговоры мн. дагадовлар; вести ~ о перемирии - машар хьокъехь дагадовла

перегон м 1. (действие) кхечухьа лахкар (или дигар) 2. (расстояние) юкъ

перегонка ж хим. чекхдаккхар

перегорать несов., перегореть сов. 1) дага; лампочка перегорела - чиркх баьгна 2) (сгнить) дахкадала, дага; навоз перегорел - кхелли яхкаелла

перегородить сов., что юкъарло ян, ога дан, реже юкъ йолла (помещение); керт ян (участок)

перегородка ж ога, юкъ

перегревание с (на солнце) т1ехдохдалар, т1ехдохдар

перегреть сов., что т1ех дохдан; т1ех кхехко (пищу)

перегреться сов. т1ех дохдала; мотор ~лся - мотор т1ех йохъелла

перегружать несов., перегрузить сов. 1) что (чрезмерно нагрузить) т1ех дотта; ~ вагон - вагон т1ех йотта 2) кого, перен. т1ех ницкъ бан 3) кого-что (на другой транспорт) дотта; ~ ящики с машины на пароход - яьшканаш машин т1ера кеманна т1е йотта

перегрузка ж 1. (действие) кхечунна т1едоттар 2. (излишняя нагрузка) т1ехдоттар; испытывать ~и (при взлёте и т. п.) [т1ех] ницкъ хилар

перегруппировать сов., кого-что хпйца, хийцамбан; ~ войска - эскаршна хийцам бан

перегруппироваться сов. хийцадала, хийцам бан

перегруппировка ж 1. (по гл. перегруппировать) хийцам бар 2. (по гл. перегруппироваться) хийцадалар

перегрызать несов., перегрызть сов. [1аьвшина] цаста

перегрызться сов. 1) (о собаках) вовшийн цеста, вовшахлата 2) перен. прост. (переругаться) лен, [вовшашка] бага леян

перед (передо) предлог с тв. п. I) (при обозначении места) хьалха; ~ домом - ц1еношна хьалха 2) (при обозначении времени) хьалха; он приехал ~ нами - тхол хьалха веара иза; ~ едой - х1ума яале [хьалха] 3) (при определении отношения) хьалха, дуьхьал; я виноват ~ тобой - со хьуна хьалха бехке ву; извиниться ~ кем-л. - цхьанна хьалха бехказвала; ~ судом суьдана хьалха 4) (при сравнении) хьалха; что эта картина ~ той!- xlapa сурт х1ун ю вукханна хьалха!

перёд м хьалхе; ~ платья - кучан хьалхе

передавить сов. I) что (раздавить) хьаша, кагдан; ~ яйца – xloаш кегдан 2) кого (умертвить) дайа

передаточный, -ая, -ое тех. д1алун

передатчик м передатчик

передать сов. 1) кого-что кому (вручить, отдать) д1адала; ~ письмо- кехат д1адала 2) что кому (сказать, сообщить) д1аала, д1ахаийта, д1атоха; ~ известие - керла хабар д1атоха; ~ привет - маршалла д1адала 3) что (распространить) дала; ~ концерт по радио - радиочухула концерт яла 4) что (воспроизвести) д1адийца, схьадийца; ~ содержание статьи - статьян чулацам схьабийца 5) что (дать лишнее) сов дала; ~ пять рублей - пхи сом сов дала 6) что (отдать на рассмотрение) [д1а]дала; ~ в суд - суьде д1адала

передаться сов., кому [кхечуьнга] дала; болезнь ~лась ребёнку - цамгар берана яьлла

передача ж 1. (действие) 1) [д1а]далар; без права ~и - кхечуьнга дала бакъо йоцуш 2) (распространение, трансляция) д1агайтар, д1ахазийтар 3) (воспроизведение) д1ахаийтар, довзийтар 2. (передаваемое больному в больницу и т. п.) т1аьхьахьорг, юург 3. тех. передача 4. радио передача; программа передач - передачийн программа

передвигаться несов. 1) см. передвинуться 2) (ходить) лела, меттахдийла

передвижение с I. (по гл. передвинуть) д1аозар, д1ататтар 2. (по гл. передвинуться) д1ата1ар, д1ахилар

передвижники мн. (ед. ~к м) ист. иск. (художники) передвижникаш

передвижной, -ая, -ое д1асалеладен; ~ая библиотека - д1асалелаен библиотека; ~ая выставка - д1асалелабен гайтам

передвинуть сов. 1) кого-что д1ататта; д1аоза; ~ войска к границе- эскарш дозанехьа д1аоза; ~ стол - стол д1ататта 2) что, разг. (срок) т1аьхьататта

передвинуться сов. д1ата1а; стрелка часов ~лась- сахьтан цхьамза д1атаь1на 2) (о сроке) т1аьхьататтадала

передел м юхадекъар; ~ мира - дуьне юхадекъар

переделать сов. 1) кого-что (сделать заново) юхадан; (изменить) хийца; ~ть платье- коч юхаян; ~ть характер -амал хийца 2) что (сделать многое) дан; ~л много дел за день- цхьана дийнахь дуккха а г1уллакхаш дира

переделить сов. что юхадекъа

переделка ж 1. юхадар; ~а платья - коч юхаяр 2. (то, что переделано) юхайинарг; попасть в ~у - халонаш т1е1иттаяла, кегарий т1е кхача

передержать сов., передерживать несов. т1ехлатто

передёрнуть сов. 1) безл., кого дего; его ~ло от отвращения - дегазаллина вегийра иза 2) что и без доп. (исказить факты) хийца 3) что и без доп., разг. (в карточной игре) хийца

передёрнуться сов. разг. (от боли и т. п.) тохавала

передний, -яя, -ее хьалхара; ~ий зуб - хьалхара церг; ~ий фасад здания - ц1ийнан хьалхе; ~ие ноги животного -т1аьнаш; ~ее колесо велосипеда- вилиспетан хьалхара чкъург; на ~ем плане- планан хьалхарчу меттехь; быть в ~их рядах - хьалхарчу мог1аршкахь хила

передник м хьалхауллург

передняя ж сени

передо цхьацца ц1ерметдешнашна хьалха «перед» бохучу предлоган метта лела, мас: ~ мной - суна хьалха[хьа]

передовая ж 1) (передовая статья в газете) коьрта статья 2) (передовые позиции) хьалхе

передоверить сов., передоверять несов., что кому-чему кхечух тешна дита, кхечуьнга дала

передовик м хьалхархо, хьалхенхо, хьалхелелорхо; ~и сельского хозяйства - юьртан бахамера хьалхархой

передовица ж. разг. см передовая 1

передовой, -ая, -ое 1) хьалхара, хьалхелело; ~ой отряд - хьалхара отряд; ~ая статья (в газете) см. передовая 1; ~ые позиции см. передовая 2; 2) (прогрессивный) кхиаме

передок м 1) (повозки) хьалхе; 2) (для орудия) г1удалкх

передохнуть сов. разг. дала

передохнуть сов. разг. сада1а

передразнивать несов., передразнить сов., кого-что аьшнашдан

передраться сов. разг. лата

передряга ж разг.: попасть в ~у холчуxloттa

передумать сов. 1) (изменить решение) ойла хийца, дохкодала 2) (обдумать всё, многое) ойланаш ян

передушить сов., кого садукъийна дайа

передышка ж сада1ар; без ~и - са ца до1уш; не давая ни минуты ~и - цхьана минотана а са ца до1уьйтуш

переезд м 1. (действие) 1) через что дехьадалар 2) (переселение) д1адахар, д1акхалхар 2. (место) дехьаволийла; железнодорожный ~ - ц1ерпоштнекъах дехьаволийла

переезжать несов. см. переехать; ~ с места на место - цхьана меттера кхечухьа [д1а]ваха

переесть сов., чего и без доп., разг. т1ех даа; ребёнок ~л - беро т1ех йиъна

переехать сов. 1) что (через что) дехьадала; ~ть [через] реку- хих дехьавала 2) (переселиться) [д1а]даха; ~ть на другую квартиру- кхечу петаре д1адаха 3) кого-что, разг. (задавить) т1ехуладала; телега ~ла щенка - к1езана т1ехулаелира г1удалкх

пережарить сов., что т1ех кхарза; ~ котлету- котлета т1ех кхарза

пережариться сов. т1ех кхарзадала; мясо ~лось- жижиг т1ех кхарзаделла

переждать сов., что передаётся наречием на =лц, =алц + 1ан; ~ дождь - дог1а саццалц 1ан

пережёвывать несов., что 1) 1ийша; ~ пищу- кхача 1ийша; ~ жвачку- нох даьхна вала, сег1аз 1аьвшина вала 2) перен. дух-духа дийца

пережечь сов., что 1) (при обжиге) даго; ~ кирпич - кибарчиг яго 2) (переработать) дан, даккха; ~ дрова на уголь - дечигах к1ора бан 3) (разделить на части) даго, дагийна чекхдаккха

переживание с сингаттам (беспокойство), г1айг1а (горе); дика хетар (радость)

переживать несов. 1) см. пережить; 2) за кого-что и без доп. (волноваться) сагатдан

пережиток м бухадиснарг, бухадисна laдат

пережить сов. 1) что (испытать) хьега, лан; ~ трудности- халонаш лан 2) кого-что (прожить дольше) т1ех даха; она пережила своего мужа - шен майрачул т1ех яьхна и

пережог м (перерасход) т1ех ягор; ~ горючего - ягорг т1ех ягор

перезабыть сов., кого-что дицдан; всё ~л - дерриг а дицделла

перезаключать несов., перезаключить сов., что юхадан; юхач1аг1дан; перезаключить договор - ч1аг1о юхаян; барт юхач1аг1бан

перезарядить сов., перезаряжать несов., что юхаюза; юхаюла (только оружие); ~ фотоаппарат - суртдоккхург юхаюза; ~ винтовку - топ юхаюла

перезвон м. (колоколов) килс еттар, горгалеш деттар

перезимовать сов. 1а даккха, 1а доккхуш диса; (о животных, растениях) 1аьнера дала; ~ в деревне - юьртахь 1а даккха

перезнакомить сов., кого довзийта; ~ гостей - хьешашна вовшийн бовзийта

перезнакомиться сов. довза

перезрелый, -ая, -ое ношделла; ~ плод - ношбелла стом

перезреть сов. ношдала; помидоры ~ли - помидораш ношъелла

переизбрание с юхахаржар

переизбрать сов., кого-что юхахаржа; ~ народного судью - халкъан суьдхо юхахаржа

переиздание с 1. (действие) юхаарахецар; ~ букваря- абат юхаарахецар 2. (книга) юхаарахецнарг

переиздать сов., что юхаарахеца

переименование с кхин ц1е тиллар; ~ улицы - урамна кхин ц1е тиллар

переименовать сов., переименовывать несов., кого-что кхин ц1е тилла; ~ город - г1алина кхин ц1е тилла

переиначивать несов., переиначить сов., что, разг. хийца; ~ рассказ - дийцар хийца

перейти сов. 1) (переместиться) [кхечухьа] дала; ~ в другой дом - кхечу ц1енош чу вала 2) что, через что дехьадала; ~ через реку- хих дехьа вала; ~ [через] горный хребет - ламанан дукъал дехьа вала 3) кому, к кому (достаться) Картаха; власть перешла в руки трудящихся - 1едал къинхьегамхойн Картахна 4) (переменить работу и т. п) дала, даха; ~ на другую работу - кхечу балха даха (или дала); ~ во второй класс - шолг1ачу классе

вала 5) во что, к чему, на что (приступить к чему л. другому) дала; ~ к другому вопросу- кхечу хаттар т1е дала; ~ в наступление- т1елатаре вала 6) (1 и 2 л. не употр. ) во что (превратиться) дала; дружба перешла в любовь -доттаг1алла безаме даьлла

перекаливать несов., перекалить сов, что (испортить) т1ех дахчо; ~ сталь - болат т1ех дахчо

перекат м. 1) чаще мн. ~ы (гул) къекъар 2) (на реке) гомхе

перекати-поле с бот. кондар

перекатить сов., что д1акарчо

перекатиться сов. д1акарча; мяч ~лся за черту - зилал дехьа д1акерчира буьрка

перекачать сов., перекачивать несов., что [кхечухьа] кховса

переквалификация ж говзалла хийцар

переквалифицировать сов. и несов., кого говзалла хийца

переквалифицироваться сов. и несов. говзалла хийца

перекидной, -ая, -ое т1едуьллу; ~ мост - т1едуьллу т1ай

перекинуться сов. см. переброситься ; ~ двумя словами - цхьа-ши дош ала

перекисать несов., перекиснуть сов. т1ех мустдала; сметана перекисла - т1о т1ех мустбелла.

перекись ж хим. перекись; ~ водорода - водородан перекись

перекладина ж 1) (брус) [пурх] дукъу 2) спорт. васхал, турник

переклеивать несов., переклеить сов., что (наклеить заново) [кхечухьа] лато; (оклеить заново) юхалато: ~ марку на другой конверт - марка кхечу конверта т1е лато; ~ обои - пенах туху кехат юхалато

перекликаться несов., с кем вовшашка кхайкха (или мохь бетта); ~ в лесу - хьуьнхахь вовшашка кхайкха

перекличка ж (проверка) кхайкхар ц1ерш яхар; перен. кхайкхарш

переключатель м тех. лакъорг, хуьйцург; ~ тока -ток лакъорг; ~ скоростей - чехкалла хуьйцург

переключить сов., что 1) т1едаккха, хийца 2) перен. т1едаккха, т1едала; ~ завод на производство тракторов - завод тракторш ярна т1еяккха

переключиться сов., на что [кхечу] т1е дерза (или дала); ~ на научную работу - 1илманан балха т1е верза

перековать сов. 1) кого-что (заново подковать) ленаш юхатоха; ~ лошадей - говрашна ленаш юхатоха 2) что (заново выковать) юхатуса; ~ цепь - з1е юхатуса 3) кого, перен., разг. (перевоспитать) кхето, [кхетош] юхакхио

перековка ж 1) (лошадей) ленаш юхатохар 2) перен. разг. кхетор, кхиор

переколоть 1 сов. 1) что (на другое место) [кхечухьа] 1отта 2) кого (скот) дайа

переколоть 2 сов., что (расколоть) даккха; ~ все дрова - дерриг дечиг даккха

перекопать сов., что [юха]ахка; ~ огород - хасбеш юхаахка; ~ дорогу- некъ ахка

перекормить сов., кого т1ех дао, сов дао; ~ ребёнка - берана х1ума сов яо

перекосить сов. 1) что (искривить) гамдан, аг1ордаккха, раздаккха; ~ оконную раму- коран рама гамъян 2) безл., кого-что юьхь ч1ачкъо

перекоситься сов. 1) гамдала, аг1ордала, раздала; дверь ~лась- не1 разъяьлла 2) (исказиться о лице и т. п.) ч1ачкъа

перекочевать сов., перекочёвывать несов. д1акхалха, [кхелхина] [д1а]даха; ~ на новое место - керлачу метте кхелхина ваха

перекочёвка ж д1акхалхар; сезонные ~и - ханна д1акхалхар

перекрасить сов., перекрашивать несов., что 1) (заново) басар юхахьакха (покрывая); кхин басар дан (пропитывая); ~ забор - кертана кхин басар хьакха 2) (всё) басарш хьакха (покрывая); юха басар дан (пропитывая); ~ все двери - массо а не1аршна басарш хьакха

перекрестить сов. 1) кого-что (сделать знак креста) керста ламаз дан 2) что (скрестить) галморзахдаккха, чуччадаккха

перекреститься сов. 1) (перекрестить себя) керста ламаз дан 2) (скреститься) галморзахдала

перекрёстный, -ая, -ое чучча; ~ огонь - тоьпаш чучча йийлар; ~ допрос - чучча левар

перекрёсток м галморзе; кричать о чём-л. на всех ~ках - ши стаг вовшах мел кхеттачохь кхайкхо; кхайкхоза меттиг ца йита

перекричать сов., кого-что луьйш эшо; он ~ит всех - луьйш массо а эшор волуш ву иза

перекроить сов., что 1) (скроить заново) юхадара; ~ платье - коч юхаяра 2) перен. (изменить) хийца

перекрутить сов., перекручивать несов., что т1ехъхьовзо; ~ кран - кран т1ехъхьовзо

перекрытие с 1. (действие) 1) юхатиллар, д1акъовлар; ~ крыши - тхов юхатиллар; ~ [русла] реки - хи д1акъовлар 2) перен. (нормы) т1ехтилийтар 2. (опора крыши) т1ай

перекрыть сов., что 1) (покрыть заново) юхатилла; ~ крышу - тхов юхатилла2) перен. (превзойти) тола, т1ехвала, т1ехтила; ~ прежний рекорд- хьалхалерчу рекордал т1ехвала 3) перен. (закрыть для движения и т. п.) д1акъовла; (прекратить доступ) лаца; ~ путь- некъ лаца; ~ реку плотиной - сунтаца хи сацо; ~ воду (газ)- хи (газ) д1акъовла

перекупать несов., перекупить сов., кого-что, у кого юхаэца

перекупщик м, ~ца ж йохка-эцархо

перекусать сов., кого-что лаца, каетта; собака ~ла всех - ж1аьло массарна а кайиттина

перекусить сов., перекусывать несов. 1) что (зубами) цергаца хадо; ~ нитку- цергаца тай хадо 2) разг. (немного поесть) х1ума кхалла

перелезать несов., перелезть сов., через что т1ехуладала; ~ через забор- кертана т1ехулавала

перелесок м нилха хьун

перелёт м 1. (птиц) д1аэхар; (самолёта) дахар; беспосадочный ~ - охьа ца хууш дахар 2. (снаряда) т1ехтилар [х1оъ]

перелетать несов., перелететь сов. что, через что 1) (совершить полёт) дехьадала, даха; ~ из Европы в Азию- Европера Азе ваха; ~ [через] океан - океанах дехьа вала 2) (на другое место) дехьадала; мяч перелетел через забор -буьрка кертал дехьа елира

перелётный, -ая, -ое: ~ые птицы - д1адоьлху олхазарш

переливание с чудоттар; ~ крови мед.- ц1ий доттар

переливать несов. 1) см. перелить; 2) лепа; ~ всеми цветами радуги - стела 1одан массо а басахь лепа; ~ из пустого в порожнее погов. - дан х1ума доцчо ирдалб1ог1амах 1уьрг даьккхина

переливаться несов. 1) см. перелиться; 2) (о красках) лепа; (о звуках) дека

переливчатый, -ая, -ое (о красках) лепа[ш долу]; (о звуках) дека

переливы мн. (красок) лепар; (звуков) декар

перелистать сов., перелистывать несов., что харца (аг1онаш); (бегло просмотреть) херца

перелить сов. 1) что чудотта; ~ молоко из бутылки в кастрюлю- шура шишанна чуьра е чу йотта 2) что и чего (сверх меры) т1ех дота; ~ кровь- ц1ий дотта

перелиться сов. 1) (в другой сосуд) чу1ана 2) (через край) т1ехдан, т1ехдаха

перелицевать сов., что харцхьадаккха; ~ пальто - пальто харцхьаяккха

перелицовка ж харцхьадаккхар

переловить сов., кого схьалеца

переложение с муз., лит. дерзор

переложить сов. 1) что (на другое место) дилла; ~ книги на стол - книшкаш стоьла т1е яхка 2) чего (положить слишком много) дукхз таса (или тоха), ~ соли в суп - чорпих туьха дукха тоха 3) что чем кжъадилла; ~ посуду соломой - пхьег1ашна юкъа ча дилла 4) что (сложить заново) юхадилла, юхадотта; ~ стену - пен юхаботта 5) что (возложить на другого) [кхечунна] т1едилла; ~ ответственность на кого-л. - жоьпалла цхьанна т1едилла 6) что (изложить в другой форме) муз., лит. дерзо; ~ прозу в стихи - проза байташка ерзо

перелом м 1) (место, по которому что-л. переломлено) кагйина (или кагъелла) меттиг 2) мед. (повреждение) кагдалар, кагдар; закрытый ~ - чухула кагдалар 3) (резкое изменение) хийцам; ~ в ходе болезни - цамгарехь хийцам хилар

переломать сов., что (многое) кегдан; ~ рёбра при падении - охьакхеташ п1ендарш кегдан

переломаться сов. кегдала

переломить сов. 1) что (сломать надвое) кагдан; ~ палку- г1аж кагъян 2) кого-что, перен. (резко изменить) хийцам бан

переломиться сов. кагдала

перемазать сов., кого-что, разг. (испачкать) хьакха, дуза; руки ~ны чернилами - куьйгаш шекъанах дуза

перемазаться сов. разг. (испачкаться) дуза хьекхадала; ~ в красках - басарех дуза

переманивать несов., переманить сов., кого т1еозо, шегахьа даккха; ~ работника - белхахо шайгахьа ваккха перемахивать несов., перемахнуть сов., что или через что, разг. т1ехтила; ~ [через] канаву - саьнгарна т1ехтила

перемежаться несов., с чем хийцадала; зной ~ется с прохладой - йовхо шелонца хийцало

перемена ж 1. (по гл. переменить) хийцар 2. (по гл. перемениться) хийцадалар; с ним произошла большая ~ - и ч1ог1а хийцавелла 3. (в школе) перемена

переменить сов., кого-что 1) (сменить) хийца; ~ квартиру - петар хийца 2) (изменить) хийца, хийцам бан

перемениться сов. хийцадала; ветер ~лся - мох хийцабелла; он ~лся в лице - юьхь т1ехь хийцавелира иза

переменный, -ая, -ое хийцаме, хийцалун; ~ый ток эл. - хийцалун ток; ~ая облачность - хийцаме мархаш хилар переменчивый, -ая, -ое хийцаме

перемерзать несов., перемёрзнуть сов. 1) разг. (озябнуть) шелдала 2) (погибнуть от мороза) гlopo; яблоки перемёрзли - 1ежаш г1орийна

переместить сов., кого-что меттахдаккха; кхечухьа даккха; ~ стол - стол меттахдаккха; ~ кого-л. на другую работу -цхьаъ кхечу балха ваккха

переместиться сов. меттахдала, кхечухьа дала

перемёт м ванда; ставить ~ - ванда йог1а

переметить сов., кого-что 1) (всех, многих, всё, многое) билгалонаш ян 2) (заново) билгалонаш юхаян

переметнуться сов. разг. дала; ~ на сторону врага - мостаг1чуьнгахьа вала

перемётный, -ая, -ое: ~ая сумка (или сума) таьлсаш

перемешать сов., что I) (смешать) вовшахъэдан; ~ свои и чужие книги - шен а, нехан а книшкаш вовшахъэян 2) (размешать) кего; ~ угли в печке - пешара к1егий кего

перемешаться сов. эдала, кегадала; земля ~лась с песком - латта г1амарах эделла

перемещение с 1.(по гл. переместить)меттахдаккхар; кхечухьа даккхар 2. (по гл. переместиться) меттахдалар; кхечухьа далар

перемещённый, -ая, -ое кхечухьа даьккхина; ~ые лица - кхечухьа баьхнарш

перемигиваться несов., перемигнуться сов., с кем б1аьца ян, б1аьрг та1о; ~с соседом - лулахочуьнга б1аьца ян

переминаться несов. разг.: ~ с ноги на ногу- кога т1ера кога т1е даздала

перемирие с масла1ат, машар; заключить ~ - масла1ат дан

перемножать несов., перемножить сов., что эца

перемогаться несов. разг. к1ел ца виса; ходил ~ясь – к1ел ца вуьсуш лийлира

перемолвиться сов. разг.: не с кем словом ~ - вистхила стаг а вац

перемолоть сов., что ахьа

перемотать сов., что (заново) юхалиста; (на что-л. другое) т1елиста

перемывать несов., перемыть сов., что 1) (всё, многое) дила 2) (заново) юхадила

перемычка ж 1) (соединительное устройство) т1ай 2) (ограждающее сооружение) дуьхьало, ога, сунт

перенапряжение с 1. (по гл. перенапрячь) т1ета1ор 2. (по сл. перенапрячься) т1ета1ар 3. (переутомление) х1оттар

перенапрячь сов., что т1ета1о; ~ силы- ницкъ т1ета1о

перенапрячься сов. т1ета1а

перенаселение с адам дукъдалар, адам совдалар

перенаселённость ж адам дуькъа хилар

перенаселённый, -ая, -ое адам дуькъа

перенасыщенный, -ая, -ое дуькъа; ~ раствор - юькъа чорпа

перенести сов. 1) кого-что (в другое место) 1кхечухьа] даккха (или дахьа); ~ вещи в комнату- х1уманаш ц1а чу яха 2) кого-что, через что дехьадаккха; ~ ребёнка через ручей - бер татолах дехьадаккха 3) что (на другое время) т1аьхьататта, т1аьхьадаккха; ~ отпуск на октябрь - отпуск октябре т1аьхьататта 4) что сехьадаккха; ~ слово на другую строчку - дош кхечу мог1аре сехьадаккха 5) что (пережить) лак, такха; он перенёс тяжёлую болезнь- хала цамгар текхира цо; я не перенесу этого - и соьга лалур дац

перенестись сов. тила; ~ на самолёте через горы - кеман т1ехь лаьмнашна дехьатила; мысленно ~ куда-л. - ойланца цхьанхьа тила

перенос м 1. (действие) 1) (на другое место) кхечухьа даккхар 2) (через что) дехьадаккхар 3)(слова) сехьадаккхар 2. (знак переноса) сехьадаккхар

переносить 1 сов. см. перенести 1

переносить 2 несов. см. перенести; я этого не переношу - со и лалуш вац

переносица ж шина б1аьрган юкъ

переносный, -ая, -ое 1) д1асалеладен; ~ая лампа - д1асалелаен лампа 2) (иносказательный) т1едеана, кхин; ~ое значение (или ~ый смысл) слова - дешан т1едеана маь1на

переносчик м даржорг; ~ болезни - цамгар яржорг

переночевать сов. буьйса яккха

перенумеровать сов., перенумеровывать несов., что 1) номерш х1итто; ~ все страницы тетради - тетрадан массо а аг1онашна номерш х1итто 2) (заново) номерш юхах1итто

перенять сов., что т1еэца; ~ чей-л. опыт работы - цхьаьннан белхан зеделларг т1еэца

переоборудование с г1ирс хийцар

переоборудовать сов. и несов., что г1ирс хийца

переобувание с кхин мача юхар

переобуть сов. 1) кого (в другую обувь) кхин мача юха; ~ ребёнка - берана кхин мача юха 2) что (сменить) мача хийца; (иначе, заново) юхадуха; ~ сапоги - эткаш хийца

переобуться сов. мача хийца (или юхаюха)

переодевание с бедар хийцар, кхин бедар юxap

переодетый, -ая, -ое бедар хийцина, кхин бедар юьйхина

переодеть сов. I) кого бедар хийца, кхин бедар юха; ~ больного в чистое бельё - лазархочунна кхин ц1ена бедар юха 2) что хийца, кхин юха; ~ платье- кхин коч юха (или коч хийца)

переодеться сов. 1) во что (в другое платье) бедар хийца, кхин бедар юxa; ~ в чистое платье- ц1ена коч юха 2) кем духадала, бедар юха; ~ женщиной - зударийн бедарш юха (или зударшха вухавала)

переориентация ж хьажам хийцар (или хийцабалар); произошла ~ - хьажам хийцабелла

переосвидетельствование с юхахьажийтар

переосвидетельствовать сов. и несов., кого юхахьажийта

переоснащёние с г1ирс хийцар; техническое ~ - техникан г1ирс хийцар

переоценивать несов., переоценить сов. 1) что (оценить заново) мах юхах1отто, кхин мах х1отто; ~ товары -товарашна кхин мехаш х1итто 2) кого-что (оценить слишком высоко) т1ех лара; ~ свой силы - шен ницкъаш болчул а т1ехлара

переоценка ж 1) мах юхах1оттор, кхин мах х1оттор 2) (слишком высокая оценка) т1ехларар

перепад м 1) (в водостоке) лами 2) (разность уровней) башхалла

перепадать несов. 1) кому кхача 2) (изредка выпадать— об осадках) юкъ-кара дан (или делха)

перепалка ж разг. 1) уст. см. перестрелка; 2) разг. см. перебранка

перепахать сов., перепахивать несов., что 1) (всё) аха; ~ весь участок - дерриг а дакъа аха 2) (заново) юхааха

перепачкать сов., кого-что дуза, бехдан; ~ руки в чернилах- куьйгаш шекъанах дуза

перепачкаться сов. бехдала

перепел м лекъ

перепёлка ж нана-лекъ

перепечатать сов., перепечатывать несов., что 1) (напечатать заново) юха зорба тоха 2) (на пишущей машинке) зорба тохийта (у кого-л.); зорба тоха (самому)

перепечь сов., что дукха датта; ~ булку - булка дукха ятта

перепиливать несов., перепилить сов., что 1) (надвое) [херхаца] хадо; ~ доску- у хадо 2)(всё, многое) [херхаца] хедо; ~ все доски - херхаца дерраш а аннаш хедо

переписать сов. 1) что (написать заново) юхаяздан; (списать) схьаяздан; ~ рукопись- куьйгайоза юха схьаяздан 2) кого-что (сделать перепись) лара, [д1а]яздан; ~ скот - даьхний д1аяздан

переписка ж 1. (по гл. переписать) 1) юхаяздар; (списывание) схьаяздар; ~ на машинке- машинкица юхаяздар 2. (по гл. переписываться) кехаташ [д1аса]кхехьийтар 3. собир. кехаташ

переписчик м, ~ца ж юхаяздархо

переписываться несов., с кем кехаташ д1асакхехьийта; ~ с друзьями - доттаг1ашка кехаташ д1асакхехьийта

перепись ж ларар, яздар; ~ населения - бахархой ларар

переплавить 1 сов., что (металл) (заново) [юха]лало; (отлить что-л. другое) дан; ~ колокола на пушки- горгалех яккхий тоьпаш ян

переплавить 2 сов., что (напр. лес по воде) хица охьадахийта

перепланировать сов., что план хийца, план юхах1отто

перепланировка ж план хийцар, план юхах1оттор

переплатить сов., переплачивать несов., что и без доп. сов дала

переплести сов., что 1) (вставить в переплет) мужалт ян; ~ книгу- книгина мужалт ян 2) (сплести) дуца; ~ косу лентами - к1ажар ленташца юца

переплестись сов. хьерча; ветви ~лись - генаш хьирчина

переплёт м 1. (действие) мужалт яр (или яйтар); отдать книгу в ~- книга мужалт яйта д1аяла 2. (обложка) мужалт 3.: оконный ~ (рамы) кораш; (перекладины) гураш; попасть в ~ - холчух1отта

переплетение с 1.(по гл. переплести) 2) дуцар 2. (по гл. переплестись) хьерчар

переплётный, -ая, -ое 1) мужалт ен; ~ые машины - мужалташ ен машинаш 2) в знач. сущ. ~ая ж мужалташ ен пхьалг1а

переплётчик м, ~ца ж мужалтйийриг

переплывать несов., переплыть сов., что или через что [неканца] дехьадала; ~ [через] реку- хих дехьадала

переподготовка ж юхакечдар; курсы ~и - юхакечдаран курсаш

перепой м: с ~ю или с ~я разг. дукха мелла

переползать несов., переползти сов. 1) (на другое место) д1атакха 2) что или через что текхаш дехьадала; ~ [через] дорогу - текхаш некъал дехьавала

переполненный, -ая, -ое т1ехдуьзна

переполнить сов., что т1ехдуза; ~ сосуд водой - пхьег1а хих т1ехъюза; ~ чашу терпения - собар кхачо

переполниться сов. т1ехдуза; чаша терпения ~лась - собар кхачийна

переполох м дохар, къаьхьа къурс; поднить ~ - къаьхьа къурс эккхийта

переполошить сов., кого-что, разг. дохо

переполошиться сов. разг. доха

перепонка ж пардо; барабанная ~а - лергабад; плавательные ~и (у птиц) - нека ден пардонаш

перепончатый, -ая, -ое пардо долу

перепортить сов., кого-что талхо

перепоручать несов., перепоручить сов., что кому кхечунна т1едилла

переправа ж 1.(по гл. переправить) дехьадаккхар 2. (по гл. переправиться) дехьадалар; ~ в брод - гечонах дехьавалар 3. (место) дехьадолийла;

переправить 1 сов., кого-что 1) (перевезти) дехьадаккха; ~ на другой берег- дехьа йисте ваккха; ~ через горы -ламанах дехьадаккха 2) (переслать) кхечухьа дахьийта; ~ посылку - посылка кхечухьа яхьийта

переправить 2 сов., что (исправить) тадан; ~ ошибочно написанное слово- г1алат яздина дош тадан

переправиться сов. дехьадала; ~ на другую сторону реки - хин дехьа йисте вала

перепреть сов. дахкадала

перепробовать сов., что хьажа

перепродажа ж юхадохкар

перепродать сов, кого-что юхадохка

перепроизводство с эк. совдалар, сов дар

перепрыгивать несов., перепрыгнуть сов., что или через что т1ехъэккха; ~ через канаву - саьнгарна т1ехъэккха

перепуг м разг.: с ~у кхеравелла

перепуганный, -ая, -ое кхераделла, кхерийна, 1адийна; ~ое лицо- 1адийна юьхь

перепугать сов., кого кГерб

перепугаться сов. кхерадала

перепутать сов. 1) что (запутать) хьерчо; ~ нитки - теш хьерчо 2) что (привести в беспорядок) эдан; ~ бумаги- кехаташ эдан 3) кого-что (ошибиться) г1алатдала тило; ~ фамилии - фамилеш тило

перепутаться сов. 1) хьерча, кегадала 2) (прийти в беспорядок) эдала

перепутье с некъан корта; быть на ~ перен.- х1ун дича, х1ун хир ца х1уш латта

перерабатывать несов. см. переработать; ~ющие предприятия - кечден предприятеш

переработать сов, что 1) (сделать пригодным для усвоения) даккха; ахьа [кхача]; ~ть свёклу в сахар- свёклах шекар даккха; желудок ~л пищу - зорхо кхача аьхьна 2) (переделать) юхадан, юхакечдан; ~ть статью- статья юхаян 3) тж. без доп. (сверх нормы) сов болх бан; ~ть два часа - болх ши сахьт сов бан

переработка ж 1) (выделка) даккхар 2) (переделка) юхакечдар; юхадар; коренная ~ -орамера юхадар 3) (сверх нормы) сов болх бар

переработчик м даккхархо, юхакечдархо, юхадархо; ~и нефти - нефть кечдархо

перераспределение с юхадекъар; ~ имущества- бахам юхабекъар

перераспределить сов., перераспределять несов., кого-что юхадекъа; ~ доходы - санаш юхаекъа

перерастание с далар

перерастать несов., перерасти сов. 1) кого-что (стать выше ростом) лакхадала, доккха хила; сын перерос отца -к1ант дел воккха хилла 2) кого, перен. (обогнать в развитии) [кхуьуш] хьалхадала; он перерос своего учителя- шен хьехархочул хьалхаваьлла иза 3) во что, перен. дала; неудовольствие переросло в раздражение- резацахилар карзахваларе делира

перерасход м 1. (действие) сов харж яр, сов дайар 2. (то, что перерасходовано) т1еххарж, сов дайинарг

перерасходовать сов. и несов., что сов харж ян, сов дайа

перерасчёт м юхаларар; сделать ~ - юхалара

перервать сов., что хадо; ~ верёвку - муш хадо

перерваться сов. хада

перерегистрация ж 1. (по гл. перерегистрировать) регистраци юхаяр 2. (по гл. перерегистрироваться) юха регистраци яйтар

перерегистрировать сов., кого-что регистраци юхаян

перерегистрироваться сов. регистраци юхаяйта

перерезать сов., перерезать несов. 1) что (веревку и т. п.) хадо; ~ провод - сара хадо 2) перен. что (пересечь) хадо; ~ кому-л. дорогу- цхьаьннан некъ хадо 3) кого (зарезать) урс хьакха; ~ всех кур- массо а котамашна урс хьакха

перерисовать сов, перерисовывать несов., что (заново) юхадилла; (копировать) т1ера дилла

переродиться сов., перерождаться несов. 1) (измениться) хийцадала 2) (выродиться) xly дан

перерождение с 1) хийцадалар 2) (вырождение) xly дар

переросток м хан т1ехтилларг

перерубать несов., перерубить сов., что хадо; ~ палку – г1аж хадо; ~ пополам - юккъешхула хадо (или декъа)

переругаться сов. разг. дов дала, эг1а; соседи ~лись - лулахой ийг1ина

переругиваться несов. разг. дов дан, бага етта; целый час ~лись из-за пустяков- к1адбоцчу х1уманна т1ехь дийнна сохьтехь вовшашка бага йиттира

перерыв м сада1ар ; ~ в работе - балхахь сада1ар; обеденный ~ - делкъана сада1ар, делкъхан

перерыть сов., что 1) (перекопать) ахка; ~ весь огород - ерриг а хасбеш ахка 2) (в поисках чего-л.) кего, т1ек1елдакхха; ~ все вещи в чемодане- чамди чуьра ерраш a xlyманаш т1ек1елъяха

пересадить сов. 1) кого (на другое место) кхечухьа хао 2) что (растение) кхечухьа [д1а]дог1а (или д1аден); ~ капусту - копаста кхечухьа йог1а

пересадка ж 1) (в пути) кхечу т1е хаар; ехать без ~ок- кхечу т1е ца хууш ваха 2) (растения) кхечухьа [д1а]дог1ар (или д1адер) 3) мед. диллар; ~ка сердца - дог диллар

пересдавать несов, пересдать сов, что 1) (экзамен) экзамен юхаяла 2) (карты) юхадекъа (кехаташ)

переселенец м (переселившийся) мух1ажар, кхалхархо; (переселённый) вохийнарг, кхалхийнарг, мух1ажар

переселение с 1. (по гл. переселить) дохор, кхалхор 2. (по гл. переселиться) кхалхар

переселенка ж йохийнарг, мух1ажар

переселить сов., кого-что д1адахийта, кхалхо; ~ на другую квартиру - кхечу петаре кхалхо

переселиться сов. д1адаха, кхалха; ~ на новую квартиру- керлачу петаре кхалха

пересесть сов. 1) (на другое место) кхечухьа хаа, на скаку ~ с одного коня на другого- хаьхкина воьддушехь цхьана говра т1ера вукханна т1е хаа 2) (сделать пересадку) кхечу т1е хаа; ~ на пароход - кхечу кеман т1е хаа

пересечение с 1. (по гл. пересечь) хадор 2. (по гл. пересечься) вовшахкхете; точка ~я - вовшахкхета т1адам; на ~и дорог- некъаш вовшахкхеттачохь

пересеченный, -ая, -ое хартмарте; ~ая местность - хартмарте меттиг

пересечь сов., что 1) (перейти поперек) хадо; ~ улицу- урам хадо; ~ границу- доза хадо 2) (преградить) лаца; ~ кому-л. дорогу - некъ лаца

пересечься сов. вовшахкхета; улицы ~клись- урамаш вовшахкхетта

пересиливать несов., пересилить сов. 1) кого (побороть) эшо 2) что, перен. эшо; ~ боль - лазар эшо

пересказ м схьадийцар; ~ прочитанного - дешнарг схьадийцар

пересказать сов., пересказывать несов., что схьадийца

перескакивать несов., перескочить сов. 1) что и через что дехьаэккха; ~ через забор- кертах дехьаэккха 2) на что, перен. т1е дала; ~ на новую тему- керлачу теми т1е вала

переслать сов., что д1адахьийта; ~ деньги почтой - ахча поштехула д1адахьийта

пересмеиваться несов. разг. дела

пересмотр м юхахьажар; ~ решения суда - суьдан кхеле юхахьажар

пересмотреть сов, кого-что (заново) [юха]-хьажа; (внести изменения) хийца; ~ все книги- йоллучу книшкашка хьажа; ~ нормы выработки - белхан норманаш хийца

переснять сов. 1) кого-что юхадаккха; ~ план участка - декъан план юхаяккха 2) что (сделать копию) копи яккха пересняться сов. разг. сурт юхадаккхийта

пересолить сов. 1) что дурдан, туьха дукха таса; ~ суп - чорпа дуръян 2) перен. разг. т1ехдала

пересохнуть сов. 1) дакъадала; губы ~ли - балдаш дакъаделла; у меня во рту ~ло - бага якъаелла сан 2) (иссякнуть) лакъа; река ~ла хи - лекъна

переспать сов. 1) (проспать долго) наб ян 2): ~ ночь - буьйса яккха

переспелый, -ая, -ое ношделла

переспеть сов. ношдала

переспорить сов., кого къевсина к1елдита; его не ~шь - и къарвийр вац

переспрашивать несов., переспросить сов., кого 1) (повторить вопрос) юхахатта 2) разг. (всех, многих) массаьрга а хатта; переспросить всех учеников - массо а дешархочуьнга хатта

перессорить сов., кого эг1о; ~ друзей - доттаг1ий эг1о

перессориться сов. эг1а; он ~лся со всеми - массаьрца а ийг1ина иза

переставать несов. см. перестать; не ~я - саццаза

переставить сов., кого-что кхечухьа х1отто; ~ стулья - г1анташ кхечухьа х1итто

переставлять несов. см. переставить; он еле ноги ~ет - цо халла когаш боху

перестановка ж кхечухьа xloттop; ~ слов в предложении - предложенехь дешнаш кхечухьа х1иттор

перестараться сов. разг. леррина лела

перестать сов. 1)с неопр. дита; ~ть курить - цигаьрка йита 2)(прекратиться) тен, саца; дождь ~л - дог1а сецна

перестирать сов., перестирывать несов., что 1)(всё, многое) дитта; ~ всё бельё - бедарш йитта 2) (заново) юхадитта; ~ рубашку - коч юхайитта

перестлать сов., что юхатилла, юхадилла; ~ постель - мотт юхабилла

перестрадать сов. [дукха] бала хьега, дукха х1ума лан

перестраховать сов., что юха страховка ян

перестраховаться сов. разг. 1) (страховаться заново) страховка юхаяр 2) перен. (оградить себя от ответственности) жоьпаллара дала

перестраховка ж I. (по гл. перестраховать) страховка юхаяр 2. (по гл. перестраховаться) 1) страховка юхаяр 2) перен. неодобр. жоьпаллера далар

перестраховщик м, ~ца ж жоьпаллих уьдург

перестреливаться несов. кхийсарш ян

перестрелка ж кхийсарш яр

перестрелять сов. 1) кого (убить всех, многих) [топ етташ] дайа; ~ всю дичь - дерраш а акха олхазарш дайа 2) что (израсходовать стрельбой) [кхийсина] дайа; ~ патроны - патармаш дайа

перестроение с хийцаделла д1ах1оттар

перестроить сов. 1) что юхадан; ~ дом - ц1енош юхадан 2) что (переделать) юхадан, юхах1отто; ~ план - план юхах1отто 3) что, перен. (реорганизовать) хийца, хийцина дан (или дилла); юхах1отто; ~ работу цеха - цехан болх хийца; ~ предложение - предложени хийца 4) кого-что (менять строй) юхах1отто, д1ах1оттам хийца; ~ роту- рота юхад1ах1отто 5) что (рояль, приёмник и т. п.) юхатодан

перестроиться сов. 1) (в строю) юхад1ах1отта; полк ~лся - полк юхад1ах1оьттина 2) перен. (реорганизоваться) хийцаделла д1ах1отта

перестройка ж 1.(по гл. перестроить) 1) (заново) юхадар; ~ дома - ц1енош юхадар 2) (реорганизация) юхад1ах1оттор, хийцар; ~ народного хозяйства - халкъан бахам юхад1ах1оттор 2. (по гл. перестроиться) 1)(в строю) хийцаделла [д1а]х1оттар; юхад1ах1оттар 2)(реорганизация) хийцаделла д1ах1оттар, хийцадалар

переступать несов. 1) см. переступить; 2) (менять опору ноги) даздала; (идти) когаш баха (или лийза); ~ть с ноги на ногу- кога т1ера кога т1е вазвала; он еле ~л ногами - халла когаш бохура цо

переступить сов. 1) что, через что (перешагнуть) т1ехдала, дехьадала; ~ [через] порог- не1саг1и т1ех вала 2) что, перен. (нарушить) талхо, дохо, доха; ~ границы приличия - оьздангаллих воха

пересуды мн. разг. эладитанаш

пересушивать несов., пересушить сов., что 1) (слишком) т1ехдакъо; ~ сухари - сухарш т1ехъякъо 2) (всё) дакъадан, дакъо; ~ всё бельё - ерраш а бедарш якъо

пересчёт м ларам, [юха]дагардар

пересчитать сов., пересчитывать несов., кого-что 1) (сосчитать) дагардан; лара; ~ всех присутствующих- волуш верг верриг а вагарван 2) (считать заново) юхадагардан; пересчитать кому-л. кости - йиттина цхьаъ г1ибаваккха

пересылка ж д1адахьийтар; ~ денег по почте - поштехула ахча д1адахьийтар

пересыпать сов., пересыпать несов., что 1) (в другое место) [кхечухьа] дохка; ~ соль в мешок- туьха гали чу дохка 2) что или чего (сверх меры) сов дохка 3) что чем (обсыпать) хьарса, тоха; таса; ~ шубу нафталином - кетарх нецийн молха тоха 4) перен. юкъадало; пересыпать речь шутками - къамела юкъа забарш яло

пересыхание с лакъар, дакъадалар; ~ рек - хиш лакъар

перетаскать сов. кого-что, разг. д1адахьа; ~ все дрова - дерриг дечиг д1адахьа

перетаскивать несов. см. перетаскать и перетащить; ~ с места на место - цхьана меттера кхечухьа д1акхехьа

перетасовать сов. 1) что (заново) юхакего, юхаэдан 2) кого-что, перен. (разместить) юхад1ах1итто, юхад1атардан

перетасовка ж 1) карт. - юхаэдар 2) перен. разг.- юхад1ах1оттор

перетащить сов. 1) кого-что куда или через что (переместить) такхийна даккха, д1атакхо; ~ сундук в переднюю- т1орказ такхийна сени чу даккха 2) кого, перен. (переманить) дехьадаккха, сехьадаккха

перетереть сов., что 1) (разорвать трением) хьаькхна хадо, хьакхийна хадо; ~ верёвку- муш хьакхийна хадо 2) (растереть) ата 3) (вытереть всё, многое) х1ума хьакха; ~ посуду - пхьег1ашна х1ума хьакха

перетереться сов. даадала; верёвка ~тёрлась - муш баабелла

перетерпеть сов., что, разг. 1) (пережить) лан 2) (терпя преодолеть) сатоха, садиттина дала

перетопить сов., что лало; ~ масло - даьтта лало

перетрусить сов., что, разг. дего, самсадаккха; ~ солому - ча самсадаккха

перетрусить сов. разг. кхерадала, кхераделла са д1адаха

перетрясать несов., перетрясти сов., что дего; ~ все вещи - ерраш а х1уманаш его

переть несов. прост. 1) (идти) г1ерта; куда прёшь?- мича гlepтa хьо? 2) что (тащить) текхо[ш дан]

перетянуть сов. 1) кого-что куда или через что (переместить) [кхечухьа] д1атакхо, д1аоза; ~ лодку на другой берег - кема дехьа йисте д1аоза 2) кого, перен. (увести, переманить) д1адига; ~ на новую работу - керлачу балха д1адига; ~ на свою сторону - шегахьа даккха 3) что (заново натянуть) юхакъовла, юхач1аг1дан; ~ ремни у седла -нуьйран бухкарш юхач1аг1дан 4) кого-что и без. доп. (оказаться тяжелее) охьадаха, деза хила; левая чаша весов перетянула- терзанан аьрру кад беза хилира 5) кого (в состязании) ницкъ совбала

перетянуться сов. (сильно стянуть себя чём-л.)т1ех т1еоза, т1ех [т1е]къовла; ~ поясом - доьхка т1ех т1екъовла переубедить сов., кого ойла карчо

переубедиться сов. ойла карча

переулок м урамалг

переусердствовать сов. разг. ч1ог1а г1орта

переустраивать несов., переустроить сов., что юхадан, юхах1отто, хийцам бан

переустройство с юхадар, юхах1оттор, хийцам; ~ квартиры - петар юхаяр

переутомить сов., кого-что xloттo, гlopa кхачо

переутомиться сов. х1отта, гlopa кхачо

переутомление с х1оттар; он в состоянии сильного ~я - гlopa кхачийна цуьнан; ч1ог1а х1оьттина иза

переучёт м юхаларар; ~ товаров - товараш юхаларар

переучить сов., кого 1) (выучить многих) 1амо, 1амадан 2) (обучить заново) юха1амо (или 1амадан)

переучиться сов. 1ама; он ~лся на токаря - цloxapxo хила 1емира иза

переформировать сов., что кеп хийца; ~ воинскую часть- б1ахойн декъан кеп хийца

переформировка ж кеп хийцар; ~ танковых частей - танкийн дакъойн кеп хийцар

перехвалить сов., кого-что, разг. т1еххасто

перехват м I. (действие) схьалацар; ~ письма - кехат схьалацар 2. (место) схьалоцийла

перехватить сов., перехватывать несов. 1) кого-что (задержать) схьалаца, ~ чье-л. письмо - цхьаьннан кехат схьалаца 2) что (схватить иначе) и без доп., разг. кхечухьара лаца; ~ мешок снизу - гали лахара лаца 3) что (обхватить) д1алаца; ~ талию поясом - г1одаюкъах доьхка дехка 4) что и чего (наскоро поесть) х1ума кхалла 5) что и чего, разг. (взять взаймы) юхалург даккха; ~ сто рублей - юхалург итт туьма даккха

перехитрить сов., кого х1илла дан

переход м 1. (действие) 1) (перемещение) [кхечухьа] далар 2) (через что-л.) дехьадалар; ~ через границу- дозанал дехьавалар 3) (на другую работу и т. п.) далар; ~ в другое предприятие- кхечу предприяте валар 4) во что, к чему, на что далар; ~ в наступление- т1елатаре далар 5) чего, во что дерзар; ~ количества в качество - дукхалла дикалле ерзар 2. (место для переправы) дехьаволийла; ~ через реку - хих дехьаволийла 3. (коридор, галерея) дехьаволийла; ~ через улицу- урамах дехьаволийла 4. воен. некъ, дехьадолийла

переходить 1 сов. (о беременной) т1ехьяла

переходить 2 несов. см. перейти

переходный, -ая, -ое 1) дехьадолу; ~ мост- дехьаволу т1ай 2) юкъан, долу; ~ период - юкъан мур 3): ~ глагол грам.-кхечуьнга долу хандош

переходящий, -ая, -ее 1) кара-кара лун (или кхочу); ~ее знамя - кара-кара лун байракх; ~ий кубок - кара-кара кхочу кубок 2) фин. шер-шере долу; ~ие суммы - шер-шере йолу суммаш 3) (перемежающийся) муьрера, муьрехь; ~ие дожди - муьрехь дог1анаш

перец м бурч; красный ~- ц1ен бурч; чёрный ~ - 1аьржа бурч; задать кому-л. перцу - цхьанна бурч йохка

перечень м ларам; ~ товаров - товарийн ларам

перечёркивать несов., перечеркнуть сов., что д1адайа (яздинарг); ~ страницу - aгlo д1аяйа

перечертить сов., перечерчивать несов., что 1) (начертить заново) юхадан 2) (снять копию) схьаэца

перечесть 1 сов., кого-что, разг. см. пересчитать; не ~ чего (много)- чот йоцуш

перечесть 2 сов., кого-что, разг. см. перечитать

перечисление с 1. (действие) дагардар, ларар 2. бухг. дахьийтар

перечислить сов., перечислять несов. 1) кого-что дагардан, лара; ~ явившихся - баьхкинарш багарбан 2) что кому, бухг. дахьийта; (на счёт) даккха; ~ деньги на другой счёт - ахча кхечу чоьте даккха

перечитать сов, перечитывать несов., что 1) (всё, многое) дешна дала; дукха деша, ~ роман- ешна вала 2) (заново) юхаеша

перечить несов., кому, разг. дуьхьаллен; ~ старшим - баккхийчарна дуьхьаллен

перечница ж бурчъюхкург

перешагивать несов., перешагнуть сов. что и через что т1ехула дала, дехьавала; ~ (через) порог- не1саг1и т1ехула дала

перешеек м геогр. лаг

перешёптываться несов. шабар-шибар дан

перешибать несов, перешибить сов., что, разг. кагдан; плетью обуха не перешибёшь посл.- шедо хен кагбеш ца хуьлу

перешивать несов., перешить сов., что юхатега

перештопать сов., что (заново) юхалато; (всё, многое) лето

перещеголять сов., кого, разг. тола; ~ кого-л. в остроумии - ирачу хьекъалца цхьаннал тола

переэкзаменовка ж экзамен юхахаттар; получить ~у- экзамен юхахаттар т1едожа

перигей м астр. перигей

перила мн перила; облокотиться на ~ - перилина т1ета1а; держаться за ~ - перила схьалаца

периметр м мат. периметр; ~ треугольНика - кхосаберган периметр

перина ж [месийн] гоь

период м мур; в короткий ~ -боццачу муьрехь

периодизация ж периодизаци, муьрашка декъар; ~ истории - историн периодизаци

периодика ж собир. периодика

периодический, -ая, -ое 1) муьран 2) муьр-муьрехь хуьлу; ~ое издание- муьр-муьрехь арахецар; ~ая система элементов хим. - элементийн мог1араллин система; ~ая дробь мат.- муьран дакъалгаш

перископ м перископ

перисто-кучевой, -ая, -ое: ~ые облака - оьланашкахь яьржина мархаш

перистый, -ая, -ое 1) (покрытый перьями) мас йолу 2) (похожий на перья) месах тера

периферический, -ая, -ое периферин; ~ая нервная система - деган пхенийн периферин система

периферия ж перифери

перл м 1) уст. (жемчуг) жовх1ар 2) чего, перен., высок. ила ирон. жовх1ар

перламутр м перламутр

перламутровый, -ая, -ое перламутран; ~ые пуговицы - перламутран нодарчий

перловый, -ая, -ое: ~ая крупа - мекхан жарж; ~ая каша - мекхан жоржан худар; ~ый суп - мекхан жоржан чорпа

перманент м (завивка) перманент

перманентный, -ая, -ое перманентен; хаддаза

пернатый, -ая,-ое олхазар; ~ое царство, царство пернатых (сущ. ) - олхазарийн дуьне

перо с 1) (птичье) пелаг 2) (писчее) перо 3) (зеленый лист чеснока, лука) топ; ни пуха ни ~а - мас а, кас а яций хьуна; взяться за ~о - яздан волавала

перочинный, -ая, -ое: ~ нож[ик] мокха

перпендикуляр м перпендикуляр; опустить ~ - перпендикуляр охьахеца

перпендикулярный, -ая, -ое перпендикулярни; ~ые линии - перпендикулярни сизаш; взаимно ~ый мат.- вовшийн перпендикулярни долу

перрон м перрон

персидский, -ая, -ое г1ажарийн; ~ язык - г1ажарийн мотт

персик м (плод, дерево) г1аммаг1а

персиковый, -ая, -ое г1аммаг1ин; ~ое дерево – г1аммаг1ин дитт

персона ж стаг, адам; важная ~на ирон.- деза адам; собственной ~ной - ша; обед на десять ~н - итт стагана х1оттийна шун

персонаж м лит. персонаж

персонал м персонал ; медицинский ~ - лоьрийн персонал

персональный, -ая, -ое леррина [шен], персональни; ~ая пенсия - леррина х1оттийна пенси

перспектива ж 1) перспектива (суьрташ дохкаран говзалла) 2) (открывающийся вид) перспектива; морская ~а -х1ордан перспектива 3) чаще мн. ~ы перен. билгалонаш; ~ы на урожай - ялта хьекъаран билгалонаш; в ~е - т1е хир долуш

перспективный, -ая, -ое перспективан; ~ план работы - белхан перспективан план

перст м уст. см. палец; один как ~ - п1елг санна цхьа

перстень м мух1ар

персы мн. (ед. перс м, персиянка ж г1ажари) г1ажарий

перфокарта ж перфокарта

перфолента ж перфолента

перфоратор м (для пробивания отверстий; машина для бурения) перфоратор

перхоть ж чич

перцовый, -ая, -ое бурчан; ~ая настойка - бурчан малар; ~ый пластырь - бурчан белхьам

перчатки мн. (ед. ~а ж) [п1елгаш долу] каранаш; надеть ~и - каранаш дохка; носить ~и - каранаш лело

перчить несов., что бурч таса (или тоха)

першить несов. безл. г1орг1дала; у меня в горле ~т - легаш г1орг1делла сан

перышко с уменьш. от перо месалг, месан цуьрг; лёгкий как ~ - мас санна дайн

пёс м пхьу

песенка ж йиш, йир; его ~ спета - иза-м зурма лекхна вяьлла хьуна; цуьнан дерг-м д1адаьлла хьуна

песенник м 1) (исполнитель) иллиалархо, эшархо 2) (автор) илли (или йиш) даьккхинарг 3) (сборник песен) иллеш, эшарш

песенный, -ая, -ое иллийн, эшарийн; ~ое народное творчество - халкъан иллийн кхолларалла

песец м зоол. песец, цхьогал; (мех) песецан (или цхьогалан) ц1ока

пескарь м пескарь

песнь ж уст. илли

песня ж илли, йиш, йир (не чеченская); это старая ~ -иза-м шира хабар дара

песок м 1) г1ум; зыбучие пески - махо кхехьна г1амарш 2) разг. (сахар) г1ум-шекар; сахарный ~ - г1ум-шекар; из него ~ сыплется шутл. - ж1ов д1аяьлла цуьнан

песочный, -ая, -ое 1) г1амаран 2) разг. (о цвете) г1амаран басара (или басахь); ~ое пальто - г1амаран басахь пальто; ~ое печенье - шекаран печени

пессимизм м пессимизм, ойла йожар

пессимист м пессимист, ойла йоьжнарг

пессимистический, -ая, -ое, пессимистичный, -ая, -ое ойла йоьжна

пессимистка женск. к пессимист

пест м окхлу

пестик м 1) уменьш к пест окхлонан цуьрг 2) бот. йиз

пестовать несов, кого I) уст. (нежить) техко 2) (растить, воспитывать) дезаш кхио

пестреть 1 (3 л. ед. ч пестреет) несов. 1) къерза; в траве ~ют цветы - бацалахь къерза зезагаш; всюду ~ют плакаты- массанхьа а плакаташ къерза 2) чем, от чего къарздала; поля ~ют цветами - аренаш зезагашца къарзло

пестреть 2 (3 л. ед. ч пестрит) несов. (мелькать перед глазами) къарздан

пестрить несов. 1) что (делать пестрым) къарздан 2) чем (изобиловать) къарздала; письмо ~т ошибками - кехат г1алаташца къарзделла 3) безл. (об ощущении пестроты) къорза хетийта; в глазах ~ло от разноцветных огней –б1аьргаш чохь къорза хоьтуьйтура бес-бесарчу ц1ераша

пестрота ж къорзалла

пёстрый, -ая, -ое къорза; ~ ковёр - къорза куз

песчаник м г1ум

песчаный, -ая, -ое г1амаран; ~ый берег - г1амаран хийист; ~ая буря - г1амаран дарц

песчинка ж г1амаран буьртиг, г1амарг

петит м полигр. петит

петиция ж петиции; подать ~ю - петици яла

петлица ж 1) (петля) туьйдарг 2) (нашивка) петлица

петля ж 1) (в вязании) лол, туьйдарг 2) (на одежде) туьйдарг 3) стр. к1ажа; ~и двери - не1аран к1ажош 4) перен. хорам; хоть в ~ю полезай - ирх оллалахь а, дан х1ума дац; затянуть ~ю на шее - хорам бан 5) (круг) го; дорога делает ~ю - некъо го тосу

петлять несов. разг. ч1уг етта; заяц ~ет - пхьагало ч1уг етта

петрушка 1 ж бот. чам-буц

петрушка 2 ж (кукла) тайниг

петух м 1) борг1ал, н1аьна 2) перен. разг.н1аьна; вставать с ~ами - котам декаш г1атта; пустить красного ~а - ц1е таса; просидеть до ~ов - котам деккалц 1ан

петуший, -ья, -ье, петушиный, -ая, -ое н1аьнин, борг1алан; петуший гребень- н1аьнин т1илдиг; петушиный голос - борг1алан аз

петушиться несов. разг. ирхкхийсадала

петушок м (молодой петух, цыплёнок) н1аьна-к1орни

петь несов., что и без доп. лекха, ала; (о птицах) дека; соловей поёт - зарзар дека; петухи поют- н1аьнеш кхойкху; ~ славу- хастам бан

пехота ж г1ашсалт; морская ~ - х1ордан г1ашсалт

пехотинец м г1ашсалти; морские ~цы - х1ордан г1ашсалтий

пехотный, -ая, -ое г1ашсалтийн; ~ полк - г1ашсалтийн полк

печалить несов., кого г1айг1ане дожо, г1елдан

печалиться несов. г1айг1ане дожа, г1елдала

печаль ж г1айг1а; не твоя ~ - хьан бала бац

печальный, -ая, -ое г1айг1ане, г1ийла, реже пошме

печатание с зорба тохар

печатать несов., что зорба тоха; ~ на [пишущей] машинке - машинки т1ехь зорба тоха; ~ книги - книгашна зорба тоха

печататься несов. зорба тоха; ~ в журнале- журнал т1ехь зорба тоха

печатка ж мух1ар

печатник м зорбанча

печатный, -ая, -ое зорбанан, зорба тоьхна; ~ текст - зорба тоьхна текст; ~ станок - зорбанан ц1охар

печать ж 1. (действие) зорба тохар; готовить к ~ти - зорба тоха кечдан 2. (пресса) зорба; работники ~ти - зорбанан белхахой; по отзывам ~ти - зорбано бахарехь 3. (знак, предмет) мух1ар; удостоверить подпись ~тью- та1ийна куьг мух1арца ч1аг1дан 4. перен. (след) таммаг1а; ~ть позора - сий дойу таммаг1а

печение с (действие) даттар

печёнка ж (печень животного; разг. печень вообще) до1ах

печёный, -ая, -ое деттина; ~ хлеб - деттина бепиг

печень ж до1ах

печенье с печени

печка ж пеш ; танцевать ет ~и - хелхар баьрчера доло; лежать на ~е - дижна 1илла

печник м пешаш йийриг

печной, -ая, -ое пешан, пешара; ~ая сажа- пешара к1урз; ~ое отопление - пешаца йохъяр

печурка ж 1) [жима] пешан цуьрг 2) (углубление в печной стене) киртиг

печь 1 несов. 1) что датта; ~ь хлеб - бепиг датта 2) кого-что и без доп. даго; солнце ~ёт - маьлхо вагаво

печь 2 ж пеш; русская ~ - оьрсийн пеш

печься 1 несов. даттадала; хлеб ~ётся - бепиг даттало

печься 2 несов., о ком-чём гlaйгla бан

пешеход м г1ашло

пешеходный, -ая, -ое г1ашлойн; ~ мост- г1ашлойн т1ай; ~ маршрут - г1ашлойн маршрут

пеший, -ая, -ее г1аш; в ~ем строю -г1ашлойн мог1арехь; ~ий конному не товарищ погов.- дошлочунна г1ашло накъост вац

пешка ж 1) (в шахматах) ж1акки 2) перен. разг. к1адбоцург

пешком нареч. г1аш; идти ~ - г1аш ваха

пещера ж хьех

пещерный,-ая, -ое хьехара; ~ый человек- хьехара стаг; ~ый город - хьехийн г1ала; ~ое озеро - хьехара 1ам

пи

пиала ж пела

пианино с нескл. пианино (пондар)

пианист м, ~ка ж пианист

пивной, -ая, -ое 1. йийн 2. в знач. сущ. ~ая ж йийн туька

пиво с йий

пивовар м йийдаккхархо

пивоваренный, -ая, -ое йий доккху; ~ завод - йий доккху завод

пигмей м буйдолг, пигмей

пигмент м пигмент

пигментация ж пигментаци

пиджак м пиджак

пижама ж пижама

пик л 1) (вершина) бохь; снежный ~ - лайн бохь 2): часы ~ (в работе) болх сихбелла хан; (на транспорте) транспорт юкъъелла хан

пика ж (оружие) гоьмукъ; делать что-л. в ~у кому-л. - цхьанна цхьа 1оттар ян

пикантный, -ая, -ое безаме, тамехьа; ~ая девушка - тамехьа йо1

пике 1 с нескл. (ткань) пике

пике 2 с нескл. см. пикирование

пикейный, -ая, -ое пикен; ~ое одеяло - пикен юрг1а

пикет м 1) уст. (пост) ха 2) (группа бастующих рабочих) пикет, ха

пикетировать несов. чухахка, 1ункархахка

пики мн. (ед. ~а ж) карт, къийг, 1аьржб1аьрг

пикирование с aв. чухахкар, 1ункархахкар

пикировать несов.и сов. ав. чухахка, 1ункархахка; ~ующий бомбардировщик- 1ункархьоду бомбардировщик

пикировать несов., что, с.-х. д1а1итта, д1а1уьттуш д1адог1а

пикироваться несов., с кем 1иттарш ян

пикировка 1 ж (перебранка) 1иттарш яр

пикировка 2 ж с.-х. д1а1уьттуш д1адог1ар

пикнуть сов. разг. ч1икъ баккха; он и ~ не успел - ч1икъ баккха а ца ларийра иза

пиковый, -ая, -ое карт. къийгийн, 1аьржб1аьрган ; остаться при ~ом интересе - аьтту боьхна виса; попасть в ~ое положение - холчух1отта

пила ж херх

пилёный, -ая, -ое херх хьаькхна; ~ лес- херх хьаькхна хьун; ~ сахар - машинан шекар

пиликать несов. разг. г1ач1-г1ич1 дан; ~ на скрипке - 1адпондар т1ехь г1ач1-г1ич1 дан

пилить несов. 1) что хьакха; ~ лес - хьун хьакха 2) кого, перен. разг. 1иттарш як

пилка ж I. (действие) херх хьакхар 2. (маленькая пила) херх 3. (для ногтей) ков

пилот м пилот, кеманхо

пилотаж м пилотаж ; высший ~ - лаккхара пилотаж

пилотажный, -ая, -ое пилотажан; ~ое оборудование - пилотажан гlиpc; ~oe мастерство- пилотажан исбаьхьалла

пилотирование с кема лелор; ~е самолёта - кема лелор; искусство ~я - кема лелоран говзалла

пилотировать несов., что, ав. лело; ~ самолёт - кема лело

пилотка ж пилотка

пилотский, -ая, -ое пилотан; ~ая кабина (в самолёте) пилотан кабина

пильщик м херхъхьокхург

пилюля ж буьртиг; проглотить ~ю - буьртиг кхалла; позолотить ~ю - бала айа

пинать несов., кого-что, разг. мийра 1итта

пингвин м зоол. — tehkarg, техкарг

пинг-понг м спорт. пинг-понг; играть в ~ - пинг-понгах ловза

пинок м разг. мийра

пинцет м морзах, пинцет

пион м бот. ц1ен лерг

пионер 1 м (зачинатель, новатор) пионер (д1адолийнарг)

пионер 2 м (член детской коммунистической организации) пионер

пионервожатый м, ~ая ж пионер-баьчча

пионерский, -ая, -ое пионерийн; пионерский галстук - пионерийн галстук

пипетка ж пипетка

пир м той; ~ навесь мир погов. - доллучу дуьненна а той

пирамида ж в разн. знач. пирамида

пирамидальный, -ая, -ое пирамидин кепара; ~ тополь бот.- гlapгla

пират м ист. и перен. пират

пиратский, -ая, -ое ист. и перен. пиратийн; ~ набег - пиратийн т1елатар

пировать несов. той дан

пирог м чуда; ~ с мясом - жижиг чудоьллина чуда

пирожное с пирожни

пирожок м чуда

пирс м мор. пирс

пирушка ж разг. той

пиршество с см. пир

писака м и ж разг. яздарча

писание - яззам

писания - яззамаш

писаный, -ая, -ое: ~ая красавица - малх санна хаза йо1

писарь м йозанча

писатель м, ~ница ж яздархо

писательский, -ая, -ое яздархойн; ~ талант - яздархойн пох1ма

писать несов. что 1) яздан, ~ хорошо- дика яздан; ~ кому-л. письмо - цхьаьнга кехат яздан; в газетах пишут о ... -газеташ т1ехь яздо. . лаьцна; он пишет об этом - цунах лаьцна яздо цо 2) (рисовать) дилла; ~ портрет- сурт дилла; пиши пропало! - дайна лара!

писаться несов. 1) (изображаться) яздала; как пишется это слово?- и дош муха яздо? 2) безл., кому-чему (о желании писать) яздала; мне не пишется - соьга ца язло

писк м ц1овзар; (плач) ч1е11ар; детский ~ - берийн ч1е1ар

пискливый, -ая, -ое ц1ийза; ч1е1а (плачущий); ~ ребёнок - ч1е1а бер; ~ голос - ц1ийза аз

пискнуть однокр. ч1а1а, ц1овза

пистолет м тапча

пистон м пистон

писчебумажный, -ая, -ое йозанан кехатан; ~ магазин - йозанан кехатан туька

писчий, -ая, -ее язден; ~ая бумага - язден кехат

письмена мн. хьаьркаш, элпаш

• письменность ж йоза

• письменный, -ая, -ое 1) (написанный) йозанан; ~ая работа - йозанан болх 2) (служащий для письма) язден; ~ый стол - язден стол; в ~ой форме, в ~ом виде - йозанан кепахь; изложить ~о (нареч.) д1аяздан

• письмо с 1) (текст) кехат; получать письма - кехаташ кхача 2) (умение писать) йоза; учиться ~у - йоза 1амо 3) (система графических знаков) йоза; арабское ~о - 1арбийь йоза (или элпаш)

• письмоносец м кехаташкхоьхьург

• питание с 1. (действие) 1) кхабар, кхача баоp 2) (снабжение) латтор, ягорг; система ~я двигателя тех.- двигателан ягорган система 2. (пища) кхача, юург; общественное ~е - юкъараллин кхача

• питательный, -ая, -ое аьхна; ~ая пища - аьхна кхача

• питать несов. 1) кого (кормить) кхаба; ~ ребёнка - бер кхаба 2) что (снабжать чём-л. необходимым) латто; ~ город электроэнергией - г1алина электроэнерги латто; сосуды, питающие сердце кровью - дагна ц1ий латтаден пхенаш 3) перен., что хила; ~ доверие к кому-л. - цхьаьнгахь тешам хила; ~ ненависть к кому-л.- цхьаьнца гамо хила

• питаться несов., чем 1) даа; хорошо ~ - дика даа, ~ в столовой - столовехь х1ума яа 2) тех. болх бан; завод питается углём - заводо к1орана т1ехь болх бо

• питомец м, ~ица ж кхииинарг; ~цы университета - университете кхиийнарш

• питомник м питомник; ~ фруктовых деревьев - стоьмийн диттийн питомник

• питон м зоол. питон

• пить несов., что и без доп., прям. и перен. мала; ~ чай - чай мала; ~ за здоровье друзей - доттаг1ийн могушаллина т1ера мала; он не пьёт - цо ца молу; как ~ дать- къамел а доцуш

• питьё с 1. (действие) малар 2. (напиток) малар; лекарственное ~ - дарбане малар

• питьевой, -ая, -ое молу; ~ая вода – молу хи

• пихать несов., пихнуть сов, кого-что, разг. 1) (толкать) д1ататта 2) (засовывать) [чу]1итта; ~ в карманы -кисанаш чу 1итта

• пихта ж бот. пихта (зоьзан тайпа)

• пичкать несов., кого чем, разг. хьалха1итта; ~ ребёнка сластями - берана мерза xlyманаш хьалха1итта

• пишущий, -ая, -ее язден, зорба туху; ~ая машинка - зорба туху машинка

• пища ж кхача, юург, даар; горячая ~а - бовха кхача; духовная ~а - син кхача; давать ~у чему-л.- дийца х1ума даккха; животная ~а - дийнатийн даар; растительная ~а - ораматийн кхача; употреблять что-л. в ~у- цхьа х1ума кхачанна юкъаяло; служить кому-л. ~ей - цхьанна кхача хила

• пищать несов. ц1ийза; (о человеке) ч1е1а; (говорить пискливо) ч1е1аш лен; птенцы ~т- к1орнеш ц1ийза

• пищеварение с кхача ахьар

• пищеварительный, -ая, -ое кхача охьу; ~ аппарат- кхача охьу аппарат

• пищевод м анат. т1еда къамкъарг

• пищевой, -ая, -ое кхачанан; ~ые продукты - кхачанан сурсаташ; ~ая промышленность- кхачанан промышленность

• пиявка ж ц1убдар

пл

• плавание с нека [дар]; большому кораблю большое ~ погов. - доккхачу кеманна — доккха хи аьлла

• плавательный, -ая, -ое нека ден; ~ пузырь - нека ден ахкарг; ~ бассейн - нека ден бассейн

• плавать несов. нека дан, эха, лела; он мелко ~ет- дукха гомха гlepтa иза

• плавильный, -ая, -ое лаладен; ~ая печь - маь1да лаладен пеш

• плавить несов., что лало; ~ медь - ц1аста лало

• плавиться несов. лала

• плавка ж 1. (действие) лалор; скоростная ~ - сихдина лалор 2. (выпуск металла) лалор; домна выдала первую плавку- домна хьалхара лалор схьахецна

• плавки мн. плавкаш, луьйчургаш

• плавкий, -ая, -ое лела[ш долу]; ~ие металлы - лела металлаш

• плавкость ж лаладалар; ~ металла - металлан лаладалар

• плавление с I. (по гл. плавить) лалор 2. (по гл. плавиться) лалар; точка ~я - лела сиз

• плавленый, -ая, -ое: ~ сыр - к1еда нехча

• плавни мн. тог1е

• плавник м пелаг

• плавный, -ая, -ое шера, дайн; ~ая походка - дайн болар; ~ая речь - шера къамел; ~о (нареч.) танцевать - дайн хелхар дан

• плавучий, -ая, -ее д1асалела; ~ лёд - д1асалела ша; ~ мост- д1асалела т1ай; ~ дом отдыха - д1асалела садо1у ц1а

• плагиат м плагиат

• плагиатор м плагиатор

• плазма ж биол. плазма

• плакат м плакат

• плакать несов. делха; ~ навзрыд - к1аждахна делха; досадно, хоть плачь! - дог даьтт1а велххал!

• плакаться несов. разг. делха

• плакса м и ж разг. ч1е1а

• плаксивый, -ая, -ое разг. ч1е1а; ~ ребёнок - ч1е1а бер; ~ голос - ч1е1а аз

• плакучий, -ая, -ее (о деревьях) генаш охкийна; ~ая берёза - генаш охкийна дакх

• пламенеть несов. дага; закат ~ет - малхбузе йогу

• пламенный, -ая, -ое алун; перен. довха; ~ привет - мерза (или довха) маршалла

• пламя с алу; ~ свечи - ч1ураман алу; языки пламени - ц1еран алу

• план м в разн. знач. план; пятилетний ~ - пхеа шеран план; составить ~ - план х1отто; на первом ~е работа – хьалхарчу планан коьртехь болх бу; строить ~ы- планаш х1итто; это не входит в мои ~ы - сан 1алашонашна юкъадог1уш дац иза

• планеризм м планеризм

• планерист м, ~ка ж аз. планерист

• планета ж дуьне, планета

• планетарий м планетари

• планетный, -ая, -ое планетийн; ~ая система - планетийн система

• планирование с план xloттop

• планировать 1 несов., что план xloттo; ~ промышленность- промышленностан план xloттo; ~ город - г1алин план х1отто

• планировать 2 несов. ав. мотт лаьцна охьахао

• планировка ж план х1оттор; ~ города - г1алин план xloттop

• планка ж п1ендаг1

• планктон м биол. планктон

• плановик м планхо

• плановый, -ая, -ое планан; ~ое хозяйство- планан бахам

• планомерный, -ая, -ое планаца долу; ~ое развитие - планаца кхиор

• плантатор м плантатор

• плантация ж плантаци; чайная ~я - чайнан плантаци; табачные ~и - тонкин плантацеш

• планшет м планшет

• пласт м 1) геол. г1ат, б1ал; нефтеносный ~ - нефть долу г1ат 2) стр. (кирпич из целины) б1ал ; лежать ~ом (или как ~) велча сана Iилла

• пластика ж пластика

• пластилин м пластилин

• пластинка ж пластинка

• пластический, -ая, -ое 1) пластически; ~ое искусство - пластически исбаьхьалла 2) мед. ~ая операция - пластически операци

• пластичный, -ая, -ое 1) эшаре; ~ танец - эшаре хелхар 2) см. пластический 1

• пластмасса ж пластмасса; изделия из ~ы - пластмассах йина х1уманаш

• пластырь м белхьам

• плата ж мах; квартирная ~ - петаран мах; заработная ~ - белхан алапа; входная ~ - чувоьдуш лург; ~ за проезд- некъан мах

• платёж м 1. (действие) такхар 2. (сумма) декхар; долг платежом красен посл.- декхарин дикалла — такхар аьлла

• платёжеспособный, -ая, -ое такхалун, такха таро йолу; ~ покупатель- такха таро йолу эцархо

• платёжный, -ая, -ое декхарийн; (по которому платят) алапин; ~ая ведомость- алапин ведомость; ~ый баланс- декхарийн баланс; ~ый день - декхарийн де

• плателыцик м, ~ца ж декхархо

• платина ж к1айн деши

• платиновый, -ая, -ое к1айчу дешин

• платить несов. 1) что, чем, за что и без доп. ахча дала; ~ за квартиру - петарх ахча дала; дорого ~ - дукха дала; ~ долги - декхарш д1атакха (или д1адала) 2) чем за что, перен. дан, декха; ~ услугой за услугу- схьадинчу г1уллакхна дуьхьал г1уллакх дан; ~ кому-л. той же монетой - схьадинчуьнга хьаьжжина юхадан

• платный, -ая, -ое мехах, ахча лун, мах лун; ~ое обучение - мах луш дешар

• плато с нескл. геогр. акъари

• платок м йовлакх; головной ~ - коьрта туьллу йовлакх; носовой ~ - мерах хьокху йовлакх

• платформа ж прям. и перен. платформа

• платье с 1) собир. (одежда) бедар; магазин готового ~я - йина бедарш юхку туька

• платяной, -ая, -ое бедарийн; ~ шкаф - бедарийн шкаф

• плафон м плафон

• плаха ж (колода) гар, гуьйриг

• плац м плац

• плацдарм м воен. плацдарм, майда

• плацента ж анат. ц1а

• плацкарта ж ж.-д. плацкарта

• плацкартный, -ая, -ое плацкартан; ~ое место - плацкартан меттиг

• плач м 1) делхар 2) (обрядовая песня) тийжам

• плачевный, -ая, -ое (плохой) вон; (ничтожный) воккхавер воцу; (бедственный) декъаза; ~ое положение- декъаза хьал; в ~ом состоянии- декъазчу хьолехь; ~ые результаты - да воккхавер воцу кхиамаш

• плашмя нареч.: ударить шашкой ~ - тур лач тоха; упасть ~ - аркъалкхета

• плащ м плащ; брезентовый ~ - гатанан плащ

• плащ-палатка ж четар

• плебей м ист. плебей, лай

• плебисцит м полит. плебисцит

• плевательница ж туйтоссург

• плевать несов 1) туйнаш (или шетташ) кхийса 2) на кого-что, разг. пусар ца дан, бала ца хила, ему ~ на это- кхуьнан бала а бац цунна ; ~ в потолок - бага дожа бохуш 1илла

• плеваться несов. разг. туьйнаш (или шеташ) тийса

• плевок м туй, шет

• плевра ж анат пардо

• плеврит м мед. плеврит

• плёвый, -ая, -ое: это ~ое дело - и-м к1адбоцург дара

• плед м кортали

• племенной, -ая, -ое 1) тукхаме 2) (породистый) xly дика, ц1енчу xlyx; ~ бык - ц1енчу xlyx сту

• племзавод м (племенной завод) xly-завод

• племсовхоз м (племенной совхоз) xly-совхоз

• племя с 1) тукхам; тюркские ~ена - туркойн тукхамаш 2) (поколение) т1аьхье; без роду, без ~ени - тайпа а, тукхам а доцу[ш]

• племянник м (сын брата) вешин к1ант; (сын сестры) йишин к1ант

• племянница ж (дочь брата) вешин йо1; (дочь сестры) йишин йо1

• плен м йийсарехь хилар; взять в ~ - йийсар дан; сдаться в ~ - йийсар хила; быть в ~у- йийсарехь хила

• пленарный, -ая, -ое пленарни ; ~ое заседание - пленарни кхеташо

• пленительный, -ая, -ое дагадуху; ~ голос - дагадуху аз

• пленить сов., кого I) уст. (взять в плен) йийсар дан 2) перен. (очаровать) дагадохийта; ~ своей красотой - шен хазаллица дагадохийта

• плениться сов., кем-чем дагадоха; ~ чьей-л. красотой - цхьаьннан хазалла дагайоха

• плёнка ж I) (тонкий слой) пардо, к1омар, кховра, чкъор; рана затянулась тонкой ~ой - чевна т1е дуткъа к1омар лаьцна 2) фото, кино плёнка; проявить ~у- плёнка яккха; записывать на ~у- плёнки т1е д1аяздан

• пленник м, ~ца ж йийсархо

• пленный, -ая, -ое 1. йийсар дина, Карталийна 2. в знач. сущ. ~ый м йийсархо, йийсар динарг, Карталийнарг; взять много ~ых - дуккха а йийсархой карабало

• пленум м пленум

• плёс м 1) (водное пространство) хин аса

• плёс 2) (участок реки) плёс

• плесень ж матар

• плеск м ц1алкъ; ~ волн – тулг1енийн ц1алкъ

• плескать несов. 1) (о волнах) деттадала, ц1алкъ баха 2) (разливать через край) 1ено, т1ехкхийса 3) на кого-что (брызгать) цинцаш детта 4) (реять) леста, лепа; флаги плещут - байракхаш леста

• плескаться несов. 1) (о волнах) ц1алкъ баха 2) (купаясь) детта

• плесневеть несов. матардола; хлеб в сырости стал ~ - бепиг т1уналлсхь матардоьлла

• плести несов., что 1) дуца (напр. венок); дага, дан (кружева); ~ корзину - тускар дуца 2) перен.: ~ вздор- рат1а ботта; ~ интриги - питанаш тийса; ~ небылицы - доцурш дийца

• плестись несов. разг. халла когаш текхош, болар дан; д1атекха, д1аг1ерта (от говорящего); схьатекха, схьаг1ерта (к говорящему); хьалаг1ерта, хьалатекха (вверх); охьатекха, охьаг1ерта (вниз)

• плетение с 1. (действие) дуцар (венка, корзины); дагар, дар (кружев) 2.(плетёное изделие) юьйцина х1ума; егна х1ума (кружева)

• плетёный, -ая, -ое дуьйцина (о корзине); дегна, дина (о кружевах)

• плетень м з1ар-керт

• плётка ж шед

• плетневой, -ая, -ое з1аран; ~ое укрепление берегов горных рек- з1арашца ламанан хийисташ къовлар; ~ая плотина- з1арийн сунт

• плеть ж 1) (кнут) шед 2) (у растений) хутал; ~ тыквы – г1абакхан хутал

• плечевой, -ая, -ое белшан; ~ая кость - белшан даь1ахк

• плечистый, -ая, -ое белшаш шуьйра; ~ человек - белшаш шуьйра стаг

• плечо с 1) белш; нести что-л. на ~е - белша т1ехь цхьа х1ума д1аяхьа; широкие плечи - шуьйра белшаш; пожать ~ами - белшаш сатто 2) анат. белш 3) тех. зеразакъ; с ~а а) (наотмашь) ласттийна охьакхосса; б) (не подумав) ойла ца еш; с плеч долой - гира д1адаккха (болх чекхбаккха); как гора с плеч свалилась - гира мохь охьабоьжча санна; не по ~у - ницкъ кхочуш дац; мне эта работа не по ~у- и болх сан ницкъаца ца бог1у; иметь за ~ами - яханчу хенахь хилла хила; выносить на своих ~ах - дукъ шен белшахь текхо; иметь голову на ~ах - корта болуш хила; ~о к ~у -белшах белш а та1ийна

• плешиветь несов. чераш дала

• плешивый, -ая, -ое чераш даьлла; ~ старик - чераш даьлла воккха стаг

• плешина ж, плешь ж чер

• плеяда ж плеяда

• плинтус м ч1у

• плиссе с нескл. и неизм. прил. плиссе ; воротничок ~ - плиссе кач

• плиссированный, -ая, -ое плиссе йина, кебийна

• плиссировать несов., что плиссе ян

• плиссировка ж 1.(действие) плиссе яр 2. (плиссе) плиссе

• плита ж 1) экъа, пилта; (в погребении) упха; мраморные плиты - мраморан пилта; могильная ~а - кошан пилта, чурт; чугунная ~а - чуьйнан пилта 2) (печь) пилта; поставить кастрюлю на ~у - яй пилти т1е xloттo

• плитка ж 1) экъа; ~а шоколада - шоколадан экъа 2) (электрическая) пилта

• плитняк м. ч1апа т1улг

• плиточный, -ая, -ое ч1апа, экъанан, пилтин; ~ чай - пилтин чай

• плов м пилу, реже чилу

• пловец м, ~чиха ж неканча

• плод м 1) стом; съедобные ~ы - буу стоьмаш 2) биол. xly; развитие ~а животных - дийнатийн xly дебар 3) перен., чего т1аьхье, кхачо; ~ы его труда - цуьнан белхан т1аьхьенаш; пожинать ~ы чего-л. - цхьана белхан кхачонех пайда эца; запретный ~ бихкина стом

• плодить несов., кого дебо; ~ щенят - к1езий дебо; ~ детей - бераш дебо

• плодиться несов. деба; кролики быстро ~ятся - кроликаш сиха деба

• плодовитый, -ая, -ое 1) бер хуьлу (о человеке), деба (о животных); хьекъа (о растениях) 2) перен. кхиаме; ~ учёный - кхиаме 1илманча

• плодоводство с стоьмашлелор

• плодовый, -ая, -ое 1) (имеющий плод) стоьмийн, ~ые растения - стоьмийн ораматаш 2) (фруктовый) стоьмийн; ~ые консервы - стоьмийн консерваш

• плодоносить несов. стоьмаш хила (или лато); молодая яблоня начала ~ - къона 1аж стом лато болабелла

• плодоносный, -ая, -ое стом кхуьу; ~ые растения - стом кхуьу ораматаш

• плодородие с [ялта] хьекъар

• плодородный, -ая, -ое ялта хьекъа; ~ая земля - ялта хьекъа латта

• плодотворный, -ая, -ое беркате; ~ труд - беркате къинхьегам

• пломба ж 1) пломба, мух1ар 2) (для зуба) пломба, йома; поставить ~у- йома йилла

• пломбир м пломбир

• пломбировать несов., что 1) (помещение и т. п.) пломба та1о; ~ товар - товарана пломба та1о 2) (зубы) пломба йилла; ~ зубы - цергашна пломба йилла

• плоский, -ая, -ое воьда, ч1апа, т1апа; (отлогий) лег1ана; ~ая крыша - т1апа тхов; ~ий берег- лег1ана берд; ~ая шутка - дастаме забар; ~ая стопа - т1апа ког

• плоскогорье с т1аплам, ч1аплам

• плоскогубцы мн. [ч1ап]морзах

• плоскостопие с мед. т1апа ког хилар

• плоскость ж 1) мат. экъа 2) ав. т1ам; ~ть самолёта - кеманан т1ам 3) перен. aгlo; рассмотреть дело в другой ~ти-г1уллакх кхечу aгlop талла; в той же ~ти - оццу экъан т1ехь 4) перен. (плоское замечание) дастаме 1оттар; говорить ~ти - дастаме х1уманаш дийца; катиться по наклонной ~ти - телхина вог1уш хила

• плот м бурам

• плотина ж сунт, вал, ч1инг

• плотник м дечиг-пхьар

• плотничать несов. дечиг-пхьола дан

• плотничий, -ья, -ье дечиг-пхьеран; ~ инструмент- дечиг-пхьеран г1ирс

• плотничный, -ая, -ое: ~ое дело - дечиг-пхьеран г1уллакх

• плотно нареч. 1) (прочно) т1етаь11ина, дика; ~ утрамбовать дорогу- некъ дика та1о 2) (густо) луьста; (тесно) юххе; ~ сжать зубы - цергаш дика т1ета1о; прижаться ~ к стене - пена юххе та1а; ~ поесть- вуззалц х1ума яа

• плотность ж 1) (крепость, прочность) чордо; ~ ткани - к1адинан чордо 2) (густота) луьсталла; ~ населения -адамийн луьсталла 3) физ. бутолла, дуькъалла

• плотный, -ая, -ое 1) (крепкий, прочный) чорда, дуькъа; ~ шёлк - чорда дари 2) (густой, частый) луьста 3) (коренастый) зоьртала; ~ человек- зоьртала стаг 4) разг. (сытный) токхе; ~ обед - токхе даар

• плотоядный, -ая, -ое дилха дуу

• плотский, -ая, -ое дилханан

• плоть ж уст дилха; ~ и кровь - са а, ц1ий а; облекать в ~ и кровь - са чудало

• плохо 1. нареч. вон 2. в знaч. сказ. вон хила; мне ~ - дог вон хилла сан; у меня ~ с деньгами - ахчанца вон ву со; не ~ было бы... - вон хир дацара... ; ~ лежит - вочохь 1уьллу (атта лачкъалур йолуш); ~ кончить- т1аьхье вон хила

• плохой, -ая, -ое 1) вон; ~ой человек- вон стаг 2) кратк ф. в знач. сказ. вон ду; больной очень плох - лазархо вон ву; на него ~ая надежда - цунах вон догдохийла ю; с ним шутки плохи - цуьнца забарш мегар яц

• плошка ж (для освещения) чиркх

• площадка ж I) майда; волейбольная ~ - волейболан майда; детская ~ - берийн майда; посадочная ~ - охьахоу майда; строительная ~ - г1ишлош ен майда; лестничная ~- ламин майда 2) (в вагоне) уче

• площадь ж в разн. знач. майда; посевная ~ - ялта доьн майда; жилая ~ - чоьнан майда; базарная ~ -базаран майда; ~ треугольника мат.- кхо саберган майда

• плуг м гота

• плут м хьарам стаг, хьарамча

• плутать несов. разг. тила, тилла лела; ~ по лесу- хьуьнахула тилла лела

• плутни мн. разг. хьарамлонаш

• плутоватый, -ая, -ое хьараме; ~ человек - хьараме стаг

• плутовать несов. разг. хьарамло лело; ~ в карточной игре - кехатех ловзуш хьарамло лело

• плутовка ж хьарамча

• плутовской, -ая, -ое хьарам

• плутовство с разг. хьарамло; ~ в игре - ловзуш йина хьарамло

• плыть несов. нека дан, даха, лела; лодка плывёт - кема дог1у (или доьду); луна плыла среди облаков - бутт мархашлахь лелара; ~ по течению а) хицаохьа даха; б) перен. шен лаам боцуш хила; ~ против течения а) хина дуьхьал ваха; б) перен. шен лаамехь воцуш ваха; всё плывёт у меня перед глазами - доллу х1ума хьийзаш санна хета суна

• плюгавый, -ая, -ое разг. эг1аза

• плюнуть однокр. туй (или шет) кхосса ; раз ~ кому- цхьанна туй кхуссучул башха ца хета

• плюс м 1) мат. т1етоха, плюс ; два ~ три будет пять - шинна т1е кхоъ тоьхча, пхиъ хир ду 2) перен. (преимущество) г1оли; этот проект имеет много ~ов - и проект дукк.ха а г1оли ю 3) (выше нуля) нолал лакха; на дворе плюс пять [градусов] арахь пхи градус нолал лакха ю (или арахь плюс пхи градус ю)

• плюхнуть сов. разг. охьаваржа

• плюхнуться сов. разг. охьаваржа

• плюш м бархат

• плюшевый, -ая, -ое бархатан

• плюшка ж булка

• плющ м хутал-буц

• плющить несов., что веддан, ч1апдан, туса; ~ железо- эчиг т уса

• пляж м пляж; песчаный ~ - г1амаран пляж

• пляс м разг. бохь бог1ар, хелхар; пуститься в ~ - хелхахьовза

• плясать несов., что и без доп. бохь бог1а, хелхар дан, хелхавала; ~ под чью-л. дудку - цхьаьннан лааман лай хила

• пляска ж хелхар; весёлые ~и - синкъераме хелхарш

• плясовой, -ая, -ое хелхаран

• плясун м, ~нья ж хелхархо

пн

• пневматика ж пневматика

• пневматический, -ая, -ое пневматикин, пневматически ; ~ий насос - пневматически насос; ~ий тормоз -пневматически тормоз; ~ая винтовка - пневматически топ

• пнуть сов., кого-что мийра тоха

по

• по предлог 1. с дат. п. 1) (при указании на поверхность, предел или место) т1е, суф. =хула, =х; идти по улице -урамехула ваха; лазить по горам - лаьмнашкахула лела; пройти по мосту- т1ай т1ехула вала; хлопнуть по спине- букъа т1е куьг тоха; ходить по магазинам - туьканашкахула лела 2) (при указании на направление движения) суф. =хула, передаётся тж. оруд. падежом; плыть по течению - хица охьа нека дан; идти по следам зверя - экханан лорах ваха 3) (при указании на направленность действия) т1е, передаётся тж. дат. паде­жом; стрелять по врагу -мостаг1чунна тоьпаш етта 4) (при указании на вид деятельности) передаётся вещ. или род. падежами; работать по найму - йолах болх бан; специалист по нефти - нефтан специалист 5) (в соответствии, согласно) хьаьжжина, передаётся тж. оруд. падежом; работать по плану- планаца болх бан 6) (вследствие) бахьана долуш, =на; он не приехал в срок по болезни - иза шен хеннахь ца веара, цомгуш хиларна 7) (посредством) суф. =хула, передаётся тж. оруд. падежом; послать по почте - поштехула д1адахьийта 8) (при указании на свойство) суф. =хь, =хула, =хьара, хьаьжна; по социальному положению он рабочий - социальни хьолехь иза белхало ву; родственник по матери -ненехьара гергарниг 9) (с целью) суф. =хьама; операция по разоружению противника - мостаг1чуьнга герз охьадиллийтархьама ен операци 10) (при указании на время) суф. =хь передаётся тж. оруд. падежом; гулять по утрам - 1уьйренца д1асаволавала 11) (при распределении или обозначении цены; в сочет. с числ. два (две), три, четыре, двести, триста, четыреста, двое, трое употр. вин. п.) передаётся распределительными числительными: дать всем по конфете - массарна а цхьацца кемпет яла; по рублю штука - х1ораннах а цхьацца сом; по два – шиша; по девяти - исс-исс; по десяти - итт-итт; по двадцати - ткъатткъа; по пятисот- пхиппа б1е 2. с вин. п. (вплоть до) передаётся отымённым наречием: стоять по колено в воде - гоьллелц хи чохь латта; (от... до, включительно) тlepa... чекхдаллалц; прочитать с первой по десятую главу - хьалхарчу коьрта т1ера уьтталг1ачунна т1екхаччалц еша; по другую сторону реки - хин дехьа йистехь 3. с предл. п. (после чего) чекхдаьлча; по истечении срока - хан чекхъяьлча; по окончании работы - болх чекхбаьлча ; по душе кому - цхьанна товш хила; по мне а) (мне по душе) суна ма-деззара; б) (что касается меня) соьга хаьттича; по себе а) (по своим силам) шен ницкъе хьаьжжина; б) (по своему вкусу) шен чоме хьаьжжина

• по= 1. глагольная приставка, обозначающая: 1) начало действия д1а=: побежать - д1авада 2) неполную меру действия: попрыгать - кхийсавала 3) многократность, передаётся суффиксами =и=, =ий=, =е=: покрикивать- мохь бетта 4) действие, относящееся ко многим лицам, передаётся многократными глаголами: попрятаться -д1алечкъа 2. приставка, образующая существительные, прилагательные и наречия со значениями: 1) слабого усиления качества, передаётся сравн. степенью прилагательных: побольше - алсамо; помягче - к1едо 2) отношения к каждому указанному предмету xlop: подекадный - xlop декадера; поштучно - цхьацца 3) указания времени после чего-л. т1аьхьа: посмертный - веллачул т1аьхьа 4) близости к чему-л. уллера, юххера, передаётся тж. суффиксами отымённых прилагательных =ера, =ара; пограничный - дозанера

• по- приставка 1. (с притяжательными местоимениями в роли наречия) ма-бохху, ма-хеттара: делать пo-своему -шена ма-хеттара дан 2. (с прилагательными и наречиями в знач. «подобно, таким-то способом») суф. -шха:

• по-русски - оьрсашха

• по-английски нареч. ингалсашха

• по-арабски нареч. 1арбашха

• побагроветь сов. ц1арул ц1ийдала; (о человеке) кхохкадала; ~ от гнева – оьг1азвахна кхохкавала

• побаиваться несов., кого-чего или с неопр., разг. кхоьруш хила

• побаливать несов. разг. лозуш хила; поясница ~ет- г1одаюкъ лозуш ю

• побег 1 м (бегство) дадар; совершить ~ - дада

• побег 2 м (росток) зуьгал, марг1ал; (листообразный) патарг; ~и винограда - кемсийн марг1алш

• побегать сов. ида

• побегушки мн.: быть у кого-л. на ~ах разг. - цхьаьннан хьадал-вадал (или хьадалча) хила

• победа ж толам; кхиам (чаще мирная); одержать ~у- толам баккха; ~а советского народа в Великой Отечественной войне - Сийлахь-боккхачу Даймехкан т1амехь советан халкъан толам

• победитель м, ~ница ж толамхо, тоьлларг

• победить сов., кого-что тола, эшо; (в спорт, борьбе) охьатоха; ~ в бою - т1амехь тола; ~ противника - мостаг1 эшо

• победный, -ая, -ое толаман; ~ые знамёна - толаман байракхаш

• победоносный, -ая, -ое толаме; ~ая война толаме - т1ом; ~ый вид перен. толаме гар

• побежать сов. 1) д1ахьада, д1адада 2) (обратиться в бегство) дада 3) (потечь) дала; т1ехдан (через верх)

• побеждённый, -ая, -ое 1. эшийна, эшна 2. в знач. сущ. м эшийнарг, эшнарг

• побелеть сов. к1айдала; ~ как полотно - гата санна к1айвала

• побелить сов., что кир тоха; ~ потолок - тховх кир тоха

• побелка ж 1. (действие) кир тохар; ~ стен - пенашна кир тохар 2. (мел, извёстка) кир

• по-белорусски нареч. белорусашха

• побережье с йист; морское ~ - х1ордан йист

• поберечь сов. I) что (сохранить) 1алашдан, лардан; ~ вещи - х1уманаш ларъян 2) кого (проявить заботливость) 1алашдан, лардан; ~ больного - цомгушниг ларван

• поберечься сов. лардала, реже 1алашдала

• побеседовать сов., с кем къамел дан; ~ с друзьями - доттаг1ашца къамел дан

• побеспокоить сов., кого-что меттахъхьедан, меттахдаккха; позвольте вас ~ - хьо меттахъхьаван пурба лохьа

• побеспокоиться сов. гlaйгla хила, сагатдан, синтем бан; (позаботиться) гlaйгla хила (или бан); должен сам ~ об этом - цуьнан гlaйгla хьуна хьайна хила еза

• побираться несов. разг. саг1а деха

• побирушка м и ж разг. саг1адоьхург

• побить сов. 1) кого (избить) етта 2) кого-что (нанести поражение) эшо, етта 3) что (разбить) кагдан, дохо; ~ стёкла в окнах - коран б1аьргаш дохо; ~ рекорд - рекорд йохо

• побиться сов. (разбиться) доха, кагдала; вся посуда ~лась - ерраш а пхьег1аш йоьхна; яблоки ~лись в дороге -1ежаш новкъахь доьхна; ~ться об заклад - хьашлаг1а йилла

• поблагодарить сов., кого-что баркалла ала; ~ за внимание - терго ярна баркалла ала

• поблажка ж разг. озабезам; давать ~ку кому-л. - цхьаьнгахьа озабезам бан; без всяких ~ек - цхьа а озабезам боцуш

• побледнеть сов. бос бан (или бахьа), он ~л - бос баьхьна цуьнан

• поблекнуть сов. 1) (увянуть) марг1алдола; трава ~ла - буц марг1алйоьлла 2) (потускнеть) кхола, баддала; краски (на картине) ~ли - басарш бадделла

• поблизости нареч. герго, гергахьо

• побожиться сов. дуй баа

• побои мн. еттар; следы ~ев - йиттина лараш

• побоище с т1ом

• побоку нареч. разг.: все дела ~ - доллу г1уллакхаш д1атесна дита

• поболеть 1 сов. цомгуш хилла; ~ет немного и выздоровеет - жимма цомгуш а лаьттина воьрзур ву

• поболеть 2 сов. лаза; ~ит и пройдёт - лезна соцур ю

• поболтать 1 несов. разг. бага етта, луьйш-олуш 1ан

• поболтать 2 1) что (взболтать) кего, эдан 2) чем лесто

• побольше сравн. ст. от много и от большой 1) (о количестве) алсамо, алсамха, дукхо, дукхаха 2) (о размерах) доккхо, доккхаха

• по-большевистски нареч. большевикашха

• поборник м, ~ца ж лардархо, г1оьнча; ~ки мира - машар ларбархой

• побороть сов. 1) кого (одержать верх) эшо; (в спорт. борьбе) охьатоха 2) что, перен. эшо, к1елдита; ~ [в себе] чувство страха - шен даг чу тесна кхерам эшо

• поборы мн. уст. ясакх, ял; незаконные ~ - ца йог1у елаш

• побочный, -ая, -ое 1) коьрта доцу; ~ вопрос - коьрта доцу хаттар 2) уст. кхечухьа дина; ~ сын - нахах вина к1ант

• побояться сов., кого-чего или с неопр. кхера[дала]; не ~ сказать правду - бакъдерг ала кхера ца дала; побойся бога! - ма дийца далла гуш дерг!

• побранить сов., кого-что дов дан, барт бетта, лен

• побраниться сов., с кем (поссориться) дов дан, бага етта

• побрататься сов., с кем ваша хила; (о многих) вежарий хила

• побратим м дуй биъна доттаг1а; города-~ы - доттаг1ий-г1аланаш

• побратимство с дуй биъна доттаг1алла

• по-братски нареч. вежаршха

• побрезгать сов., чем дегаза хета

• побрести сов. д1аг1ерта

• побрить сов., что даша; ~ усы - мекхаш даша; кого (побрить кому-л. голову) цхьаьннан корта баша; (усы, бороду) цхьаьннан мекхаш, маж яша

• побриться сов. (самому) даша; (у парикмахера) [д1а]яшийта

• побродить сов. д1асалела, кхарста; ~ по лесу - хьуьнахула кхарста

• побросать сов. 1) что (бросить в беспорядке) охьакхийса; ~ вещи - х1уманаш охьакхийса 2) кого (оставить) д1атийса; ~ детей - бераш д1атийса 3) что (прекратить) охьатаса; все побросали работу-массара а болх охьатесира

• побрызгать сов. 1) кого-что, ни кого-что, чем цинцаш тоха 2) (о дожде) т1адамаш детта

• побрякивать несов. разг. 1) зов дан 2) чем деко, зов дайта

• побрякушка ж разг. екарг

• побудительный, -ая, -ое хьадаран; ~ая причина- хьадаран бахьана; ~ый глагол грам.- хьадаран хандош

• побудить 1 (3-е л. буд. вр. побудит) сов., кого, разг. (разбудить, обычно многих) самадаха

• побудить 2 (3-е л. буд. вр. ~ит) сов., кого к чему или с неопр. меттахдаккха, дагадаийта; ~ить кого-л. уехать - цхьаъ ваха дагадаийта

• побудка ж (сигнал к пробуждению) самадаккхар

• побуждение с дагадар; по собственному ~ю - шена дагадеана

• побуреть сов. бора хила

• побывать сов. кхача, хила; ваха (там); ван (здесь); он ~л всюду - иза массанхьа а кхаьчна; я ~ю у него - со и волчохь хир ву

• побывка ж разг.: приехать на ~у- хьажа-xloттa ван

• побыть сов. хила, даккха; 1ан; он побыл у нас два дня - цо ши де даьккхира тхоьгахь, он побудет здесь немного - иза дукха 1ийр вац кхузахь

• повадиться сов., с неопр., разг. марздала; он ~лся играть в карты - кехатех ловза марзвелла иза; он ~лся [ходить] к нам - тхоьга эха марзвелла и

• повадка ж разг. амал; ~и зверей - акхаройн амалш; птичьи ~и - олхазарийн амалш

• повалить 1 сов., кого-что - охьатоха, охьадожо; ~ наземь- лаьтта охьатоха

• повалить 2 сов. разг. 1) (о толпе) д1ахьалха 2) (о снеге) [охьа]делха

• повалиться сов. охьакхета, охьадожа; ~ на кровать - маьнги т1е охьавожа

• повальный, -ая, -ое цхьабосса, цхьатерра; ~ая болезнь - цхьаттера кхетта лазарш

• поваляться сов. 1илла

• повар м кхачанхо, кхачанча

• поваренный, -ая, -ое: ~ая книга - кхача кечбен книга; ~ая соль - дуьра туьха

• поварёшка ж разг. чами

• поварской, -ая, -ое кхачанчин, кхачанхочун; ~ колпак - кхачанчин куй; ~ нож - кхачанчин урс

• по-вашему 1. вводн. сл. (по вашему мнению) шуьга хаьттича 2. нареч. (по вашему желанию) аша ма-аьллара 3. нареч. (как делаете вы) аша ма-дарра

• поведать сов., что, уст. д1ахаийта; ~ кому-л. свою тайну- шен къайле цхьаьнга д1ахаийта

• поведение с лелар

• повезти сов. 1) кого-что (везти) д1адахьа; дига тк. кого 2) безл., кому в чём тан, аьлча xloттa; ему ~ло - цунна тайна

• повелевать несов. 1) кем-чем, уст. (править) куьйгалла дан 2) кому, высок. (приковывать) омра (или буьйр) дан

• повелеть сов., кому с неопр. омра дан

• повелитель м, ~ница ж омранча

• повелительный, -ая, -ое омраллин; говорить ~ым тоном - омраллин эшарца дийца; ~ое наклонение грам. – т1едожаран саттам

• повенчать сов., кого с кем мах бан

• повенчаться сов., с кем мах бан

• повергать несов., повергнуть сов. 1) кого-что, уст. (повалить) харцо, дожо 2) кого во что дожо; эта весть повергла меня в отчаяние - оцу хаамо ч1ог1а г1айг1ане вожийра со

• поверенный м векал; ~ в делах - г1уллакхийн векал

• поверить сов. 1) кому-чему, в кого, во что теша; я ~л ему на слово- цуьнан дашах тийшира со 2) см. поверять; ~шь ли, ~те ли в знач. вводн. сл.- мила тешар ву

• поверка ж 1) (проверка) хьажар, таллар; ~а времени - хан мел яьлла хьажар 2) (перекличка) ц1ерш яхар; на ~у выходит... - ма-дарра аьлча... хуьлу

• повернуть сов. 1) кого-что д1адерзо (от говорящего); схьадерзо (к говорящему); д1ахьовзо (вращая); ~ лошадей -говраш д1ахьовзо; ~ голову- корта схьаберзо; ~ больного - цомгушниг д1аверзо; ~ ключ - дог1а д1ахьовзо 2) без доп. (изменить направление) д1адерза (от говорящего); схьадерза (к говорящему); лошади повернули налево - говраш аьрру aгlop д1айирзира 3) что, перен. дерзо; ~ разговор в шутку - къамел бегаше дерзо

• повернуться сов. 1) д1адерза (от говорящего); схьадерза (к говорящему); д1ахьовза (вращаясь); ~ к собеседнику -къамелхочуьнгахьа д1аверза; ~- к кому-л. спиной - цхьанна букъ тоьхна д1аверза 2) перен. дерза; дело повернулось иначе - г1уллакх кхечу aгlop дирзина

• повертеть сов., что, чем хьийзо

• повертеться сов. хьийза

• поверх предлог с род. п. т1ехула; надеть пальто ~ рубашки - куча т1ехула пальто юxa

• поверхностный, -ая, -ое 1) т1ехулара; ~ый слой почвы - лаьттан т1ехулара чкъор; ~ая рана - т1ехулара чов 2) перен. гомха, т1ехула; судить о чём-л. ~о (нареч.) - цхьа х1ума гомха дийца

• поверхность ж т1ехуле; ~ земли - лаьттан т1ехуле

• поверху нареч. разг. т1ехула

• поверье с 1адат; старинные ~я - шира 1адаташ

• поверять несов., что кому (доверять) [тешна] д1адийца; ~ тайну другу- доттаг1чух тешна къайле д1айийца

• повеса м разг. кхерстарг

• повеселеть сов. сакъерадала, самукъадала

• повеселить сов., кого-что сакъерадалийта, самукъадаккха

• повеселиться сов. сакъера, самукъадаккха

• по-весеннему б1аьстенха, б1аьста санна

• повесить сов. 1) что хьалаолла, ирхъолла; ~ картину - сурт хьалаолла 2) кого (казнить) ирхъолла; ~ голову - корта олло

• повеситься сов ирхъолладала

• повествование с дийцар, хабар

• повествовательный, -ая, -ое дийцаран, хабаран; ~ое предложение грам.- дийцаран предложени

• повествовать несов., о ком-чем дийца

• повести coв. 1) кого-что куда дига; ~ войска в бой - б1о т1аме бита 2) что (сесть за руль) лело, хьалхахаа; ~ машину - машинна хьалхахаа 3) к чему дало, кхачо; это ни к чему не поведёт - оцо цхьана а х1умане кхачор вац 4) чем (шевельнуть) сатто; ~ бровями - ц1оцкъамаш сатто; ~ пле­чами - белшаш сатто ; ~ разговор - къамел д1адахьа; он и глазом (или бровью) не повёл - б1аьрган нег1ар а ца туьйхира цо

• повестись сов. : так уж ~лось - иштта 1едал ду-кх

• повестка ж т1екхайкхам, повестка; ~ дня - дийцаре дуьллург

• повесть ж — жагну, есть ~ жагнуо ю

• поветрие с 1) уст. (болезнь) ун 2) перен. разг. (распространенное явление, мода) юкъадаьлларг

• повешение с ирхъоллар

• повешенный м, ~ая ж ирхъоьллинарг

• повеять сов. (подуть) хьакха; ~л тёплый ветерок - хьаькхира мела мох; ~ло прохладой - шело хьаькхи

• повздорить сов., с кем эг1а

• повзрослеть сов. разг. - доккхахила, [хьала]кхиа; дочь ~ла - йо1 йоккхахилла

• повивальный: ~ая бабка уст. бер оьцу зуда

• повидать сов., кого-что, разг. ган; хорошо бы ~ его- иза гича дика дара; хотел бы ~ его - иза ган лаьара-кх

• повидаться сов., с кем, разг. [вовшийн] ган

• по-видимому вводн. сл. схьагарехь, схьахетарехь; ~, они уже доехали- схьахетарехь, уьш д1акхаьчна хир бу

• повидло с повидло

• повиниться сов., в чём, разг. къарвала, къера хила

• повинность ж ял; трудовая ~ - къинхьегаман ял

• повинный, -ая, -ое 1. (виновный) бехке; ни в чём не повинен - цхьана а х1уманна бехке вац 2. в знач. сущ. ~ая ж: явиться с ~ой - къарделла т1едан

• повиноваться несов. (прош. тж. сов.) кому-чему муьт1ахь хила; ~ приказу- омрана муьт1ахь хила

• повиновение с муьт1ахь хилар; выйти из ~я - муьт1ахь волчуьра д1авала

• повисать несов., повиснуть сов. олладала; повиснуть в воздухе - цхьа а доцуш диса

• повлечь сов., что дан; загрязнение раны может ~ за собой нагноение- чов бехъяро ноткъа яйта тарло

• повлиять сов, на кого-что [т1е]1аткъам бан; ~ на детей - берашна 1аткъам бан

• повод 1 м жулар, га, урх; потянуть поводья - архаш юхаоза; быть на ~у у кого-л. - цхьаммо юьхь лаьцна лелош хила

• повод 2 м бахьана; ~ы к войне - т1ом хьабан бахьана; без всякого ~а - цхьа а бахьана доцуш; дать ~ кому-л. для чего- либо - цхьанна цхьана х1уманна бахьана хилийта (или даккха); по ~у чего-л. - цхьа х1ума бахьана долуш, цхьана х1уманах лаьцна

• поводить 1 сов., кого [д1аса]лело, д1асаоза; ~ лошадь - говр д1асаоза

• поводить 2 несов, чем: ~ ушами -лергаш меттахъхьедан

• поводок м кочатосу доьхка; водить собаку на ~ке - коча х1ума а тесна, ж1аьла лело

• поводырь м юьхьлаьцнарг; ~ слепого - б1аьрзечун юьхьлаьцнарг

• по-военному нареч. т1емалошха, б1ахошха

• повозить сов., кого-что лело

• повозиться сов., с кем-чем. разг ловза, ваза, валла, хьийза: он любил ~ с сыном - к1антаца валла лууш вара иза

• повозка ж ворда

• поволочь сов., кого-что, разг. д1атакхо, д1адахьа; лошадь поволокла упавшего седока - охьавоьжна бере д1атакхийра говро

• поворот м — ног (ю), I. (по гл. повернуть) д1адерзор, д1ахьовзор 2. (по гл. повернуться) д1адерзар, д1ахьовзар 3. (место) ног, гола, д1ахьаьвзийла; на ~е дороги - некъо гола тухучохь 4. перен. (изменение) хийцам; ~ к лучшему- дикане хийцам хилар

• поворотливость ж разг. т1ахъаьлла хилар, каде хилар

• поворотливый, -ая, -ое разг. т1ахъаьлла, каде

• поворотный, -ая, -ое 1) (служащий для поворота) д1адоьрзу, д1ахьаьвза; д1адерзаден, д1ахьовзаден 2) перен. (переломный) хийцаме; ~ пункт в развитии чего-л. - цхьа х1ума кхиарехь хийцаме меттиг

• поворчать сов. г1ам-г1им дан

• повредить сов. 1) кому-чему (принести вред) зен дан, зулам дан; курение ~ит здоровью - цигаьрка ийзаро зулам до могушаллина 2) что (испортить) дохо, талхо; (поломать, поранить) лазо; ~ить замок - дог1а талхо

• повреждение с 1. (действие) дохор, талхор; лазор; ~ ноги при падении- охьакхеташ ког лазор 2. (поломка, изъян) телхина меттиг, айп; исправить (или устранить) ~ - йохийна меттиг тоян

• повременить сов., с чем, разг. [хан] ялийта; ~ несколько дней - масех де далийта; ~ с отъездом - д1а ца воьдуш хан ялийта

• повремённый, -ая, -ое хенан, ханна долу; ~ая оплата- ханна долу алапа

• повседневный, -ая, -ое денна, xlop дийнан; ~ое руководство работой - балха т1ехь денна куьйгалла дар

• повсеместный, -ая,-ое массанхьара; ~ое явление - массанхьара х1ума

• повстанец м г1аттамхо

• повстанческий, -ая, -ое г1евтинчеран; ~ отряд - г1евтинчеран тоба

• повстречать сов., кого-что, разг. дуьхьалдаха

• повстречаться сов., кому, с кем-чем, разг. дуьхьалкхета; ~ться с кем-л. на улице - урамехь цхьанна дуьхьалкхета; мне ~лся... - суна дуьхьалкхийтира...

• повсюду нареч. массанхьа а, массо а меттехь

• повторение с 1. (по гл. повторить) 1) юхаалар 2) карладаккхар; ~ — мать учения посл. - карладаккхар дешаран нана ю 2. (по гл. повториться) юхахилар, карладалар

• повторить сов., что 1) (сказать ещё раз) юхаала; (сделать ещё раз) юхадан; ~ опыт - юхазен 2) (ранее заученное) карладаккха; ~ урок - урок карлаяккха

• повториться сов. гоха а хила, карладала; болезнь ~лась - цамгар карлаяьлла

• повторный, -ая, -ое керла, шолг1а

• повторяться несов. 1) см. повториться; 2) (повторять себя) юх-юха дийца

• повысить сов., что айа, лакхадаккха; ~ заработную плату- алапа лакхадаккха; ~ качество продукции -сурсатан дикалла айа; ~ голос - т1ечовха

• повыситься сов. лакхадала, айадала, хьаладала; уровень воды ~лся - хи хьаладаьлла; качество продукции ~лось -сурсатан дикалла айаелла

• повышение с 1. (по гл. повысить) айар, лакхадаккхар, хьаладаккхар; ~ по службе - г1уллакхехь лакхаваккхар 2. (по гл. повыситься) айадалар, лакхадалар, хьаладалар; ~ температуры - температура хьалаялар

• повышенный, -ая, -ое лакхадаьлла, хьаладаьлла, лаккхара, айаделла, айина; ~ые обязательства - лаккхара т1елацамаш; ~ая температура - хьалаяьлла температура; трасса ~ой трудности (в горах)- лаккхара халонаш йолу некъ; ~ой прочности - лаккхарчу ч1ог1аллин

• повязать сов., что чем хьарчо; ~ голову платком - коьртах йовлакх хьарчо

• повязаться сов., чем хьарча; ~ платком - йовлакхах хьарча

• повязка ж х1ума; (бинт) йоьхкург

• погадать сов. пал таса (на чём-л.); (предсказать) хиндерг ала

• поганить несов. бехдан

• поганка ж (гриб) поганка (ж1аьлин нусхал)

• поганый, -ая, -ое 1) (несъедобный) ца дуу, даа мегаш доцу; ~ый гриб - даа мегаш доцу ж1аьлин нускал 2) разг. (для отбросов) боьха; ~ое ведро - боьха ведар 3) разг. (плохой) вон, боьха

• погасить сов., что 1) (потушить) д1адайа; ~ лампу- лампа д1аяйа 2) перен. (уплатить) [д1а]такха; ~ старый долг- шира декхар д1атакха 3) (марку и т. п.) мах байа

• погаснуть сов. дан; папироса ~ла - цигаьрка яйна; день ~ - де дайна

• погашение с (долгов и т. п.) такхар; ~е ссуды - ссуда такхар; тираж ~я -такхаран тираж; ~е марок - маркийн мах байар

• погибель ж уст. х1аллакьхилар ; согнуться в три ~и - хьацаран к1ур хилла валла

• погибнуть сов. вала, х1аллакьхила

• погибший, -ая, -ее 1. (умерший) делла, д1адаьлла 2. (морально опустившийся) д1аваьлла, телхина;он — ~- человек- д1аваьлла стаг ву иза 3. в знач. сущ. м велларг

• погладить сов. 1) кого по чему куьг хьакха; ~ить лошадь по шее - говран вортанах куьг хьакха 2) что (утюгом) шардан, хьакха; за это по головке не ~ят - цунах баркалла хир дац

• поглаживать несов., кого-что куьг хьекха; ~ гриву коня - говран кхесах куьг хьекха

• поглотить сов., поглощать несов. 1) что (впитать) худа 2) кого, перен. д1ахьулдан; эта работа поглотила его целиком - оцу балхо верриг а д1ахьулвина иза

• поглупеть сов. 1овдалдала

• поглядеть сов. 1) на кого-что и без доп. хьажа; ~ с удивлением - цецдаьлла хьажа 2) за кем-чем, разг. (присмотреть) хьажа; ~ за ребёнком - беран терго ян, бере хьажа

• поглядеться сов. хьажа; ~ в зеркало - куьзгана хьежа

• поглядывать несов. 1) на кого-что хьежа; ~ по сторонам - д1ай-схьай хьежа 2) за кем-чем хьожуш хила; ~ за детьми - берашка хьожуш хила

• погнать сов., кого-что д1алалла; ~ гусей - г1езаш д1алахка

• погнаться сов., за кем-чем 1) т1аьхьадада, т1аьхьахьада; собаки ~лись за зайцем - пхьагална т1аьхьахьаьлхира ж1аьлеш 2) перен. т1аьхьадала; ~ться за счастьем - ирсана т1аьхьавала

• погнить сов. дахкадала; мурдола (о древесине); шпалы ~ли - шпалаш яхкаелла

• погнутый, -ая, -ое гамделла, сеттина; ~ая труба - гамъелла бирг1а

• погнуть сов., что гамдан, сатто; ~ обод - х1оз сатто

• погнуться сов. гамдала, сатта

• погнушаться сов., кого-чего и с неопр. дегаза хета; он не ~лся это сделать- и дан дегаза ца хийтира цунна

• поговаривать несов. разг. дуьйцуш хила; ~ют, что он скоро приедет дуьйцуш ду, и кестта вог1ур ву бохуш

• поговорить сов., с кем, о ком-чём къамел дан; ~ о делах - г1уллакхех лаьцна къамел дан

• поговорка ж кица; войти в ~у - кица хила

• погода ж хенан х1оттам; хорошая ~а - хаза хенан х1оттам; летняя ~а - аьхкенан хенан х1оттам; ждать у моря ~ы -деда варе хьежа

• погодить сов., разг. собар дан, сатоха; немного ~я - к1еззиг собар а дина; ~й, я до тебя доберусь! - собар де ахь, хьуна т1е кхочур ву хьуна со!

• погодок м шарчуьрниг; мы с сестрой ~ки - сой, йнший шарчохь ду

• погожий, -ая, -ее разг. хаза; ~ день - хаза де

• поголовный, -ая, -ое коьртан ц1арах; ~ая перепись - коьртан цlapax ларар; все ~о (нареч.) - массеран а коьртан цlapax

• поголовье с корта; ~ овец - уьстаг1ийн корта

• погоны мн. (ед. погон м) погонаш; офицерские ~ - эпсарийн погонаш

• погонный, -ая, -ое: ~ метр - йохаллин метр

• погонщик м., ~ца ж гурманча

• погоня ж 1) (преследование) т1аьхьадалар; ~ за врагом - мостаг1чунна т1аьхьавалар 2) (преследователи) орца; ~ за прибылью- санашна т1аьхьавалар; ~ за длинным рублём - дехачу соьмана т1аьхьавалар

• погонять 1 несов., кого 1) (гнать) лелла; ~ть коня кнутом - говр шедаца лелла 2) перен. (торопить) сихдан; не ~и меня, успею - сих ма ве, кхуьур ву со

• погонять 2 сов., кого хахка; что ловза; ~ немного мяч - жимма буьрканах ловза

• погоревать сов. гlaйlгla ян

• погорелец м ваьгнарг, ц1е яьлларг

• погореть сов. 1) (сгореть целиком) даьгна дала 2) (некоторое время) дата; дрова ~ли немного - дечиг жимма дегира 3) перен. разг. дага; он ~л на этом - цу т1ехь веги иза

• погорячиться сов. сихдала

• погост м (сельское кладбище) кешнаш

• погостить сов. хьошалахь 1ан

• пограничник м — дозанхо, йинстархо

• пограничный, -ая, -ое дозанера, дозанехь долу; ~ые войска - дозанера эскарш; ~ая полоса - дозанан аса; ~ая застава - дозанан г1ап; ~ый инцидент - дозанехь хилларг

• погреб м ор, ларма; ~ со льдом - ша а чохь ор; пороховой ~ - молханан ларма

• погребальный, -ая, -ое д1аволларан; ~ обряд - д1аволларан ламаст

• погребение с д1адоллар

• погремушка ж екарг

• погрести 1 сов., кого-что I) (похоронить) д1адолла 2) (засыпать) к1елдаха, к1елдиса

• погрести 2 сов. 1) что (сено) лехьа 2) (веслом) [пийсиг] хьакха

• погреть сов., кого-что дохдан; ~ руки у печки - пеша юххехь куьйгаш дохдан

• погреться сов. дохдала; ~ у костра - ц1арна юххехь вохвала

• погрешить сов. (нарушить правила) ледарло ялийта; ~ против истины - бакьдолчунна хьарам хила

• погрешность ж ледарло; допустить ~ - ледарло ялийта

• погрозить сов., кому, чем кхерам таса, ласто; ~ пальцем - п1елг ласто

• погром м вохор, х1аллакдар

• погромщик м хьаллакдархо

• погрубеть сов. 1) (стать шершавым) шагдала; кожа на руках ~ла - куьйгийн чкъор шагделла 2) (о голосе) стамдала 3) (стать грубым) к1оршаме хила

• погружать несов. см. погрузить 2; ~ся несов. см. погрузиться 2, 3

• погружение с 1. (по гл. погрузить) чудохкар 2. (по гл. погрузиться) 1) чудахар 2) (в сон и т. п.) далар

• погрузить сов., кого-что 1) (нагрузить) что т1едотта; кого т1еховшо; ~ мешки на машину- галеш машин т1е дотта 2) что (опустить в воду и т. п.) [чу]дохка; ~ ноги в песок - когаш г1амарла бохка

• погрузиться сов. 1) (произвести посадку) т1едала, т1ехаа; ~ в вагон - вагона т1е вала 2) во что (опуститься в воду и т. п.) чудаха; ~ в воду - хи чу ваха 3) во что, перен. дола, дерза; (предаться чему-л.) дала, дожа; город погрузился в темноту - г1али чу бода боьлла; ~ в сон - набарх вола; ~ в размышления -ойланашка вала

• погрузка ж 1. (по гл. погрузить) [т1е]доттар; ~ угля - к1ора боттар 2. (по гл. погрузиться) т1едалар, т1ехаар

• погрузочный, -ая, -ое [т1е]дутту; ~ая машина- т1едутту машина

• погрузчик м кирадуттург

• погрязать несов., погрязнуть сов., в чём, прям. и перен. даха; колёса погрязли в глине- чкъургаш сацкъарла яхна; погрязнуть в долгах - декхаршла ваха

• погубить сов., кого-что х1аллакдан

• погулять сов. 1) (совершить прогулку) доладелла лела 2) (повеселиться) сакъера

• под 1 м кхерч

• под 2 (подо) предлог I. с вин. и тв. п. I) (ниже чего-л.) куда к1ел, буха; где к1ел[ахь], бухахь; поставить корзину ~ стол - тускар стоьла к1ел xloттo; спуститься ~ землю- лаьтта буха восса; корзинка ~ столом - тускар стоьла к1ел[ахь] ду; работать ~ землёй - лаьтта бухахь болх бан; ~о мной - суна к1ел 2) (возле) куда юххе, улло; где юххе[хь], уллохь; поехать на от­дых ~ Москву -Москва улло сада1а ваха; жить ~ Москвой - Москва юххехь ваха 3) (для чего) лело, латто, передаётся тж. дат. падежом; (занятый чём-л.) чуьра, чохь, передаётся тж. причастием; сарай ~ сено - йол латто paгly; посуда ~ молоко - шура лело пхьег1а; отвести площадь ~ кукурузу - хьаьжк1ашна майда билгалъян; сарай ~ сеном - йол чуьра paгly; площади ~ кукурузой – хьаьжк1ийн ыайданаш 4): попасть ~ чьё-л. влияние - цхьаьннан 1аткъам хила; ~ влиянием гнева – оьг1азвахар бахьана долуш; взять ~ наблюдение- тергаме эца; быть ~ наблюдением врача - лоьро тергам беш хила; отдать ~ суд - суьде вала; находиться ~ судом - суьдехь хила 2. с вин.п. 1) (при указании на время) т1екхоччуш, т1екхочучу; ~ утро - 1уьйре т1екхоччуш; в ночь ~ Новый год - Керла шр т1екхочучу буса 2) (наподобие) санна; отделать ~ мрамор - мрамор санна кечдан 3) (снизу) к1елд1ашхула; рубить дерево ~ корень - дитт орамна к1елд1ашхула хадо 4) (при обеспечении гарантии) луш; взять ~ расписку - расписка а луш, схьаэца; взять ~ залог - закъалт делла схьаэца 5) (в сопровождении) т1аьхьа, передаётся тж. оруд. и местн. падежами; петь ~ аккомпанемент рояля - роял т1аьхьа локхуш; писать ~ диктовку - диктовкица яздан 3. с тв. п.: ~ чьим-л. руководством - цхьаьннан куьйгалли к1ел; ~ действием солнечных лучей - маьлхан з1енарш 1аткъарна

• под= (подо=, подъ=) 1. глагольная приставка, обозначающая: 1) направление действия снизу вверх, нахождение снизу чего-л. к1ел=, к1елара: подложить - к1елдилла2) приближение к чему-л. т1е=: подъехать- т1едаха 3) добавление т1е=: подлить - т1едотта 4) повторение т1е=: поддакивать - т1етодан 5) слабое проявление действия жимма, к1еззиг: подзакусить - к1еззиг х1ума кхалла 2. приставка существительных и прилагательных, обозначающая: 1) положение под чём-л. бyxapa: подводный - хи бухара 2) часть чего-л. дакъа: подотдел - отделан дакъа 3) связь с чём-л.: подсудный - суд хотту 4) нахождение вблизи чего-л.- юххера, уллера: подмосковный - Москва уллера 5) чин: подполковник - подполковник

• подавальщик м, ~ца ж схьаялархо, схьакховдорхо

• подавать несов. см. подать; ~ надежды - цхьана дикане дог даха; он подаёт признаки жизни - дийна хиларан билгалонаш гойту цо

• подавить сов. 1) кого-что (разгромить) дохо; ~ восстание- г1аттам бохо 2) что, перен. (преодолеть) эшо; ~ страх - кхеравалар эшо 3) кого-что (уничтожить) дохо, х1аллакдан 4) что (заглушить) г1елдан; ~ стон - узам г1елбан 5) кого (привести в угнетённое состояние) г1елдан, г1ийла (или таь1на) хилийта 6) что, на что т1ета1о; ~ больное место - лозу меттиг т1ета1о

• подавиться сов., чем легашка даха (или х1отта); ~ рыбьей костью - ч1еран даь1ахк легашкa х1отта

• подавление с 1) (разгром) дохор; ~ восстания - г1аттам бохор 2) (напр. страха) эшор; ~ страха - кхеравалар эшор 3) (уничтожение) дохор, х1аллакдар; ~ артиллерии противника - мостаг1чун артиллери йохор

• подавленный, -ая, -ое 1) (приглушённый) г1ийла; ~ый стон - г1ийла узам 2) (угнетённый, мрачный) таь1на, г1ийла; у него ~ое настроение - г1ийла дог-ойла йолуш ву иза

• подавляющий, -ая, -ее: ~ее большинство дукхаха берш, доккхаха долу дакъа

• подавно нареч. разг. муххале a, xleттe a; он согласен, а я и ~ - иза реза ву, ткъа со-м муххале а ву

• подагра ж мед подагра (энийн цамгар)

• подальше нареч. разг. д1анехьо, гено

• подарить сов., кому-чему кого-что [совг1атна или заг1анна] дала; ~ ребёнку игрушку- берана совг1атна ловзо х1ума яла

• подарок м — совг1ат; (на свадьбу) зaгla

• податель м, ~ница ж делларг

• податливость ж 1) аьхна хилар 2) (уступчивость, сговорчивость) к1еда хилар

• податливый, -ая, -ое 1) аьхна; ~ая глина - аьхна поппар 2) (уступчивый, сговорчивый) к1еда

• подать ж ист. ясакх; платить ~ - ясакх такха

• подать сов. 1) кого-что (дать) схьадала; ~ портфель - портфель схьаяла 2) что (кушанье) дала, хьалхадилла; обед подан - юург хьалхайиллина 3) кого-что (продвинуть) даккха, озо; ~ лошадь назад - говр юхаяккха 4) что (для посадки) схьах1отто; подали поезд - ц1ерпошт схьах1оттийна; ~ машину - машина схьах1отто 5) что и без доп. дала; ~ нищему - саг1адоьхучунна х1ума яла 6) кого-что (изобразить) гайта; автор подал своих героев правдиво- авторо шен турпалхой нийса гайтина 7) что (представить в письменном виде) дан, дала; ~ жалобу - арз дан; ~ заявление - д1ахьедар дала; ~ на кого-л. в суд - цхьаъ суьде вала 8) что (доставить) дала; ~ материалы -материалаш яла; ~ воду- хи дала; ~ газ - газ яла; ~ голос а) (крикнуть) мохь тоха; б) (проголосовать) кхаж таса, куьг айа; ~ помощь- г1о дан; ~ сигнал - хаам бан; ~ команду- буьйр дан; ~ пример - масал гайта; ~ весть о себе - шех лаьцна хаам бан; не ~ вида - дагара ца хаийта; рукой ~ - кхевдина кхоччехь

• податься сов. 1) (уклониться в сторону, сдвинуться) та1а; ~ вперёд - хьалхата1а 2) куда, разг. (отправиться) та1а 3) (уступить) юхадала; (согласиться) реза хила, т1етан

• подача ж 1) [схьа]далар; ~ заявления - д1ахьедар далар; 2) спорт. далар; ~ мяча - буьрка ялар З) (поезда) схьах1оттор 4) схьахецар; ~ газа - газ схьахецар

• подачка ж разг. хуьсиг; жить ~ми - хуьсигех даха

• подаяние с уст. caгla

• подбавить сов., подбавлять несов., что и чего т1етоха; ~ сахару в кофе - кофе т1е шекар таса

• подбегать несов., подбежать сов. к кому-чему и без доп. т1едада; ~ к дому - ц1енна т1евада

• подберёзовик м подберёзовик

• подбить сов. 1) что к1ел х1ума тоха; ~ сапоги - эткашна к1ел х1ума тоха 2) что (подшить) чу х1ума тега (или лаца); ~ шубу мехом - кетар чу ц1ока лаца 3) кого-что (сбить) охьадаийта; ~ самолёт - кема охьадаийта 4) что (ударить) лазо; ~ кому-л. глаз - цхьаьннан б1аьрг лазо 5) кого-что на что или с неопр., перен. разг. (подстрекнуть) х1уьс ала, карзахдаккха; ~ на шалость - вон лела карзахваккха

• подбодрить сов., подбодрять несов. кого, разг. дог иракарах1отто; ~ больного - лазархочун дог иракарах1отто

• подбор м 1. (действие) харжар; ~ ключей к замку - дог1анна дог1анаш харжар 2. (набор, комплект) комплект; как на ~ - леррина хаьржича санна

• подборка ж 1. (действие) харжар 2.: газетная ~ - газетийн харжам

• подбородок м ч1ениг; двойной ~ - шалха ч1ениг

• подбочениваться несов., подбочениться сов. разг. хаьнт1е куьйгаш а х1иттийна, нисвала

• подбривать несов., подбрить сов., что даша

• подбросить сов. 1) кого-что (вверх) хьалакхосса; (при игре в орлянку) [хьала]ланга; высоко ~ть мяч - буьрка лаккха хьалакхосса 2) что и чего (бросив, добавить) т1етилла; ~ть дров в печку- пеша дечиг т1етилла 3) кого-что (тайком положить) т1едахийта, дилла, таса; ~ть письмо - кехат таса 4) кого-что, безл. хьалакхосса; машину сильно ~ло на ухабе - очакх чу кхетта ч1ог1а хьалакхоьссира машина 5) кого-что и чего, разг. (дать дополнительно) т1едала 6) кого (подвезти) разг. т1едан

• подвал м 1) (в доме) op; ~ для дров - дечиг дуьллу ор 2) (в газете) подвал

• подвальный, -ая, -ое 1): ~ое помещение - ор 2): ~ая статья (в газете) подвалан статья

• подведение с 1) [т1е]дигар, [т1е]далор 2) к1елдалор, [к1ел]х1оттор 3) перен. к1елдалор, к1елдигар 4) (вывод) дар; ~ итогов - жам1аш дар

• подведомственный, -ая, -ое куьйгаллера

• подвезти сов. 1) кого д1адига, что т1едан 2) кого-что (привезти) дало, дан; ~ товар в магазин - туькан чу товар дан 3) кого-что (по пути) д1адига

• подвергать несов. см. подвергнуть; ~ свою жизнь опасности - шен дахарна кхерам тийса

• подвергаться см. подвергнуться; ~ опасности - кхерам хила

• подвергнуть сов., кого-что, чему дан; ~ наказанию - та1зар дан; ~ осмотру - хьажа

• подвергнуться сов., чему хила; (попасть в какое-л. положение) т1е1оттадала; ~ наказанию – та1зар хила; ~ критике - критика хила; ~ обсуждению - дийцаре дала

• подверженный, -ая, -ое отглагольное причастие тlepa [долу]; ~ простуде - шелдаларна т1ера

• подвернуть сов., что 1) (подкрутить) д1ахьовзо; ~ть гайку- гайка д1ахьовзо 2) (засучить) хьалакарчо; ~ть рукава - пхьуьйшаш хьалакарчо 3): он ~л ногу - цуьнан ког хьаьвзина

• подвернуться сов. 1) (загнуться) чукарча, к1елкарча; одеяло ~лось - юрг1а чукерчина 2) перен. разг. (представиться) т1е1оттадала 3): [у меня] ~лась нога - сан ког хьаьвзина

• подвесить сов., кого-что хьалаолла

• подвеска ж 1. (действие) хьалаоллар 2. (приспособление) уллург 3. (украшение) хьалхауллург

• подвесной, -ая, -ое хьалауллу; ~ая лампа - хьалауллу лампа; ~ая дорога - тиллина некъ

• подвести сов. 1) кого-что (приблизить) [т1е]дига, [т1е]дало; ~ к выходу- арадолийлина т1едига; ~ дорогу к посёлку - юьрта т1е некъ бало; ~ газ к дому- ц1ен т1e газ яло; ~ войска к переправе - эскарш дехьадовлийлина т1едало 2) что подо что (устроить под чём-л.) к1елдало, реже [к1ел]-х1отто; ~ фундамент под строение - г1ишло к1ел лард х1отто 3) что подо что, перен. (обосновать) к1елдало, к1елдига;~ под свою теорию научную базу - шен теори 1илманан буха яло 4) что (сделать вывод) дан; ~ итог - жам1 дан 5) кого-что подо что (причинить неприятность) к1елх1отто; ~ кого-л. под выговор- цхьаъ выговора к1ел х1отто 6) кого-что, перен. (поставить в неловкое положение) юьхь1аьржах1отто; ~ товарища - накъост юьхь1аьржах1отто 7) что (подкрасить) басар хьакха, тодан; ~ брови - басар хьаькхна ц1оцкъамаш тодан ; [у меня] живот подвело от голода - мацалла гай чукхетта сан

• подветренный, -ая, -ое мохтилера; мох т1аьхьа[ра]; ~ая сторона дома - ц1ийнан мохтилера aгlo

• подвиг м хьуьнар; совершить ~ - хьуьнар гайта, хьунаре г1уллакх дан

• подвигать сов., чем меттахъхьедан; ~ пальцами - п1елгаш меттахъхьедан

• подвигаться сов. таттадала

• подвид м биол. тайпа

• подвижник м, ~ица ж рел. и перен. мурд; ~ики науки - 1илманан мурдаш

• подвижной, -ая, -ое 1) (движимый) лела; ~ые части машины - машинан лела меженаш 2) (о человеке) т1ахъаьлла; ~ой состав ж.-д. - ц1ерпошт; ~ые игры - каде ловзарш

• подвижность ж т1ахъаьлла хилар

• подвижный, -ая,-ое т1ахъаьлла; ~ ребёнок - т1ахъаьлла бер

• подвизаться несов. далла, хила; ~ в науке - 1илманехь валла

• подвинтить сов., что т1ехьовзо; ~ гайку - винт т1ехьовзо

• подвинуть сов. 1) кого-что (переместить) д1ахило, д1ататта; ~ стол к окну - стол корехьа д1ататта 2) что, перен. (продвинуть) хьалхататта; ~ свою работу - шен болх хьалхататта

• подвинуться сов. 1) д1ахила, д1ататтадала (от говорящего); схьахила (к говорящему); хьалахила (вверх); охьахила (вниз); хьалхахила (вперёд); юхахила (назад); ~ться к окну - корехьа д1ахила 2) перен. хьалхататтадала, хьалхата1а; работа ~лась вперёд - болх хьалхататтабелла

• подвластный, -ая, -ое куьйга к1елара, 1едал к1елара; он никому не подвластен - иза цхьаьннан куьйга к1ела вац

• подвода ж ворда, г1удалкх

• подводник м хибухархо

• подводной, -ая, -ое т1едаладен; ~ые трубы - т1едаладен бирг1анаш

• подводный, -ая, -ое 1) хи бухара; ~ые растения - хи бухара ораматаш; ~ая часть корабля - кеманан хи бухара дакъа 2) хи бухахула лела; ~ое плавание - хи бухахула нека дар

• подвоз м, подвозка ж т1екхехьар, т1едар; ~ боеприпасов - т1еман г1ирс т1екхехьар

• подвой м с -х. бух

• подворотня ж кевнан к1ело

• подвох м разг. х1уьмалг; устроить кому-л. ~ цхьанна цхьа х1уьмалг дан; без ~а - х1уьмалгаш доцуш

• подвыпить сов. разг. кад тоха

• подвязать сов, что д1адехка

• подвязаться сов., чем хьарчо, ехка

• подвязка ж 1. (действие) д1адехкар; ~ деревьев - дитташ д1адехкар 2. (резинка) пхенаш

• подгнивать несов., подгнить сов. 1) (снизу) бухара дахкадала 2) (слегка) дахкадала дола

• подговаривать несов., подговорить сов., кого на что или с неопр. (склонить) [дийцина]т1едерзо; (научить как сказать) хьеха; (подстрекнуть к действию) т1ехахка

• подголовник м г1овла

• подгонять несов 1) см. подогнать; 2) кого (заставлять делать быстрее) сихдан

• подгорелый, -ая, -ое (немного) кхагардоьлла; (снизу) бухара даьгна; ~ хлеб - бухара даьгна бепиг

• подгореть сов. [бухара] дага; (о жидкости) кхагардола; молоко ~ло - шура кхагарйоьлла

• подгорный -ая, -ое лома к1елара, лам - к1ажера, ~ая деревня - лома к1елара юрт

• подгорье с лам - к1ажа

• подготовительный, -ая, -ое кечамаллин; ~ое отделение - кечамаллин дакъа

• подготовить сов, кого-что, в разн. знач. кечдан; ~ материал для работы - балхана материал кечъян; ~ к экзаменам - экзаменашна кечван

• подготовиться сов кечдала; ~ к урокам - урокашна кечвала

• подготовка ж 1. (по гл. подготовить) кечдар 2. (по гл. подготовиться) кечдалар 3. (запас знаний) кечам; у него хорошая ~а - цуьнан дика кечам бу; боевая и политическая ~а - т1еман а, политически а кечам; без ~и - кечам боцуш; кечам ца беш

• подготовленность ж кечам бина хилар; кечделла хилар; ~ кадров - кадрийн кечам бина хилар

• подгребать несов., подгрести сов. 1) что (сено и т. п.) т1егулдан 2) (веслом и т. п.) даха; ~ к берегу- берда йисте даха

• подгруппа ж подгруппа

• подгрызть сов., что (грызя повредить снизу) к1елара даа, диъна дохо

• подгулять сов. разг. 1) (опьянеть) кад тоха 2) шутл. (не получиться) ларт1ахь ца хила

• поддаваться несов. см. поддаться; не ~ётся описанию - сурт х1оттийна ца валлал

• поддавки мн.: играть в ~ - д1алуш ловза

• поддакивать несов., поддакнуть сов., кому-чему, разг. «х1аъ» баха, т1етадан

• подданный м, ~ая ж пачхьалкхаллин

• подданство с пачхьалкхалла; принять ~ - пачхьалкхалла т1еэца

• поддать сов. 1) что (подбросить вверх) хьалатоха; ~ мяч ногой - буьрка когаца хьалатоха 2) чего, разг. (усилить) сихдан; (увеличить) алсамдаккха; ~ пару [в бане] 1аь алсамъяккха [банехь] 3) что (в играх): ~ шашку- ж1акки д1аяла

• поддаться сов. 1) меттахдала 2) на что (поверив уступить) 1ехадала; ~ на уговоры - дийцича 1ехадала 3) кому (не оказать сопротивления) юхадала

• подделать сов. что (сделать что-л похожее) [тардеш] дан; (изготовить что-л. фальшивое) харц х1ума ян, тардан; ~ документ- документ тардан; ~ чужую подпись- нахаха куьг та1о

• подделаться сов. 1) под кого-что тардала; (вести себя) тера лела 2) к кому, разг. тешам баккха (или хилийта)

• подделка ж 1. (действие) харц х1ума дар; тардар; ~ документов- документаш тардар; ~ подписи - нахаха куьг яздар 2. (подделанная вещь, имитация) харц х1ума

• поддельный, -ая, -ое харц [дина], тардина; ~ый документ - тардина документ; ~ая подпись - нахаха яздина куьг; ~ые драгоценности - харц мехала х1уманаш

• поддержание с латтор

• поддержать сов. 1) (не дать упасть) кого-что д1алаца; ~ больного под руку- лазархочун пхьарс д1алаца 2) кого-что (оказать помощь) г1о дан; ~ деньгами - ахчанца г1о дан 3) кого-что (выразить своё согласие) гlo даккха; т1етан; ~ чье-л. предложение - цхьаммо аьллачунна т1етан 4) что (сохранить) латто, 1алашдан; ~ порядок- къепе латто; ~ здоровье - могушалла 1алашъян; ~ разговор- къамелехь дакъа лаца; ~ знакомство - гергарло ца хадийта; ~ свою честь - шен сий лардан

• поддерживать несов. 1) см. поддержать; 2) что (не прекращать) латто, хила; ~переписку с товарищем - накъостаца кехат-х1ума д1асаязъеш хила 3) что (подпирать) гlopтop хила

• поддержка ж 1) (помощь) г1о, накъосталла; 2) (защита, опора) гlo лацар, г1о даккхар; (одобрение) т1етар; моральная ~а - дог эцар; оказать ~у- гlo дан

• поддеть сов. 1) что (надеть подо что-л. ) чухула духа; ~ платок под пальто- йовлакх пальтона чухула тилла 2) что (подцепить чём-л.) к1елалца; ~ сено вилами - шада элана к1еллаца 3) кого, перен. разг. (задеть) loттap ян; ~ кого-л. в разговоре - къамелехь цхьанна 1оттар ян

• поддразнивать несов., поддразнить сов., кого, разг. дог дат1о

• поддувало с мохтухийла

• поддувать несов. мох хьекха; из-под пола ~ет - ц1енкъа бухара мох хьоькху

• подежурить сов. ха дан

• подействовать сов, на кого-что и без доп. 1) (повлиять) ала, аьлла дайта; мои слова на него не ~ли - ас аларх ца дира цо 2) (дать положительные результаты) г1уллакх дан; лекарство ~ло - молхано г1уллакх дин

• поделать сов., что, разг. дан; что бы нам теперь ~ть? - Х1ун де те вай х1инца? ничего не ~ешь! - дан х1ума дац-кх!

• подельник — чуьрчолхо (ву/ю), сделал - чуьрчол дина (ву) — подельник (врага, вора, преступника).

• поделить сов., кого-что декъа; (распределить) тж. дакъа дан

• поделиться сов., чем с кем 1) декъа; ~ с другом последним - т1аьххьарниг а доттаг1чуьнца декъа 2) перен. (сообщить) далхо, дийца, дагадала; ~ горем с другом - доттаг1чуьнга шен бала балхо; ~ с товарищами - шен накъостех дагавала

• поделка ж чаще мн. ~и (мелкие изделия) кега-мерса х1уманаш

• поделом нареч. разг. хила деззарг; ~ ему! - хила деззарг хили цунна!

• поделывать несов.: что ты ~ешь?- х1ун леладо ахь?

• подённый, -ая, -ое де лору; ~ая работа - де лору болх

• подёнщик м денхо

• подёнщина ж де лору болх

• подёргивать несов. 1) что (дёргать) ийзо; ~ть бородку- маж ийзо 2) безл., кого-что: его всего ~ет - верриг а вегавора иза; ~ть бровью - ц1оцкъам дегадан

• подёргиваться несов. 1) см. подёрнуться; 2) (дёргаться) дего, дегадан

• подержание с: дать что-л. на ~ - цхьа xlyма лело яла

• подержанный, -ая, -ое лелийна; ~ костюм - лелийна костюм

• подержать сов., кого-что дита, [д1а]-лаьцна латто, д1алаца; ~ книгу в руках - книга каралаьцна латто; ~ ребёнка - бер д1алаца (или каралаца)

• подержаться сов., за кого-что латта

• подёрнуть сов., что чем пардо (или чкъор) лаца; реку ~ло льдом - хи т1ехула шен пардо лаьцна

• подёрнуться сов., чем пардо (или чкъор) т1елацадала; река ~лась льдом - хи т1е шен пардо лацаделла

• по-детски нареч. берашха

• подешеветь сов. дайдала, дораха хила

• поджарить сов., что кхарза

• поджариться сов. кхарзадала

• поджарый, -ая, -ое йора; ~ конь - йора дин

• поджать сов., что ваьштаоза, к1елдилла, к1елхьарчо; сидеть, ~в ноги - когаш к1ел а бехкина 1ан; ~ть губы - балдаш ваьштаоза; ~ть хвост - ц1ога та1о

• поджелудочный, -ая, -ое: ~ая железа анат. наб

• поджечь сов., что 1) (зажечь) лато; ~ костёр – ц1е лато 2) (вызвать пожар) ц1е йилла; ~ дом - ц1еношна ц1е йилла 3) (дать подгореть) даго; ~ пирог- чуда яго

• поджигатель м, ~льница ж ц1етасархо, ц1ейиллархо; ~ли войны - т1амна карзахбевлларш

• поджидать несов., кого-чего, разг. хьоьжуш 1ан, хьежа; ~ гостя - хьаша варе хьежа

• поджилки мн. разг. голин пха; у меня ~ трясутся - кхеравелла вегаво со

• поджить сов. разг. дерза дола

• поджог м ц1е йиллар, ц1е тасар

• подзаголовок м корталг

• подзадоривать несов., подзадорить сов, кого, разг. т1ехьеха, иракарах1отто; ~ на скандал - девнна т1ехьеха

• подзатыльник м: дать кому-л. ~ - цхьанна уккалх х1ума тоха

• подзащитный м, ~ая ж юр. жоьпахо, ларвийриг

• подземелье с тоьла, лаьттан бухе

• подземный, -ая, -ое лаьттан бухара; ~ые воды - лаьттан бухара хиш; ~ые работы - лаьттан бухара белхаш, тюрьма - лаьттан бухара зиндан

• подзол м к1айн-сира [латта]

• подзолистый, -ая, -ое к1айн-сира; ~ая почва - к1айн-сира латта

• подзорный, -ая, -ое: ~ая труба турмал

• подивиться сов., чему, на кого тамаша бан

• подирать несов.: мороз по коже ~ет - дег1е зуз дог1у

• подкарауливать несов., подкараулить сов., кого-что, разг. лардан

• подкатить сов. 1) что т1екарчо; подо что к1елкарчо, карчийна т1едало; ~ть бочку к машине - боьшка карчийна машинна т1eдало 2) разг. (быстро подъехать) хаьхкина т1едан 3) безл. разг.: у меня к горлу ~ло- сан са легашка кхаьчна

• подкатиться сов. т1екарча; подо что к1елкарча; керчина т1едаха; мяч ~лся под стол - буьрка керчина стоьла к1ел яхара

• подкачать сов. 1) что и чего т1екховса; ~ть воды - хи т1e кховса 2) разг. (подвести, не сделать) ледара хила; не ~й! - ледара ма хилалахь!

• подкидыш м д1акхоьссина бер

• подкладка ж чутухург; пальто на шёлковой ~е - чилланан чутухург йолу пальто

• подкладной, -ая, -ое к1елтосу, к1елх1оттаден, к1елъюьллу; ~ые брусья - к1елтосу дукъош; ~ое судно - цомгушчун тас; ~ое яйцо - сера

• подкладочный, -ая, -ое чутуху; ~ая ткань - чутуху к1ади

• подклеивать несов., подклеить сов., что лато

• подклейка ж латор

• подключать несов., подключить сов., что д1атаса

• подкова ж лан

• подковать сов., кого-что 1) лан тоха; ~ лошадь - говрана лан тоха 2) кого в чем, перен. дика 1амо, кечдан, кхета; быть хорошо подкованным в чём-л. - цхьана х1уманах дика кхетта хила; он хорошо подкован в математике -математиках дика кхетта ву иза

• подковообразный, -ая, -ое ленах тера

• подкожный, -ая, -ое чкъура к1елара, чкъура к1ел туху; ~ая клетчатка - чкъура к1елара клетчатка; ~ое впрыскивание - чкъура к1ел молха тохар

• подколодный, -ая, -ое: змея ~ая разг. мокха лаьхьа

• подколоть сов., что к1ел1отта, д1атаса; ~ справку к заявлению - справка д1ахьедарх д1атаса

• подкомиссия ж подкомисси

• подконтрольный, -ая, -ое толлу, контроль йолу (или к1елара)

• подкоп м 1. (действие) к1ело ахкар 2. (подземный ход) 1уьрг 3. перен. разг. к1елонаш, 1иттарш

• подкопать сов., что к1ело ахка; ~ дерево - диттан к1ело ахка

• подкопаться сов. 1) подо что аьхкина к1елдаха 2) под кого, перен. разг к1ело ян; тут не ~ешься - кхузахь к1ело ялур яц

• подкормить сов. 1) кого (улучшить питание) юург алсамъяккха; ~ больного ребёнка - цомгушчу беран юург алсамъяккха 2) что (удобрениями) латта хьандан

• подкормка ж 1. (действие) 1) юург алсамъяккхар 2) (удобрениями) латта хьандар 2. (добавочный корм) т1стоьхна кхача 3. (удобрение) хьандийриг; внести ~ - [удобренешца] латта хьандан

• подкосить сов. 1) что (подрезать косой) мангал хьакха; ~ть траву - мангалца буц хьакха 2) кого, перен. вочудаккха, г1елдан, гlopa дайа; болезнь ~ла его - цамгаро вочуваьккхина иза 3) кого, перен. (свалить с ног) дожо; пуля его ~ла - даьндарго вожийна иза

• подкоситься сов.: у меня ноги ~лись - когаш лехна сан

• подкрасить сов., что к1еззиг басар [т1е]-хьакха; (добавив во что-л. красящего вещества) бос бан; ~ оконные рамы - коран раманашна цхьа к1еззиг басар хьакха; ~ губы - балдашна к1еззиг басар т1ехьакха; ~ воду - хина цхьа бос бан

• подкраситься сов. разг. басар хьакха

• подкрасться сов. тебна т1еваха; ~ к окну - тебна кора т1е ваха

• подкрахмалить сов., что крахмал тоха; ~ бельё - бедаршна крахмал тоха

• подкрепить сов., что чем ч1аг1дан; ~ забор подпоркой - керт г1орторца ч1аг1ъян; слово делом - дош г1уллакхца ч1аг1дан

• подкрепиться сов. разг. ч1аг1дала; я ~лся перед дорогой - новкъавалале ч1аг1велира со

• подкрепление с 1. (действие) чаг1дар 2. воен. г1о

• подкрутить сов., подкручивать несов., что т1ехьовзо

• подкузьмить сов., кого, разг. lexo; юьхь1аьржах1отто

• подкуп м эцар

• подкупать несов., подкупить сов. 1) чего (купить дополнительно) т1еэца 2) кого (деньгами, подарками) эца; ~ свидетелей - тешаш эца 3) перен., кого (расположить к себе) т1едерзо; ~ своей добротой - дикаллица шена т1еверзо

• подладиться сов., подлаживаться несов., к кому-чему тардала

• подле предлог с род. п. юххе, уллохь; он сидит ~ меня - суна уллохь 1а иза

• подлёдный, -ая, -ое: ~ лов рыбы - ша бухара ч1ерий лецар

• подлежать несов., чему хьакъ хила, йиш хила; ~ать обложению налогами - налог тоха хьакъ хила; не ~ит оглашению- кхайкхо йиш яц; не ~ит сомнению - шеко хила йиш яц

• подлежащее с грам. подлежащи

• подлежащий, -ая, -ее хьакъ долу, йиш йолу; дело, ~ее рассмотрению - талла хьакъ долу г1уллакх; не ~ий оглашению - кхайкхо йиш йоцу

• подлезать несов., подлезть сов., подо что к1елдаха, к1елдала; ~ под стол - стоьла к1ел ваха

• подлесок м коьллаш

• подлёт м т1едахар (действие); т1ег1ойла (место); при ~е к городу – г1алина т1евоьдучохь

• подлетать несов., подлететь сов. т1еддха; подо что к1елдаха

• подлец м сийдоцург

• подлечить сов., кого-что, разг дарба лело

• подлечиться сов. разг. [шена] дарба лело; ~ на курорте - курортехь дарба лело

• подливка ж берам; сладкая ~ - мерза берам

• подлиза м и ж разг. мотхьоькхург

• подлизаться сов., подлизываться несов. разг. мотт хьекха; ~ к кому-л. - цхьанна мотт хьекха

• подлинник м бакъдерг; это ~ документа - xlapa бакъ долу документ ду

• подлинность ж бакъ хилар

• подлинный, -ая, -ое бакъ долу; ~ документ - бакъ долу документ; ~ друг- бакъ волу доттаг1

• подлить сов., чего т1едотта ; ~ масла в огонь - ц1е (или дов) марсаяккха

• подлог м харцо; предать суду за ~ - харцонна суьде вала

• подложить сов., что 1) (положить подо что-л.) к1елдилла; ~ камень под колесо - чкъурга к1ел т1улг билла 2) тж. чего (подбавить) т1етилла, т1едилла, т1етоха; ~ дров в печь - пеша дечиг т1етилла 3) что (положить тайком) таса ; ~ кому-л. свинью- цхьанна к1ел хи хеца

• подложный, -ая, -ое харц, харц долу; ~ые документы - харц документаш

• подлокотник м — мутах (ю), голаг1орторг

• подломиться сов. кагдала; лёд ~лся - ша кагбелла

• подлость ж ямартло; это ~ть - иза ямартло ю; делать ~ти - ямартлонаш лело

• подлый, -ая, -ое ямарта; ~ый человек - ямарта стаг; поступить ~о (нареч.)- ямарта х1ума дан

• подмазать сов. 1) что (смазать) хьакха; ~ колёса - чкъургашна хьакхар хьакха 2) что (обмазать) хьаха; ~ печку- пешана поппар хьаха 3) что, разг. (подкрасить губы и т. п.) хьакха 4) кого, перен., разг. (дать взятку) х1ума яла

• подмазаться сов. разг. 1) (подкраситься) басарш хьакха 2) к кому, перен. хьастадала

• подманивать несов., подманить сов., кого, разг. схьадеха, т1едеха; ~ котёнка - цициган к1орни т1ееха

• подмастерье м пхьар-г1оьнча

• подмахивать несов., подмахнуть сов., что, разг. (подписать наспех) куьг та1о; ~ заявление- д1ахьедарна т1е куьг та1о

• подмена ж хийцар; ~ документов - документаш хийцар

• подменить сов., подменять несов. 1) что хийца; ~ галоши - калош хийца 2) что чем хьалхадаха; работу ~ болтовнёй - балхал къамелаш хьалхадаха 3) кого (сменить на время) хийца; его как будто подменили - цхьаммо хийцича санна ву иза

• подмерзать несов., подмёрзнуть сов. (покрыться тонким льдом) г1opo, г1ypa лаца, ша бан

• подмести сов., что нуй хьакха

• подметальный, -ая, -ое: ~ая машина - нехаш лехьаен машина

• подметить сов., что билгалдан, тергалдан; ~ недостатки - кхачамбацарш билгалдан

• подмётка ж айра, к1елтухург; кожаная ~а - не1аран айра; он тебе [и] в ~и не годится - хьан мачин айрана мах бац цуьнан

• подмешать сов., подмешивать несов., что и чего т1еэдан; ~ песок в цемент- цемента т1е г1ум эян

• подмигивать несов., подмигнуть сов., кому б1аьрг та1о

• подмога ж разг. г1о; прийти на ~у кому-л. - цхьанна г1оьнна ваха

• подмокать несов., подмокнуть сов. т1ундала, даша, т1адо

• подмораживать несов., подморозить сов. лацадала; сегодня подморозило - тахана лацаелла

• подмостки мн. 1) (настил) т1ай 2) (сцена) сцена

• подмоченный, -ая, -ое: ~ая репутация - бехйина репутаци

• подмочить сов., что дашо, т1ундан, т1адо; ~ табак - тонка дашо

• подмывать несов. см. подмыть; меня так и ~ет сказать об этом - и д1аала хазделла суна

• подмыть сов. 1) кого дила; ~ть ребёнка - бер дила 2) что (размыть) ахка; река ~ла берег- хе берд аьхкина

• подмышечный, -ая, -ое: ~ая впадина - пхьаьрсан к1ело

• подмышки мн. (ед. ~а ж) пхьаьрсан к1ело

• подмышник м хьацархудург

• подмять сов., кого-что к1елхьарчо; ~ противника [под себя] - мостаг1 [шена] к1елхьарчо

• поднадзорный, -ая, -ое 1уналли к1елара

• поднажать сов., на кого-что, прост. тleтala

• поднебесье с стигал

• подневольный, -ая, -ое лаамаза; ~ человек - лаамаза стаг; ~ труд - лаамаза къинхьегам

• поднести сов. 1) кого-что (приблизить) [т1е]дахьа; ~ книгу к свету- книга серлонна т1еяхьа; ~ ложку ко рту- 1айг бага бахьа; ~ ребёнка к окну - бер коре дахьа 2) что (доставить) т1едан, схьадан; ~ патроны в окопы- патармаш окопа чу дан 3) что кому (угостить) дала; (подарить) [совг1атна] дала; ~ стакан вина - стака чаг1ар дала; ~ букет цветов - зезагийн курс яла

• подновить сов., подновлять несов., что ц1индан, карладаккха

• подноготная ж разг.: узнать всю ~ую - ша ма-варра вовза

• подножие с к1ажа, к1ело, бух; у ~я горы - ламанан к1ажехь

• подножка ж 1) (ступенька) тleгla; ~ трамвая - трамвайн тleгla 2) разг. (удар ногой) к1елтесна ког; дать ~у кому-л. -цхьанна к1ел ког таса

• подножный, -ая, -ое: ~ корм дежийла; на ~ом корму - дежийла т1ехь

• поднос м хедар

• подносчик м, ~ца ж т1едахьархо

• подношение с 1. (действие) дахьар, далар 2. (подарок) совг1ат

• поднятие с [хьала]айар; ~ тяжестей - еза х1уманаш хьалаайар; перед ~м занавеса - кирхьа хьалаайале [хьалха]; ~ флага - байракх хьалаайар

• поднять сов. 1) кого-что схьаэца; (с пола, с земли) ирах1отто; (вернуть в стоячее положение, помочь встать) хьалаг1атто; (удержать) [хьала]айа; (наверх) [хьала]айа; (понести) хьаладаккха; (переместить) хьалаоза, хьаладахийта; подними бумагу- кехат схьаэца; ~ опрокинутый стул - охьадоьжна г1ант ирах1отто; он поднял упавшего - цо охьакхеттарг хьалаг1аттийра; мне такую тяжесть не ~ - иштта йозалла соьга хьалаайалур яц; ~ вещи на третий этаж - х1уманаш кхоалг1ачу этаж т1е хьалаяха; ~ занавес- кирхьа хьалаоза; ~ флаг - байракх хьалаяхийта; ~ крышку рояля - роялан нег1ар хьалаайдан; ~ воротник - кач хьалакарчо 2) что (возбудить, начать) дан; ~ восстание - гlaттap дан; ~ вопрос - хаттар дан 3) кого-что, перен. г1атто; ~ народ на защиту Родины -халкъ Даймохк ларбан гlaттo; ~ полк в атаку- полк атаке г1атто 4) что (вспахать) аха; ~ целину- бай аха 5) что (сделать более высоким) лакхадаккха; ~ вал - вал лакхабаккха 6) что, перен. (повысить, улучшить) лакхадаккха; ~ производительность труда - белхан эвсаралла лакхаяккха; ~ настроение - дог-ойла айа; ~ глаза - хьалахьажа; ~ голос в защиту кого-л. - цхьаьнгахьа г1о доккхуш дистхила; ~ оружие - герз караэца; ~ руку на кого-л. - цхьанна тоха куьг айа; ~ шум - г1овг1а яккха; ~ тревогу- орца даккха; ~ кого-л. на смех- цхьаннах бийла; ~ всех на ноги -массо а меттахваккха

• подняться сов. 1) (вверх) т1едала, [хьала]-дала; ~имись на гору- лам т1е вала 2) (переместиться выше) хьаладаха; занавес ~ялся - кирхьа хьаладахна 3) (стать более высоким) лакхадала, хьаладала; вода ~ялась- хи хьаладаьлла 4) (оторваться от земли, взлететь) хьалаяйдала; самолёт ~ялся (в воздух) - кема хьалаайдели [х1аваэ] 5) (встать) хьалаг1атта; ~яться с места - меттера хьалаг1атта 6) перен. (взбудоражиться) гlaттa 7) перен. (увеличиться, улучшиться) лакхадала, айдала; производительность труда ~ялась - белхан эвсарал­ла лакхаяьлла; настроение ~ялось - дог-ойла айелла 8) (подойти) совса, т1ебан; тесто ~ялось - бод севсина 9) (возникнуть) дала; ~ялся ветер- мох баьлла; на улице ~ялся шум - урамехь г1овг1а яьлла; ~яться с постели прям. и перен.- меттара хьалаг1атта

• подо предлог «под» бохучу предлоган метта лела цхьа долчу мукъазчу элпашна хьалха, мас.: ~ льдом - ша к1ел; ~ мной - суна к1ел

• подо= «под» дешхьалхенан метта лела й-ний, цхьацца мукъазчу элпашний хьалха, мас.: подойти – т1ехила, подошёл -т1евеара, подогнуть- чусатто, подобраться - нисдала

• подобать несов. хьакъ хила, бакъхьа хила, хила веза; так поступать не ~ет - иштта хила ца веза; ~ющим образом- хьакъ доллучу кепара

• подобие с тералла; ~ треугольников мат. - кхосабергийн тералла

• подобно 1. предлог с дат. п. тера; он поступил ~ другим - кхечара динчух терра дара цо динарг 2. союз: ~ тому, как... - цуьнга терра

• подобный, -ая, -ое 1) кому-чему тера; людей, ~ых ему немного- цунах тера нах дукха бац 2) (такой, как упомянутый, как этот) тера; ничего ~ого я не слыхал - цунах тера х1ума суна хезна а дац 3) мат.: ~ые треугольники - цхьатера кхосабергаш ; ничего ~ого! - аьттехьа а дац!; и тому ~ое (и т. п.)- иштта д1а кхин а (и д1. кх.)

• подобострастный, -ая, -ое -мотт хьоькху

• подобрать сов. 1) что (собрать, поднимая) хьалалахьо; ~ рассыпанные бумаги - охьаэгийна кехаташ хьалалахьо 2) кого-что (выбрать) харжа; ~ хороших работников - дика белхахой харжа; ~ ключ к замку- дог1анна доккху дог1а харжа 3) что (натянуть ослабшее) хьалаэца, хьалаайа, хьалаоза

• подобраться сов. 1) (составиться, образоваться) нисдала, гулдала, вовшахкхета; ~лся хороший коллектив- дика коллектив вовшахкхетта 2) к кому-чему (подкрасться) тебна т1едаха; ~ться к двери - тебна не1арна т1едаха

• подобреть сов. (стать добрее) дог дика хила

• подобру-поздорову нареч. разг. маьрша-аьста; уходите ~! - маьрша-аьста д1аг1ахьара шу!

• подогнать сов. 1) (пригнать) что юххедало; кого [т1е]лалла; подо что [к1ел]лалла; ~ корову к хлеву- етт божал т1е лалла; ~ кур под навес - котамаш paгly к1ел лахка; ~ машину- машина юххеяло 2) что (приладить, сделать годным) [т1е]-нисдан; ~ стекло к раме- коран б1аьрг рами чу нисбан

• подогнуть сов., что 1) (снизу) хьалакарчо, хьаласатто, хьалагамдан; ~ подол - юх хьалакарчо 2) (подо что-л.) к1елсатто, чусатто, к1елъоза; ~ ноги под себя - когаш шена к1ел оза

• подогнуться сов. 1) хьаласатта, хьалагамдала 2) (об одежде) хьалакарча, чукарча; у него ~лись ноги (или колени) г1елвелла когаш т1ехь ца латтало иза

• подогрев м тех. малдар, дохдар

• подогреватель м тех. малдийриг, дохдийриг

• подогреть сов., что 1) (согреть) малдан, дохдан; ~ суп - чорпа йохъян 2) перен. разг. (возбудить, усилить) марсадаккха; ~ спор - къовсам марсабаккха

• подогреться сов. малдала, дохдала

• пододвинуть сов., что т1ехило, т1етатта; ~ стул гостю- г1ант хьешана т1ехило

• пододвинуться сов. т1ехила, т1етаттадала

• пододеяльник м [юрг1ин] лоччар, юрг1ин т1етухур

• подождать сов., кого-чего собар дан, хьажа; ~ать поезда - поезде хьажа; ~и! - собар де!

• подозвать сов., кого т1екхайкха, схьакхайкха; ~ прохожего - новкьа воьдучуьнга т1екхайкха

• подозревать несов. 1) кого в чём шекьхила, дегабаам хила; ~ть кого-л. в обмане- цхьаннах 1ехийна аьлла дегабаам хила 2) что (предполагать) хета, мотта; ~ю, что тут кроется ошибка - кхузахь г1алат ду моьтту суна

• подозрение с 1) шекьхилар, дегабаам; быть под ~ем (или на ~и) у кого-л. - цхьаннах дегабаам болуш хила; арестован по ~ю в краже - х1ума лачкъийна аьлла шеко йолуш лаьцна ву 2) (сомнение) шеко; мои ~я оправдались - сан шеко нийса хиллера

• подозрительность ж шекьхилар

• подозрительный, -ая, -ое 1) (вызывающий подозрение) шеконан 2) (недоверчивый) сакх

• подоить сов., кого оза; ~ корову - етт оза

• подойник м шурайоккхург

• подойти сов. 1) (идя, приблизиться) т1едан, т1едаха, т1ехила; поезд ~шёл - ц1ерпошт схьаеана 2) разг. (наступить — о событии, времени и т. п.) т1екхача; ~шли каникулы - каникулаш т1екхаьчна; 3) (оказаться рядом) т1едан, т1екхача; лес ~шёл к дороге - хьун некъа т1e кхаьчна 4) к кому (найти подход) хила, хаа; к чему (отнестись) хила; не знаешь, как к нему ~йти - цуьнца муха хила веза ца хаьа; ~йти объективно к оценке работы - белхан мах хадош, озабезамза хила 5) (быть годным) мага, г1ехьа хила; это пальто мне ~йдёт- xlapa пальто суна г1ехьа хир ю; тесто ~шло - бод севсина

• подоконник м коран у

• подол м юх

• подолгу нареч. дехха; мы ~ не виделись - ца гуш дехха lapa тхо

• подонки 1) мн. разг. (остатки на дне) букъарш, йоькаш 2) (ед. подонок м) перен. пренебр. дух; ~ общества -юкъараллин даххаш

• подопечный, -ая, -ое тж. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж верасаллера; ~ый ребёнок - верасаллера бер

• подоплёка ж к1елд1ашхе

• подопытный, -ая, -ое зоьн; ~ое животное - зоьн дийнат

• подорвать сов., что 1) (разрушить взрывом) эккхийта; ~ мост - т1ай эккхийта 2) перен. талхо, дайа; ~ здоровье- могушалла талхо; ~ авторитет - сий дайа

• подорожать сов. даздала

• подорожник м бот. динберг

• подосадовать сов., на кого-что дог эт1о

• подосиновик м (гриб) подосиновик

• подослать сов., кого [т1е]вахийта; ~ шпиона - шпион вахийта

• подоспеть сов. разг. т1екхача, т1екхиа; помощь ~ла вовремя - г1о шен хенна кхечира; ~ла пора ученья - доьшу зама т1екхаьчна

• подотдел м отделан дакъа

• подоткнуть сов., что к1ел1отта

• подотчётный, -ая, -ое 1) (о деньгах) жоьпаллин 2): ~ое лицо - жоьпахо

• подохнуть сов. (о животных) дала

• подоходный, -ая, -ое пайди тlepa; ~ налог - пайди т1ера налог

• подошва ж 1) (обуви)айра; обувь на толстой ~е - стомма айра долу мача 2) (ноги) айра 3): ~а горы - ламанан к1ажа

• подпалина ж 1) (подпалённое место) марцар 2) (пятно на шерсти) сек, б1аьрг

• подпалить сов., что, разг. 1)(поджечь) ц1е таса, ц1е йилла; ~ дом - ц1еношна ц1е таса 2) (опалить) марца, даго; ~ [себе] усы папиросой - цигаьрканца шен мекхаш марца

• подпасок м жима 1у

• подпасть сов.: ~ под чьё-л. влияние - цхьаьннан 1аткъам к1ел ваха

• подпевала м и ж разг. (подхалим) т1етайнарг, т1етадийриг

• подпевать несов., кому 1) (петь) т1аьхьара ала 2) перен.(поддакивать) т1етадан

• подпереть сов., что чем к1елг1орто; ~ забор кольями - керта к1ел хьокхий г1орто

• подпиливать несов., подпилить сов., что 1) (пилой) [херхаца) бух хадо; ~ дерево - херхаца диттан бух хадо 2) (напильником) ков хьакха

• подписание с куьг та1ор; ~ протокола- протоколана куьг та1ор

• подписать сов. 1) что куьг та1о; ~ договор - договор к1ел куьг та1о 2) что (приписать) т1еяздан; ~ ещё три строки- кхин т1е кхо мог1а язбан 3) кого-что на что яздан; ~ кого-л. на газету - цхьаъ газетана язван

• подписаться сов. 1) (сделать подпись) куьг та1о; ~ под доверенностью тешаллина куьг тalo 2) на что издала; ~ на газету - газетана язвала

• подписка ж 1. (по гл. подписать) яздар 2. (по гл. подписаться) яздалар 3. (письменное обязательство) куьг та1о; ~ о невыезде - дехьа-сехьа гlyp цахиларна куьг та1о

• подписной, -ая, -ое яздаран; ~ая цена - яздаран мах; ~ой лист - куьг язден кехат

• подписчик м язвалархо; ~ца ж язъялархо

• подпись ж куьг; приказ за ~ю директора - директоран куьг т1ехь приказ; ~ к рисунку (или под рисунком) - суьрта к1ел яздина куьг

• подплывать несов., подплыть сов. 1) к кому-чему [нека деш или неканца] т1едаха; ~ к берегу- нека деш, берда йисте ваха 2) подо что [нека деш или неканца] к1ел даха; ~ под мост - нека деш, т1е к1ел ваха

• подпоить сов., кого, разг. мало

• подпол м ц1енкъин к1ело

• подползать несов., подползти сов. I) к чему т1етакха; ~ к окопу - окопа т1e такха 2) подо что к1елтакха; ~ под стол - стоьла к1ел такха

• подполковник м подполковник

• подполье с 1)(подвал) ц1енкъа-бухе; спуститься в ~ - ц1енкъа-буха восса 2) (нелегальность) къайлахалла; уйти в ~ - къайладала

• подпольный, -ая, -ое къайлаха; ~ая типография - къайлаха типографи

• подпольщик м, ~ца ж къайленхо

• подпора, подпорка ж гlopтоp; ~ к забору- кертан г1ортор

• подпороть сов., что д1адаста; ~ шов - эвна д1адаста

• подпочва ж шолг1а латта

• подпочвенный, -ая, -ое лаьтта к1елара; ~ ые воды - лаьтта к1елара хиш

• подпоясать сов, кого-что доьхка дехка

• подпоясаться сов. доьхка дехка

• подправить сов., подправлять несов., что нисдан, тодан

• подпруга ж бухка; средняя ~ - шибербухка

• подпрыгивать несов., подпрыгнуть сов. хьалакхоссадала; ~ до потолка - тховх кхетталц хьалакхоссавала

• подпускать несов, подпустить сов. 1) кого-что гергадаийта, юххедаийта; ~ зверя на расстояние выстрела - тоьпо лоццучу экха гергадаийта 2) что и чего, разг. (добавить) т1етоха, т1едотта; ~ белил в краску - басарх к1айн басар т1етоха; ~ шпильку - 1оттар ян

• подрабатывать несов., подработать сов. разг. 1) что, чего (заработать) т1едаккха 2) что (подготовить) т1еталла

• подражание с 1.(действие) перев. вещ. падежом + лелар; ~ отцу - деха лелар 2. (произведение) тера динарг

• подражатель м, ~ница ж тера леларг

• подражать несов., кому-чему тера лела, лел-лелорг лело; ~ чьей-л. походке - цхьана стеган боларх терра болар дан подраздел м подраздел

• подразделение с 1. (действие) дакъош дар 2.(часть, раздел) дакъа 3.воен. подразделени

• подразделить сов., подразделять несов., кого-что дакъош дан, декъа

• подразделяться несов. декъадала; глава ~ется на параграфы - корта параграфашка бекъало

• подразнить сов., кого хичаш ян, дог эт1о

• подразумевать несов., кого-что дагахь хила

• подразумеваться несов. дагахь хила, кхета; это само собой ~ется - иза-м ша-шах а кхеташ ма деца

• подрастать несов., подрасти сов. дег1 даккха, доккха хила; мальчик подрос – к1ант воккха хилла; подрастающее поколение – т1екхуьу т1аьхье

• подраться сов., с кем лата, вовшахлата; ребята ~лись - бераш вовшахлетира; мальчик ~лся с товарищем – к1ант шен накъостах летира

• подрезать сов., подрезать несов., 1) что (укоротить) д1ахедо; (растения) кхада; ~ волосы - месаш д1ахедо 2) что (срезать) к1елд1ашхула хадо; ~ стебель - г1ад бухахула хадоЗ) чего (нарезать) т1ехадо; ~ ещё сыру- нехча кхин а т1ехадо; ~ крылья кому-л.- цхьаьннан т1емаш хедо

• подремать сов. наб ян, наб озаяйта

• подрисовать сов.,подрисовывать несов., что сурт тодан; (добавить к рисунку) т1едилла

• подробность ж ма-дарра хилар; рассказать со всеми ~ями - дерриг а ма-дарра схьадийца

• подробный, -ая, -ое ма-дарра; ~ые сведения - ма-барра хаамаш; ~о (нареч.) рассказать - ма-дарра схьадийца

• подровнять сов., что д1ашардан; (подрезая) нисдан; ~ волосы - месаш нисдан

• подросток м кхиазхо; девочка-~ - йol-кхиазхо

• подрубить 1 сов. 1) что (срубить) бухара хадо; ~ дуб - бухара наж хадо 2) чего (нарубить еще) т1едаккха

• подрубить 2 сов., что (подшить) йист ерзо, тир яккха, дата; ~ носовой платок - мерах хьокхучу йовлакхан йист ерзо

• подруга ж доттаг1 ; ~ жизни - зуда, сесаг

• по-другому нареч. кхечу aгlop

• по-дружески нареч. доттаг1аллица

• подружиться сов., с кем доттаг1алла таса; мы ~лись - оха доттаг1алла тесира

• подрумянить сов. 1) кого-что (сделать румяным) ц1ийдан; (подкрасить) тж. ц1ен басар хьакха; мороз ~л щёки -шелоно ц1ийина беснеш 2) что (при выпечке) ц1ийдан; ~ть булки- булканаш ц1ийян

• подрумяниться сов. 1) (стать слегка румяным) ц1ийдала; щёки ~лись на морозе - беснеш шелонгахь ц1ийелла 2) (подкраситься румянами) ц1ен басар хьакха, ц1ийдан 3) (при выпечке) ц1ийдала

• подручный, -ая, -ое 1. (находящийся всегда под руками) схьаэца герга; ~ инструмент - схьаэца герга г1ирс 2. в знач. сущ. м (помощник) г1оьнча

• подрыв м 1) (взрыв) эккхийтар 2) перен. дохор; ~ трудовой дисциплины - къинхьегаман низам дохор

• подрывник м эккхийтархо

• подрывной, -ая, -ое 1) (взрывной) оьккхуьйту, лоьлхуьйту; ~ые работы - лоьлхуьйту белхаш 2) (вредительский) зуламе; ~ая деятельность - зуламе г1уллакхаш

• подрыть сов., что бухара ахка; ~ дуб - наж бухара ахка

• подряд 1 нареч. могг1ара, т1ек1ел (один за другим); т1еттla, хаддаза, саццаза (без перерыва); ца хоьржуш (не выбирая); несколько раз- масийттаза; бери~ - могг1apa д1аэца

• подряд 2 м т1елацам; ~ на постройку – г1ишло яран т1елацам

• подрядить сов., кого на что или с неопр. разг. - лаца

• подрядиться сов., с неопр., разг. т1елаца; ~ возить дрова - дечиг кхехьа т1елаца

• подрядчик м т1елацамхо

• подсадить сов. 1) кого (помочь сесть) т1ехао; ~ на лошадь - говра т1е хао 2) кого (рядом) улло хао 3) что и чего (напр. растений) т1еден, т1едог1а; ~ капусты - копаста т1ейог1а

• подсвечник м ч1урамх1отторг

• подседельник м талба

• подсесть сов. юххе хаа, улло хаа, т1е хила; ~ к столу - стоьла т1е хила

• подсечь сов., что 1) (подрубить) бухара хадо 2) (рыбу) схьатоха

• подсеять сов., что и чего т1еден; ~ ещё десять гектаров - итт гектар кхин а т1еен

• подсиживание с разг. к1елхаар

• подсиживать несов., кого, разг. к1елхийша

• подсинивать несов., подсинить сов., что сендан, лила тоха; ~ бельё - бедаршна лила тоха

• подсказать сов., что кому 1) [д1а]ала; ~ть на экзамене - экзаменехь д1аала 2) перен. (навести на мысль) дийца; опыт ~л правильное решение - талламо нийса сацам бийцира

• подсказка ж д1аалар; по ~е - д1ааьлларг дийца

• подскакать сов. (о всаднике) т1ехахка, хаьхкина т1едан

• подскоблить сов. что хьакха ц1андан

• подскочить сов. 1) (подпрыгнуть) хьалаэккха; ~ть от радости - хазахетта хьалаэккха 2) (быстро подбежать) т1едада 3) разг. (подняться) хьаладала; температура ~ла - температура хьалаяьлла

• подсластить сов., подслащивать несов., что [т1е]марздан; ~ компот - компот марзъян

• подследственный, -ая, -ое юр. 1. суьдехь долу 2. в знач. сущ. ~ый м суьдехь верг; ~ая ж суьдехь ерг

• подслеповатый, -ая, -ое б1аьрзе

• подслушать сов., подслушивать несов., кого-что ладог1а

• подсматривать несов., за кем хьежа

• подсмеиваться несов., над кем-чем дела; ~ над товарищем - накъостах вела

• подсмотреть сов., что хьажа

• подснежник м лайн зезаг

• подсобный, -ая, -ое г1оьнан, г1оьналлин; ~ое хозяйство - г1оьналлин бахам; ~ый рабочий - г1оьнан белхало; ~ые помещения - г1оьнан чоьнаш

• подсознательный, -ая, -ое даго хьоьху

• подсолить сов., что туьха [т1е]таса, дурдан; ~ суп - чорпина туьха таса; варить в подсоленной воде - дурдинчу хи чохь кхехко

• подсолнечник м кхахьпа; собир. маьлхан х1уш; сорвать ~ - кхахьпа яккха; сеять ~ - маьлхан х1уш ден

• подсолнечный, -ая, -ое х1ун; ~ое масло- х1ун даьтта

• подсолнух м 1) см. подсолнечник; 2) мн. ~и (семена) х1уш

• подсохнуть сов. дакъадала, лацадала; ловсардала; грязь во дворе ~ла - хатт кертахь лацабелла; рана ~ла - чов ловсарйоьлла

• подспорье с разг. г1о, г1оли, аьтто; служить ~м - г1о хила

• подставить сов. 1) кого-что подо что к1елх1отто; ~ ведро под кран - ведар крана к1ел х1отто 2) что (приблизить) х1отто; ~ посетителю стул - чувеанчунна г1ант xloттo 3) кого-что (сделать доступным) к1елх1отто; ~ пешку -ж1акки к1елх1отто 4) кого-что (заменить) д1ах1отто ; ~ кому-л. ножку - цхьанна к1ел ког таса

• подставка ж к1елх1отторг

• подставной, -ая, -ое 1) (приставленный снизу) к1елх1отто; (приставленный сбоку) улле х1отто; ~ столик - улле х1оттаден стол 2) перен. (ложный) кечдина, харц; ~ свидетель- харц теш

• подстаканник м стакачух1отторг

• подстановка ж мат. xloттop

• подстанция ж подстанци; телефонная ~ - телефонийн подстанци

• подстёгивать несов., подстегнуть сов. 1) что (пристегнуть) д1адехка; ~ саблю - тур д1адехка 2) перен., кого, разг. (поторопить) човхо, сихдан; статья подстегнула его - статьяно сихвира иза

• подстелить сов., что к1елдаржо, к1елдилла, к1елтаса; ~ больному простыню - лазархочунна к1ел шаршу яржо

• подстерегать несов., подстеречь сов., кого-что лардан; ~ зверя - экха лардан

• подстилка ж 1. (действие) к1елдаржор, к1елдиллар 2. (то, что подстилают) йодар; (для обуви) утаркх; спать на мягкой ~е - к1едачу йодар т1ехь наб ян

• подстраховать сов., кого спорт. т1иэхьаxloттa

• подстрекатель м, ~ница ж т1ехьехархо

• подстрекательство с т1ехьехар

• подстрекать несов., подстрекнуть сов., кого к чему т1ехьеха; ~ кого-л. к ссоре - цхьаъ девнна т1ехьеха

• подстреливать несов., подстрелить сов., кого-что топ тоха (из ружья), тапча тоха (из револьвера)

• подстричь сов., кого-что (сделать прическу) корта тобан; (ногти) д1ахадо; ~ волосы - корта тобан; ~ ребёнка - беран корта тобан

• подстричься сов. корта тобан; ~ в парикмахерской - парикмахерскехь корта тобайта

• подстроить сов., что 1) (пристроить) т1едан, ~ к дому сарай - ц1еношна т1e божал дан 2) перен. разг. (устроить) дан; ~ шутку - забар ян

• подстрочник м гоч

• подстрочный, -ая, -ое: ~ый перевод – ма-дарра гоч; ~ое примечание - мог1аршна к1елара Билгалдахарш

• подступ м воен. т1екхоче; на ~ах к городу- г1алина т1екхочехь; к нему и ~а (или ~у) нет - цунна т1екхочийла яц

• подступить сов. 1) (приблизиться) т1ег1орта, гергадаха; ~ть к стенам крепости - г1опан пенашна т1ег1орта 2) перен. (возникнуть) даг т1е х1отта, хорам хила; слёзы ~ли к горлу - легашка шад х1оьттина

• подступиться сов. разг. т1ег1орта, т1едаха; к нему не ~ (или не подступишься) цунна т1евоьдийла яц

• подсудимый м, ~ая ж юр. суьдерниг; быть (или сидеть) на скамье ~ых - суд хоттуш хила; сесть (или попасть) на скамью ~ых - суьде озо

• подсудный, -ая, -ое суд хотту; дело, ~ое городскому суду- г1алин суьдо хотту г1уллакх

• подсумок м г1апт1оьрмиг

• подсунуть сов., что 1) подо что к1ел1отта; ~ вещи под скамейку - х1уманаш г1аьнта к1ел 1отта 2) разг. (подложить незаметно) хьалха1отта; ~ бумагу на подпись- куьг та1адайта кехат хьалха1отта 3) (обмануть) тило

• подсушивать несов., подсушить сов., что (немного высушить) к1еззиг дакъо, ловсардолийта; ~ бельё - йиттина бедарш ловсарйолийта

• подсчёт м 1. (действие) дагардар; ~ голосов- кхаьжнаш дагардар 2. (итог) жам1, ларар, хьесап; по предварительным ~ам - юьхьанцарчу хьесапашца

• подсчитать сов., подсчитывать несов., кого-что лара; ~ расходы - харжаш лара

• подсыпать сов., подсыпать несов., что и чего т1атаса, т1едохка

• подсыпка ж т1етасар, т1едохкар; ~ грунта - латта т1етасар

• подтасовать сов., подтасовывать несов., что 1) эдеш билгалдан; ~ колоду карт- кехатийн туп эеш билгалъян 2) перен. (извратить) талхо; ~ факты - факташ талхо

• подтащить сов., кого-что [т1е]такхо; ~ мешок к двери - гали не1арехьа такхо

• подтаять сов. даша; на дворе ~ло - арахь ешна

• подтвердить сов., что (сказать, согласиться) бакъдан; (удостоверить) ч1аг1дан; ~ приказ - омра бакъдеш ч1аг1дан

• подтвердиться сов. бакъ хила; показания ~лись- кийтарлонаш бакъ хили

• подтверждение с 1. (действие) бакъдарца, ч1аг1дар 2. (подтверждающий факт) бакъдерг; в ~ чего-л. - цхьа х1ума ч1аг1деш; в ~ своих слов он... - шен дешнаш чlaгlдеш цо ... подтверждение правок ~ бакъдарца нисдарш

• подтёк м 1) (от ушиба) 1арждарг 2) (от протёкшей жидкости) ладар

• подтекать несов. 1) см. подтечь; 2) (давать течь) долуш хила; бочка ~ет - черма долуш ду

• подтереть сов., что х1ума хьакха; ~ пол - ц1енкъа х1ума хьакха

• подтечь сов., подо что к1елдаха; вода ~кла под кровать- хи маьнги к1ел дахна

• подтолкнуть сов. 1) кого (слегка толкнуть) муьшка ян; ~ локтем соседа - лулахочунна муьшка ян 2) кого-что (толчком подвинуть) [д1а]татта; ~ стул к окну – г1ант коре д1ататта; ~ кого-л. к выходу - цхьаъ не1арехьа татта 3) кого, перен. разг. (побудить к действиям) дайта; (ускорить) сихдан

• подточить сов. 1) что (сделать острее) ирдан; ~ть нож - урс ирдан 2) что (разрушить, размыть) дао, ахка; водой ~ло скалу - хе тархан бух баийна 3) кого-что (ослабить) талхо, г1елдан, вочудаккха; болезнь ~ла его [здоровье] цамгаро талхийра цуьнан могушалла

• подтрунивать несов., подтрунить сов., над кем-чем забарш ян, бегаш бан, дела

• подтяжки мн. доьхкарш

• подтянутый, -ая, -ое ч1арх-аьлла; ~ человек- ч1арх-аьлла стаг

• подтянуть сов. 1) что (натянуть) т1екъовла, т1еоза; ~ пояс - доьхка т1еоза 2) кого-что (подтащить) [т1е]оза, [т1е]такхо; ~ лодку к берегу- кема берда йисте такхо 3) кого-что (сосредоточить) т1еоза, т1етатта 4) перен., что (укрепить) ч1аг1дан; ~ дисциплину- низам ч1аг1дан 5) кого, перен. (до передовых и т.п.) т1аьхьакхио, хьалхататта; ~ отстающих учеников - т1аьхьабуьсу дешархой т1аьхьакхио 6) (присоединиться к поющим) т1аьхьара лакха (или ала), т1аьхьаала

• подтянуться сов. I) (затянуть на себе пояс) т1екъовла, т1еоза 2) спорт. (подняться) айдала; ~ на кольцах- ч1агарш т1ехь айвала 3) (сосредоточиться в одном месте) т1етаттадала, реже т1еозадала 4) перен. (напр. об отстающих) хьалхата1а; (в дисциплине) ч1аг1дала

• подумать сов. I) ойла ян; я ~ю, потом отвечу - ас ойла йийр ю, т1аккха жоп лур ду 2) (вообразить) дагахь хила, ойла ян; я не могу даже ~ть об этом - и суна дагахь а дац; ~ешь! - пусар а даций хьан!; вы только ~йте! - ойла ейша!; кто бы ~л! - хьанна моьттура!; и не ~ю! - дийца а ца оьшу!

• подумывать несов. разг. ойла [еш] хила; он давно ~ет уехать- дукха хенахь дуьйна д1аваха ойла ю цуьнан подурачиться сов. разг. 1овдала лела

• подурнеть сов. эрчадала

• подуть сов. 1) xlyпп ала; он ~л на горячий чай - довхачу чайнна xlyпп элира цо 2) (о ветре) хьакха; ~л ветерок- мох хьаькхира

• подучить сов. разг. 1) что дико 1амо; ~ть урок- урок дико 1амо 2) кого с неопр. (подговорить) 1амо; его ~ли -солгать - аьшпа ботта 1амийна иза

• подучиться сов. разг. дико 1ама

• подушить сов., кого-что (духами) дух1и тоха

• подушка ж 1) (под голову) г1айба; (для сидения) миндар 2) тех. дерахь

• подушный, -ая, -ое: ~ налог ист. син цlapax налог

• подхалим м — хьесталург,

• подхалимничать — зуд хьекхар, хьествалар

• подхалимство с хьеставалар

• подхалимствовать несов. хьеставала; ~ перед кем-л. - цхьанна хьеставала

• подхватить сов. 1) кого-что катоха, катоьхна схьаэца; (не дать упасть) катоха; ~ чемодан - катоьхна чамда схьаэца; ~ больного под мышки - лазархочун пхьарс схьалаца 2) что, перен. разг. (болезнь) дала, кхета; где ты подхватил грипп? - мичара яьлла хьуна грипп? 3) что (поддержать) карадерзо, т1етан; схьаэца; ~ опыт передовиков - хьалхархошна зеделларг т1еэца 4) что (запеть) айа; дружно ~ песню - илли бертахь айа

• подхвостник м (в упряжи) мулг1а

• подхлестнуть сов., подхлёстывать несов., кого шед (или сара) тоха; ~ коня - говрана шед тоха

• подход м 1. (действие) т1едахар 2. (место) т1едоьдийла, т1ег1ойла; на ~ах к городу- г1алина т1еоьдучохь 3. (приём) долор, д1адолор; правильный ~ к делу – г1уллакх нийса д1адолор

• подходить несов. см. подойти ; ~ к концу- чекхдолуш латта; ~ друг к другу - вовшашца дан; это мне не подходит- иза суна ца мега

• подходный, -ая, -ое т1ег1ойлин; ~ые пути - т1ег1ойлин некъаш; ~ый канал - т1ег1ойлин канал

• подходящий, -ая, -ее (соответствующий) мега[ш долу]; (удобный) аьтто болу; ~ее дело - мегаш долу г1уллакх; ~ий момент - аьтто болу меттиг (или хан)

• подцепить сов., подцеплять несов., что 1) (зацепить) [д1а]таса; ~ бревно багром - хенах коьжалг таса 2) см. подхватить 2

• подчас нареч. юкъ-юкъа, наг-наггахь

• подчёркивать несов., подчеркнуть сов., что 1) к1ел сиз хьакха 2)(выделить) билгалдаккха; он подчеркнул важность дела - и деза г1уллакх хилар билгалдаьккхира цо

• подчинение с 1. (по гл. подчинить) муьт1ахь дар, аьлларг дайтар, карадерзор; держать кого-л. в ~и - цкьаъ караверзийна латто 2. (по гл. подчиниться) муьт1ахь хилар, карадерзар; быть в ~и у кого-л.- цхьаьннан карахь хила 3. грам. карадерзар

• подчинённый, -ая, -ое 1. прич. муьт1ахь дина, муьт1ахь хилла, карадерзийна 2. прил. грам. карара; ~ое предложение- карара предложени 3. в знач. сущ. ~ый м муьт1ахь верг, муьт1ахьниг; ~ая ж муьт1ахь ерг, муьт1ахьниг

• подчинить сов. 1) кого-что муьт1ахь дан 2) что, грам. карадерзо

• подчиниться сов., кому-чему муьт1ахь хила

• подчистить сов., что 1) (сделать чище) д1ац1андан; ~ садовые дорожки -бешара некъаш д1ац1андан 2) (стереть) д1адайа; ~ букву- элп д1адайа

• подчистую нареч. прост. ц1енна

• подшёрсток м до

• подшефный, -ая, -ое шефаллин; ~ая школа - шефаллин школа

• подшивка ж 1. (действие) т1етегар 2. (у платья и т.п.) т1етегнарг; ~ оторвалась - т1етегнарг д1аяьлла 3. (комплект) гулам; ~ газеты - газетан гулам

• подшипник м тех подшипник

• подшить сов., что 1) чутега 2) (подрубить) дерзо; ~ подол платья - кучан юх ерзо 3) (обувь) к1елтоха 4) (прикрепить) т1етега; ~ протокол к делу- протокол кехаташна т1етега

• подшутить сов., подшучивать несов., над кем-чем бегаш бан, забар ян; они подшутили надо мной - соьца забар йира цара

• подъ= см. под=

• подъезд м 1. т1едахар; к1елвахар 2. (вход) т1евоьдийла, чуг1ойла 3. (путь к чему-л.) т1евоьдийла, т1ег1ойла; ~ к мосту - т1е т1евоьдийла

• подъездной, -ая, -ое: ~ые пути т1едоьлху некъаш

• подъём м 1. (по гл. поднять) [хьала]айар; (в воздух) ирхдахийтар; ~ флага - байракх айар 2. (по гл. подняться) айадалар; (в небо) ирхдахар 3. (участок пути) ирхе; крутой ~ - нийсса ирхе 4. (ноги, обуви) т1иэ, погга 5. перен. (рост, развитие) кхиам; неуклонный ~ народного хозяйства - халкъан бахаман саццаза болу кхиам 6. перен. (воодушевление) дог иракарах1оттор 7.(побудка) г1овттор ; он лёгок на ~ - атта меттахволуш ву иза; он тяжёл на ~ -атта меттахволуш вац иза

• подъёмник м хьалаойург

• подъёмный, -ая, -ое 1) хьалаойу; ~ый кран - хьалаойу кран 2) (поднимающийся) хьалаайалу[ш долу]; ~ый мост -хьалаайалун т1ай 3) в знач. сущ. мн. ~ые веха меттиг хийцаран ахча

• подъехать сов. 1) к кому-чему т1едаха 2) подо что к1елдаха; ~ под мост - т1е к1ел ваха 3) к кому, перен. прост., (обратиться льстиво) [к1еда-мерза] хьахо

• подыскать сов., подыскивать несов., кого-что лаха; ~ себе помощника - шена г1оьнча лаха

• подытоживать несов., подытожить сов., что жам1 дан

• подышать сов. саде1а; ~ свежим воздухом - керлачу х1онехь саде1а

• поедать несов., кого-что дерриг а даа; ср. поесть 2; ~ себе подобных (о животных и т п.) шех теранаш яа поединок м латар

• поедом нареч. разг.: есть кого-л. ~ - 1иттарш еш г1ад-амал дайа; (бранить) дов деш г1ад-амал дайа

• поёжиться сов., поёживаться несов. хаба

• поезд м ц1ерпошт, поезд; ~а дальнего следования - геннарчу некъан ц1ерпошташ; свадебный ~ - замой; ехать ~ом (или на ~е) ц1ерпоштахь ваха; сесть в ~ (или на ~) церпошта т1e хаа; сойти с ~а - церпошта rlepa охьадосса

• поездить сов. лела; ~ по белу свету - дуьне ма-дду ваьлла лела

• поездка ж дахар; (путешествие) лелар; вернуться из ~и - ваханчуьра юхаверза; совершить ~у по стране - махкахула лела ваха

• поесть сов. I) что и чего даа; ~шь немного- жимма х1ума яа 2) кого-что (съесть всё) даа; мыши ~дят всю крупу -дехкаша берриг а жарж буур бу 3) (попортить) даа; моль ~ла мех - нецаша холхаз диъна

• поехать сов. 1) даха; ~дем на пароходе - хикеманна т1ехь гlyp ду; повозка ~хала в горы - ворда лам чу яхна 2) (покатиться): санки ~хали с горы - салаз гу т1ера охьаяхара

• пожадничать сов. сутара хила

• пожалеть сов. I) кого къахета, кхоам хета; ~ сирот - байх къахета 2) о ком-чём и с союзом «что» дагахьбаллам хила; ~ о случившемся - хиллачунна дагахьбаллам хила 3) кого-что, чего (поберечь) кхоо; ~ деньги - ахча кхоо

• пожаловать сов. уст. 1) схьадан; пожалуйте сюда! - схьадуьйла кхуза! 2) кому что или кого чем (подарить, наградить) дала; добро ~! - марша дог1ийла!

• пожаловаться сов., на кого-что 1) (подать жалобу) арз дан, латкъа 2) тж. с союзом «что» (высказать жалобу) латкъа

• пожалуй вводн. сл. схьахетарехь; он, ~, прав - иза, схьахетарехь, бакъ ву

• пожалуйста частица 1) (при просьбе) =хьа (мн. =ша): дай мне, ~, воды - хи лохьа суна; ~, не шумите - ма ейша г1овг1а 2) (при выражении согласия) дера; скажи ~! - ма алахьа!; скажите ~! - ма алийша!

• пожар м прям. и перен. ц1е; тушить нефтяной ~ - нефтах яьлла ц1е яйа; ~ войны - т1еман ц1е; как на ~ - ц1е яьлча санна; не на ~ - ц1е-х ца яьллий

• пожарить сов., что кхарза, датта; ~ мясо - жижиг кхарза

• пожарище с ц1е яьлла меттиг

• пожарник м ц1еяйархо

• пожарный, -ая, -ое 1) цle йойу; ~ый насос - ц1е йойу насос; ~ая команда - ц1е йойу орца; ~ая часть - ц1е йойу дакъа 2) в знач. сущ. ~ый м ц1ейойург; на всякий ~ый случай - ца1 хилахь а аьлла

• пожаротушение с ц1е яйар

• пожатие с куьг лацар; ответить на чьё-л. ~ -дуьхьал куьг дала; дружеское ~ - доттаг1аллин куьг лацар

• пожать 1 (3-е л. буд. вр. пожмёт) сов., что куьг лаца; ~ кому-л. руку - цхьаьннан куьг лаца; ~ плечами - белшаш та1о

• пожать 2 (3-е л. буд. вр. пожнёт) сов., что 1) с -х. (закончить жать) хьакха; что посеешь, то и пожнёшь посл. -охуш аьлларг оруш карийна 2) перен. см. пожинать

• пожелание с 1) (мнение) лаам, луург; ~я трудящихся - къинхьегамхойн лаамаш 2) (приветствие) алар, тж. передаётся лексически; ~е доброй ночи - буьйса декъалъяр; наилучшие ~я - дика мел дерг хуьлда алар

• пожелать сов. 1) что, чего, с неопр. и с союзом «чтобы» (захотеть) лаа, лаам хила, безам хила; он ~л меня видеть- цунна со ган лиира; ~ть невозможного- хуьлийла доцург лаа 2) кому кого-чего и с неопр. (высказать пожелание) ала; тж. передаётся лексически; я ~л ему поправиться - «маршалла лолда»—элира аса цуьнга; он ~л нам доброго пути - некъ дика бира цо тхан; ~ть спокойной ночи - буьйса декъалъян

• пожелтелый, -ая, -ое мажделла; ~ лист - мажделла г1а

• пожелтеть сов. маждала

• пожениться сов.: они ~лись - цуьнга и яхна (или и шиъ цхьаьнакхетта)

• по-женски нареч. зударшха

• пожертвование с [г1оьнна] тесна (или елла) х1ума, г1оьнна теснарг (или елларг); сбор ~й - г1оьнна тесна х1ума гулъяр; внести ~е - х1ума таса

• пожертвовать сов., что (принести в дар) таса, [д1а]дала; ~ деньги на что-л. - цхьана х1уманна ахча таса; ~ жизнью ради Родины - Даймехкан дуьхьа шен са д1адала

• пожечь сов., что даго

• пожива ж йоьлла х1ума; любители лёгкой ~ы - атта юлу х1ума езарш

• поживать несов.: как вы ~ете?- муха деха шу? х1ун хьал ду шуьгахь?; жить-поживать - дехаш-1аш хила

• поживиться сов., чем, разг. пайда бан; ~ за счёт кого-л. - цхьаннах пайда бан

• пожизненный, -ая, -ое даллалц дог1у; ~ая пенсия - валлалц дог1у пенси; ~ое заключение - валлалц чуволлар

• пожилой, -ая, -ое хан т1ехтилла, хенара, доккхо; ~ой человек - хенара стаг; в ~ом возрасте - хан т1ехтиллачу хенахь

• пожинать несов.: ~ славу - сий хила; ~ плоды чужого труда - наха хьегна къа даа

• пожирать несов. см. пожрать; ~ть кого-л. глазами - б1аьргаш къерзо; огонь ~ет всё вокруг - ц1аро гонаха дерг дерриг а х1аллакдо; его ~ет любопытство - хаа лууш са к1амделла цуьнан

• пожитки мн. разг. салпал; со всеми ~ами - ерриг а салпал а эцна

• пожить сов. даха; он мало пожил - к1езиг ваьхна иза; ~вём—увидим погов. - хан-зама яларца гур вайна

• пожрать сов., кого-что, прост. дажа

• пожурить сов., кого, разг. барт тоха

• поза ж кеп; принять ~у - кеп эца (или ян); стать в ~у - кепехь д1ах1отта

• позабавить сов., кого самукъадаккха

• позабавиться сов. самукъадаккха

• позаботиться сов., о ком-чем г1айг1а бан; ~ о детях - берийн г1айг1а бан

• позабывать несов., позабыть сов., кого-что, о ком-чём или с неопр. дицдан; ~ товарищей - накъостий бицбан; позабыл [взять] книгу - книга [схьаэца] йицйина

• позабыться сов. дицдала

• позавидовать сов., кому-чему хьага

• позавтракагь сов. [х1ума] кхалла, марта даа; ~л хлебом и сыром - бепиггий, нехчий кхаьллира

• позавчера нареч. стомара

• позавчерашний, -яя, -ее стомарлера

• позади нареч. и предлоге род. п. т1аьхьа; самое трудное ~ - уггар халаниг д1адаьлла; идти ~ всех - массарна а т1аьхьа ваха; он сидел ~ меня - иза суна т1аьхьа хиъна lapa

• позаимствовать сов., что даккха, юхалург эца

• позапрошлый, -ая, -ое (о годах) лурчахлера; (о днях) стомарлера; д1адаханчул хьалхара; ~ый год - лурчах; ~ое воскресенье - д1адаханчул хьалхара к1иранде

• позариться сов., на кого-что, прост. хьаьгна хьажа, хьага; ~ на деньги - ахчанах хьага

• позвать сов., кого (пригласить) кхайкха; (домой) чудеха; позови гостей - хьешашка кхайкха; ~ на помощь -г1оьнна кхайкха

• позволение с пурба, бакъо, магор; получить ~е - пурба даккха; с вашего ~я - шун пурбанца; с ~я сказать- пурбанца аьлча

• позволительный, -ая, -ое маго[ш долу], пурба долу, бакъо йолу

• позволить сов., кому-чему что или с неопр. 1) (разрешить) пурба дала, бакъо яла, маго 2) перен. (дать возможность) таро хилийта; здоровье не ~лило мне приехать - могушалло ван таро ца хилийтира сан 3) повел. накл. ~ль, ~льте а) (выражает просьбу) пурба лол; ~льте пройти - чекхвала пурба лойша (или чекхвалийтийша); б) (выражает предупреждение) бехк ма биллалаш; ~льте вам заметить, ваш смех неуместен - аларх бехк ма биллалаш, шу дийлар кхузахь дог1уш дац; в) (выражает несогласие) собар дел; ~ль, что такое ты говоришь? собар дел, и х1ун ду ахь дуьйцург?

• позвонить сов. тоха; ~ в колокол - горгали тоха; ~ по телефону - телефон тоха

• позвонок м анат. букъдаь1ахк; шейный ~ - йо1зар

• позвоночник м букъсурт

• позвоночный, -ая, -ое букъсурт долу; ~ый столб анат.- букъсурт; ~ые животные - букъсурт долу дийнаташ

• позднее см. позже; ~ я узнал... - т1аьхьо хиира суна...

• поздний, -яя, -ее 1) (поздно) т1ехтилла; ~ий вечер - т1ехтилла суьйре; ~ей осенью- т1ехтиллачу гурахь 2) (о растениях) т1аьхьа кхуьу; ~ие цветы - т1аьхьа кхуьу зезагаш 3) (запоздалый) хан йоцчу хенахь вог1у; ~ий гость -хан йоцчу хенахь вог1у хьаша; самое ~ее... - уггар т1аьхьа...

• поздно 1. нареч. т1аьхьа; ~ ночью - буьйсанна т1аьхьо 2. в знач. сказ. т1аьхьа ду; уже ~ - х1инца т1аьхьа ду ; лучше ~, чем никогда погов. - ца хиндолчу ламазал валале дина до1а тоьлла

• поздороваться сов., с кем маршалла хатта, садам дала

• поздороветь сов. тодала, могуш хила

• поздоровиться сов. безл. разг. ему не ~тся - цуьнгахь дика хьал хир дац

• поздравительный, -ая, -ое декъалден; ~ая телеграмма - декъалден з1е

• поздравить сов., кого-что с чем декъалдан; ~ кого-л. с днём рождения - цхьаъ винчу денца декъалван

• поздравление — луца (ду), декъалдар; послать ~ - декъалдеш кехат дахьийта

• позеленеть сов. сендала

• позёмка ж дарц

• позже сравн. ст. от поздно т1аьхьаха, т1аьхьо; он пришёл ~ меня (или ~, чем я) иза сол т1аьхьаха веара

• по-зимнему нареч. 1ай санна; одет ~ - 1ай санна кечвелла ву

• позировать несов. позе xloттa

• позитив м (фото) позитив

• позитивный, -ая, -ое позитиван; ~ая плёнка (фото)- позитиван плёнка

• позиция 1) (положение) хьал, позици, меттиг; ~я гласного в слове- дашехь мукъачу озан меттиг 2) тж. мн. ~и позици; на передовых ~ях - т1еман хьалхарчу позицешкахь 3) перен. (точка зрения) позици, хетарг; отстаивать свою ~ю - шена хетарг чекхдаккха г1ерта

• познаваемость ж филос. довзар; ~ явлений - хиламаш бовзар

• познаваемый, -ая, -ое девза [ш долу]

• познавательный, -ая, -ое довзаран; ~ый процесс - довзаран процесс; ~ое значение чего-л. - цхьа х1ума довзаран маь1на

• познаваться несов. довза; друзья ~ются в беде - холо т1е х1оьттича вевза доттаг1

• познакомить сов., кого 1) с кем довзо, довзийта; ~ с новым сотрудником - керла белхахо вовзийта 2) с чем (ознакомить) довзийта

• познакомиться сов. 1) с кем (вступить в знакомство) девзаш хилийта, довзийта, хьошалла таса 2) с чем (ознакомиться) довза

• познание с 1. (действие) довзар 2. чаще мн. ~я хаарш; у него большие ~я в физике - цуьнан даккхий хаарш ду физикехь

• познать сов., что 1) (узнать) довза; ~ природу - 1алам довза 2) (испытать) довза, loвша, х1ун ду хаа; ~ горе – г1айг1а 1овша

• позолота ж деши диллина; часы с ~ой - деши диллина сахьт

• позолотить сов., что дашо хи дилла

• позолоченный, -ая, -ое дашо хи диллина, дешица кхелина

• позор м эхь, кхардам, юьхь1аьржо; покрыть себя ~ом - шена т1е эхь даийта; выставить на ~ - нах кхардо

• позорить несов., кого-что сийсаздаккха, юьхь1аьржах1отто, сии дайа, эхь дан; ~ чье-л. доброе имя - цхьаьннан дика ц1е сийсазъяккха; не позорь себя! - хьайн сий ма дайа!

• позориться несов. ша сийсаздала, юьхь1аьржах1отта, сий дайа, эхь хила

• позорный, -ая, -ое эхье, сийсаза; ~ое поведение - эхье лелар; приковать (или поставить) к ~ому столбу - к1арлаг1а xloттo

• позумент м сир

• позыв м дог дар; ~ на рвоту - 1етто дог дар

• позывать несов. дог дан; меня ~ ет на рвоту - 1етто дог дог1у сан

• позывной, -ая, -ое 1) кхайкхаме; ~ой сигнал - кхайкхаме билгало 2) в знач. сущ. ~ые мн. кхайкхамаш

• поиграть сов. 1) с кем, во что [к1еззиг] ловза; ~ с детьми - к1еззиг берашца ловза; ~ в карты - кехатех ловза 2) на чём [к1еззиг] лакха; ~ на рояле - рояль лакха

• поиздеваться сов., над кем-чем хьовзо, бала бахьа

• поилка ж хималорг; автоматическая ~ - автохималорг

• поимённый, -ая, -ое шен-шен ц1арах [долу], шен-шен ц1е йоккху; ~ый список - шен-шен цlераш йоху магlам; вызывать ~о (нареч.) - шен-шен ц1е йоккхуш кхайкха

• поимка ж лацар; ~ преступника - зуламхо лацар

• по-ингушски нареч. г1алг1ашха

• по-иному нареч. кхечу кепара, кхечу тайпана

• поинтересоваться сов. тидаме хила (или дан)

• поиск м 1) тж. мн. ~и лахар; лехам; в ~ах чего-л. - цхьа х1ума лоьхуш; ~ преступника - зуламхо лахар; объявить ~ -лахар д1акхайкхо 2) чаще мн. ~и геол. лехамаш 3) воен. лехам

• поискать сов., кого-что лаха; поищи себе помощника - хьайна г1оьнча лаха

• поисково-спасательный, -ая, -ое гlo-opцанан; ~ая служба - гlo-орцанан г1уллакх; ~ая группа - гlo-орцанан тоба

• поисковый, -ая, -ое геол. и воен. лехамийн, лоху

• по-испански нареч. испанхойшха

• поистине нареч. бакъдерг (или ма-дарра) аьлча

• по-итальянски нареч. итальянашха

• поить несов., кого мийло; ~ чаем - чай мийло; ~ и кормить - дао а, мало а

• пойма ж тог1и

• поймать сов., кого-что схьалаца ; ~ кого-л. на слове - даша т1ехь цхьаъ схьалаца; ~ по радио (сигнал, станцию и т. п.) радио чохь схьалаца

• пойменный, -ая, -ое тог1и чуьра; ~ лес - тог1и чуьра хьун

• пойти сов. 1) в разн. знач. даха; ~ в лес - хьуьнах ваха; ~ пешком - г1аш ваха; ~ следом - лорах т1аьхьаваха; поезд пойдёт в три часа – ц1ерпошт гlyp ю кхо сахьт даьлча; ребёнок пошёл - бер когадахна; ~ в гости - хьошалг1а ваха; ~ в медицинский институт - лоьраллин институте ваха 2) (начаться) доладала; ребёнку пошёл второй год - беран шоллаг1а шо доладелла; из раны пошла кровь - чевнах ц1ий дола­делла ; ~ на преступление- зулам дан; ~ против всех - массарна а дуьхьалвала; ~ на все условия - боллучу билламашна а реза хила; ~ за массами - халкъана т1аьхьах1отта; часы пошли - сахьт доладели; ~ с туза - т1уьзаца ваха; ~ пешкой - ж1аккица ваха; на платье пойдёт три метра ткани - кучана кхо метр к1ади гlyp ду; картофель пошёл в ботву- картолаш г1ад даккха йолаелла; завтра пойдёт новый фильм - кхана керла фильм йолалур ю; ~ на убыль - лаг1дала доладала; ~ на снижение -лахдала даладала; ~ на риск - кхераме х1ума дан; пошёл вон! яхийта кхузара!; если на то пошло - цу т1е даьлча; он далеко пойдёт - иза гена вер ву; он пошёл в отца - шен дех тера хили иза

• пока 1. нареч. (в данное время) цкъачунна, кху сохьта; он ~ учится - кху сохьта доьшуш ву иза 2. союз (в то время, как) мел, хенахь; ~ он учится, надо ему помочь- и доьшуш мел ву, цунна г1о дан деза 3. союз (до тех пор, как) =ц; подожди, ~ я не приду- собар де, со схьавалц; ну, ~! – х1ан, 1одика йойла!; ~ что - цкъачунна, цкъа долчунна

• показ м гайтар; ~ кинофильма - кинофильм гайтар

• показание с 1) (в суде) кийтарло; ~я свидетелей - тешийн кийтарлонаш; дать ~е- кийтарло ян 2) (измерительных приборов) гайтам

• показатель м тж. мат. гайтам; качественные ~и - дикаллин гайтамаш

• показательный, -ая, -ое гайтаме; ~ судебный процесс - гайтаме суьдан процесс

• показать сов. 1) кому кого-что гайта, хьажийта; чем на кого-что [т1е]охьа; ~ть картину - сурт гайта; ~ть врачу -лор хьажийта; ~ть паспорт - паспорт гайта; ~ть дорогу- некъ гайта; ~ть пальцем на кого-л.- п1елг цхьанна т1еохьа; ~ть на дверь а) не1аре п1елг охьа; б) перен. не1 гайта 2) на кого или с союзом «что» (дать показание в суде) кийтарло ян; свидетели ~ли на сторожа - тешаша кийтарло йира хехочунна 3) что (доказать) хаийта; война ~ла, что мы непобедимы - т1амо хаийтира вай эшалур дрцийла 4) что (проявить) гайта; ~ть хорошие знания - дика хаарш гайта; я ему покажу! - ас хоуьйтур ду цунна!

• показаться сов. 1) (стать заметным) гучудала; (выглянуть) схьакъада; ~ться впервые после болезни - цамгар текхначул т1аьхьа дуьххьара гучувала; ~лось солнце - малх гучубаьлла 2) безл., кому (почудиться) хетадала, моттадала; мне ~лось!- суна хетаделира! 3) кому: покажись врачу! - лоьрана гучувала!

• показной, -ая, -ое 1) (для показа) гойту[ш долу], гайтаме; ~ой товар - гойту товар 2) (притворный) моттарг1ане; ~ые слёзы - моттарг1ане белхар (или б1аьрхиш)

• показывать несов. 1) см. показать; 2) что (о приборах) гайта; часы ~ют полночь - сахыо буьйсанан юкъ гойту

• покалечить сов. разг. 1) кого айпе дан, чолакх дан, заь1ап дан 2) что талхо, дохо

• покалечиться сов. разг. айпе хила, чолакх хила, заь1ап хила

• покалывать несов. безл. ов детта; у меня ~ет в боку- аг1онгахь ов детта суна

• покарать сов., кого-что та1зар дан

• покараулить сов., кого-что лардан, ха дан

• покатать сов. 1) кого хахка; ~ детей - бераш хахка 2) что карчо; ~ мяч - буьрка карчо

• покататься сов. хахкадала; ~ на лодке - кема хахка

• покатить сов. 1) что карчо; ~ бочку в подвал - боьшка подвал чу карчо 2) разг. (поехать) хаьхкина даха; ~ в город - хаьхкина г1ала ваха ; хоть шаром покати - xlyп аьлча, б1аьрга эккха х1ума а дац

• покатиться сов. 1) (начать катиться) карчадала, хахкадала; (вниз) чухахкадала, чукарча 2) (о слезах, поте) охьахьадан, охьаэха, охьаледа

• покатость ж охьане, лег1е, та1е

• покатый, -ая, -ое таь1на, лег1ана; ~ берег - лег1ана берд

• покачать сов. 1) кого-что тахко; ~ ребёнка - бер тахко 2) чем ласто; ~ головой - корта ласто 3) что чем (насосом) кховса

• покачаться сов. ласта; (на качелях) хахка

• покачивать несов., кого-что, чем лесто, техко; лодку ~ло на волнах - кема техкадора тулг1енаш т1ехь; ~ть головой - корта лесто

• покачиваться несов. (слегка пошатываться) леста, техка; лодка ~лась на волнах кема техкара тулг1енаш т1ехь; шёл ~ясь- техкаш воьдура

• покачивающаяся походка — бадалкх болар, плавная поступь упитанной женщины.

• покачнуть сов., что ласто, тахко; ~ лодку- кема тахко

• покачнуться сов. ласта, тахка

• покашливать несов. йовхарш етта

• покашлять сов. йовхарш тоха

• покаяние с дохкодалар; отпустить душу на ~ - къинт1ера девлла дита

• покаяться сов. 1) (раскаяться) дахкодала; ~ в грехах - къиношна дохковала 2) (признаться) даре дан

• покинутый, -ая, -ое д1атесна, дитина

• покинуть сов. 1) что (уйти откуда-л.) д1адаха, д1атаса, дита; ~ть город - г1ала д1атаса 2) кого-что (бросить) д1акхосса, д1атаса; ~ть семью- доьзал д1атаса; ~ть сцену- сцена д1атаса 3) перен. д1атаса; силы ~ли его- г1орано д1атесна иза

• покладая несов.: работать не ~ рук - к1ад ца луш болх бан

• покладистый, -ая, -ое т1едоьрзу, т1етовн, бертадог1у; ~ человек - т1етовн стаг

• поклажа ж разг. мохь

• поклёп м разг. доцург кхоллар, харц бехк; возвести на кого-л. ~ - цхьаьннан харц бехк бан

• поклон м 1) (жест привета) корта тalop 2) (привет) салам, маршалла; передать ~ - маршалла дала 3) рел. сужда; класть (или бить) ~ы - суждане даха; идти к кому-л. на ~ (или с ~ом) - цхьанна корта бетта ваха

• поклонение с текъар

• поклониться сов., кому 1) (приветствовать при встрече) маршалла хатта, корта та1о 2) (передать привет) корта тоха, маршалла дала

• поклонник м, ~ца ж 1) (почитатель) ларамхо 2) (влюблённый) т1ехьийзарг

• поклоняться - лоладар, Далла лоладар, Везачу Далла гIулкхдар

• поклясться сов., кому в чём, с союзом «что» или с неопр. дуй баа; ~ в любви - еза аьлла, дуй баа; ~ в верности -тешгм ч1аг1беш дуй баа

• покоиться несов. 1) на чём (опираться) латта 2) уст. и высок. (об умершем) 1илла; здесь ~тся прах героя - кхузахь 1уьллу турпалхочун дакъа

• покой м 1) (спокойствие) тем, синтем; оставь меня в ~е - витахьа со; не давать кому-л. ~я - цхьаъ ца вита 2) мн. ~и уст. (комнаты) ц1енош, чоьнаш; приёмный ~й - [дархой] чуоьцу ц1а

• покойник м велларг

• покойница ж елларг

• покойный, -ая, -ое 1. 1) (спокойный) парг1ате, синтеме, тийна; будь покоен - синтеме хила (или пapгlaт хила) 2) (умерший) делла 2. в знач. сущ. ~ый м велларг, велла стаг; ~ая ж елларг; ~ой ночи! - буьйса декъала хуьлда!

• пококетничать сов., с кем коча лела, качдала

• поколебать сов. I) что, тж. перен. ласто, тахко; ~ основы государства - пачхьалкхан бух тахко 2) кого, перен. (вызвать сомнение) шекдаккха, шеко хилийта

• поколебаться сов. 1) (раскачиваться) леста тахка 2) (потерять устойчивость) тахка, ласта; (потерять прежнее значение) талха, хийцалуш хила 3) (прийти в нерешительность) ойла карча (или тахка)

• поколение с 1) (родственники) т1аьхье, некъе; из ~я в ~е - т1аьхьенгара т1аьхьенга 2) (современники) хенахой, нийсархой; старшее ~е - баккхий нах

• поколесить сов. разг. го баккха

• поколотить сов. разг. 1) кого тоха 2) что дохо, кегдан; ~ стёкла - ангалеш кегдан

• поколоть 1 сов. (о боли) лазар 1оттадала

• поколоть 2 сов., что (расколоть) дат1о

• покончить сов. 1) с чем (довести до конца) чекхдаккха; с этим делом покончено - и г1уллакх чекхдаьлла ду 2) с кем (уничтожить) д1адаккха; ~ с предателем - ямартхо д1аваккха ; ~ с собой - ша-шена тоьхна вала

• покорение с карадерзор, муьт1ахь дар

• покоритель м карадерзийнарг

• покорить сов., кого-что 1) (завоевать) Картало, карадерзо 2) перен. (внушить к себе симпатию) дезийта, безам бахийта

• покориться сов., кому-чему Картаха

• покормить сов., кого х1ума яо; (животных) х1ума яла, х1ума йилла

• покорность ж муьт1ахьалла, муьт1ахь хилар

• покорный, -ая, -ое муьт1ахь [долу] ; ваш ~ый слуга - шун муьт1ахь ялхо; благодарю ~о (нареч.)- даггара баркалла хьуна

• покоробить сов. 1) что (искривить) боьжигдаккха; пол ~ло от сырости - т1уналло боьжигдаьхна ц1енкъа тоьхна уй 2) чаще безл., кого, перен. дог даккха; его ~ло от этих слов - оцу дешнаша дог даьккхира цуьнан

• покоробиться сов. боьжигдала; доски на солнце ~лись -маьлхехь боьжигдевлла аннаш

• покос м 1) (косьба) мангал хьакхар, цана хьакхар 2) (время косьбы) мангалан хан 3) (место косьбы) хьокхийла, цана

• покосить 1 сов. (3-е л. покосит) что хьакха

• покосить 2 сов. (3-е л. покосит) (сделать кривым) аг1ордаккха, раздаккха, arlop-дахийта

• покоситься сов. 1) (искривиться) arlop-дала, раздала, аг1ордаха 2) на кого-что (косо посмотреть) гома хьажа

• покрасить сов., что (покрыть краской) басар хьакха; (пропитать краской) басар дан

• покраснеть сов. ц1ийдала; (о глазах) муц1адола; яблоки ~ли - 1ежаш ц1ийбелла; ~ть от стыда - эхь хетта ц1ийвала

• покрасоваться сов. шега хьежа

• покривить сов.: ~ душой - дагахь хила цхьаь долуш хила

• покривиться сов. гамдала, сатта; нарадала; (сбиться на бок) аг1ордала, aгlopдаха; дом ~лся - ц1енош нарадевлла

• покрикивать несов., на кого, разг. мохь бетта, ц1ог1а хьекха

• покритиковать сов., кого-что критика ян

• покричать сов. мохь бетта (или хьекха); ~ит да перестанет - мохь хьекна соцур ву

• покров м чкъор, г1ат; снежный ~ - лайн чкъор; волосяной ~ месийн г1ат; под ~ом ночи - буьйсанан бода боьлча

• покровитель м, ~ница ж доладийриг, г1олоцург, верас

• покровительственный, -ая, -ое дола ден, г1о лоцу; говорить ~ым тоном- дола дечу эшарехь дийца; ~ая окраска биол. - 1аламан бос эцар

• покровительство с дола дар, г1о лацар (или даккхар); оказывать кому-л. ~ - цхьаьннан дола дан

• покровительствовать несов., кому-чему дола дан, г1о лаца (или даккха)

• покрой м ярар ; все на один ~ - цхьана кепера бевлча санна бу

• покроить сов., что дара

• покрошить сов., что ата; (мелко порезать) цеста; ~ капусту - копаста ата

• покруглеть сов. горгдала

• покрывало с шаршу; (род одежды) кхоллар; ~ для постели - меттан шаршу; она была под белым ~м - иза йогlypa к1айн кхоллар а кхоьллина

• покрытие с I. (действие) 1) т1етасар 2) (возмещение) меттах1оттор; ~ расходов - харжаш меттах1оттор 3) с.-х. (овцы) оре лацар, оралла; (коровы) буг1е лацар; (кобылы) айгlape лацар 2. (материал) т1етоьхнарг, т1е; асфальтовое ~ дороги - некъан асфальтан т1е

• покрыть сов. 1) что, кого-что чем т1етаса; (усеять) д1алаца; покрой стол скатертью - стоьла т1е шаршу таса; облака покрыли небо - мархаша д1алаьцна стигал; ~ голову платком - коьрта йовлакх тилла 2) что чем (покрасить) басар хьакха; дилла, даккха; ~ позолотой - деши даккха 3) что чем (сделать крышу) тилла; (железом) тоха; (шифером) дилла; ~ дом черепицей - ц1ен т1е гериг йилла 4) что (возместить) меттах1отто; ~ расходы – харж меттах1отто 5) кого-что, перен. (скрыть, не выдать) [д1а]лачкъо, хьулдан; ~ своих сообщников - шен декъашхой лачк1о 6) что (пройти, проехать) некъ бан; ~ расстояние в десять километров- итт километр некъ бан 7) что чем (в карточной игре) дилла; ~ валета тузом - салти т1уз билла 8) кого, с.-х. (овцу) оре лаца; (корову) буг1е лаца; (кобылу) aйгlape лаца 9) что чем т1етоха; ~ сундук железом - т1орказ т1е эчиг тоха ; это покрыто тайной -къайладахийта; ~ себя славой - шен сий айа

• покрыться сов., чем 1) (накрыть себя. чём-л.) т1етаса, т1екхолла; покройся одеялом - юргla т1етаса 2) (усеяться) д1алаца; небо ~лось облаками - стигал д1алаьцна мархаша

• покрышка ж 1) ботт; (у машины) покрышка 2) (крышка) нег1ар; ~ для кадушки - шелиг т1е туху нег1ар

• покупатель м, ~ ница ж эцархо

• покупательный, -ая, -ое эцаран; ~ая способность населения - бахархойн эцаран таро

• покупательский, -ая, -ое эцархойн; ~ спрос - эцархойн хьашт

• покупать несов., кого-что эца

• покупка ж 1. (действие) эцар; делать ~и - х1уманаш эца 2. (купленная вещь) эцнарг, эцна х1ума; дорогая ~а - еза эцна х1ума

• покупной, -ая, -ое эцна; ~ая цена - эцна мах; ~ой хлеб - эцна бепиг; ~ое мясо - эцна жижиг

• покурить сов. цигаьрка оза

• покусать сов., кого-что катоха, лаца

• покушать сов., что, чего и без доп. даа, х1ума кхалла

• покушаться несов., на кого-что [т1е]г1ерта; ~ на самоубийство - ша-шена тоьхна дала г1ерта; ~ на чью-л. жизнь -цхьаъ вен г1ерта

• покушение с вен г1ортар; совершить ~ на кого-л.- цхьаъ вен г1орта

• пол 1 м (мн. ~ы, ~ов) ц1енкъа; в ~у дыра - ц1енкъахь 1уьрг ду; до полу - ц1енкъа кхаччалц; бросить на ~ - ц1енкъа кхосса; на ~у - ц1енкъахь; хватить об ~ - лаьттах тоха; таскать по полу- ц1енкъахула текхо; спрятать под ~ -ц1енкъи к1ел д1алачкъо; под полом - ц1енкъи к1ел

• пол 2 м (мн. полы, ~ов) биол. стен-боьршалла; мужской ~ - боьршаниг; женский ~ - стениг; лица обоего ~а – стен-боьршанаш ; прекрасный (или слабый) ~ шутл. - стеш; сильный ~ - божарий

• пол 3 (половина) ах; ~ чайной ложки - ах стаканан 1айг; ~ столовой ложки - ахъ1айг

• пол= (пол-) «ах», мас: полчаса - ахсахьт, полдеревни - ахъюрт, пол-литра - ахлитр

• пола ж т1ам (бедаран); полы пиджака - пинжакан т1ам; из-под ~ы - къайлаха; продавать из-под ~ы - къайлаха х1ума йохка

• полагать несов., что и с союзом «что» (считать, думать) лара, хета, мотта; ~ю, что он прав - суна хета, и бакъ ву аьлла; он ~ет это правильным - иза бакъхьа ду аьлла, хета цунна; надо ~ть вводн. сл. - схьахетарехь; надо ~ть, все придут - массо а вог1ур ву ала мегар ду

• полагаться 1 несов. см. положиться

• полагаться 2 несов. 1) мага, хила; как ~ется - хила ма-деззара; так делать не ~ется - иштта дан мегар дац 2) кому (причитаться) дан; ему ~ется премия - цунна совг1ат дог1у

• поладить сов., с кем, разг. мага, тардала, бертахь хила; не ~ с соседом - лулахочуьнца тар ца вала

• полакомиться сов., чем даа, ц1убдан; вряд ли ~шься - дуур ахь

• полати мн. паднар

• полбеды в знач. сказ. разг.: это ещё ~! - и-м башха далатохар а дацара!

• полвека м ахб1ешо, ахьъоьмар

• полгода м ахшо; через ~ - ахшо даьлча; каждые ~ - xlop ахшо мел дели; прошло ~ - ахшо даьлла; до полугода -эхашар т1е кхаччалц; около полугода - ахшо гергга

• полдень м делкъе, делкъхан; в ~ - делкъхенахь; до полудня - делкъхан хиллалц; после полудня - делкъал т1аьхьа; время за полдень - хан делкъал т1аьхьенга лестина

• полдня м ахде

• полдороги ж ахнекъ; вернуться с ~и - ахнекъ бинчуьра юхаверза; остановиться на ~е - юккъехь саца

• поле с 1) аре, майда; за ~м лес - аренал дехьа хьун ю; гулять по полю - аренгахула ваьлла лела; трактора вышли в ~ - тракторш араевлла; поля и леса - аренаш а хьаннаш а; лётное ~ - кеманийн майда; футбольное ~ -футболан майда; минные поля - минийн аре 2) (пашня) [ялта дийна] ape, кхаш; пшеничное ~ - к1ен аре 3) физ. майда; магнитное ~ - мисарболатан майда 4) мн. поля (у бумаги) йистош; заметки на полях - йистошкахь йина билгалонаш 5) мн. поля - аренаш, йистош, майданаш; поля шляпы - шляпин йистош ; ~ брани (или битвы) -т1еман майда; ~ зрения - б1аьрго лоцург; [широкое] ~ деятельности - [шортта] г1уллакх леладойла

• полевод м латталелорхо

• полеводство с латталелор

• полеводческий, -ая, -ое латта леладен; ~ая бригада - латта леладен бригада

• полевой, -ая, -ое аренан; ~ые цветы - аренан зезагаш; ~ые работы - аренан белхаш ; ~ая почта - эскаран пошт; ~ая сумка - б1ахочун т1оьрмиг; в ~ых условиях - т1еман хьелашкахь; ~ые испытания - т1амехь зер; ~ой госпиталь - б1ахойн госпиталь; ~ой бинокль - б1ахойн турмал

• полегание с с.-х. дижар; ~ хлебов - ялташ дийшар

• полежать сов. [дижина] 1илла

• полёживать несов. разг. дижина 1илла

• полезащитный, -ая, -ое: ~ые лесные полосы - аренаш ларъен хьаннийн моханаш

• полезно нареч. и в знач. сказ. пайдехьа, пайдехьа ду; это тебе ~ - иза хьуна пайдехьа ду; много есть не ~ - дукха яар пайдехьа дац

• полезный, -ая, -ое 1) (для здоровья) пайде; ~ая пища - пайде кхача 2) пайда оьцу; ~ая площадь - пайда оьцу майда; ~ые ископаемые - маь1данаш 3) тех.: ~ая работа - пайде болх; ~ая мощность - пайде нуьцкъалла; коэффициент ~ого действия - даран пайделлин коэффициент

• полезть сов. разг. 1) (влезть) на что т1едала; подо что даха; ~ на дерево- дитта т1е вала; ~ под стол - стоьла к1ел ваха 2) во что (залезть) кховда; ~ в карман - кисана кховда 3) с неопр., разг. (сделать попытку) [т1е]г1орта; полез целоваться - оба ала т1ег1оьртира 4) (о волосах, шерсти) тила

• полемизировать несов., с кем полемика ян, къовса; ~ с докладчиком - докладхочуьнца къовса

• полемика ж полемика, къовсаме валар; вести ~у с кем-л. - цхьаьнца къовса; вступить в ~у с кем-л. - цхьаьнца къовсаме вала

• полемический, -ая, -ое къовсаме; ~ая статья - къовсаме статья

• полениться сов. мало ян

• поленница ж доьттина дечиг

• полено с туьппалг; берёзовые поленья - докхан туьппалгаш

• полесье с хьун-хоте

• полёт м дахар; космический ~ - космосе вахар; с птичьего ~а а) олхазар лакхадоллийлахь; б) (поверхностно) лаккха т1ера охьа; птица высокого ~а - тур текха стаг; ~ мысли - ойланан лакхе

• полетать сов. к1еззиг лела

• полететь сов. 1) (начать лететь) лела доладала, д1адаха; самолёт ~л - кема д1адаха; ~ть на самолёте (или самолётом) кеманца д1адаха 2) разг. (побежать) д1адовда 3) перен. (упасть) чудан; ~ть с лестницы - лами тlepa чуван

• по-летнему нареч. аьхкенаха, аьхка санна; одет ~ - аьхка санна кечвелла; солнце светит ~ - аьхка санна малх кхетта

• полечить сов., кого-что дарбанаш дан, дерзо

• полечиться сов. дарбанаш лело, дерза; ~ на курорте- курортехь дарбанаш лело

• полечь сов. 1) (о злаках) [охьа]дижа; пшеница ~гла - к1а дижна 2) (быть убитым) дожа; в бою ~гло много солдат- дукха салтий ийгира т1амехь

• полжизни ж ахдахар

• ползать несов. текха ; ~ в ногах у кого-л. - цхьанна хьалха гор текха

• ползком нареч. текхаш

• ползти несов. 1) текха; схьатакха (к говорящему); д1атакха (от говорящего); хьалатакха (вверх); охьатакха (вниз); тучи ~ут по небу- мархаш стигалхула текха 2) разг. (медленно двигаться) схьатекха; поезд еле ~ёт – ц1ерпошт халла схьатекха 3) (распространяться) даржа; слухи ~ут - хабарш даьржа 4) (оползать) такха; берег реки ~ёт - хин берд текха 5) (расползаться) дастадала; платок ~ёт- йовлакх дастало

• ползунок м 1) (у мельницы) к1арк1ар 2) тех. мача 3) мн. ~ки (одежда младенца) ползункаш

• ползучий, -ая, -ее хутал хоьцу; ~ие растения - хутал хоьцу ораматаш

• поли= «дукха», мас.: поливитамины - поливитаминаш

• полив м см. поливка

• поливать несов. см. полить 1 ; ~ кого-л. грязью - цхьанна т1е диларш йотта

• поливитамины мн.. поливитаминаш

• поливка ж хи тохар; ~ гряд - хаьснашна хи тохар

• поливной, -ая, -ое хиш дехкина; ~ые поля - хиш дехкина аренаш; ~ое земледелие- хиш дохкуш латталелор

• поливочный, -ая, -ое хи туху, хи детта; ~ые машины - хи детта машинаш

• полигамия ж полигами

• полиглот м полиглот

• полигон м воен. полигон

• полиграфический -ая, -ое полиграфин; ~ая промышленность- полиграфин промышленность

• полиграфия ж полиграфи

• пол-игры ж спорт. ахловзар, ахбал

• поликлиника ж поликлиника

• полинялый, -ая, -ое басадаьлла, бос байна

• полинять сов. басадала, бос бан; костюм ~л - костюм басаяьлла

• полип м 1) зоол. полип 2) мед. х1ума

• полировальный, -ая, -ое см. полировочный

• полировать несов., что заьнгал дан; ~ованный стол - заьнгала стол

• полировка ж I. (действие) заьнгал дар 2. (глянец) заьнгал

• полировочный, -ая, -ое заьнгал ден

• полис м полис

• полит= «политически», мас.: политкружок - политкружок

• политграмота ж политграмота

• политехникум м политехникум

• политехнический, -ая, -ое политехнически; ~ий институт- политехнически институт; ~ое обучение- политехнически дешар 1амор

• политзаключённый м, ~ая ж политтутмакх

• политзанятия мн. политзанятеш

• политик м балалиттархо

• политика ж — балалиттар

• политикан м презр. балалиттаран

• политико-административный, -ая, -ое политико-административни; ~ая карта - политико-административни карта

• политико-воспитательный, -ая, -ое - балалиттаран кхеторан; ~ая работа балалиттаран кхеторан болх

• политико-просветительный, -ая, -ое политсерлонан

• политико-экономический, -ая, -ое политика-экономикин

• политинформация ж политхаам

• политический, -ая, -ое политически, политикин, политикера; ~ая борьба - политически къийсам; ~ая экономия -политически экономи; ~ий строй - политически д1ах1оттам

• политкаторжанин м, ~ка ж политкаторгахо

• политкружок м политкружок

• политотдел м политдакъа

• политпросвещение с политсерло

• политработник м политбелхахо

• политрук м политкуьйгалхо, политрук

• политуправление с политурхалла

• политура ж политура, лак

• политучёба ж политдешар

• полить сов. 1) кого-что хи тоха; ~ть цветы - зезагашна хи тоха 2) (начать лить) доладала; ~л дождь- дог1а доладелира

• политэкономия ж политэкономи

• политэмигрант м, ~ка ж политэмигрант

• полицай м презр. полицай

• полицейский, -ая,-ое 1. полицин; ~ участок- полицин дакъа 2. в знач. сущ. м полици

• полиция ж полици

• поличное с: поймать с ~ым - зулам деччохь схьалаца

• полк м полк; командир ~а - полкан командир; в ~у – полкехь; нашего ~у прибыло - вайн тоба алсамъели

• полка 1 ж терхи, васхал; книжная ~- книгийн терхи; верхняя ~ (в вагоне) лакхара терхи

• полка 2 ж с.-х. асар дар

• полковник м полковник

• полководец м баьчча

• пол-литра м ахлитр

• поллитровый, -ая, -ое ахлитран

• полмесяца ж ахбутт; через ~ - ахбутт баьлча

• полметра м ахметр

• полнеть несов. дарста, стамдала

• полнить несов., кого стамдан, стомма хетийта; костюм её полнит - костюмо стомма хоьтуьйту иза

• полно 1 нареч. 1) дуьззина; налить слишком полно - т1ех дуьззина дотта 2) кого-что дукха; полно народу - дукха адам ду

• полно 2 в знач. повел. накл., кому и с неопр. разг. тоьур ду; ~ [тебе] плакать - тоьур ду [хьуна] велха

• полно= «дуьззина», мас: полноправный - юьззина бакъонаш йолу

• полновесный, -ая, -ое 1) дуьззина (или кхоччуш) деза; ~ые зёрна - кхоччуш деза буьртигаш 2) (сильный, тяжёлый) ч1ог1а; ~ый удар - ч1ог1а тохар

• полновластный, -ая, -ое юьззина (или кхоччуш) бакъо йолу

• полноводный, -ая, -ое дуьззина [хи долу] ~ая река - дуьззина дог1у хи

• полнокровный, -ая, -ое 1) ц1ий алсам [долу] 2) перен. токхе; ~ая жизнь - токхе дахар

• полнолуние с бутт бузар

• полнометражный, -ая, -ое юьззина метраж йолу; ~ фильм - юьззина метраж йолу фильм

• полномочие с бакъо; давать кому-л. ~я - цхьанна бакъонаш яла; превысить свой ~я - шен бакъонел т1ехвала

• полномочный,-ая,-ое юьззина бакъо йолу; ~ представитель - юьззина бакъо йолу векал

• полноправный, -ая,-ое юьззина бакъонаш йолу; ~ гражданин - юьззина бакъонаш йолу гражданин

• полностью нареч. (сполна) дуьззина; (до конца) чекхдаллалц; не ~ сделал - чекхдаллалц ца дина; целиком и ~-дуьззина ц1ена

• полнота ж 1) (полная мера) кхачам боллуш хилар 2) (упитанность) дерстина хилар; (тучность) стоммалла; от ~ы души, от ~ы чувств - даге шовкъ ярна

• полноценный, -ая, -ое 1) (установленной ценности) дуьззина мехала 2) перен. (соответствующий требованиям) кхачаме [долу]

• полночный, -ая, -ое буьйса юккъе яхна; ~ час - буьйса юккъе яхна хан

• полночь ж буьйсанан юкъ, ахбуьйса; в ~ - буьйсанан юккъехь; за полночь – буьйса юккъе яханчул т1аьхьа; до полуночи - буьйса юккъе яхале

• полный, -ая, -ое 1) (заполненный) дуьззина; ~ый стакан - дуьззина стака; стакан полон стака дуьзна; клуб полон -клуб юьзна 2)(толстый) дерстина; (о частях тела) стомма; ~ый человек - верстина стаг; она очень ~а - иза ч1ог1а ерстина ю; ~ые руки- стомма куьйгаш 3) (абсолютный) дуьззина; ~ая победа - буьззина толам 4) (целый, весь): ~ое собрание сочинений - сочиненийн буьззина гулам; в ~ом составе - хила мел везарг волуш; ~ое среднее образование - юьззина юккъера образовании; в ~ом расцвете сил - г1еметтах1оьттина; на ~ом ходу - ма-йоьдду йоьдуш; ~ым-полно - т1анк-аьлла дуьзна; ~ая луна - буьзна бутт; в ~ой мере- буьззинчу барамехь; идти ~ым ходом - болар эцна даха

• поло с нескл. спорт. поло; водное ~ - хи т1ехь поло

• пол-оборота м нескл. ахго

• полова ж кегаш

• половик м ц1енкъатосург

• половина ж 1) ах, ~а дороги - некъан ах; ~а дома - ц1ийнан ах; в ~е пятого - пхоьалг1ачух ах даьлча 2) шутл. (о жене) чуьрниг

• половинный, -ая, -ое эханан; в ~ом размере - эха барамехь

• половинчатость ж эхалла; ~ реформы - реформин эхалла

• половинчатый, -ая, -ое ах; ~ое решение - эхаллин садам

• половица ж у

• половодье с хи дестар

• половой 1 -ая, -ое ц1енкъанан; ~ая тряпка - ц1енкъа хьокху горгам

• половой 2, -ая, -ое биол. стен-боьршаллин; ~ые органы - стен-боьршаллин органаш

• полог м дуьхьалъуллург; ситцевый ~ - басмин дуьхьалъуллург

• пологий, -ая, -ое лег1ана; ~ берег- лег1ана берд, (пологий — кlод)

• положение 1) (местоположение) меттиг; определить ~е судна - кеманан меттиг билгалъяккха 2) (поза) кеп; заснуть в сидячем ~и - хиъна 1аччохь наб кхета; ~е ног при упоре - г1ортош когийн кеп 3) хьал; социальное ~е- социальни хьал; международное ~е - дуьненаюкъара хьал; военное ~е- т1еман хьал 4) (свод правил) положени, закон; ~е о выборах - харжамех лаьцна положении; она в ~и - и г1ехьа йоцуш ю; войти в чье-л. ~е - цхьаьнгарчу хьолах кхета; быть на высоте ~я - хила ма-веззара хила; быть на ~и больного - цомгушчун хьолехь хила; в моём ~и -... сан хьолехь...; занимать руководящее ~е - куьйгалла дечохь хила; осадное ~е- го лаьцна хилар

• положенный, -ая, -ое хьакъ долу; в ~ час - хьакъ долчу сохьтехь

• положим вводн. сл. дуьтур вай, хуьлуьйтур вай; ~, вы правы - шу бакъ хуьлуьйтур вай

• положительный, -ая, -ое в разн. знач. бакъхьара; ~ый ответ - бакъхьара жоп; ~ый человек - бакъхьара стаг; ~ое число мат. бакъхьара терахь; ~ый электрический заряд физ. - бакъхьара электрически заряд

• положить сов. 1) кого-что дилла; (уложить) тж. охьадилла; ~ деньги в карманн - ахча кисана дилла; ~ ребёнка в постель - бер метта дилла 2) что и чего (добавить) таса; ~ сахар[у] в чай - чайна чу шекар таса; ~ жизнь за кого-л. - цхьанна хьалхара вала; ~ конец чему-л. - цхьана х1уманан йист яккха

• положиться сов., на кого-что тешна хила; ~ на друзей - доттаг1ех тешна хила

• полоз м г1о; полозья саней - салазан г1оьнаш

• полольщик м, ~ца ж асархо

• поломать сов., что дохо, кагдан; ~ стул - г1ант кагдан

• поломаться сов. кагдала; игрушки ~лись - ловзаен х1уманаш кегъелла

• поломка ж 1. (по гл. поломать) кагдар 2. (по гл. поломаться) кагдалар

• полоса ж 1) аса, моха; ~ материи - к1адин аса; ~ железа - аьчка аса; лесные полосы - хьуьнан асанаш; из нескольких полос - масех асанах; ~ми - асанаш йолуш 2) (пояс, зона) аса; песчаная ~- г1амаран аса 3) (период, эра) мур, зама; счастливая ~ его жизни - цуьнан дахаран ирсе мур 4) полигр. аса, aгlo 5) с.-х. (скошенного хлеба или травы) кес

• полосатый, -ая, -ое моха йолу; (о масти животных) торг1ала

• полоска ж моха; ткань в ~у - моха йолу к1адя

• полоскание с 1. (действие) хи кхарзар; ~ белья - бедаршна хи кхарзар 2. (жидкость) багакхорзург

• полоскательница ж пхьег1ашъюьлург

• полоскать несов., что хила карчо (или хьакхо), хи кхарза; ~ горло - легашка хи кхарза

• полоскаться несов. 1) (плескаться) хиш детта 2) (колебаться от ветра) леста; флаги полощутся на ветру -байракхаш мохехь леста

• полостной, -ая, -ое: ~ая операция - яьссачу меженийн операци

• полость ж анат. чоь, хара; ~ рта - баганан чоь; брюшная ~ - кийра

• полотенце с гата

• полотёр м 1) (мастер) ц1енкъакъагорхо 2) (машина) ц1енкъакъагорг

• полотнище с к1ади; ~ флага - байракхан к1ади; ~ пилы - херхан дег1

• полотно с 1) (ткань) к1ади 2) тех. дег1; ~ пилы - херхан дег1 3) ж.-д. полотно, аьчка некъ 4) (картина) сурт; бледный как ~ - гата санна к1айн

• полотняный, -ая, -ое к1адин; ~ая рубашка - к1адин коч

• полоть несов., что асар дан; ~ грядки - хесашна асар дан

• полоумный, -ая, -ое эг1ийна, хьекъалехь воцу

• полпорции ж ахпорци

• полпред м (полномочный представитель) бахъ векал (юьззина бакъо йолу векал)

• полпредство с (полномочное представительство) бакъвекалалла (юьззина бакъо йолу)

• полпути м ахнекъ, некъан юкъ; вернуться с ~ - ахнекъ бинчуьра юхаверза; на ~ - некъан юккъехь; остановиться на ~ перен.- юккъе ваьллачохь саца

• полслова с ахдош; остановиться на ~е (или на полуслове) - къамел д1адоллинчохь саца; понимать с ~а (или с полуслова) - багах далале кхета; оборвать кого-л. на ~е (или на полуслове) - дош кагдеш, сацо

• полсотни ж ахб1е

• полставки ж ахставка; работать на ~ - ахставкехь болх бан

• полтинник м ахсом

• полтора м и с, ~ы ж числ. (в косв. п. полутора) цхьаъ ах; до полутора лет- цхьа шой, ахшой кхаччалц; ~а года - цхьа шой, ахшой; в ~а раза больше – цкъай, эхаззий дукхаха; ни два ни ~а - х1умма а доцург

• полтораста числ. (в косв. п. полутораста) цхьа б1е, ахб1е

• полтысячи ж ахъэзар

• полу= «ax», мас: полушёлковый - ахчилланан; полуокружность - ахго

• полуавтомат м полуавтомат

• полуавтоматический, -ая, -ое- полуавтоматически

• полуботинки мн. (ед. ~ок м) лоха батенкаш

• полувековой, -ая, -ое ахб1ешеран, ахъоьмаран; ~ая жизнь- ахъоьмаран дахар

• полугодие с ахшо; учебное ~ - дешаран ахшо

• полугодичный, -ая, -ое эхашеран; ~ые курсы - эхашеран курсаш

• полугодовалый, -ая, -ое ахшо кхаьчна; ~ ребёнок - ахшо кхаьчна бер

• полугодовой, -ая, -ое эхашеран; ~ отчёт - эхашеран отчёт

• полуграмотный, -ая, -ое к1езиг дешна

• полуденный, -ая, -ое делкъхенан; ~ час - делкъхенан сахьт

• полудикий, -ая, -ое ахъакха; ~ие племена - ахъакха тукхамаш

• полуживой, -ая, -ое далла доллу; ~от голода - мацалла валла воллу; ~ от страха - кхеравелла чохь са а доцуш

• полузабытьё с кхетамчуьра валар, тилар чу вахар; находиться (или быть) в ~и - кхетамчуьра ваьлла хила

• полузависимый, -ая, -ое ахлаамаза

• полузащита ж собир. спорт. полузащита

• полузащитник м спорт. полузащитник

• полуколониальной, -ая, -ое ахколонин; ~ые страны - ахколонин мехкаш

• полуколония ж ахколони

• полуколонна ж стр. ахколонна

• полукровка ж с.-х. х1уийнарг

• полукровный, -ая, -ое xly ийна; ~ая лошадь - х1у ийна говр

• полукруг м axгo; стать ~ом – ахго беш д1ах1отта

• полукруглый, -ая, -ое горго; ~ое окно - горго кор

• полукустарник м колл

• полулёжа нареч. д1атаь1на

• полумера ж ахбарам

• полумёртвый, -ая, -ое далла доллу, лечу кхаьчна

• полумесяц м беттаса

• полумесячный, -ая, -ое ахбеттан

• полуметровый, -ая, -ое ахметр йолу

• полумрак м синбода; в ~е - синбоданехь

• полуночник м, ~ца ж буса леларг

• полуночный, -ая, -ое см. полночный

• полуобнажённый, -ая, -ое ах дерзина

• полуоборот м ахго; ~ направо - аьтту aгlop ахго

• полуостров м axг1айpe

• полуоткрытый, -ая, -ое диллино

• полуофициальный, -ая, -ое г1ехьа официальни

• полупальто с нескл. йоца пальто

• полуподвал м ахподвал

• полуприседание с охьалахвалар

• полуприцеп м полуприцеп

• полупроводник м тех. полупроводник; прибор на ~ах - полупроводникаш т1ехь прибор

• полупроводниковый, -ая, -ое полупроводникан; ~ радиоприёмник- полупроводникан радиоприемник

• полупустой, -ая, -ое ах еса; ~ зал - ах еса зал

• полупустыня ж ахг1ум-аре

• полупьяный, -ая, -ое г1ехьа дехна

• полураздетый, -ая, -ое беркъа, ах дерзина

• полуразрушенный, -ая, -ое ах доьхна, ах чукхетта, ах хирцина

• полусвет м г1ехьа серло

• полусмерть ж: до ~и разг. - дала доллалц; избить до ~и - г1ибаваллалц етта; дала доллалц етта

• полусогнутый, -ая, -ое жимма сеттина; на ~ых ногах- когаш т1ехь лахделла

• полусон м набаран тар; в ~сне - набаран тарехь

• полусонный, -ая, -ое набарха

• полусредний, -яя, -ее юьккъерчул лахара; ~ вес спорт.- юьккъерчул лахара терзанан барам

• полустанок м ж.-д. станци

• полутень ж г1ехьа 1индаг1; в ~и - г1ехьа 1индаг1ехь

• полутон м муз., жив. ахтон

• полуторка ж разг. полуторка

• полуторный, -ая, -ое цхьаъ-ах; в ~ом размере - цхьаъ-ах барамехь

• полутьма ж синбода; в ~е - синбоданехь

• полуфабрикат м полуфабрикат

• полуфинал м спорт. ахфинал; выйти в ~ - ахфинале довла

• полуфинальный, -ая, -ое ахфиналан; ~ая встреча спорт. - ахфиналан цхьаьнакхетар

• получасовой, -ая, -ое эха сахьтан, ~ая беседа - эха сахьтан къамел

• получатель м, ~ница ж схьаэцархо; ~ грузов - киранаш схьаэцархо

• получать несов. см. получить

• получаться несов. см. получиться; ~ется, что он прав- и бакъ волуш хуьлу; ничего не ~ется - х1умма а ца хуьлу

• получение с схьаэцар; для ~я - схьаэцарна; расписка в ~и - схьаэцаран тешалла; по ~и - схьа ма ийцци

• получить сов., что 1) [схьа]эца; ~ зарплату- алапа схьаэца 2) (добыть) даккха; ~ керосин из нефти - нефтах мехкадльтта даккха 3) (заболеть) кхета; ~ насморк - ж1аьлин ун кхета; ~ звание профессора - профессоран ц1е яккха; ~ известность- ц1е яха; ~ признание - лара, къобал хила; ~ огласку- нахаладала; ~ удовольствие - там хила; ~ приказ - омра кхача

• получиться сов хила; ~лось хорошо-дика хилира; ~лось так, что я оказался, виноват- со бехке а волуш хилира

• получка ж разг. 1. (действие) схьаэцар 2. (заработная плата) алапа

• полушарие с дуьненан эхиг; северное ~ - дуьненан къилбаседера эхиг; южное ~е - дуьненан къилбера эхиг; ~я головного мозга анат. - коьртан хьен эхигаш

• полушёлк м ахдари

• полушёлковый, -ая, -ое ахдарин, ахчилланан

• полушерсть ж ахшал

• полушерстяной, -ая,-ое ахт1ерг1ан, ахшолан

• полушубок м йоца кетар

• полушутя нареч. забаршха

• полцены ж: за ~ - ахмехах

• полчаса м ахсахьт; за ~ до чего-л. - цхьаг хила ахсахьт долуш; в получасе езды - ахсохьтехь некъ; в течение получаса – эха сохьтехь

• полчище с 1) мостаг1ийн ц1оз 2) перен. (множество) ц1оз

• полый, -ая, -ое 1) (пустой внутри) хара; ~ые рога - хара ма1аш 2) (разлившийся) дистина; ~ая вода- дистина хи

• полымя: [попасть] из огня да в ~ погов. - хих ведда хьера к1ел эккха

• полынный, -ая, -ое сагал-бецан; ~ые степи - сагал-бецан аренаш

• полынь ж сагал-буц

• полынья ж (незамерзшее место) г1ороза меттиг; (растаявшее место) г1opa ястаелла (или ша бешна) меттиг

• полысеть coв. к1унзал бала

• полыхать несов. кхерста; ~ет пожар – ц1е кхерста

• польза ж пайда, са, хайр; какая от этог ~а?- х1ун пайда бу цунах?; это пошло ем на ~у - цунах пайда белира цунна; решит дело в ~у истца - девнан дена пайдехьа до къасто

• пользование с пайда эцар; отдать во временное ~е - ханна пайда эцийта д1адала; находиться в чьём-л. ~и - цхьамма пайд оьцуш хила; места общего ~я – массара а пайда оьцу меттигаш

• пользоваться несов., чем 1)(употреблять) пайда эца; ~ газом - газах пайда эца; ~ случаем - б1ег1ийла меттиг яьллачохь пайда эца 2) (иметь) хила; ~ доверием - тешам хила

• полька 1 женск. к поляк

• полька 2 ж (танец) полька

• польский, -ая, -ое полякийн; ~ язык - полякийн мотт

• польстить сов, кому-чему хьаста, хасто

• польститься сов, на кого что 1ехадала; ~ на деньги - ахчанах 1ехавала

• полюбить сов, кого-что дезадала; ~ девушку - йо1 езаяла

• полюбиться сов разг. дезадала, безам баха; он мне ~лся - сан безам бахна цуьнга

• полюбоваться сов., кем-чем, на кого-что [хазахеташ] хьежа; ~ природой - 1аламе хазахеташ хьежа

• полюбовный, -ая, -ое безамца, безам ца бойуш; ~ое соглашение - безамца барт хилар

• полюбопытствовать сов. хаа г1орта (или хьажа)

• полюс м 1) геогр., физ. полюс; Северный ~ - Къилбаседера полюс; Южный ~ - Къилбера полюс; ~ холода -шелонон полюс 2) перен. б1останалла; два полюса - ши б1останалла

• поляки мп. (ед. поляк м, полька ж поляк) полякаш

• поляна ж ирзу

• полярник м полюсхо

• полярный, -ая, -ое полюсан, полюсера; ~ый круг- полюсан го; ~ый житель- полюсера вахархо; ~ые животные -полюсера дийнаташ ; Полярная звезда - Къилбаседа

• помада ж помада, хьакхар; губная ~ - балдех хьокху хьакхар

• помазок м щётка

• помаленьку нареч. разг. жим-т1амма

• помалкивать несов. разг. вист ца хуьлуш 1ан; сидит да ~ет - вист ца хуьлуш, хиъна 1аш ву

• поманить сов., кого т1едеха, т1екхайкха

• помарка ж хьоькх; писать без ~ок- хьоькхнаш йоцуш яздан

• помаслить сов., что даьтта хьакха (или тоха)

• помассировать сов., кого-что массаж ян, куьг хьакха

• по-матерински нареч. ненаха

• помахать сов., чем ласто; ~ на прощание - 1одика еш [куьг] ласто

• помахивать несов. лесто; лошадь ~ет хвостом - говро ц1ога лестадо

• помедлить сов. хьем бан, меллаша лела; хьедан; ~ с ответом - жоп хьедан

• помело с горгам

• поменьше разг. 1) сравн. от маленький жимаха, жимо; к1езигаха, к1езиго; он ростом ~ меня - иза дег1ана сол жимо ву 2) сравн. ст. от мало к1езигаха, к1езиго

• поменять сов., кого-что хийца

• поменяться сов., чем хийца, хийцадала; ~ местами - меттигаш хийца; ~ друг с другом - вовшийн хийцавала

• помереть сов разг. дала; пока не помрёт- велла д1аваллалц (или валлалц)

• померещиться сов. разг. хетадала, моттадала, б1арлаг1а х1отта; это тебе ~лось - иза хьуна моттаделла, хьуна цуьнан б1арлаг1а х1оьттина

• помёрзнуть сов. 1) (о растениях) шело кхета, човхо 2) (провести некоторое время на морозе) шелдала, дахьо

• померить сов., что т1едуха, г1ехьа юй хьажа

• помериться сов., чем с кем-чем 1) дустадала; ~ ростом с кем-л.- цхьаьнца локхалла вуставала 2) (состязаться) къовса[дала]; ~ силами - ницкъаш къовса

• померкнуть сов. кхола, баддала; звёзды ~ли - седарчий бадделла; свет ~ - серло кхоьлина

• помертветь сов. [чуьра] са д1адала; ~ от страха - кхеравелла чуьра са д1адала

• поместить сов. 1) кого-что (предоставить место) д1анисдан, д1атардан; ~ приезжих в гостинице - баьхкинарш хьешийн ц1а чу д1анисбан 2) что (уместить) д1атардан, чухоо; ~ книги в шкаф - книгаш шкафа чу д1атаръян 3) кого-что (определить) д1атардан; ~ ребёнка в детсад - бер берийн беша д1атардан 4) что (напечатать) т1едаккха; ~ статью в журнал - статья журнал т1е яккха

• поместиться сов. 1) (поселиться) д1анисдала, д1атардала; ~ в гостинице - хьешийн ц1а чу д1анисвала 2) (уместиться) [чу]хоа, [д1а]тардала; я здесь не помещусь - со кхуза тарлур вац

• поместье с латта, мохк

• помесь ж 1) биол. ч1аьнкъа 2) перен. (смесь) буркъаш

• помесячный, -ая, -ое беттан; ~ доход - беттан т1едог1ург

• помёт м 1) (скотский) кхо; (овечий) луст; (птичий) боьхалла; коровий ~ - аьттан кхо 2) с.-х., охот. (выводок) тевна; (о животных) к1езий, к1орнеш; щенки одного ~а - цкъа дина ж1аьлин к1езий

• помета ж билгало; ~ы на полях книги - книгин йистошкара билгалонаш

• пометить сов., что билгалдан

• пометка ж см. помета

• помеха ж новкъарло; устранить ~и - новкъарлонаш д1аяха; создать ~у для движения [транспорта] [транспорт] леларна новкъарло ян; ~и в радиопередаче - радиокъамелера новкъарлонаш

• помечтать сов., о ком-чем и без доп. сатийса, ойла ян, дагалаца

• помешанный, -ая, -ое I. (сумасшедший) хьерадаьлла, эг1ийна, телхина 2. в знач. сущ. ~ый м хьераваьлларг, эг1ийнарг, телхинарг; ~ая ж хьераяьлларг, эг1ийнарг, телхинарг 3. на ком-чём, перен. разг. (имеющий пристрастие) дагадоьхна; он помешан на шахматах - шахматаш дагайоьхна цунна

• помешательство с эг1ор, талхар, хьерадалар

• помешать 1 сов., кому-чему новкъа хила, новкъарло ян; я вам не ~ю?- со новкъа-м хир вац хьуна?; это не ~ло ему уехать - д1аваха цунах новкъарло ца хилира цунна

• помешать 2 сов., что чем (размешать) кего, эдан; ~ чай - чай кего

• помешаться сов. 1) (сойти с ума) хьерадала, тиларчу ваха 2) на ком-чём, перен. разг. дагадоха; ~ на музыке -музыка дагайоха

• помещаться несов. 1) см. поместиться; 2) (находиться) хила; библиотека ~ется на первом этаже - библиотека ю хьалхарчу этаж т1ехь

• помещение с 1. (действие) 1) (напр. в гостиницу) д1анисдар, д1атардар; (напр. в интернат) д1адалар 2) (напр. статьи в газету) т1едаккхар 2. (здание) ц1а, чоь, xlyсам; (для скота) чудухкийла; жилое ~ -адам деха х1усам; ~ для скота - хьайбанаш чудухкийла

• помещик м, ~ца ж мехкада

• помещичий, -ья, -ье мехкаден; ~ья усадьба - мехкаден керт

• помидор м — бадарж, есть помидор ~ бадарж ю

• помилование с геч дар

• помиловать сов. 1) кого геч дан 2) повел.: ~уй! - собар дехьа!; ~уйте! - собар дейша! 3) (выражение несогласия): ~уй, что за вздор! - собар дехьа, xlapa х1ун г1урт бу!

• помимо предлог с род. п. 1) (кроме) сов, т1ех, доцург; доходов ~ зарплаты не имею - алапил сов т1едог1уш х1ума дац; ~ нас было ещё трое- тхо доцург кхин кхоъ вара 2) (без ведома) дакъа ца лоцуш, декъахь воцуш; всё совершилось ~ меня - дерриг а со декъахь воцуш хилла

• помин м: лёгок на ~е - хи чу хьаьжча санна схьакхечи; и ~у нет а) (совсем нет) цуьна-м цигахь лар а яц; б) (никто не вспоминает) и-м цхьаммо а хьахош а вац

• поминать несов. см. помянуть ; ~й как звали - т1епаза вайн; не ~й лихом! - война дага ма лецалаш!, вонна ма хьехавелаш!

• поминки мн. докъат1иэ

• поминутно нареч. xlop минотехь, мин-минотехь

• помирать несов. разг. см. помереть; ~ со смеху - дийлина дала

• помирить сов., кого с кем тадан, куьйге дахийта, машар бан, масла1ат дан; ~ поссорившихся- дов даьлларш куьйге бахийта

• помириться сов., с кем и без доп. тан, куьйге даха, машар хила, масла1ат хила

• помнить несов., кого-что, о ком-чём дагадан, дагахь латто; я ничего не ~ю - суна х1умма а дага ца дог1у; я ~ю об этом - суна иза диц ца делла; ~и! - дагахь латтаделахь!; не ~ить себя от радости - воккхавеш доллу дуьне а дицдала; не ~ить себя от горя - балано доллу дуьне а дицдан

• помниться несов. 1) (вспоминаться) дагадан; мне ~тся этот день - суна дагадог1у и де 2) безл.: ~тся в знач. вводн. сл. разг. - дагадог1у; мы, ~тся, здесь были - вай, дагадог1у суна, кхузахь хилла

• помногу нареч. разг. дукха-дукха

• помножать несов., помножить сов., что на что эца; ~ два на десять - шиъ уьттазза эца

• по-моему 1. вводн. сл. (по моему мнению) суна хетарехь 2. нареч. (по моему желанию) соьга хаьттича 3. нареч. (как делаю я) аса ма-дарра

• помои мн. диларш; ведро с ~ями - диларш чуьра ведар

• помойка ж разг. нехаш кхуьйсийла, диларш д1акхуьйсийла

• помойный, -ая, -ое: ~ая яма - диларийн ор; ~ое ведро - диларш д1акхуьйсу ведар

• помол м 1. (действие) ахьар 2. (качество муки) ахьар; мука крупного (мелкого) ~а - гlopгla (к1еда) аьхьна дама

• помолвить сов., кого с кем, уст. еха; они ~лены - цунна ехна ю иза

• помолвка ж, уст. ехар

• помолиться сов. (совершить обряд моления) ламаз дан;(попросить бога) до1а дан

• помолодеть сов. къондала

• помолчать сов. дист ца хуьлуш 1ан; ~и! - вист ма хила!

• поморозить сов., что гlopo, дахьо, човхо; ~ пальцы - п1елгаш дахьо; ~ цветы - зезагаш човхо

• поморщиться сов. ч1ачкъа

• помост м лакхе; взойти на ~ - лакхенга дала

• помочи мн. доьхкарш ; быть (или ходить) у кого-л. на ~ах - цхьаьннан даша к1ел хила; водить кого-л. на ~ах - цхьаъ даша к1ел лело (или латто)

• помочиться сов. разг. хьат1 тоха

• помочь ж уст. и обл. (работа миром для кого-л.) белхи; бог ~! (при сеянии) хьекъийла! (ответ: далла дезийла!); (при других сельскохозяйственных работах) ирс долуш хуьлда!; (при выполнении общественной работы) мелехь хуьлда!

• помочь сов., кому 1) (оказать помощь) г1о дан; ~ кому-л. деньгами - цхьанна ахчанца г1о дан; ~ в работе - балха т1ехь г1о дан 2) (принести пользу, оказать действие) г1оли ян; лекарство помогло - молхано г1оли йира

• помощник м, ~ца ж г1оьнча; ~к машиниста - машинистан г1оьнча

• помощь ж г1о; с чьей-л. ~ью - цхьаьннан г1оьнца; с товарищеской ~ью - накъостийн г1оьнца; с ~ью соседей -лулахойн г1оьнца; оказать ~ь - г1о дан; позвать на ~ь- г1о дан кхайкха; подать руку ~и - г1о лаца; с ~ью чего, при ~и чего (в знач. предлога) передаётся орудийным или эргативным падежом; с ~ью топора - дагарца; с ~ью суффиксов - суффиксийн г1оьнца; медицинская ~ь - лоьрийн г1о; скорая ~ь - сихонан г1о

• помпа 1 ж тех. помпа, насос

• помпа 2 ж (показная пышность) кеп х1оттор; принять кого-л. с ~ой - кеп х1оттийна т1еэца

• помпезный, -ая, -ое кепе

• помрачнеть сов. кхола

• помутить сов., что (сделать смутным) тило; ~ рассудок - хьекъалах тило

• помутиться сов. (стать смутным) кхола, тила; его разум ~лся - цуьнан хьекъал телхина; у меня в глазах ~лось -сан б1аьргашка бода беара

• помутнеть сов. даржа; вода ~ла - хи даьржина

• помучить сов., кого 1азап хьегийта, хьийзо

• помучиться сов. 1азап хьега, хьовзадала

• помчать сов 1) кого-что [дадийна] дахьа; лошади ~ли повозку - говраша ядийна г1удалкх яьхьира 2) разг. см. помчаться

• помчаться сов. [д1а]хьада; он ~лся на работу- и балха д1ахьаьдира

• помыкать несов., кем хьийзо, ницкъ бан; ~ своими домашними - шайн ц1еранаш хьийзо

• помысел м ойла, дог-ойла, дагахь дерг; благие ~лы - дика ойланаш

• помыть сов., кого лийчо, что дила; ~ руки - куьйгаш дила

• помыться сов. (в бане) лийча; (умыться) дила

• помышлять несов., о ком-чём дагахь хила; об этом я и не ~л - иза сука дагахь а дацара

• помянуть сов., кого-что 1) (вспомнить) дагалаца, хьахо; ~и моё слово! - сан дош дагалацалахь! 2) рел. (умершего) докъат1иэ ян

• помятый, -ая, -ое разг. хьерчийна, хьекхийна; у него ~ое лицо- бос байна ю цуьнан юьхь

• помять сов., что хьерчо, хьекхо (напр. одежду), маддан (напр. фрукты); хьаша (напр. траву); ~ бока кому прост.- цхьаъ г1ибаваккха

• помяться сов. хьерча, хьекхадала (напр. об одежде); маддала (напр. о фруктах); хьешадала (напр. о траве)

• понаблюдать сов., за кем-чем (присмотреть) хьажа; ~й за детьми - берашка хьажа

• понадеяться сов., на кого-что или с союзом «что», разг. - дегайовхо хила, тешна хила; ~ на друга - доттаг1чух тешна хила

• понадобиться сов., кому хьашт хила, эша; мне ~тся эта книга - суна и книга хьашт хир ю

• понапрасну нареч. разг. (зря) эрна, г1уллакх доцуш; ~ лить слёзы - эрна б1аьрхиш эго

• понаслышке нареч. разг. хазарца, дийцарехь; знать ~ - хазарца хаа

• по-настоящему нареч. баккъалла а, ма-дарра

• поначалу нареч. разг. юьхьанца; ~ было трудно - юьхьанца хала дара

• по-нашему I. вводн. сл. (по нашему мнению) тхуна хетарехь 2. нареч. (по нашему желанию) тхуна ма-луъу 3. нареч. (как делаем мы) тхоха

• поневоле нареч. ца луъушехь, лаамаза, ца ваьллачу денна, хилаза а ца даьлла

• понедельник м оршот, оршотан де; в ~ - оршотан дийнахь; по ~ам - оршотан деношкахь

• понедельный, -ая, -ое к1иранаха долу, к1иранан; ~ая оплата - к1иранаха алапа

• понежиться сов. зовкх хьега

• по-немецки нареч. немцойн, немцошха; говорить ~ - немцойн мотт бийца

• понемногу нареч. 1) жим-жимма, к1ез-к1езиг; он ест ~ - цо к1ез-к1езиг йоу; 2) (по- степенно) дог1уш; он ~ успокоился - вог1уш меттавеара иза

• понервничать сов. дог дат1а, карзахдала

• понести сов. 1) кого-что дахьа; дай я ~у чемодан - схьало, ас хьур ю чамда 2) что (испытать) лан, такха; ~ти наказание - та1зар такха; ~ти тяжёлую утрату- доккха вон лан 3) без доп. (помчаться) дадо; лошади ~ли -говраша вадийра 4) безл. чем и без доп. (подуть) хьакха; из окна ~ло холодом - корехула шело хьаькхира

• понестись сов. хьовлха, д1аэккха; лошади ~лись - говраш д1алилхира

• пони м нескл. пони

• понижение с I. (по гл. понизить) лахдар, охьадаккхар 2. (по гл. понизиться) лахдалар, охьадалар

• пониженный, -ая, -ое лахдина; ~ое давление - лахбелла 1аткъам

• понизить сов., кого-что лаг1ъан, лахдан, охьадаккха; ~ качество - дикалла лахъян; ~ цену - мах охьабаккха; ~ температуру- температура лаг1ъян; ~ кого-л. в должности - цхьаъ г1уллакхехь охьаваккха

• понизиться сов. лахадала, охьадала, лаг1дала; уровень воды ~лся - хи лахделла; голос ~лся - аз лаг1делла; у больного ~лась температура - лазархочун температура охьаяьлла

• понизу нареч. лахахула; дым стелется ~ - к1ур лахахула баьржаш бу

• поникелировать сов., что никель дилла

• поникнуть сов. (склониться) [охьа]олладала, охьата1а; с ~шей головой, ~нув головой- корта а оллийна

• понимание с 1) (способность осмыслить что-л.) кхетар, кхетам; это выше моего ~я - иза сан кхетамал т1ех ду 2) (толкование) кхетар, кхетам

• понимать несов. 1) см. понять; как это ~ть?- муха кхето деза иза?; я вас не ~ю - со хьох кхеташ вац 2) что, в чем кхета, хаа, довза; ~ть музыку - музыких кхета; ничего не ~ть в технике- техниких х1умма а ца хаа; ~ешь (ли] в знач. вводн. сл.- кхетий хьо; ~ете [ли] - кхетий шу

• по-новому нареч. керлачу кепара

• поножовщина ж разг. арсаш деттар, арсаш 1иттар

• понос м чуьйна

• поносить 1 сов. 1) кого-что лело; (на руках) карахь лело 2) что (одежду) лело

• поносить 2 несов., кого-что (ругать, оскорблять) сийсаздаккха; ~ своего противника - шен мостаг1 сийсазваккха

• поношенный, -ая, -ое лелийна, тишйина; ~ костюм - лелийна костюм

• понравиться сов., кому хазахета, дезадала; он мне ~лся - и суна везавелира

• понтон м понтон

• понудить сов., понуждать несов., кого передаётся понуд. глаголами: ~ к согласию - бертаваийта

• понукать несов., кого, разг. сихдан, лелла

• понурить сов.: ~ голову - корта олло

• понуриться сов. олладала; сидеть ~вшись - олла а велла 1ан

• понурый, -ая, -ое корта оллабелла; у него ~ вид - цуьнан гар корта оллабелла ду

• поныне нареч. х1инца а, х1инццалц; он живёт и ~ - иза х1инца а вехаш ву

• понюхать сов., что хьожа баккха; не дать и ~- хьожа а ца баккхийта

• понятие с 1) (представление) кхетам, кхеташ хилар; ~я [об этом] не имею - и х1ун ду а ца хаьа супа 2) чаще мн. ~я кхетамаш; писать, считаясь с ~ями детей - берийн кхетамашка хьаьжжина яздан

• понятливый, -ая, -ое кхетаме, кхеташ долу; ~ ребёнок - кхеташ долу бер

• понятно 1. нареч. кхеташ; говорить ~ - кхеташ дийца; ~! - кхийти!; теперь ~ - х1инца кхетта 2. в знач. вводн. сл. разг. (конечно) кхеташ ма-хиллара; я, ~, согласился - со-м, кхеташ ма-хиллара, реза хилира

• понятный, -ая, -ое кхетаме, кхеташ долу; ~oe слово - кхеташ долу дош; вполне ~ое решение - буьззина кхетам боллуш сацам; ~ое дело - кхеташ ду

• понятой м, ~ая ж теш

• понять сов., кого-что кхета; я никак не пойму в чём дело - со х1уъа дича а кхеташ вац цу г1уллакхах; как это ~? - муха кхета веза цунах? ; дать ~ - кхето; он ничего не понял - иза кхеттане а ца кхийтира

• пообедать сов. делкъана х1ума яа, делкъе ян

• пообещать сов., кому что или с неопр. или с союзом «что» ала, ва1да дан; он ~л мне книгу- цо книга лур ю аьлла суна; я ~л прийти - аса ван ва1да дина

• поодаль нареч. гено; сесть ~ - гено охьахаа

• поодиночке нареч. цхьацца

• по-осеннему нареч. гуьйренха, гуьйренна санна

• по-отечески нареч. дас санна

• по-отцовски нареч. дайшха, дайша санна

• поочерёдно нареч. рогг1ана, рог1ехь

• поощрение с I. (действие) дог айар 2. (награда) совг1ат [дар]

• поощрить сов., поощрять несов., кого-что дог айа; поощрять хороших работников - дикачу белхахойн дог айа поп м разг. мозг1ар

• попадание с [д1а]кхетар; точность ~я - кхетаран нийсалла

• попадать сов. охьадеттадала

• попадать несов. см. попасть; зуб на зуб не ~ет - церга т1е церг ца кхета

• попадаться несов. см. попасться ; не ~йся мне на глаза - суна хьб б1аьрга ма гайталахь

• попадья ж мозг1аран зуда

• попадя: чем [ни] ~ - караеънарг тоха

• попарить сов. I) что (очистить паром) [1аьнарца] кхехко, ц1андан 2) кого (в бане) девзиг тоха 3) что (при приготовлении пищи) 1аьнарехь кхехко

• попариться сов. (в бане) 1аь тоха

• попарно нареч. шишша

• по-партийному нареч. партехь ма-доггlypa

• попасть сов. 1) в кого-что кхета; камень ~л в окно - т1улг корах кхетта 2) (оказать в каком-л. положении) кхача; письмо ~ не по адресу- кехат адресца ца кхаьчна; ~сть в беду - воина т1е кхача; ~сть под суд - суьде кхача; как ты сюда ~л? - кхуза муха кхаьчна хьо?; ~сть под машину- мешен к1ел даха 3) безл., кому, разг. (получить наказание) та1зар хила; тебе за это ~дёт - цунна та1зар хир ду хьуна; как ~ло - бен а доцуш; куда ~ло- маь1-маь11е; ~ в самую точку - шен метта кхета; ~сть пальцем в небо - г1алат эккха (или дала)

• попасться сов. 1) (оказаться, очутиться) т1е1оттадала, гучудала; ~ на глаза - гучувала 2) (быть уличённым) гучудала; ~ в краже - къола деш гучувала 3) кому, разг. (повстречаться) т1е1оттадала; если тебе попадётся... - хьо т1е1отталахь...

• попенять сов., кому, на кого-что, разг. 1иттарш ян, бехкедан

• поперёк нареч. и предлог с род. п. пурх; разрезать ~ - пурх хадо; ~ дороги - а) некъана пурх; б) перен. новкъарло; стать кому-л. ~ дороги - цхьанна новкъарло ян; вдоль и ~ - ирх а, пурх а

• попеременно нареч. рог1-рогг1ана, xийцалуш; читать ~ - рог1-рогг1ана деша

• поперечина ж (балка) ч1ерг

• поперечник м шоралла, пурхе; два метра в ~е - ши метр пурх д1а

• поперечный, -ая, -ое пурх; ~ый брус - пурх дукъу; ~ое сечение - пурхе; встречный и ~ый - дуьхьал мел кхеттарг

• поперхнуться сов. сих даха

• поперчить сов., что бурч таса, бурч тоха

• по-петушиному нареч. борг1алха, н1аьнеха

• попечение с [т1е]хьажар, г1айг1а бар; быть у кого-л. на ~и - цхьаъ хьожуш хила

• попечитель м, ~ница ж 1уналхо; ~ сирот - байн 1уналхо

• попирать несов., что дайа, ца лара; ~ чьи-л. права - цхьаьннан бакъонаш яйа

• попить сов., что, чего мала; ~ воды - хи мала

• поплавок м т1ус

• поплакать сов. делха

• поплатиться сов., чем, за что декхадала, бекхам хила, шех даха; я ~лся за свою ошибку- сайгара даьллачу г1алатна бекхам хилира суна; ~ться жизнью - дахар д1адала

• поплевать сов. туьйнаш (или шеташ) кхийса

• поплестись сов. д1аг1орта, д1атекха

• поплыть сов. нека дан; ~ к берегу - бердйистехьа нека дан

• попозже нареч. т1аьхьо, кхано

• попойка ж разг. малар

• пополам нареч. 1) (на две равные части) ах, шина декъе; разрезать хлеб ~ - бепиг шина декъе декъа; сироп ~ с водой - ах хи долу сироп 2) (на паях) юкъахь; купи что-л. ~ с кем-л. - цхьаьнца юкъахь цхьа х1ума эца; с горем ~ - халла делан балица

• поползновение с ойла хилар, дагахь хилар; иметь ~ уйти - д1аваха ойла хила

• пополнение с 1. (действие) алсамдаккхар, т1екхетар; ~ библиотеки новыми книгами - библиотека керлачу книшкашца алсамъяккхар 2. тж. воен. т1екхетар; на фронт прибыло ~ - фронтехь т1екхетар хилла

• пополнеть сов. дарста, тодала

• пополнить сов., кого-что чем алсамдаккха; ~ свои знания - шен хаарш алсамдаха

• пополниться сов. дуза, алсамдала; библиотека ~лась новыми книгами - библиотека керлачу книшкашца алсамъяьлла

• пополудни нареч. делкъал т1аьхьа; в два часа ~ - делкъал т1аьхьа ши сахьт даьлча

• пополуночи нареч. буьйса юккъе яхча; в два часа ~ - буьйсанан юкъал т1аьхьа ши сахьт даьлча

• попомнить сов., что, что кому диц ца дан, дагалаца; ~и моё слово! - диц ма делахь сан дош!; я тебе это ~ю - ас дицдийр дац хьуна иза

• попона ж кхоллар

• попортить сов., что талхо, дохо; ~ замок - дог1а талхо

• попортиться сов. талха, доха; замок ~лся - дог1а доьхна

• поправимый, -ая, -ое толур долу; эта ошибка ~а - и г1алат толур долуш ду

• поправить сов., что 1) в разн. знач. тадан, нисдан; ~ здоровье - могушалла таян; ~ свои дела - шен г1уллакхаш тадан; ~ ошибку - г1алат тадан; ~ ученика - дешархо нисван 2) (привести в порядок) нисдан; ~ галстук- галстук нисъян

• поправиться сов., в разн. знач. тадала; его дела ~лись - цуьнан г1уллакхаш таделла; больной ~лся - цомгушниг тавелла

• поправка ж 1. (по гл. поправить) тадар 2. (по гл. поправиться) тодалар; у него дела идут на ~у- цуьнан г1уллакхаш тоделла дог1у 3. (дополнение, исправление) т1етохар; ~а к резолюции - резолюцина т1етохар; вносить ~и -т1етохарш дан

• поправлять(ся) несов. см. поправить(ся); поправляйтесь! - тололаш!

• попрать сов. см. попирать

• по-прежнему нареч. хьалха санна, тохара санна; всё осталось ~ - дерриг а хьалха ма-хиллара дисна

• попрёк м т1ехдеттар, дуьхьалтохар; вечные ~и - гуттар дуьхьалдеттарш

• попрекать несов., попрекнуть сов., кого чем т1ехдетта, дуьхьалдетта; ~ куском хлеба - бепиган юьхк т1ехъетта

• поприще с (род занятий) [белхан] майда; на научном ~е - 1илманан г1уллакхьехь

• попробовать сов. 1) кого-что (испытать) талла 2) что (съесть) хьажа 3) с неопр. (попытаться сделать) г1орта, хьажа 4) (в знач. угрозы): ~уй! - дай хьажал!; только ~уйте! - шаьш майра делахь, дай хьажал!

• попросту нареч. разг. вуьшта; ~ говоря - вуьшта аьлча

• попрошайка м и ж разг. саг1адоьхург

• попрошайничать несов. разг. саг1а деха

• попрощаться сов., с кем-чем 1одика ян; ~ с родными перед разлукой - д1асакъаьсташ гергарчеран 1одика ян

• по-птичьи нареч. олхазаршха

• попугай м тоти

• попугать сов. кГерб

• попудрить сов. пудра хьакха; ~ щёки - беснех пудра хьакха

• попудриться сов. пудра хьакха

• популяризатор м д1акхайкхорхо

• популяризация ж 1) (распространение) д1акхайкхор; ~ опыта передовиков - хьалхарчеран зеделларг д1акхайкхор 2) (изложение в популярной форме) популяризаци яр (кхетачу кепара д1адийцар)

• популяризовать, популяризировать сов. и несов. 1) кого-что (сделать известным) кхайкхо, популяризаци ян 2) что (сделать простым, понятным) популяризаци ян, кхетош дан

• популярность ж 1) (известность) гlapaдаьлла хилар2) (доступность, понятность) кхеташ хилар

• популярные - Ǵarayalar

• популярный, -ая, -ое 1) (известный) г1арадаьлла; ~ый артист - г1араваьлла артист 2) (доступный, понятный) кхеташ (долу); ~ые лекции - кхеташ лекцеш; ~ое изложение - кхеташ схьадийцар

• попурри с нескл. попурри

• попустительство с дуьхьало цаяр, хецна дитар

• попустительствовать несов., кому-чему хецна дита, дуьхьало ца ян; ~ лентяю - малонча хецна вита

• по-пустому, попусту нареч. разг. эрна; не трать ~ время - эрна хан ма яйа

• попутный, -ая, -ое 1) кхетта; ~ая машина - кхетта машина; ~ый ветер - букъа т1аьхьара мох 2) (совершаемый одновременно с чём-л.) цхьаьнадог1у; ~ый вопрос - цхьаьнадог1у хаттар; сделать что-л. ~о (нареч.)- цхьаъ дешшехь кхин а дан ; ~ый газ - маьхкадаьттанца йолу газ

• попутчик м 1) (спутник) некъаннакъост 2) перен. (временно примкнувший ) некъахо

• попутчица женск. к попутчик 1

• попытать сов., что, чего, разг. (испытать) зен; ~ счастья - ирсе кхача хьажа

• попытаться сов. с неопр. г1орта; ~ уехать - д1аваха г1орта

• попытка ж г1ортар; ~ решить задачу - задача ян г1ортар; ~ не пытка погов. - г1ортар зенехьа дац

• попятиться сов. юхаг1орта, юхадала

• попятный, -ая, -ое разг. юханехьа ; идти на ~ый (или на ~ую) даша т1ера юхавала

• пора ж 1) (время, период) хан, зама; весенняя ~ - б1аьстенан зама 2) в знач. сказ. хан кхаьчна; ~ идти - д1авоьду хан кхаьчна; давно ~ - тоххара хан кхаьчна ; в [самую] пору- шен хеннахь (вовремя); нийсса хан ю (как раз время); в ту пору- цу хенахь; до каких пор?- маццалц?; до сих пор а) (о времени) х1инццалц; б) (о месте) кхуззалц; до тех пор а)(о времени) х1етталц; б)(о месте) циггалц; с давних пор - мацаха дуьйна; с каких пор?- маца дуьйна?; до поры до времени - цхьа хан-зама кхаччалц; на первых ~х - хьалхарчу юьхьехь; не в пору (несвоевременно) оьшуш доццучохь

• поработать сов. болх бан; ~ вечером - сарахь болх бан

• поработитель м ялхонча, 1азапча

• поработить сов., порабощать несов., кого-что ялхо дан, лай дан

• порабощение с ялхо вар, лай дар

• поравняться сов., с кем-чем нисдала; ~вшись с ним, я спросил... - цуьнца нисвелча, аса хаьттира...

• порадовать сов., кого-что хазахетийта

• порадоваться сов., чему доккхаден, хазахета; ~ успеху- кхиам хиларна хазахета

• поражать несов. см. поразить; его всё ~ло - иза доллучо а цецвохура

• поражаться несов. см. поразиться; ~юсь, как он выжил - цецвуьйлу со иза дийна висарх

• пораженец м полит. пораженец

• поражение с 1. (попадание) [т1е]тохар; ~ цели 1алашонна т1етохар 2. (в борьбе, игре, войне) эшар; (кого-л.) эшор; ~ в бою - т1амехь эшар; нанести ~ противнику- мостаг1чунна т1ехь толам баккха 3. мед. талхар; ~ зрительного нерва - са гойту синпха талхар; ~ в правах - бакъонаш эшор

• пораженчество с полит. пораженчество

• поразительный, -ая, -ое инзаре; ~ая красота - инзаре хазалла; воздух ~о (нареч.) чист - х1аваъ инзаре ц1ена ду

• поразить сов. I): ~зить цель - 1алашонна т1етоха 2) кого-что (победить) дохо, эшо 3) что мед. талха; у больного ~жены лёгкие - цомгушчун пехаш телхина ду 4) кого (удивить) цецдаккха, инзардаккха; я был ~жён увиденным - гинчух цецваьллера со

• поразиться сов. цецдала, инзардала

• по-разному нареч. тайп-тайпана

• поранить сов., кого-что чов ян

• пораниться сов. чов хила

• пораньше нареч. хьалхо

• порастать несов., порасти сов., чем дала; поле поросло травой - аренгахь буц яьлла

• порвать сов. 1) что (разорвать) хадо; (одежду) дат1о; ~ костюм - костюм ят1о 2) что, с кем-чем, перен. хадо; ~ отношения с кем-л. - цхьаьнца юкъаметтиг хадо

• порваться сов. 1) (разорваться) хада; (об одежде и т. п.) дат1а; провод ~лся - сара хаьдда 2) перен. (прекратиться) хада; связь ~лась - з1е хаьдда

• поредеть сов. нилхадала

• порез м 1. (действие) хадор, чов яр 2. (рана) чов

• порезать сов., что, чего хадо; ~ хлеба - бепиг хадо; ~ (поранить) руку - куьг хадо

• порезаться сов. хада

• порекомендовать сов. 1) кого-что маго, рекомендаци ян 2) что и с неопр. (посоветовать) хьеха

• порисоваться сов., перед кем-чем гайта г1ерта

• пористый, -ая, -ое 1уьргаш долу; ~ая кожа - 1уьргаш долу не1

• порицание с бехк баккхар; общественное ~ - юкъараллин бехк баккхар; вынести ~ кому-л. - цхьаннах бехк баккха порицать несов., кого-что бехк баккха

• порка 1 ж (наказание) еттар

• порка 2 ж (распарывание) дастар

• порнографический, -ая, -ое дастаме, маьттаза; ~ роман - маьттаза роман

• порнография ж дастамалла, маьттазалла

• поровну нареч. цхьабосса; разделить ~ - цхьабосса дёкъа

• порог м 1) (дверной) не1саг1а; переступить [через] ~ - не1саг1ина т1ехула вала; за ~ом - не1саг1ил арахьа; за ~ - не1саг1ил ара 2) (речной) тарх; на ~е а) лерга юххехь; весна на ~е - б1аьсте лерга юххехь ю; б) (чего-л.) киртиг т1ехь; на ~е смерти - лечу киртиг т1ехь; у ~а чего-л. - лерга юххехь

• порода ж 1) с.-х. (животных, растений) xly, тайпа 2) геол. маь1да; горные ~ы ламанан маь1данаш 3) уст., тж. перен. (происхождение) тайпа; они одной ~ы - уьш цхьана тайпана бу

• породистый, -ая, -ое xlyx долу; ~ая лошадь - xlyx йолу говр

• породить сов. 1) кого, уст. (родить) дан 2) что, перен. (вызвать) даха; (создать) кхолла; его поступок ~л много толков - цуьнгара даьллачу г1уллакхо дуккха а хабарш даьхна

• породнённый: ~ые города - гергара хилла (или гергарло тесна) г1аланаш

• породнить сов., кого-что с кем-чем гергара хилийта, гергара дан

• породниться сов., с кем-чем гергара хила

• порождение с кхоллам

• порожний, -яя, -ее разг. даьсса, деса; переливать из пустого в ~ее разг. - дан х1ума доцчо ирдалб1ог1амах 1уьрг даьккхина (или даьсса хабар дийца)

• порожняком нареч. разг. даьсса, деса; грузовик идёт ~ - грузовик яьсса йог1у

• порознь нареч. къаьст-къаьстина, ша-ша; жить ~ - къаьст-къаьстина даха

• порозоветь сов. сирла-ц1ен хила

• порой нареч. наггахь, наг-наггахь; ~ он бывал молчалив - наг-наггахь вист а ца хуьлуш lapa иза

• порок м 1) айп, сакхт, дерт 2) (физический недостаток) айп, сиркхо; ~ сердца мед. - дог эккхар

• поролон м поролон

• поролоновый, -ая, -ое поролонан

• поросёнок м херси, хуьрсик

• пороситься несов. яхка

• поросль ж 1) (молодой лес) се 2) (побеги) марг1алш, патаргаш

• пороть 1 несов., что (распарывать) даста

• пороть 2 несов., кого (наказывать) етта

• пороть 3 несов.: ~ вздор (или чепуху)-к1адбоцург дийца

• порох м молха ; у него не хватает ~у (т. е. сил, настойчивости для чего-л.) молха ца тоьу цуьнан

• пороховница ж уст. гlypa; есть ещё порох в ~х - ясса ца елла х1инца a гlypa

• порочить несов., кого-что емалдан; (позорить) тж. сий дайа; ~ чью-л. работу- цхьаьннан болх емалбан; ~ чьё-л. доброе имя - цхьаьннан дика цйе емалъян

• порочность ж 1) (безнравственность) телхина хилар 2) (ошибочность) г1алат хилар

• порочный, -ая, -ое 1) (безнравственный) телхина; ~ое поведение - телхина лелар 2) (ошибочный) г1алат долу пороша ж xlyp

• порошить несов. чаще безл. xlyp билла

• порошковый, -ая, -ое порошокаха; ~ое молоко - порошокаха шура; ~ая металлургия - порошокийн металлурги

• порошкообразный, -ая, -ое порошоках тера

• порошок м xlyp, порошок; зубной ~ - цергийн xlyp; принимать порошки - порошокаш мала; расстереть что-л. в ~ - цхьа х1ума аьтта xlyp бан ; стереть кого-л. в ~ - цхьаъ аьтта д1аваккха

• порт м порт ; в ~у – портехь; воздушные порты - х1аваан порташ

• портативный, -ая, -ое портативни; ~ая пишущая машинка - портативни зорба туху машина

• портить несов., кого-что (приводить в негодность, делать плохим) талхо; ~ ребёнка - бер талхо; ~ отношения -юкъаметтигаш талхо; ~ кровь кому-л. - цхьаъ карзахваккха; ~ себе кровь - ша-шен х1аллакван; ~ дело - г1уллакх дохо

• портиться несов. 1) (становиться негодным, плохим) талха; зрение ~тся - б1аьрса телха 2) (ухудшаться — о погоде) яча

• портниха ж, портной м тегархо

• портовый, -ая, -ое портера, портан; ~ые рабочие - портера белхалой; ~ый город - портан г1ала

• портрет м портрет, сурт

• портретист м, ~ка ж портретист

• портсигар м портсигар

• португальский, -ая, -ое португалин,португалихойн; ~ язык - португалихойн мотт

• португальцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж португалихо) португалихой

• портупея ж портупея, доьхка

• портфель м портфель

• портьера ж портьера

• портянка ж когахъхьарчорг

• порубка ж хьакхар

• поругание с высок., сийсаздаккхар; отдать на ~ - сий дайийта

• поругать сов., кого-что разг. лен, барт бетта, дов дан

• поругаться сов. с кем разг. (поссориться) эг1а

• порука ж юкъара хилар; взять кого-л. на ~и юр. - цхьанна юкъара хила; круговая ~а а) (ответственность) вовшийн жоьпалла хилар; б) (взаимное укрывательство) вовшийн хьулбар

• по-русски нареч. оьрсийн, оьрсашха

• поручение с кост, т1едиллар; исполнить ~е - т1едиллар кхочушдан; по ~ю кого-л. - цхьаьннан костаца; дать кому-л. ~ - цхьанна т1едилла

• поручень м т1ам; ~ни вагона - вагонан т1аьмнаш

• поручитель м, ~ьница ж юкъархо; подпись ~я - юкъархочун куьг

• поручительство с юкъара хилар

• поручить сов., кому 1) что или с неопр. (вменить в обязанность) т1едилла 2) кого-что (вверить) т1едиллина дита; ~ детей кому-л. - бераш цхьанна т1едехкина дита

• поручиться сов., за кого-что юкъара хила; мы ~лись за него - тхо юкъара хилла цунна

• порхать несов. кхийсадала

• порционный, -ая, -ое порцин; ~ое блюдо - порцин даар (или юург)

• порция ж порци, барам

• порча ж 1.(по гл. портить) талхор; ~ зрения - б1аьрса талхор 2. (по гл. портиться) талхар 3. обл. уст. (болезнь якобы от колдовства) талхор

• поршень м поршень

• поршневой, -ая, -ое поршнийн; ~ двигатель - поршнийн двигатель; ~ насос - поршнийн насос

• поры мн. (ед. пора ж) Гербнаш

• порыв 1 м 1): ~ ветра - мох хьакхар 1) (проявление чувств) шовкъ; в ~е радости - хазахетаран шовкъехь

• порыв 2 м спец. хадар; ~ труб нефтепровода - нефтьузурган бирг1анаш хедар

• порывать несов. см. порвать; не ~л с кем-л. - цхьаннах д1а ца хедаш

• порываться несов., с неопр. гIорта; он ~лся вперёд - хьалха гlepтapa иза; он ~лся что-то сказать - цхьаъ ала гlepтapa иза

• порывистый, -ая, -ое 1) (неровный) юкъ-юкъара; ~ ый ветер - юкъ-юкъара мох 2) (резкий) ч1архх-аьлла; ~ ые движения - ч1архх-аьлла болам 3) (пылкий) шовкъе; ~ый человек - шовкъе стаг

• порыжелый, -ая, -ое басадаьлла

• порыться сов. разг. кего; ~ в чемодане - чамда кего; ~ в памяти - дагадаийта хьажа

• порядковый, -ая, -ое рог1ан; ~ый номер - рог1ан номер; ~ое числительное грам.- мог1араллин терахьдош

• порядком нареч. разг. кхоччуш, дикка; я ~ устал - со кхоччуш к1адвелла

• порядок м 1) къепе; алфавитный ~ок - алфавитан къепе; [со]держать что-л. в ~ке - цхьа х1ума къепехь латто; приводить что-л. в ~ок - къепе дало; навести чём-л. ~ок - цхьа х1ума къепе дало; призвать к ~ку - къепе дало; соблюдать ~ок - къепе ларъян; нарушение общественного ~ка - юкъараллин къепе талхор 2) (последовательность) paгl; рассказывать по ~ку - шен рог1ехь дийца; в ~ке очереди - шен юг1ехь 3) (способ, метод) кеп, некъ; в административном ~ке - административни кепара 4) (обычай, обыкновение) ламаст, 1едал; старые ~ки - шира х1уманаш; для ~ка - низамна; в ~ке вещей - хила ма-деззара; всё в ~ке - дерриг а тайна ду; боевой ~ок - б1ахойн низам

• порядочность ж къепелла, бакъхьаралла

• порядочный, -ая, -ое 1) къепе, бакъхьара; он человек ~ый - къепе стаг ву иза; вести себя ~о (нареч.)- бакъхьара лела 2) разг. (довольно большой) дикка, тоьъург; ~ый заработок - дикка алапа; идти ещё ~о (нареч.) - кхин а дикка д1аэха деза

• посадить сов. 1) что (растение) ден; ~ дерево - дитт ден; ~ цветы - зезагаш ден 2) кого (усадить) охьахао; тlexao (напр. на поезд) 3) кого, разг.(подвергнуть заключению) чудолла 4) что (приземлить) охьахао; ~ самолёт - кема охьахао 5) что, разг. (сделать) дан; ~ пятно- хьоькх ян; ~ лодку на мель - кема г1айре т1е даккха; ~ кого-л. в калошу - цхьаъ хоттала воссо; ~ кого-л. кому-л. на шею - цхьанна коьшкала цхьаь хао

• посадка ж 1. (действие) 1) дер, дог1ар; ~а картофеля - картолаш ер 2) (на транспорт) тlexaop; ~a в поезд – ц1ерпошта т1е хаор 3) охьахаар; ~а самолёта - кема охьахаар; вынужденная ~а - цаваьлла охьахаар; идти на ~у -охьахаа доладала 2. чаще мн. ~и (посаженные растения) д1айийнарш; молодые ~и - керла д1айийнарш

• посадочный, -ая, -ое 1) д1адоьн, д1адуг1у; ~ые работы - д1адоьн белхаш; ~ый картофель- д1айоьн картолаш 2) (на транспорте) т1ехааден; ~ая платформа - т1ехааден платформа 3) охьахааден; ~ая площадка - охьахааден майда; ~ый знак - охьахааден билгало

• посапывать несов. разг. хур-т1ур дан; спать ~я - хур-т1ур деш наб ян

• посахарить сов., что шекар тоха (или таса)

• посвататься сов., к кому еха

• посвежеть сов. 1) (стать прохладнее) шелдала 2) (о человеке) тадала, бос бан

• посветить сов., кому стага; ~ спичкой - сирник стага

• посветлеть сов. серладала; ~ло безл. - серлаяьлла

• по-свински нареч. разг. хьакхиха

• посвистывать несов. шок етта

• по-своему нареч. 1) (по своему мнению) шена хетаречь 2) (по своему желанию) шeна ма-хеттара

• по-свойски нареч. 1) (по своей воле) шен лаамехь 2) (как между близкими) гергарчара санна, шайлахь

• посвятить сов., посвящать несов. 1) кого во что довзийта, хаийта; ~ кого-л. в свой планы - шен планаш цхьанна йовзийта 2) кого-что кому-чему (отдать) д1адала; ~ свою жизнь работе- шен дахар балхана д1адала 3) что кому-чему (предназначить) хьажо; ~ книгу кому-л. - книга цхьанна хьажо

• посвящение с 1. (действие) 1) (во что-л.) довзийгар, хаийтар 2) (предназначение) хьажор; ~ памяти друга -доттаг1чун безамна хьажор 2. (надпись) йоза; (обращение) кхайкхам; ~ в рабочие- белхалойн мог1аре ваккхар

• посев м 1. (действие) д1адер 2. (то, что посеяно) д1адийнарг, ялта; озимые ~ы - гуьйренан ялташ; отвести землю под ~ ялташ ден латта къасто

• посевной, -ая, -ое 1. (служащий для посева) ялта доьн; (осуществляющий посев) х1уьнан; ~ая площадь - ялта доьн майда; ~ая кампания - ялта деран кампани (или мур) 2.в знач. сущ. ~ая ж ялта дер

• поседеть сов. къеждала

• поселенец м 1) (поселившийся) даха хиънарг; первые русские ~цы в Сибири - дуьххьара Сибарех баха хевшина оьрсий 2) (сосланный) махках даьккхинарг

• поселение с 1. (действие) 1) (по гл. селить) даха ховшор 2) (ссылка) махках ваккхар 2. (населённый пункт) беха меттиг, дехийла; древние ~я - нах баьхна шира меттигаш

• поселенка женск. к поселенец

• поселить сов. 1) кого чухао, даха хао; ~ в деревне- юьртахь ваха хао 2) что, перен.(возбудить) таса, доло; ~ вражду между друзьями - доттаг1ашна юккъе мостаг1алла таса

• поселиться сов. даха хаа, чухаа; (остановиться временно) саца; ~ в гостинице- хьешийн ц1а чохь саца

• поселковый, -ая, -ое эвлан ; ~ Совет - эвлан Совет

• посёлок м эвла; рабочий ~ - белхалойн эвла; ~ городского типа - г1алин кепара эвла

• посеребрить сов., что детица кхала, дети дилла; ~ ложки - 1айгашна дети дилла

• посередине нареч. и предлог с род. п. юккъе, юккъехь, юккъешхула; разрезать ~ - юккъешчула хадо; ~ комнаты-ц1ийнан юккъехь

• посереть сов. макхдала

• посетитель м, ~ьница ж оьхург;постоянный ~ь театра - гуттар а театре оьхург; приём ~ей - оьхурш т1еэцар

• посетить сов., кого-что хьажа даха; ~ больного - цомгушчуьнга хьажа ваха

• посетовать сов., на кого-что латкъа, далхо; ~ на невзгоды - бала балхо

• посечься сов. (о волосах, о ткани) тила

• посещаемость ж эхар

• посещать несов. см. посетить; ~ школу - школе лела

• посещение с эхар; ~ лекций - лекцешка эхар; ~ больного - цомгушчуьнга хьажа вахар

• посеять сов., что 1) ден; ~ пшеницу- к1а ден 2) перен. разг. (распространить) таса, даржо; ~ рознь - гамо таса; что посеешь, то и пожнёшь посл. - охуш аьлларг оруш карийна

• посидеть сов. [хиъна] 1ан; ~еть в гостях - хьошалг1ахь 1ан; ~и спокойно - тийна 1е

• посильный, -ая, -ое ницкъ кхочу; оказать ~ую помощь - ницкъ кхочу г1о дан

• посинеть сов. сендала; ~ от холода - шелонна сенвала

• поскакать сов. (верхом) хаьхкина даха, [д1а]хахка; (о лошадях и т. п.) д1адада

• поскользнуться сов. шарша

• поскольку союз -ца, -на, терра, х1унда аьлча, дела; ~ ты согласен, мы уедем сейчас же - хьо реза хиларна, вай кху сохьта д1аг1ур ду

• поскорее сравн. ст. от скоро сихо, чехко; ~ бы закончить - сихо чекхдаьккхича дика дара

• поскрипывать несов. ц1ийза; полозья ~ют по снегу - салазан г1оьнаш лай т1ехула ц1ийза

• поскупиться сов., с неопр. или на что и без доп. кхоо, б1аьрмецигдала, кхоадан писдала; не ~ на похвалы - хастамашна кхоа ца дала

• поскучнеть сов. сахьийзаме (или сингаттаме) хила

• послабление — мела хилар, к1еда хилар

• посланец м — хьажийнарг, векал, вахийтинарг; ~цы народа - халкъан векалш

• послание — кост, кехат, дахьийтар

• посланник м 1) дип. векал 2) рел.: ~ бога [на земле] элча

• послать сов., за кем-чем и с неопр : кого дахийта, что дахьийта; ~ кому-л. письмо - кехат дахьийта; ~ кого-л. в магазин за хлебом - цхьаъ бепиг дан туькана вахийта; ~ кого-л. учиться -деша вахийта; ~ кому-л. поклон- маршалла дахьийта, послать в нокдаун ~ янторваккха

• после нареч. и предлог с род. п т1аьхьа; об этом поговорим ~ - цунач лаьцна т1аьхьа дуьйцур вай, пришёл ~ всех -массарал т1аьхьа веана

• после= «т1аьхьара», мас.: послеобеденный - делкъал т1аьхьара

• послевоенный, -ая, -о т1ом сецначул т1аьхьара; ~ые годы- т1ом сецначул т1аьхьара шераш

• послед м анат. уза

• последить сов., за кем-чем тергалдан, хьажа

• последки мп. разг. т1аьхьадиснарш

• последний, -яя, -ее 1. (конечный) т1аьххьара, т1аьхьара; ~ий дом - т1аьххьара ц1а; ~ий в очереди - рог1ехь т1аьхьара; в ~ий раз- т1аьххьара; в ~ее время - т1аьхьарчу хенахь; на ~ем уроке- т1аьхьарчу урокехь 2. (самый новый) керла, т1аьххьара; ~яя мода - уггар т1аьхьара мода; ~ие известия - керла хаамаш, т1аьххьара хаамаш 3. (самый плохой) [уггар] вон; изругать ~ими словами - уггар вочу дешнашца бага леян; это ~ее дело - и т1аьххьара г1уллакх ду 4. в знач. сущ. ~ее с: отдать ~ее - т1аьхьарниг д1адала; поделиться ~им - т1аьххьарниг декъа; до ~его - чекхдаллалц; кхачадаллалц; до ~ей капли крови - т1аьххьарчу ц1ийн т1адам т1е кхаччалц

• последователь м, ~ница ж лархо

• последовательность ж 1) (логичность) цхьаьнадар 2) (непрерывность) рог1алла; ~ смены времён года - шеран заманийн хийцаяларан рог1алла

• последовательный, -ая, -ое 1) (логичный) диллина, дог1у[ш долу]; в ~ом порядке- йиллинчу къепехь; рассуждать ~о (нареч.) - ойла нийса ян 2) (непрерывный) т1аьхьа-хьалха

• последовать сов. 1) за кем-чем (пойти следом) т1аьхьадаха 2) кому-чему (взять пример) лар лаца, т1аьхьах1отта; ~ть чьему-л. примеру- цхьаьннан масална т1аьхьах1отта 3) (в разговоре) дала; ответа не ~ло - жоп ца делира

• последствие с т1аьхье; ~я болезни - цамгаран т1аьхьенаш; отвечать за ~я чего-л. - цхьана х1уманан т1аьхьенах жоп дала

• последующей, -ая, -ее т1аьхьадог1у; в ~ее время - т1аьхьайог1учу хенахь

• послезавтра нареч. лама; отложить работу на ~ - болх ламенга татта

• послезавтрашний, -яя, -ее ламалера

• послелог м лингв. дешт1аьхье

• послеобеденный, -ая, -ое делкъал т1аьхьара; ~ отдых - делкъал т1аьхьара садаlap

• послеродовой, -ая, -ое (о женщине) бер динчул т1аьхьа; (о животном) дехкинчул т1аьхьара; ~ период - бер динчул т1аьхьара мур

• послесловие с дерзор

• пословица ж кица; войти в ~у- кица хилла д1адаха

• послужить сов. 1) кем-чем (явиться, стать) хила; это ~ло причиной неявки - цаваран бахьана иза хилира 2) (некоторое время) г1уллакх дан, г1уллакхехь лела

• послужной, -ая, -ое: ~ список - эскаран г1уллакхехь леларан магlам

• послушание с ладог1ар

• послушать сов., кого-что ладог1а; ~ть певца - иллиалархочуьнга ладог1а; ~ть совета - хьехаме ладог1а ; ~й! -ладог1ал!; ~йте! - ладог1алаш!

• послушаться сов., кого-чего ладог1а; ~ родителей - де-нене ладог1а

• послушный, -ая, -ое ладуг1у; ~ ребёнок - ладуг1у бер

• послышаться сов. 1) (раздаться) хаза; ~лись шаги - когийн тата хезира 2) (показаться) хетадала; мне ~лся его голос - цуьнан аз хезча санна хетаделира суна

• послюнявить сов., что туьй тоха, туьй хьакха

• посматривать несов. хьежа; ~ по сторонам - д1асахьежа; ~ за детьми-берашка хьажа

• посмеиваться несов. дела; ~ над кем-л. - цкьаннах дела

• посменный, -ая, -ое смена йолу, хийцалун; работать ~о (нареч.)- хийцалуш болх бан

• посмертный, -ая, -ое деллачул т1аьхьа; ~ое издание - веллачул т1аьхьа арахецар; наградить кого-л. орденом ~о (нареч.)- веллачул т1аьхьа цхьанна орден яла

• посметь сов. с неопр. б1обола, б1окъажа, дахьа, х1отта; я не ~л отказаться - дуьхьал хила ца х1оьттира со

• посмешище с белам; он стол всеобщим ~м - массеран белам хилира цунах

• посмеяться сов. 1) (немного) дела 2) над кем-чем дела

• посмотреть сов., что и без доп., в разн. знач хьажа; ~еть в окно - корах арахьажа; ~еть пьесу- пьесе хьажа; ~еть за домом - ц1ийне хьажа; я не ~ю, что ты большой - хьо воккха ву аьлла, 1ийр вац хьуна со; посмотрим - хьовсур вай

• посмотреться сов. хьажа; ~ в зеркало - куьзгана хьажа

• по-собачьи нареч. ж1аьлешха

• пособие с 1) (денежное) г1о 2) (учебник) пособи

• пособник м, ~ца ж г1оьнча

• пособничество с г1оьналла

• посовеститься сов. кого-чего, с неопр. эхь хета; ~лся бы людей!- нахах эхь хета дезара!

• посоветовать сов., кому что или с неопр. хьеха[р дан]; мне ~ли уехать - суна д1аваха хьехар дина

• посоветоваться сов., с кем дагадала; ~ с товарищем - накъостах дагавала

• по-советски нареч. советан 1едалха

• посодействовать сов., кому-чему в чём г1о дан, накъосталла дан

• посол — 1 м векал

• посол — 2 м (засол) берамала доллар; ~ капусты - копаста берамала йоллар

• посольство — векаллат

• посолить сов., что 1) дурдан, туьха таса 2) (заготовить впрок) берамала дилла; ~ огурцы - наьрсаш берамала йохка посольство с векалалла

• пососать сов., что цlубдан

• по-соседски нареч. лулахошха

• посох м laca

• поспать сов. д1адижа; ~ часок - цхьана сохьтехь д1авижа

• поспевать 1 несов. см. поспеть 1

• поспевать 2 несов. см. поспеть 2; еле ~ за кем-л. - цхьанна халла т1ьхьакхиа

• поспеть 1 сов. 1) (созреть) хила; яблоки ~ли - 1ежаш хилла 2) разг. (о кушаньях) схьадала, дина дала

• поспеть 2 сов. разг. (успеть) кхиа; ~ к самолёту- кеман т1е кхиа

• поспешить сов. сихдала, сихо ян, сиха хила; ~шь—людей насмешишь посл. - сиха дахна хи х1ордах ца кхетта поспешность ж сихалла

• поспешный, -ая, -ое сиха; ~ый отъезд - сиха д1адахар; ~о (нареч.) собраться - сихонца кечдала

• поспорить сов. 1) о чём-л. (вступить в спор) къовса; (заключить пари) тж. къовсадала 2) с кем (вступить в соревнование) йохье дала

• посрамить сов., посрамлять несов., кого-что сийсаздаккха, сий дайа

• посреди нареч. и предлог с род. п. юккъехь; ~ улицы - урам юккъехь

• посредник м, ~ца ж — човс (ву/ю), юкъарлонча, юкъалеларг

• посредничать несов. юкъарло лело, юкъалела

• посреднический, -ая, -ое юкъарло лелаен

• посредничество с юкъарло, юкъалелар

• посредственно 1. нареч. юккъера, кжъанаккъара; учиться ~ - юккъера деша 2. в знач. сущ. с нескл. (отметка) юккъерниг

• посредственность ж юккъера хилар, юкъанаккъаралла

• посредственный, -ая, -ое — ташха, юккъера, юкъанаккъара; ~ ученик - юкъанаккъара дешархо

• посредство с юкъарла; при ~е кого-чего - цхьаьннан юкъарлица

• посредством предлог с род. п. г1оьнца; ~ микроскопа - микроскопаца, микроскопан г1оьнца

• поссорить сов., кого с кем эг1о, дов даккха

• поссориться сов., с кем эг1а, дов дала; они ~лись - церан дов даьлла; я ~лся с ним - цуьнца ийг1ина

• пост 1 м 1) (место) ха; наблюдательный ~ - тергаме ха 2) (должность) болх, г1уллакх. пост; ~ директора -директоран г1уллакх 3) воен. ха; на ~у а) ха деш; б) перен. ха; стоять на ~у- хехь латта

• пост 2 м рел. марха; в ~, в ~у, во время ~а - марха долуш

• поставить 1 сов., кого-что, в разн. знач. [д1а]х1отто; (провести) тж. дало, дилла; ~ в ряд - мог1аре [д1а]х1отто; ~ стол к окну - стол коре xlorro; ~ машину в гараж - машина гараж чу д1ах1отто; ~ ногу на ступеньку - ког ламин т1ег1ан т1е х1отто; ~ кого-л. к станку - цхьаъ ц1охар т1е х1отто; ~ телефон - телефон йилла (или яло); ~ кому-л. банки - банканаш йог1а (или х1итто); ~ пьесу - пьеса xlorro; ~ вопрос - хаттар х1отто; ~ часы правильно - сахьт нисдан, нийса д1ах1отто; ~ кого-л. на своё место - цхьаъ шен меттахь сацо; ~ кому-л. на вид - цхьаьнга д1ахьедан; ~ себе целью - 1алашо юьхьарлаца; ~ кого-л. в известность - цхьанна д1ахаийта (или д1ахьедан); ~ на ноги е кога х1отто

• поставить 2 сов., что дахьа, дала; ~ партию товара - товарийн парти яхьа

• поставка ж латтор, далар, дахьар; ~ сырья - аьргалла латтор

• поставлять несов., что латто, кхехьа; ~ сырьё - аьргалла латто

• поставщик м. ~ца ж латторг, кхоьхьург

• постамент м бух

• постанавливать несов., постановить сов. сацам бан

• постановка ж 1. (действие) xloттop; д1аxloттop; правильная ~ работы -болх нийса д1ах1оттор 2. театр. пьеса; новая ~ - керла пьеса

• постановление с сацам; вынести (или принять) ~е - сацам бан; по ~ю - сацамца

• постановочный, -ая, -ое театр. xloттoран

• постановщики театр. х1оттийнарг, х1отторхо

• постараться сов., с неопр. хьажа, г1орта; ~ сделать что-л. хорошее - цхьа диканиг дан хьажа

• постареть сов. къандала

• по-стариковски нареч. баккхийчарха

• по-старому нареч. хьалха ма-дарра, хьалха ма-хиллара; всё осталось ~- ша дерриг а хьалха ма-хиллара дисна постелить сов. см. постлать

• постель ж мотт; уложить в ~ - метта д1адижо

• постельный, -ая, -ое меттан; ~ые принадлежности - мотт-г1айба; ~ый режим - меттахь 1аран раж

• постепенность ж деш дар, хуьлуш хилар

• постепенный, -ая, -ое хуьлуш хуьлу, деш ден; ~ое охлаждение - шеллуш шелъялар; он сделал это ~о (нареч.) -деш дира цо и

• постеречь сов., кого-что лардан, ха дан

• постесняться сов., кого-чего и с неопр. эхь хета; он ~лся подойти ко мне - суна т1еван эхь хийтира цунна; он не ~лся нас - тхох эхь ца хийтира цунна

• постирать сов., что дитта

• поститься несов. марха кхаба (или хила)

• постичь сов., кого-что 1) (понять) кхета 2) (о беде, горе) бан; его ~гло несчастье - бала беана цуьнга

• постлать сов., что (расстелить) к1елтаса, к1елдилла; ~ ковёр- куз к1елтаса; ~ постель - мотт билла; ~ кому-л. на полу - цхьанна лаьтта мотт билла

• постный, -ая, -ое 1) (не мясной) екха 2) разг. (не жирный) екха, оза; ~ая телятина - шинарин оза жижиг; ~ое масло - ораматийн даьтта; ~ое лицо - кхоьлина юьхь

• постовой, -ая, -ое 1. ханан; ха ден; ~ая будка - ханан будка; ~ой милиционер - хехь волу милиционер 2. в знач. сущ. ~ой м хехо

• постой 1 м уст петар; ставить солдат на ~ - салтий петаре х1итто

• постой 2 повел. накл. (подожди) собар де!, собар дехьа!; ~те! - собар дейша!

• постольку союз. долу дела; я нахожу нужным разъяснить Вам своисоображения ~, поскольку они касаются моей семьи - шуна сайн дагахь дерг хаийта лаьа суна, и сан доьзалх хьакхалуш долу дела

• посторожить сов. см. постеречь

• посторониться сов. д1асахила, д1ахила, нацкъархила

• посторонний, -яя, -ее 1. 1) (чужой) хийра, нехан; ~ие люди -хийра (или нехан) нах; жить без ~ей помощи - нехан г1о доцуш даха 2) (не относящийся к делу) кхин, лело ца дог1у, сов долу; заниматься ~ими делами на уроке -урокехь лело ца дог1урш лело, урокехь сов долу х1уманаш лело 2. в знач. сущ. ~ий м, ~яя ж неханиг, хийраниг; при ~их- хийра нах болуш; ~им вход воспрещён - хийранаш чубахкар дихкина ду

• постоялец м уст. петархо

• постоялый, -ая, -ое: ~ двор - вог1у-воьдучун ц1а

• постоянный, -ая, -ое 1) (непрерывный) диллина, хаддаза [долу]; ~ая работа - хаддаза болу болх 2) (обычный, всегдашний, установившийся) даимлера, гуттарлера; ~ые шутки - гуттарлера бегаш; ~ый гость - даимлера хьаша; ~ый характер - гуттарлера амал; он ~о (нареч.) опаздывает - иза виллина т1аьхьавуьсу; там ~о (нареч.) идут дожди -гуттар дог1анаш оьху цигахь; ~о (нареч.) действующий - гуттара долу; ~ый капитал эк. гуттарлера капитал; ~ая прописка - гуттаренна т1еязвалар; ~ый ток эл. йиллина ток

• постоять сов. 1) (стоять некоторое время) латта 2) за кого-что (защитить) лардан; ~ за товарища - накъост ларван

• постпред м (постоянный представитель) виллина векал

• постпредство с (постоянное представительство) диллина векалалла

• пострадавший м, ~ая ж (от материального ущерба) зен хилларг; (при аварии и т. п.) лазийнарг; оказать ~ему помощь - лазийначунна г1о дан

• пострадать сов. зен хила; (поучить увечье) лазо; он ~л больше всех - массарначул а сов зен цунна хилла; ~ть от наводнения - хи дистина зен хила

• пострел м разг. харцхьарниг, харцхьара бер, харцхьа леларг, аьрханиг

• пострелёнок м (мн. ~ята) уменьш. от пострел

• пострижение с: ~ в монахи - монах вар (или хилар)

• постричь 1 сов. 1) кого месаш таян; ~ мальчика - к1ентан месаш таян 2) что (голову) табан; под что-л. дан; (ногти) д1ахедо; ~ волосы - месаш таян; ~ под бокс - бокс ян

• постричь 2 сов., кого, церк.: ~ в монахи - монах ван

• постричься 1 сов. (самому) тадан; (дать постричь себя) тадайта

• постричься 2 сов., церк.: он ~гся в монахи - цунах монах хилла

• построение с 1. (действие) д1ах1оттор, диллар; ~ рисунка - сурт диллар 2. (строй) д1ах1оттор, д1ах1оттар, д1ах1оттам 3. (конструкция) х1оттам; ~ предложения - предложении х1оттам

• построить сов. 1) что (выстроить) дан, дилла; ~ школу - школа ян (или йилла) 2) кого-что (поставить в ряд) д1ах1отто 3) что (организовать, создать) х1отто, дилла; 4) что (выразить) х1отто; ~предложение - предложени х1отто 5) что (вычертить) дилла, дан

• построиться сов. I) разг. (выстроить себе дом) д1ах1отта; дина (или диллина) дала 2) (стать в строй) д1ах1отта постройка ж 1. (действие) г1ишло[ш] яр 2. (здание, строение) г1ишло; ~ городского типа - г1аларчу тайпанара г1ишлош

• постромка ж постромка

• постскриптум м постскриптум

• постукивать несов. етта

• поступательный, -ая, -ое хьалхенгахьа; ~ое движение - хьалхенгахьа болам

• поступить сов. 1) (повести себя как-л.) дан; он ~л правильно - цо нийса дина 2) куда xloттa; ~ть на работу - балха xloттa 3) (быть полученным) дан, кхача; ~ли книги - книшкаш еана; ~ло заявление- д1ахьедар кхаьчна 4) с кем-чем (обойтись) хила, дан; с ним нехорошо ~ли - цунна дика ца дина ; ~ть в производство - производстве даха

• поступиться сов., чем юхадала; ~ своими интересами - шен хьашташ т1ера юхавала

• поступление с I.(действие) 1) куда-л. д1ах1оттар; ~е на работу- балха д1ах1оттар 2) чего кхачар, дахкар; ~е газет -газеташ кхачар 2. мн. ~я (доходы, сборы) т1едеанарг

• поступок м даьлларг, динарг; даьлла (или дина) х1ума; хороший ~ - даьлла диканиг

• поступь ж хат1

• постучать сов., во что, по чему, чем и без доп. тоха, етта; он ~л пальцем в дверь - цо не1арх п1елг туьйлира

• постучаться сов., во что тоха; ~ в дверь - не1 тоха; ~ в окно- кор тоха

• постфактум нареч. постфактум

• постыдиться сов., кого-чего и с неопр. эхь хета

• постыдный, -ая, -ое эхье

• постылый, -ая, -ое к1ордийна, даго т1е ца оьцу

• посуда ж пхьег1аш

• посудить сов.: ~и сам! - айхьа сила ехьа!; ~ите сами! - шаьш ойла ейша!

• посудный, -ая, -ое пхьег1ийн; ~ое полотенце - пхьег1ийн (или пхьег1ехь хьокху) гата

• посул м прост. дош далар, т1елацар

• посулить сов., кого-что кому, прост. [лур ду] ала

• посуточно нареч. дийнахь-буса; работать ~ - дийнахь-буса болх бан

• посуху нареч. разг. екъачухула

• посчастливиться сов., безл., кому и с неопр. ирс хила; мне ~лось - сан ирс хилла

• посчитать сов., кого-что 1) (произвести подсчёт) лара; ~ть деньги - ахча лара 2) разг. (счесть, принять) мотта, хета; я ~л это за шутку - суна и бегаш бу моьттура

• посчитаться сов., с кем-чем 1) (свести счёты) [д1а]декха 2) разг. (произвести денежные расчёты) [декхар] д1адала, декха 3) (принять во внимание) тергалдан; не ~ ни с чём - цхьа а х1ума тергал ца дан

• посылка ж 1. (действие) дахьийтар 2. (отправляемая вещь) посылка; послать ~у - посылка яхьийта 3. филос. (основание) бух; быть у кого-л. на ~ах - цхьаьннан хьадалча хила

• посыльный м хьадалча

• посыпать сов., посыпать несов., что чем хьарса; ~ дорожку песком - новкъа г1ум хьарса

• посыпаться сов. 1) [охьа]даха, [охьа]1ана 2) перен. разг. кхохка; ~лись вопросы - хаттарш кхоьхкира

• посягательство с г1ертар; ~ на чью-л. свободу - цхьаьннан маьршо яйа г1ертар

• посягать несов., посягнуть сов., на кого-что г1орта

• пот м хьацар; холодный ~ - шийла хьацар; обливаться ~ом - хьацершх 1ийдавала; он весь в ~у- иза верриг а хьацарша вуьзна ву ; трудиться в ~е лица - хьацаран к1ур хилла къахьега; он добыл это ~ом и кровью - ц1еций, балиций даьккхина цо и; согнать семь ~ов - хьацаран к1ур эккхийта

• потаённый, -ая, -ое уст. см. потайной

• потайной, -ая, -ое къайлаха; ~ая дверь - къайлаха не1

• потакать несов., кому, в чём, чему, разг. магийта, х1умма а ца ала

• потанцевать сов. хелхадала, хелхар дан

• потасканный, -ая, -ое (поношенный, потертый) лелийна; у него ~ вид - тишавелла хета иза

• потаскуха, потаскушка ж прост. презр. нахаца леларг, кхахьпа

• потасовка ж разг. (драка) дов, вовшахтасадалар; буй-т1ара

• по-татарски нареч. г1езалошха

• потачка ж магийтар; не давать никому ~и - харцо цхьанна а ца магийта

• потащить сов., кого-что такхо; (от говорящего) д1атакхо; (к говорящему) схьатакхо; (вверх) хьалатакхо; (вниз) охьатакхо

• потащиться сов. разг. такха доладала; (медленно двинуться) д1аг1орта, д1атекха

• по-твоему 1. вводн. сл. (по твоему мнению) хьуна хетарехь, хьоьга хаьттича 2. нареч. (по твоему желанию) хьуна лаарехь 3. нареч. (как делаешь ты) ахьа санна

• потворство с харцо магийтар

• потворствовать несов., кому-чему харцо магийта

• потёмки мн. бода; в ~ах - бодашкахь

• потемнеть сов. 1) (о цвете) бос бан, баддала 2) (о наступлении темноты) lapжъяла; бода бола; у меня в глазах ~ло - [сан] б1аьргашка бода х1оьтти

• потенциал м I) физ. потенциал 2) перен. (совокупность средств, степень мощности чего-л.) нуьцкъалла, потенциал; экономический ~ государства - пачхьалкхан экономикин нуьцкъалла

• потенцнальный, -ая, -ое потенциальни, нуьцкъаллин; ~ая энергия - потенциальни ницкъ

• потенция ж потенци; в ~и - потенцехь

• потепление с йохъялар; наступило ~ - йохъяла йолаелла

• потеплеть сов. йохъяла

• потереть сов., что хьакхо

• потереться сов. хьакхадала

• потерпевший, -ая, -ее 1. хилларг; ~ий неудачу - аьтто цахилларг 2. в знач. сущ. ~ий м, ~ая ж (понёсший материальный ущерб) зулам хилларг, зен хилларг; (получивший телесное повреждение) лазийнарг, зулам хилларг, зен хилларг; привести ~его - зен хилларг схьавало

• потерпеть сов. 1) что (перенести) хила; ~ аварию - авари хила; ~ неудачу- аьтто ца хила 2) (проявить стойкость) лан, сатоха; потерпи немного! - жимма сатоха!; я этого не потерплю - и соьга лалур дац; ~ поражение- эша

• потёртый, -ая, -ое (поношенный) хьекхаелла

• потеря ж 1. (действие) дар; ~я времени - хан яр; ~я памяти - эс дар; ~я крови - ц1ий д1аэхар 2. (то, что потеряно) дайнарг, дар; убрать урожай без ~ь - дар доцуш ялташ чудерзо 3. мн. ~и воен. зен; нести ~и - зенаш хила

• потерянный, -ая, -ое 1) дайна; ~ое время - яйна хан 2) перен. (расстроенный, растерянный) доьхна 3) перен. разг. (опустившийся) дайна, телхина; ~ый человек - телхина стаг

• потерять сов., кого-что дан, дайа; ~ силу - ницкъ бан, ницкъ д1абала; ~ надежду - сатуьйсийла ян; ~ зрение - б1аьрса дан; ~ слух - къордола; ~ в весе - эша

• потеряться сов. 1) (пропасть) дан 2) перен. (растеряться) доха 3) перен. (смешаться) д1адан, хада; ~ в толпе -адамийн ж1уган юкъахь д1адан

• потеснить сов., кого-что гатдан

• потесниться сов. гатдала

• потеть несов. хьацар дала; ~ над чём-л. - хьацарх 1ийдалуш валла

• потеха ж разг. белам, ловзар; вот была ~а! - ма хаза х1ума дара и!; для ~и - забаршна; хазахетархьама; на ~у всем -массеран а белам баккхархьама

• потечь сов. 1) охьадоладала, охьахьовлха 2) (стать дырявым) долуш хила

• потешать несов., кого, разг. самукъадаккха

• потешаться несов., над кем-чем, разг. (насмехаться) самукъадаккха

• потешить сов., кого самукъадаккха, белам баккха

• потешиться сов. самукъадаккха, самукъадала, сакъера

• потешный, -ая, -ое беламе, синкъераме, самукъане

• потирать несов., что хьекхо; ~ руки - куьйгаш хьекхо

• потихоньку нареч. разг. меллаша

• потливый, -ая, -ое хьацар долу

• потник м ичмик, талба

• потный, -ая, -ое хьацар даьлла

• по-товарищески нареч. накъосташха; поступить не ~- накъосташха ца лела; накъосталла талхош х1ума дан

• потовой, -ая, -ое хьацаран; ~ые железы - хьацаран железаш

• потогонный, -ая, -ое хьацар долуьйту; ~ое лекарство (или средство) - хьацар долуьйту молханаш (или г1ирс)

• поток м 1) 1овраш; ~и крови – ц1ийн 1овраш; ~и воды - хин 1овраш; горный ~ - 1овраш; воздушный ~ - х1аваъ хьакхар 2) тоба; людской ~ - адамийн тоба 3) (группа) тоба; первый ~ - хьалхара тоба 4) (конвейерная система) мог1а

• потолкаться сов., где-л., разг. (пошататься без дела) [д1аса]хьийза

• потолковать сов., с кем, о чём, разг. хабар дийца, къамел дан

• потолок м 1) тхов 2) перен. (предел) таро; ~ок самолёта - кеманан айдаларан таро; взять с ~ка - дагадеъанарг ала

• потолочь сов., что ата

• потолстеть сов. стамдала

• потом нареч. 1) (позже) т1аьхьа, т1аккха; я приду ~ - со т1аьхьа вог1ур ву 2) (позади) т1аьхьа; мы шли впереди, а ~ он - тхо хьалха дог1ура, ткъа и т1аьхьа вог1ура; тхо хьалхий, и т1аьхьий дог1ура тхо

• потомок м т1аьхье

• потомственный, -ая, -ое 1) уст. (родовой) дайн; ~ое имение - дайн бахам 2) (коренной, исконный) xly ц1ена; ~ый пролетарий - xly ц1ена пролетарий

• потомство с т1аьхье; не иметь ~а - т1аьхье ца хила

• потому 1) нареч. цундела; я заболел, ~ не мог прийти - со цомгуш хилира, цундела ца вавелира 2) в составе причинных союзов ~ что, ~ как цундела, долу дела

• потонуть сов. хе дахьа, чуэккха; он ~л в реке - иза хе ваьхьна

• потоп м хи т1едалар; всемирный ~ - х1орд т1ебалар; до ~а (очень давно) уьнан шарахьлера

• потопить сов., кого-что 1) (утопить) [хи] бухадахийта; ~ корабль- хикема хи буха дахийта 2) перен. разг. (погубить) дохо, х1аллакдан

• потопление с [хи] бухадахийтар

• потоптать сов., кого-что хьаша

• потоптаться сов., где разг. хьийза

• поторапливать несов., кого, разг. сихда-[лийта]

• поторапливаться несов. разг. сихдала

• поторопить сов., кого сихдан

• поторопиться сов. сихдала

• поточный, -ая, -ое хаддаза д1акхоьхьу; ~ метод - болх хаддаза д1акхоьхьу метод

• потрава ж дайар, х1аллакдар, дера диллар

• потравить сов. 1) что (посевы, траву) [хьешна] х1аллакдан, дайа, дера дилла 2) кого, разг. молханаш таса (или тоха)

• потратить сов., что дайа; ~деньги - ахча дайа

• потратиться сов. дайа, дан

• потребитель м хьаштхо

• потребительский, -ая, -ое 1) хьаштхойн, ~ая кооперация - хьаштхойн коопераци 2) (нужный для потребления) хьаштонан; ~ие товары - хьаштонан товараш

• потребить сов. см. потреблять

• потребкооперация ж хьаштхойн коопераци

• потребление с дайар, хьаште хьажор; ~ продовольственных товаров - сурсаташ, хьаште хьажор

• потреблять несов., что дайа, хьаште хьажор

• потребность ж хьашт[о], хьашт хилар; ~ь в электроэнергии - электроэнергин хьашт; ~и населения - бахархойн хьашташ; удовлетворить чью-л. ~ь в чём-л. - цхьаьннан цхьа хьашт кхочушдан

• потребный, -ая, -ое хьашт долу, оьшу; ~ое количество товаров - товарийн оьшуш боллу барам

• потребовать сов., кого-что и с союзом «чтобы» [схьа]деха; ~ пропуск - пропуск еха; ~ кого-л. к себе - цхьаъ ша волчу схьавеха

• потребоваться сов. хьашт хила, эша; для чего ~лись деньги? - ахча стенна эшна?

• потревожить сов., кого-что (нарушить покой) меттахдаккха; ~ среди ночи - буьйсан юккъехь меттахдаккха

• потренировать сов. 1) кого спорт. 1амо, кечдан 2) что (поупражнять) шардан

• потренираваться сов. шардала, 1ама

• потрёпанный, -ая, -ое тишдина; перен. тишделла; ~ человек - тишвелла стаг

• потрепать сов. 1) кого-что (истрепать) тж. перен. тишдан 2) кого, по чему (рукой) куьг хьакха

• потрепаться сов. разг. тишдала

• потрескаться сов. эт1а, лелха

• потрескивать несов. эт1а, лелха

• потрогать сов., кого-что куьг тоха

• потроха мн. чоко

• потрошить несов., кого-что чоко схьаяккха

• потрудиться сов. къахьега; стоит ~ться - къахьега мегар ду; ~тесь передать письмо- хала делахь а, кехат д1алохьа

• потрясать несов. см. потрясти; ~ оружием - герз лесто

• потрясающий, -ая, -ее инзардоккху; ~ успех - инзарвоккху кхиам

• потрясение с 1) (коренная ломка) инзаре хийцам 2) (тяжелое переживание) бала

• потрясти сов., кого-что 1) дего; ~ти мешок - гали дего; ~ти кого-л. за плечи - белшаш а лаьцна вего; взрыв потряс здание - эккхаро г1ишло егийра 2) (произвести большое впечатление) халахета (или дожа); его смерть ~ла всех - и валар массарна а халахийтира; он был ~ён услышанным (увиденным)- иза шена хезначунна (гинчунна) бале воьжнера

• потряхивать несов., что, чем дего

• потуги мн. гlepтap; родовые ~ - бер дан гlepтap

• потупить сов., что: ~ голову - корта охьабахийта; ~ глаза (или взор) - б1аьргаш охьадахийта

• потупиться сов.: он ~лся - цуьнан корта (или б1аьргаш) охьадахара

• по-турецки нареч. туркошха

• потускнеть сов. кхола, баддала

• потусторонний, -яя, -ее: ~ мир эхарт

• потухать несов., потухнуть сов. [д1а]дан

• потухший, -ая, -ее 1) д1адайна 2) перен. кхоьлина, бадбелла; ~ие глаза - бадбелла б1аьргаш

• потучнеть сов. 1) (пополнеть) тадала, т1едан, стамдала 2) (о земле) хьандала; (о зёрнах) дуза

• потушить сов., что д1адайа; ~ огонь - ц1е д1аяйа

• потчевать несов., кого, чем, разг. дала; ~ гостя вином - хьешана чаг1ар дала

• потягаться сов., с кем-чем, разг. тийсадала; ~ с кем-л. - цхьаннах тийсавала

• потягивать несов., что, разг. [схьа]ийза

• потянуть сов. 1) кого-что, за что[схьа]озо (к себе), [д1а]озо (от себя), [охьа]озо (вниз), (хьала]озо (вверх); ~ть за руку - куьг лаьцна схьаозо 2) безл. (о запахе) кхета, ян З) безл., кого сатаса; его ~ло домой - ц1а сатесна цо; ~ло ко сну - наб т1ег1оьртина 4) (оказаться в каком-л. весе) оза; на три пуда не потянет - кхо пунт узур яц

• потянуться сов. 1) за чем т1аьхьадала 2) (расправить члены) озадала 3) (последовать) дахдала, (о птицах) дерза; ~лись дни - денош дахделла; птицы ~лись на юг - олхазарш къилбехьа дирзи

• поубавить сов., что и чего, разг. лахдан

• поубавиться сов., разг. лахдала

• по-ударному нареч. ударникашха

• поужинать сов. пхьор даа, пхьор дан

• поумнеть сов. хьекъал дан

• поупражняться сов., в чём шардала, 1ама

• поурочный, -ая, -ое урокийн; ~ая оплата - урокийн алапа

• поутру нареч., разг. 1уьйренца

• поуходить сов., разг. д1аэха

• поучать несов., кого 1амо, хьеха

• поучение с 1. (действие) хьехар 2. (наставление) хьехам

• поучительный, -ая, -ое хьехаме, кхетаме; ~ пример - кхетаме масал

• поучиться сов., у кого 1ама; у него есть чему ~ - 1ама х1ума долуш ву иза

• по-французски нареч. французашха

• похабный, -ая, -ое разг. боьха, дастаме

• похабщина ж разг. боьха; (непристойные слова) боьха дешнаш, дастамалла

• похаживать несов., разг. (ходить не торопясь) д1асалела; (приходить время от времени) эха, лела

• похвала ж хастам, хастор; рассыпаться в ~х - хастош 1анаваха

• похваливать несов., кого-что, разг. хесто

• похвалить сов., кого-что хесто, хестадан

• похвалиться сов., кем-чем, разг. [ша] хесто, дозалла дан

• похвальба ж разг. хестор, хестадалар, дозалла

• похвальный, -ая, -ое 1) (заслуживающий похвалы) дозаллин, хестаме 2) (содержащий похвалу) сийлаллин; ~ая грамота - сийлаллин грамота

• похвастаться сов., кем-чем, разг. дозалла дан

• похититель м, ~ница ж лачкъийнарг

• похитить сов., похищать несов., кого-что лачкъо; ~ книги - книшкаш лачкъо

• похищение с лачкъор; ~ девушки - йо1 ядор

• похлебать сов., что, чего, разг. мала

• похлёбка ж доьша

• похлопать сов., кого, чем, по чему тоха; ~ кого-л. по плечу - цхьанна белша т1е куьг тоха

• похлопотать сов., о ком-чём, за кого (посодействовать) гlaйгla бан

• похмелье с [маларо] дег1 дохор; в чужом пиру ~ - кхечун бехках вониг хилар; бехк боццушехь вониг хилар

• поход 1 м в разн. знач. поход; туристский ~ - туристийн поход; выступить в ~ - походе даха; ~ за экономию -кхоамехьа таlap

• поход 2 м разг. (излишек в весе) сов хилар; взвесили с ~ом - сов а долуш оьзна

• походатайствовать сов., о ком-чём, за кого деха, дехар дан

• походить 1 сов. (ходить) эха, лела; (для прогулки) д1асадоладала; часы ~ли только месяц - сахьт цхьана баттахь бен ца лелла

• походить 2 несов., на кого-что (быть похожим) тера хила

• походка ж болар

• походный, -ая, -ое походан, походни; ~ая кухня - походни кухни

• походя нареч. разг. 1) (на ходу, торопливо) леллашехь; есть ~ - леллашехь х1ума яа 2) (между прочим) доьддушехь

• похождение с хилларг, динарг

• похожий; -ая, -ее тера; быть на кого-л. ~им - цхьаннах тера хила; ~е на то, что он уже выполнил задание - цо задани йинчух тера ду; это на него ~е - xlapa цунах тера ду; это ни на что не ~е - xlapa-м цхьана а х1уманна мегар дац; на кого ты ~! - хьо стенах (или хьанах) тера ву!

• по-хозяйски нареч. т1аламе

• похолодание с шелъялар; осеннее ~ - гурахь шелъялар, гуьйренан шело

• похолодать сов., безл. шелъяла; ~ло - шелъелла

• похолодеть сов. 1) шелдала 2) перен. зуз дан; услышав это, я ~л - и хезна сан дег1е зуз деара

• похоронить сов. 1) кого д1адолла; он похоронен на горе - лам т1ехь д1авоьллина и 2) что, перен. дицдан; ~ старые обычаи - шира 1адаташ дицдан

• похоронный, -ая, -ое 1. [стаг] велча ден; ~ый обряд- велча ден ламаст; ~ый марш - велча локху зурма 2. в знач. сущ. ~ая ж разг. веллачух хаам; пришла ~ая на отца - да велла аьлла хаам кхаьчна

• похороны мн. тезет; как на ~ах - тезетехь санна

• по-хорошему нареч. диканца; сделай ~! - диканца де!

• похорошеть сов. тадала, дика хила

• похотливый, -ая, -ое хьайна

• похоть ж хьар, хьайна хилар

• похрапывать несов. разг. хур-хур дан

• похудеть сов. аздала, вочудала

• похуже нареч. разг. воха

• поцарапать сов., кого-что сизаш дан; (оцарапать) м1араш таса

• поцеловать сов., кого-что уба (или оба) ала, барт баккха

• поцеловаться сов., с кем убанаш (или обанаш) баха (или ала)

• поцелуй м уба, оба

• почасовой, -ая, -ое сахьтан; ~ая оплата - сахьтан алапа

• початок м кан; ~ кукурузы - хьаьжк1ан кан

• почва ж 1) латта 2) перен. когг1ортийла; терять ~у под ногами - когг1ортнйла йоха ; на ~е чего-л. - цхьана бахьаница (или бахьана долуш)

• почвенно-климатический, -ая, -ое латта-климатан; ~ие условия - латта-климатан хьелаш

• почвенный, -ая, -ое лаьттан; ~ые воды - лаьттан хиш

• почвоведение с латталелор

• по-человечески, по-человечьи нареч. адамашха

• почём нареч. вопр. и относ. разг. (по какой цене) стенах; ~ я знаю! - суна стенах хаьа!

• почему нареч. 1. вопр. и относ. х1унда; ~ ты не пришёл?- хьо х1унда ца веара?; я не знаю, ~ он не пришёл - суна ца хаьа, иза х1унда ца веана 2. союз цундела; он не знал об этом, ~ и отсутствовал - и цунна ца хаьара, цундела и ван а вацара

• почему-либо, ~-нибудь нареч. цхьанна-м

• почему-то цхьанна-м, цхьа х1ума долуш, цхьана х1уманна

• почерк м хат1

• почернеть сов. 1арждала

• почерпнуть сов. I) что, чего, разг. чу1оьттина (или чухьаькхна) схьаэца; ~ воды- чу1оьттина хи схьаэца 2) что, перен. схьаэца, д1аэца; ~ знания из книг - книшкаш т1ера хаарш схьаэца

• почерстветь сов. 1) (о хлебе) дакъадала 2) перен. (о человеке) шагвала

• почесать сов., что к1амдан

• почесаться сов. к1амдала

• почесть ж сий, ларар; воздавать кому-л. ~и - цхьаьннан сии дан

• почесть сов. уст.: почту своим долгом - сайн декхар лорур ду аса; почту за честь - сийлахь хетар ду суна

• почёсывать несов., что, разг. к1амдан

• почёсываться несов., разг. к1амдала

• почёт м сий, ларар; с ~ом - сий деш

• почётный, -ая, -ое сийлахь долу, сийлаллин; ~ый караул - сийлаллин ха; ~ая грамота - сийлаллин грамота; ~ый гость - сийлахь хьаша; ~ый нефтяник - сийлахь нефтхо

• по-чеченски нареч. нохчашха

• почечный, -ая, -ое анат. жиман, жаннийн; ~ые камни - жаннийн т1улгаш

• почивать несов. уст. дижина 1илла

• почин м 1) (инициатива) юьхьарло, д1адолийнарг 2) разг. (начало) юьхь, д1адолор; для ~а - д1адолорна, юьхь йолорна

• починить сов., что тадан; ~ машину - машина таян

• починка ж тадар; ~ сапог - эткаш таяр

• почистить сов., кого-что ц1андан; ~ посуду - пхьег1аш ц1анъян

• почиститься сов. ц1андала

• почитание с ларар; ~ старших - баккхийнаш ларар

• почитатель м., ~ница ж лорург

• почитать 1 сов., что деша; ~ книгу - книжка еша

• почитать 2 несов., кого-что (уважать) лара; ~ старика - воккха стаг лара

• почитать 3 несов. см. почесть

• почить сов. уст.: ~ на лаврах - динчух тоам бина дижина 1илла; ~ вечным сном - сама ца волу наб кхета

• почка 1 ж бот. ч1ениг (плодовая); патар (листообразующая)

• почка 2 ж анат. жим

• почкование с бот. ч1ениг ят1ар

• почковаться несов. бот. ч1ениг ят1а

• почта ж в разн. знач. пошт; послать что-л. ~ой (или по ~е) - поштехула цхьа х1ума яхьийта; сходить на ~у -поште ваха; редакционная ~а - редакцин пошт

• почтальон м почтальон

• почтамт м почтамт

• почтение с сий дар, ларар; с ~м - лоруш

• почтенный, -ая, -ое сийлахь, сий долу; ~ возраст - къеналле ластар

• почти нареч. гергга; ~ ничего - доцчу гергга; ~ что - гергга; он ~ что доктор - доктор хила гергга ву и почтительность ж ларар

• почтительный, -ая, -ое 1) (с почтением) лоруш; ~ый поклон - лоруш маршалла; ~ая речь - лоруш ден къамел 2) разг. (значительный) дикка, хаъал; держаться на ~ом расстоянии от кого-л. - цхьанна генахьо сеца

• почтить сов., кого-что сий дан; ~ чью-л. память вставанием - цхьаьннан сийна хьалаг1атта

• почтовый, -ая, -ое поштан; ~ый ящик - поштан яьшка; ~ая марка - поштан марка; ~ые лошади уст. поштан говраш; ~ое отделение- поштан дакъа

• почувствовать сов., что хаадала; ~ усталость - к1аддалар хаадала; ~ себя плохо - дег1 вон хилар хаадала; дать кому-л. ~ что-л. - цхьанна цхьа х1ума хаийта

• почувствоваться сов. хаадала; ~лось, что здесь не хватает отцовского руководства - хаалора кхузахь ден куьйгалла ца тоьуш хилар

• почудиться сов., кому, разг. хета[дала], моттадала

• почуять сов. 1) кого-что (о животном) хьожа кхета 2) что, разг. (почувствовать интуитивно) тосадала, хаадала, хьожа кхета

• пошаливать сов. разг. вон лела; сердце ~ет - дог вон лела

• пошалить сов. вон лела, харцхьа лела

• пошарить сов. разг. ка хьакха

• пошатнуть сов., что 1) ласто, меттахдаккха, талхо; ~ столб - б1ог1ам ласто 2) перен, дохо; ~ своё здоровье - шен могушалла талхо

• пошатнуться сов. 1) ласта, галдала 2) перен. малдала, талха

• пошатываться несов. телха, леста

• пошевеливать несов., что, чем меттахъхьедан, меттахдаха

• пошевеливаться несов. меттахдала, меттахъхьен; ~йся! разг. - меттахъхьа! меттахдала!

• пошевельнуть однокр., что, чем меттахдаккха, [меттахъ]хьедан

• пошевельнуться однокр. меттахъхьен, меттахдала

• пошив м, пошивка ж спец. тегар

• пошивочный, -ая, -ое тоьгу; ~ цех - х1умнаш тоьгу цех

• пошить сов. (какое-л. время) тега

• пошлина ж ял; обложить ~ой - ял йилла

• пошлость ж х1ордакхалла

• пошлый, -ая, -ое х1ордакха; ~ человек - х1ордакха стаг

• пошляк м, ~чка ж боьха х1ума, xlopдакх

• пошлятина ж х1ордакха х1ума

• поштучный, -ая, -ое цхьацца; ~ая оплата - цхьаццанна (или xlopaннa) лун алапа; продавать ~о (нареч.) цхьацца йохка

• пошуметь сов. гloвгla яккха

• пошутить сов. бегаш бан, забарш ян

• пощада ж къинхетам; без ~ы - къинхетамза; просить ~ы - къинхетам бар деха; не давать кому-л. ~ы - цхьаннах къинхетам ца бан

• пощадить сов., кого-что къа хета, къинхетам бан, (жалеть) кхоо; ~те его - къинхетам бейша цунах; не ~ть жизни своей - шен дахар ца кхоо

• пощекотать сов., кого гилгаш даха

• пощёчина ж 1) т1ара; дать ~у- т1ара тоха 2) перен.(оскорбление) сийсаздаккхар

• пощипывать несов. 1) кого-что къийзо; мороз ~ет щёки шелоно беснеш къийзайо-2) что (траву) ийзо

• пощупать сов., что [куьйга] хьажа

• поэзия ж поэзи

• поэма ж поэма

• поэт м илланча, поэт

• поэтесса ж илланча, поэтесса

• поэтический, -ая, -ое 1) поэтан, поэтически 2) см. поэтичный; 3) (свойственный поэзии) поэзин

• поэтичный, -ая, -ое догъайаме

• поэтому нареч. цундела

• появиться сов. 1) (показаться) гучудала; ~ться в новом костюме - ц1ена костюм юьйхина гучувала; ~лась луна -беттаса гучудели 2) (возникнуть) [схьа]дала, 1оттадала; ~лось затруднение - хало 1оттаелла; ~ться на свет- дуьнен чу дала

• появление с 1) гучудалар; его ~ нас обрадовало - и гучувалар тхуна хазахийтира 2) (возникновение) [схьа]далар пояс м 1) доьхка; затянуть ~ - доьхка т1екъовла 2) (талия) г1одаюкъ; войти в воду по ~ - г1одаюккъелц хи чу дала 3) геогр. аса; жаркий ~ - йовхонан аса; заткнуть кого-л. за ~ - цхьаъ г1одаюккъе воллал ца хила

• пояснение с 1. (действие) кхетор; ~е задачи - задачах кхетор 2. (поясняющее замечание) кхетор, кхетам; чертёж с ~ями - кхеторца йолу чертёж

• пояснительный, -ая, -ое кхеторан, кхетаман, кхетаден

• пояснить сов., что кхето, кхетадан

• поясница ж хоттарш

• поясной, -ая, -ое 1) доьхкаран; ~ой портрет - доьхкарца даьккхина сурт 2) геогр. [лаьттан] асанан; ~ое время - лаьттан асанан хан

• поясность ж геогр. асанаш хилар

пп

• ППС ~ Паритет покупательной способности — НЭТ ~ Нийсонца эцаран таро, ишта кхин ду оцуьнца; ВВП ~ Валовой внутренний продукт — ДЧС ~ Деригге чоьхьара сурсаташ

пр

• прабабка, прабабушка ж (по мужской линии) ден денана (мать деда); ненан денана (мать бабки); (по женской линии) ден неннана (мать деда); ненан неннана (мать бабки)

• правда ж I. (истина) бакъдерг; (справедливость) бакъо; говорить ~у-бакъдерг дийца; в этом нет ни слова ~ы -бакъдолчух цхьа дош дац кхуьнца; ~а на нашей стороне - бакъо тхоьгахьа ю 2. в знач. сказ. бакъдерг; это ~а - и бакъдерг ду; и бакъ ду; не ~а ли? бакъ дац? 3. в знач. вводн. сл. (действительно) [цхьа]бакъ ду, бакъду; он, ~а, тогда приходил - иза, бакъ ду, х1етахь веара 4. в знач. уступ. союза бакъдерг дийцича; солнце, ~а, уже взошло, но ещё холодно - бакъдерг дийцича, малх схьакхетта, амма шила-м ю х1инца а; твоя ~а! - хьо бакъ ву!; всеми ~ами и неправдами - бакъонца а, харцонца а; ~у сказать, по ~е говоря - ма-дарра дийцича, бакъдерг дийцича (или аьлча)

• правдивость ж бакъ хилар; ~ рассказа - дийцаран бакъ хилар

• правдивый, -ая, -ое 1) (склонный говорить правду) бакъ луьйн, бакъ луьйрг; ~ый человек - бакъ луьйн стаг 2) (содержащий правду) бакъдерг дуьйцу; ~ый рассказ - бакъдерг дуьйцу дийцар; ~о (нареч.) отвечать - бакъдерг дуьйцуш жоп дала

• правдоподобный, -ая, -ое бакъдолчух тера [долу]; ~ рассказ - бакъдолчух тера [долу] дийцар

• правило с 1) бакъо; грамматические ~а - грамматикан бакъонаш; ~а уличного движжения - урамашкахула леларан бакъонаш; соблюдать ~а - бакъонаш ларъян; нарушать ~а - бакъонаш талхо; ~а пользования чём-л. - цхьаннах пайда эцаран бакъонаш 2) (принцип) 1едал; так поступать не в его ~ах - иштта деш 1едал дац цуьнан

• правильно 1. нареч. (верно) нийса; ~ произносить - нийса ала 2. в знач. сказ. - нийса хила; это ~ - xlapa нийса ду

• правильность ж нийса хилар; ~ тактики - тактикин нийса хилар

• правильный, -ая, -ое нийса; ~ый ответ нийса жоп; ~ый треугольник - нийса кхосаберг; ~ые черты лица - юьхьан нийса аматаш

• правитель м, ~ница ж урхалча

• правительственный, -ая, -ое правительствон, 1едалан; ~ая делегация - правительствон делегаци

• правительство с правительство

• править 1 несов., кем-чем 1) (руководить) урхалла лело, урхалла дан; ~ страной - махкана урхалла дан; ~ людьми - адамаш т1ехь урхалла лело 2) (направлять движение) куьйгалла дан (или лело); ~ лошадьми - говраш лело; ~ рулём - т1ам лело

• править 2 несов., что 1) (исправлять) нисдан; ~ ошибки - г1алаташ нисдан 2) (бритву и т. п) тадан

• правка ж 1) (исправление ошибок) нисдар 2) (бритвы и т. п) тадар

• правление с 1. (действие) урхалла дар 2. (учреждение) урхалла; взять бразды ~я в свои руки - урхаллин мукъ шен караэца

• правнук м (по мужской линии) к1ентан к1ентан к1ант (сын внука); к1ентан йоь1ан к1ант (сын внучки); (по женской линии) йоь1ан к1ентан к1ант (сын внука); йоь1ан йоь1ан к1ант (сын внучки); внуки и правнуки - берийн бераш а, беран берийн бераш а

• правнучка ж (по мужской линии) к1ентан к1ентан йо1 (дочь внука); к1ентан йоь1ан йо1 (дочь внучки); (по женской линии) йоь1ан к1ентан йо1 (дочь внука); йоь1ан йоь1ан йо1 (дочь внучки); прабабка со своими ~ми - ден денана шен йоь1ан йоь1ан (или к1ентан) берашца

• право 1 с 1) бакъо; избирательное ~о - харжаман бакъо; ~о на труд - къинхьегаман бакъо; пользоваться чем-л. по ~у - цхьана х1уманах бакъо йолуш пайда эца; по ~у старшинства - воккхахаллин бакъонца 2) (наука) закон, бакъо; международное ~о - дуьненаюкъара бакъо 3) мн. ~а бакъонаш; водительские ~а - шоферан бакъонаш

• право 2 вводн. сл. бакъ долуш, баккъалла а; я, ~, не знаю - суна, баккъалла а, ца хаьа; ~, я не опоздаю - боккъалле а, вуьсур вац со т1аьхьа

• правоверный м, ~ая ж бакъ динерниг

• правовой, -ая, -ое бакъонан; ~ые нормы - бакъонан барамаш

• правомерный, -ая, -ое бакъонца дог1у

• правомочие с юр. бакъо хилар; ~ делегата - делегатан бакъо хилар

• правомочный, -ая, -ое юр. бакъо йолу

• правонарушение с юр. бакъо талхор, бакъо йохор

• правонарушитель м, ~ница ж юр. бакъо талхийнарг, бакъо йохийнарг

• правописание с нийса яздар

• правопорядок м юр. бакъонан низам; нарушен ~ - бакъонан низам талхийна

• православие с керста дин

• православный, -ая, -ое 1) керстанан 2) в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж керста

• правосторонний, -яя, -ее аьтту aгlopхьа[ра]; ~ее движение транспорта - транспортан аьтту аг1орхьа лелар

• правосудие с дов хаттар

• правота ж бакъ хилар, нийса хилар; доказывать (или отстаивать) свою ~у - ша бакъ хилар гайта

• правый 1, -ая, -ое 1) аьтту; ~ая сторона - аьтту aгlo 2) полит. аьттухьара; ~ая партия - аьттухьара парти

• правый 2, -ая, -ое бакъ долу; он ~ - и бакъ ву; она ~а - и бакъ ю; вы не ~ы - шу бакъ дац; стоять за ~ое дело - бакъ долу г1уллакх д1акхехьа

• правящий, -ая, -ее урхалла ден; ~ая партия - урхалла ден парти

• прадед м, прадедушка м (по мужской линии) ден деда (отец деда); ден ненада (отец бабки); (по женской линии) ненан деда (отец деда); ненан ненада (отец бабки); наши деды и прадеды - вайн дедай а, ден дедадай а

• празднество с даздар

• праздник м дезде; будет и на нашей улице ~ - вай тоьлла де а дог1ур ду

• праздничный, -ая, -ое деза; ~ый день - деза де; ~ое убранство - дезчу денна кечдар; ~ый вид - кечделла хилар; ~ое настроение - самукъане хилар

• празднование с даздар; ~ Первого мая - Хьалхара май даздар

• праздновать несов., что даздан; ~ Новый год - Керла шо даздан

• праздность ж мукъалла

• праздношатающийся м разг. мукъа леларг, ваьлла леларг

• праздный, -ая, -ое 1) (не занятый трудом) мукъа 2) перен. (пустой) мукъа; ~ые разговоры - мукъа хабарш

• практик м практик

• практика ж в разн. знач. практика; на ~е - практикехь; сочетать теорию с ~ой - теори практикаца цхьаьнаяло; войти в ~у - практике даха; проходить производственную ~у- производствен практикехь хила

• практикант м, ~ка ж практикант, практикерниг

• практиковать несов., что карадерзо, практика ян

• практиковаться несов. 1) (применяться на практике) пайда эца 2) на чём (упражняться) карадерзо

• практическими, -ая, -ое 1) практикин, практически; ~ие занятия - практикин занятеш; он ~и (нареч.) здоров -практически могуш ву иза 2) см. практичный 2

• практичность ж. 1) (вещей) б1ег1ийла хилар; ~ ткани - к1адин б1ег1ийла хилар 2) (деловитость) б1ег1ийла дерг хаар

практичный, -ая, -ое 1) (о вещах) б1ег1ийла 2) (деловой) б1ег1ийла дерг хуу; ~ человек - б1ег1ийла дерг хуу стаг праматерь ж уст. тайпанан нана

праотец м уст. тайпанан да; отправиться к ~цам - ворх1е а да волчу ваха; отправить к ~цам - ворх1е а да волчу вахийта (или хьажо)

прапорщик м прапорщик

прародитель м уст. см. праотец

прародительница ж уст. см. праматерь

прах м 1) уст. (пыль) чан; превратиться в ~ - чан хила 2) (останки) дакъа ; всё пошло (или рассыпалось) ~ом дерриг а х1аллакьхилла д1адели

прачечная ж прачечни, бедаршюьттийла

прачка ж бедаршйиттархо

праща ж ширдолаг; лучковая ~ 1ад

праязык м лингв. нана-мотт

пре= приставка, обозначающая высшую степень качества уггар, ч1оч1а; премилый - уггар хьоме; пресмешно - ч1оч1а беламе

преамбула ж преамбула

пребывание с хилар; место постоянного ~я - гуттар хуьлу меттиг; ~е в дороге- новкъахь хилар

пребывать несов. хила; ~ в неведении - ца хуучохь хила

превалировать несов., над чем и без доп. цхьаннал тола; тоьлуш хила

превзойти сов., кого-что (оказаться выше) лекха хила; (в развитии и т. п.) т1ехдала; (победить) тола; ~ всех остроумием - ирачу хьекъалца массарал а тола; ~ все ожидания цамоьттург хила; ~ самого себя - ша-шена цамоьттург дала

превозмогать несов., превозмочь сов., что эшо; ~ усталость - к1аддалар эшо

превознести сов., превозносить несов., кого-что дукха хесто (слишком расхвалить); (высоко оценить) даздан; ~ кого-л. до небес - цхьаъ стигал кхаччалц вазван

превосходительство с уст., офиц. возалла; Ваше ~ - Хьан возалла

превосходить несов. см. превзойти; ~ что-л. по количеству - алсамаллица цхьаннал тоьлуш хила; ~ что-л. по качеству - дикаллица цхьаннал тоьлуш хила

превосходный, -ая, -ое т1ехдаьлла, т1ехдика; ~ая степень грам. т1ехдаларан дарж

превосходство с (в количестве) алсам хилар, сов хилар; (в качестве) т1ехдаьлла хилар, т1ехдикалла; ~ сил - ницкъ сов хилар

превратить сов., кого-что в кого-что дан, хилийта; ~ площадку в сад - майданах беш ян; ~ воду в лёд - хих ша байта ; ~ в шутку - забаре дерзо

превратиться сов., в кого-что хила, дерза; вода ~лась в пар - хих 1аь хилла; птенец ~лся во взрослую птицу -чанталах олхазар хилла; ~ться в слух - лерг ирадог1а

превратность ж харцхьаралла ; ~и судьбы - кхолламан харцхьаралла

превратный, -ая, -ое харцхьара, харц; понять что-л. ~о (нареч.) - цхьаннах харцхьа кхета

превращение с 1. (по гл. превратить) дар, хилийтар 2.(по гл. превратиться) хилар

превысить сов., превышать несов., что т1ехдала, т1ехдаккха; ~ рекорд - рекордал т1ехвала; ~ [свой] права - [шен] бакъонел т1ехвала

превыше нареч. уггар лекха; ~ всего - уггар лекха

превышение с 1. (действие) т1ехдалар, техдаккхар; ~ скорости - масалла т1ехъяккхар; ~ власти - бакъонал т1ехвалар 2. (излишек) т1ехдаьлларг, совдаьлларг; выполнить план с ~м - совволуш план кхочушъян

преграда ж дуьхьало

преградить сов., преграждать несов., что къовла; ~ путь войскам - эскарна некъ къовла

пред (предо) «перед» бохучу предлаган маь1нехь лург дожарехь лела

пред= 1 (предъ=) 1) глагольная приставка хьалххе; напр.: предвидеть - хиндерг хаа 2) приставка существительных к1ажа, хьалхе, напр.: предгорье - ламанан к1ажа 3) приставка прилагательных хьалхара, напр. : предвыборный -харжамел хьалхара

пред= 2 чолхечу дешнийн х1оттаман хьалхара дакъа, мас : предместкома - месткоман председатель

предание 1 с: ~ суду - суьде дала; ~ огню - ц1ерга таса; ~ земле - д1адолла

предание 2 с дийцар; по ~ю здесь было... - дийцарехь, кхузахь... хилла

преданность ж тешаме хилар; ~ Родине - Даймахкана тешаме хилар

преданный, -ая, -ое тешаме; ~ друг - тешаме доттаг1; ~ вам - шуна тешаме; он предан делу - г1уллакхна тешаме ву и

предатель м, ~ница ж ямартхо

предательский, -ая, -ое прям. и перен. ямарта; ~ий поступок - ямарта х1ума; ~ая погода - ямарта де

предательство с ямартло, тешнабехк; совершить ~ - ямартло ян, тешнабехк бан

предать сов. 1) кого-что (изменить) ямартдала 2) кого кому (выдать) д1адала; ~ суду - суьде дала; ~ забвению -дицдан; ~ гласности - дийцаре дан; ~ земле - д1адолла

предаться сов. 1) кому, уст. (во власть кого-л.) дала; ~ врагу- мостаг1чуьнгахьа вала 2) чему (погрузиться) даха, дала; ~ мечтам - ойланашка дала

предварительный, -ая, -ое хьалххе; ~ая продажа билетов - билеташ хьалххе дохкар; ~ые переговоры - хьалххе дагадалар

предварить сов., предварять несов.: ~ события - иккхинчу х1уманал хьалхавала

предвестие с билгало, хаам; ~ бури - дарц даларан билгало; ~ весны - б1аьстенан билгало

предвестник м, ~ница ж хаамхо

предвещать несов., что [хьалххе] хаам бан, билгало ян; это не ~ет ничего хорошего - цхьа а дика хир аьлла, билгало яц xlapa

предвзятость ж озабезам

предвзятый, -ая, -ое озабезаме; ~ое решение - озабезаме сацам

предвидение с хиндерг хаар

предвидеть сов., что хиндерг хаа, синхаам хила

предвидеться несов. гуш хила; ~ятся морозы - шело хуттур хилар гуш ду

предвкушать несов., что са тосадала [хьалххе]; ~ удовольствие - таме са тосадала

предводитель м, ~ница ж баьчча, тхьамда

предводительство с тхьамдалла; под ~м кого-л. - цхьаьннан тхьамдаллица

предводительствовать несов., кем-чем тхьамдалла лело (или дан)

предвоенный, -ая, -ое т1амал хьалхара; в ~ые годы - т1амал хьалхара шераш

предвосхитить сов., предвосхищать несов., что синхаамца дан; ~ ответ на вопрос - хаттарна синхаамца жоп дала

предвыборный, -ая, -ое харжамаш хилале долу, харжамел хьалхара; ~ое собрание - харжамел хьалхара гулам

предгорный, -ая, -ое ломан к1ажера; ~ая низменность - ломан к1ажера тог1и

предгорье с ламанан к1ажа

преддверие с (канун) т1аьххьара де, де хьалха

преддипломный, -ая, -ое дипломал хьалхара; ~ая практика - дипломал хьалхара практика

предел м 1) (граница) доза; за ~ами страны - мехкан дозанал арахьа; 2) (промежуток времени) чохь; в ~ах года -шар чохь 3) (конец) йист; ~ терпения - садеттаран йист; не знать ~а - доза ца хаа; всему есть свой ~ - доллучун а шен йист ю 4) (крайняя степень) т1аьххьара барам; (высшая степень) уггар лакхара барам; (низшая степень) уггар лахара барам; ~ нагрузки машины - машина йоттаран уггар лакхара барам 5) мат. предел, йист

предельный, -ая, -ое 1) (являющийся пределом) т1аьххьара, уггар доккха, уггар лакхара; ~ый срок - т1аьххьара хан 2) (дошедший до предела) уггар доккха (предельно большой); уггар жима (предельно малый); ~ая скорость - уггар йоккха чехкалла

предзнаменование с билгало; хорошее ~ - дика билгало

предисловие с дешхьалхе ; без ~й - вах а ца луш

предлог 1 м бахьана; под ~ом болезни - цамгар бахьана а дина

предлог 2 м грам. предлог

предложение 1 с 1.(действие) кховдор, охьар, алар 2.предложени; рационализаторское ~ - керлахойн предложени; внести ~ - предложени яло 3. (о браке) йола алар; сделать кому-л. ~ - цхьаьнга йола ала 4. эк. дохка арадаккхар

предложение 2 с грам. предложени; безличное ~ - юьхьза предложени; вводное ~ - юкъаялийна предложени; вопросительное ~ - хаттаран предложени; восклицательное ~ - айдаран предложени; простое ~ - цхьалхе предложени; сложноподчинённое ~ - чолхе-карара предложени; сложносочинённое ~ - чолхе-цхьаьнакхетта предложени; главное ~- коьрта предложени; придаточное ~ - т1етуху предложени; назывное ~ - ц1еран предложени повествовательное ~ - дийцаран предложени

предложить сов. кому-чему 1) что или с неопр. ала, хьахо; ~ кому-л. поесть - цхьанна х1ума яа ала 2) кого-что (выдвинуть, представить на выбор) дала; ~ новый план - керла план яла; ~ кандидатуру- кандидатура яла 3) что (задать) дала; ~ трудную задачу- хала задача яла; ~ вопросы - хаттарш дала 4) кому с неопр. (потребовать) т1едилла; ~ кому-л. уехать - цхьанна д1авахар т1едилла

предложный, -ая, -ое грам. предложни; ~ый падеж - предложни дожар; ~ое словосочетание - предлогашца долу дешнийн цхьаьнакхетар

предмайский, -ая, -ое (происходящий перед Первым мая) майл хьалхара; ~ие приготовления - майл хьалхара кечамаш

предместье с [г1алин] йист

предмет м 1) (вещь) х1ума; ~ы первой необходимости - хьалхарчу хьаштийн х1уманаш 2) (тема) тема, х1ума; ~ научного исследования - 1илманан талламан х1ума; ~ спора - къуьйсу х1ума 3) (учебный цикл знаний) предмет

предметный, -ая, -ое х1уманан, предметан; ~ указатель - предметаш гойтург

предназначение с хьажийна хилар

предназначить сов., кого-что хьажо, дита; (судьбой и т. п.) дог1а; ~ деньги на туристическую поездку- туризман д1асалеларна ахча хьажо; казалось, что они предназначены друг для друга - хеталора и шиъ вовшашна доьг1на ду

преднамеренный, -ая, -ое дагалацаме, хуъушехь; ~ое действие - хуъушехь динарг

предначертание с кхоллам, йоза, доьг1нарг

предначертать сов., что кхолла, дог1а, яздан

предо «перед» мас., предо мной - суна хьалха[хьа]

предок м xly

предопределение с Билгалдахарш

предопределить сов., предопределять несов., что билгалдаккха

предоставить сов., предоставлять несов. кому-чему 1) кого-что дала; ~ отпуск - отпуск яла; ~ слово - дош дала 2) что и с неопр. дита; ~ делать самому - шега дайта; ~ самому себе - ша вита

предостережение с лардар

предостеречь сов., кого лардан; ~ от ошибки - г1алат даларх лардан

предосторожность ж лардалар; принять меры ~и - ларлун aгlo ян

предосудительный, -ая, -ое дийцаме, вон; ~ поступок- дийцаме х1ума

предотвратить сов., предотвращать несов., что ца дайта (или хилийта); ~ войну - т1ом ца балийта

предохранитель м (в оружии) предохранитель

предохранительный, -ая, -ое ларден, лардеш долу; ~ клапан - барам ларбен клапан

предохранить сов., предохранять несов., кого-что от кого-чего лардан; ~ от порчи - талхарх лардан

предписание с 1) (указание, наставление) т1едожор, т1едиллар; ~ врача - лоьран т1едиллар 2) (письменный приказ) буьйр

предписать сов., предписывать несов., что кому-чему т1едожо, т1едилла

предплечье с анат. пхьарс

предполагаемый, -ая, -ое моьтту, хета, (хила) тарлун; ~ разговор - дан тарлун къамел

предполагать несов. 1) см. предположить 2) с неопр. (иметь намерение) г1ерта, ойла хила

предполагаться несов. безл. тардала; ~ется закончить работу через неделю - болх к1иранах чекхбала тарло

предположение с тардалийтар, моттар, хетарг; строить ~я - мотта

предположительный, -ая, -ое хета, моьтту, тарлун

предположить сов., что тардала, хета, мотта; предположим, что ты прав- тардолуьйтур вай хьо бакъ хилар

предпослать сов., что чему хьалхадаккха; ~ докладу общие соображения - юкъара хетарг докладана хьалхадаккха

предпоследний, -яя, -ее т1аьхьарчунна хьалхара

предпосылка ж 1) (условие) таро [хилар]; ~и революции- революци ян таро хилар 2) (исходный пункт какого-л. рассуждения) таро; теоретические ~и - теорин таронаш

предпочесть сов., предпочитать несов., кого-что кому-чему или с неопр. бакъхьа хета, г1оли хета; он предпочёл остаться дома - ц1ахь висар бакъхьа хийтира цунна; ~ книгу журналу - книшка журналал г1оли хета; ~ город селу- юьртал г1ала г1оли хета

предпочтение с бакъхьа хетар, г1оли хетар; оказать кому-л. ~ - цхьаннал бакъхьа хета

предпочтительный, -ая, -ое бакъхьара; ~о (нареч.) - бакъхьа хеташ

предпраздничный, -ая, -ое дезчу дийнал хьалхара, дезчу денна хьалхара; ~ день - дезчу денна хьалхара де

предприимчивость ж хьуьнаралла

предприимчивый, -ая, -ое хьуьнаре

предприниматель м 1) предприниматель 2) (делец) хьуьнарча

предпринимать несов., предпринять сов., что дан, юьхьарлаца; ~ издание газеты - газета арахеца юьхьарлаца

предприятие с 1) предприяти 2) (предпринятое дело) юьхьарлаьцнарг

предрасположение с, предрасположенность ж [т1е]дирзина хилар, даьлла хилар; ~ к болезням - цамгаре ваьлла хилар

предрасположенный, -ая, -ое [т1е]дирзина, даьлла; ~ к ревматизму- энашка даьлла

предрасположить сов., кого [т1е]дерзо, даккха

предрассветный, -ая, -ое сатасале хьалха[ра]

предрассудок м синхаам; религиозные ~ки - динан синхаамаш

предрешать несов., предрешить сов., что хьалххе сацам бан, хьалххе билгалдан; ~ план наступления - т1елатаран план хьалххе билгалъян; это было предрешено- и доьг1на хилла

председатель м председатель

председательский, -ая, -ое председателан; занять ~ое место - председателан г1анта хаа

председательство с председателалла; под ~м кого-л. - цхьаьннан председателаллица

председательствовать несов. председатель хила, председателалла лело

председательствующий м председатель волу; ~ая ж председатель йолу

предсердие с анат. дегалерг

предсказание с 1. (действие) хиндерг схьаалар 2. (то, что предсказано) шайхалла; аьлларг; ~ сбылось - аьлларг кхочушхилла

предсказатель м, ~ница ж шайх, хиндерг хуург

предсказать сов., предсказывать несов., что хиндерг схьадийца; ~ будущее - хиндерг схьадийца

предсмертный, -ая, -ое далале хьалхара, леш дина; ~ое завещание - леш дина весет

представитель м, ~ница ж векал

представительный, -ая, -ое 1) тамехь, там болу, куц долу; ~ый человек - там болу стаг 2) векалийн, векалан; ~ое собрание - векалийн гулам

представительство с 1) (учреждение) векал йина учреждени 2) (должность, обязаность) векалалла

представить сов. 1) кого кому (познакомить) довзийта 2) что (предъявить) [д1а]-дала; ~ справку - справка яла 3) что (доставить, подать) [д1а]дала; ~ отчёт - отчёт д1аяла 4) кого-что (изобразить) сурт х1отто; ~ в ином виде- кхечу aгlop сурт х1отто 5) что (вообразить) дагалаца, сурт х1отто; ~ себе не могу- сурт а ца х1оттало соьга 6) кого к чему - д1адала, хьалхататта; ~ кого-л. к награде - цхьаъ совг1атна хьалхататта

представиться сов 1) (возникнуть) хила; как только ~тся возможность - таро махилли 2) (при знакомстве) ша довзийта, 3) разг. (показаться) моттадала 4) кем-чем (притвориться) сурт х1отто; ~ться непонимающим -цакхетаран сурт х1отто

представление с I. (по гл. представить) 1) (при знакомстве) довзийтар 2) (предъявление) [д1а]далар хьалхаттар 3) (к награде и т.п.) д1адалар 2. (по гл представиться) (при знакомстве) довзийтар 3. (понятие) кхетам; не иметь никакого ~я о чём-л. - цхьаннах лаьцна кхетам хиллане а ца хила; в моём ~и - сан кхетамца; сан хьекъалца 4.театр. спектакль

представлять несов. 1) см. представить; 2) кого-что (быть представителем) векал хила; это не ~ет трудности - хала [дийр долуш] х1ума дац xlapa

предстать сов., перед кем-чем [хьалха]-х1отта; не может он ~ перед моими глазами - сан б1аьрахьалхах1отта юьхь яц цуьнан; ~ перед судом - суьда хьалха х1отта

предстоять несов. хьалхахила (хьалхалатта); нам ~ит трудная работа - вайна хьалхалаьтташ хала болх бу

предстоящий, -ая, -ее дан деза[ш долу], хьалхалаьтта[ш долу], т1едог1у[ш долу]; ~ий сезон - т1ейог1уш йолу сезон; ~ая работа - бан беза болх

предсъездовский, -ая, -ое съездал хьалхара

предубеждение с б1атилар, б1атилла хилар; относиться к кому с ~м - цхьаннах лаьцна б1атилла хилар

предугадать сов., предугадывать несов., что [хьалххе] хаа (или кхета); ~ чьё-л. мнение - цхьаьннан дагарчух хьалххе кхета

предударный, -ая, -ое лингв. тохарал хьалхара; ~ слог- тохарал хьалхара дешдакъа; ~ гласный - тохарал хьалхара мукъаниг

предумышленный, -ая, -ое леррина, хуъушехь дина; ~ поступок- хуъушех дина xlyма

предупредительность ж тамалла

предупредительный, -ая, -ое 1) (о человеке) таме 2) (предохраняющий) хьалххенцара; ~ ремонт - хьалххенцара ремонт

предупредить сов., предупреждать несов. 1) кого-что о чём (заранее известить) д1ахьедан 2) что (предотвратить) понудительная форма глагола с отрицанием типа ца хилийта; предупредить пожар - ц1е ца ялийта 3) что (опередить) хьалхадала; я хотел прийти к тебе завтра, но ты предупредил меня - со кхана хьо волчу ван воллуш вара, амма хьо хьалхавели сол

предупреждение с 1. (действие) I) (осведомление) д1ахьедар; ~ об опасности - кхерам хилар д1ахьедар 2) (предотвращение) масдар понудительной формы глагола с отрицанием типа цахилийтар; ~ опасности - кхерам цахилийтар 2. (замечание) д1ахьедар, схьахьедар; сделать кому-л. ~ - цхьаьнга д1ахьедан; получить ~ - схьахьедан

предусматривать несов. см. предусмотреть; бюджет ~ет большие средства на строительство - бюджете дукха ахча билгалдо г1ишлош ярна

предусмотреть сов., что (заранее определить, выделить) билгалдан; это предусмотрено в договоре - и договорехь билгалдина ду

предусмотрительность ж т1аьхьало хилар

предусмотрительный, -ая, -ое т1аьхьалонан; ~ая политика - т1аьхьалонан политика; ~о (нареч.) взять с собой плащ - т1аьхьалонна шеца плащ яхьа

предутренний, -яя, -ее сахуьлу; ~яя звезда - сахуьлу седа; ~ие часы - сахуьлу сахьташ

предчувствие с синхьехам, дегахьехам, даго хьехнарг, даго хьоьхург; моё ~ оправдалось - сан даго хьехнарг хили

предчувствовать несов., что дегахьехам хила, даго хьеха; я это ~л - суна и даго хьоьхура

предшественник м, ~ца ж хьалха... хилларг, коган метта хилларг

предшествовать несов., кому-чему хьалха хила; восстанию ~ла забастовка - г1аттамал хьалха забастовка хилира

предшествующий, -ая, -ее хьалхара, хьалха долу; в ~ем году - хьалхарчу шарахь

предъ= йот юкъахь долчу е, ю, я аьзнашна хьалха «пред» бохучу дешхьалхенан метта язъен дешхьалхе д1а=; мас.: предъявить - д1акховдо

предъявитель м ~льница ж д1акховдорхо, д1акховдорг; чек на ~ля - д1акховдочун ц1арах чек; ~ль иска - лехам д1акховдийнарг

предъявить сов., предъявлять несов., что 1) (показать) д1акховдо; ~ пропуск - пропуск д1акховдо 2) (заявить о чём-л.) д1ахьедан, д1ахаийта; ~ обвинение - бехке дуьйла д1ахаийта

предъявление с 1) (документов, билетов и т. п.) д1акховдор 2) (заявление) д1ахьедар, д1ахаийтар

предыдущий, -ая, -ее хьалхара, хьалха дог1у; на ~ем уроке - хьалхарчу урокехь

преемник м, ~ца ж т1аьхье, когаметтаниг

преемственность ж кар-кара далар

преемственный, -ая, -ое кар-кара лун

прежде 1. нареч. (раньше) хьалха 2. нареч. (сначала) [цкъа] хьалха; ~ подумай, а потом скажи - цкъа хьалха ойла е, т1аккха ала 3. предлог с род. п. хьалха; ~ всех - массарал а хьалха ; ~ всего - доллучул а хьалха; прежде чем в знач. союза переводится инфинитивом + -ле [хьалха]; [цкъа] хьалха; ~ чем сказать, надо подумать - алале ойла ян еза или алале хьалха ян еза ойла

преждевременный, -ая, -ое хеназа; ~ый приход- хеназа дар; ~ые роды - хеназа бер дар

прежний, -яя, -ее 1) (о прошлом) хьалха[ра]; ~ее время - хьалхара зама 2) (тот же самый) тохарлера, хьалха санна; ~яя улыбка - тохарлера велакъажар ; больше ~его - хьалхачул дукхаха; лучше ~его - хьалхачул дикаха

президент м паччахь

президентский, -ая, -ое паччахьан; ~ие выборы - паччахь харжар

президиум м паччахьи

презирать несов. 1) кого-что (относиться с презрением) ца даша; он ~ет его - цунах и ца веша 2) что (не бояться чего) ца даша; ~ть опасность - кхерамах ца даша

презрение с цадашар; с ~м - ца дешаш

презренный, -ая, -ое ца деша ; ~ металл - цхьаммо а тергал ца ден эчиг

презрительный, -ая, -ое (выражающий презрение) ца веша

преимущественно нареч. дукхаха [долчу декъехь]; отряд состоял ~ из крестьян - отряд дукхаха долчу декъехь ахархойх лаьттара

преимущественный, -ая, -ое дукхаха долу, г1олиха [долу]; ~ое право юр. - дукхаха йолу бакъо

преимущество с тоьлуш хилар, г1оле хилар; тайм закончился с явным ~ом нашей команды - тайм вайн команда дикка г1олехьа а йолуш чекхъелира ; по ~у - г1олехьа долуш

преисподняя ж жоьжахати

прейскурант м прейскурант

преклонение с ларар, сий дар

преклонить сов.: ~ голову - корта тоха; ~ колени - гордаха

преклонный, -ая, -ое хенара; человек ~ого возраста - хенара стаг

преклоняться несов., перед кем-чем лара; я ~юсь перед ним - аса лору иза

прекословие с: без [всякого] ~я - цхьа а тайпа дуьхьало ца еш

прекословить несов., кому дуьхьало ян, дуьхьалдала

прекрасный, -ая, -ое 1. (красивый) исбаьхьа, т1еххаза; ~ые глаза - т1еххаза б1аьргаш 2. (хороший, отличный) т1ехдика; ~ый ответ- т1ехдика жоп 3. в знач. сущ. ~ое с исбаьхьалла; стремление к ~ому- исбаьхьалле г1ертар

прекратить сов., что и с неопр. (перестать делать) [д1а]сацо; (дело) д1адаккха; (подачу жидкости) [д1а]лакъо; ~ работу - болх сацо; ~ разговоры - къамел сацо; ~ подачу бензина - бензин д1алакъо

прекратиться сов. саца; (о деле) д1адала; (о жидкости) [д1а]лакъа; дело ~лось- г1уллакх д1адаьлла; вода ~лась- хи д1алекъна

прекращение с 1. (по гл. прекратить) сацор; д1адалар; д1алакъор 2. (по гл. прекратиться) сацор; д1алакъор

прелестный, -ая, -ое исбаьхьа

прелесть ж 1. (очарование) исбаьхьалла; ~ь детской улыбки - беран делакъажаран исбаьхьалла 2. ~и мн. (приятные явления) исбаьхьаллаш, тамаш; ~и сельской жизни - юьртарчу дахаран исбаьхьалла 3. в знач. сказ. исбаьхьалла; смотри какая ~ь! - хьажахьа цу исбаьхьалле!

преломить сов., что физ. д1адерзо, д1асаозо

преломиться сов. физ. д1адерза, д1асаозадалар

преломление с 1. (по гл. преломить) д1адерзор, д1асаозор 2. (по гл. преломиться) д1адерзар, д1асаозадалар; ~е света- серло д1аерзар 3. перен. (искажение) харцхьадерзар; в неверном ~и - харцхьа дерзийна

прелый, -ая, -ое матардоьлла, дахкаделла, телхина; хьожа кхетта (пахнущий гнилью, сыростью)

прель ж 1) (гниль) матар, яхкаелла х1ума 2) (прелое место) яхкаелла меттиг 3) (запах прелого) хьожа, матаран (или дахкаделла) хьожа

прельстить сов., кого чем [т1е]марздан, 1ехадан; чем он ~л вас?- шу х1ун дина т1емарздина цо?

прельститься сов., кем-чем [т1е]марздала; 1ехадала (соблазниться)

прельщать несов. см. прельстить; меня прельщает поездка в Москву- суна Москва ваха марзделла

прелюдия ж муз. долор

премиальный, -ая, -ое 1. совг1атан; ~ые деньги - совг1атан ахча 2. в знач. сущ. ~ые мн. совг1атан ахча

преминуть сов., с неопр., уст. он не ~л поздравить меня - со декъалван виц ца велира иза

премирование с совг1ат дар, совг1ат далар

премировать сов. и несов., кого-что совг1ат дан, совг1ат дала

премия ж совг1ат; присудить первую ~ю - хьалхара совг1ат дала; выдать денежную ~ю - ахчанца совг1ат дан

премудрость ж к1орггера х1ума; невелика ~ - дукха к1орггера х1ума а дац

премудрый, -ая, -ое уст.: ~ старец - хьекъале воккха стаг

премьер м 1) см. премьер-министр; 2) театр. премьер

премьера ж премьера

премьер-министр м премьер-министр

пренебрегать несов. см. пренебречь

пренебрежение с 1) (презрительно-высокомерное отношение) цаларар, цадашар 2) (отсутствие должного внимания) тидаме цахилар, тидамзалла

пренебрежительный, -ая, -ое 1) (презрительный) ца деша, лара ца лору 2) (невнимательный) тидамза, тидаме доцу

пренебречь сов., кем-чем 1) (отнестись пренебрежительно) ца даша 2) (оставить без внимания) тидаме а ца эца; ~ советом - хьехам тидаме а ца бан (или эца); ~ опасностью - кхерамах ца даша

прения мн. прени, дийцаре дар, дийцар; участвовать в ~х - дийцаре деш дакъа лаца

преобладание с алсамха хилар; с ~м чего-л. - цхьаъ алсамха долуш; хвойный лес с ~м сосны - зез алсамха долуш баганан хьун

преобладать несов. тоьлушха хила

преобразить сов., кого-что хийца; новые дома ~ли улицу - керлачу ц1еноша урам хийцина

преобразиться сов. хийцадала

преобразование с 1. (по гл. преобразовать) 1) хийцар 2) дар 2. (по гл. преобразоваться) хийцадалар

преобразователь м 1) (реформатор) хийцамхо 2) эл., физ. трансформатор

преобразовательница женск. к преобразователь 1

преобразовать сов. 1) кого-что (изменить) хийца 2) что (превратить) дерзо; ~ переменный ток в постоянный - хийцалун ток йиллинчуьнга ерзо

преобразоваться сов. хийцадала

преодоление с толар, толам баккхар

преодолеть сов., что тола, толам баккха

препарат м в разн. знач. препарат; анатомический ~ - анатомин препарат; витаминные ~ы - витаминийн препараташ

препарировать сов. и несов., что препарат ян

препинание с: знаки ~я - сацаран хьаьркаш

препирательство с дуьхьаллер

препираться несов., с кем разг. дуьхьаллен; ~ из-за мелочей - к1адбоцчу т1ехь дуьхьаллен

преподавание с хьехар; ~ чеченского языка - нохчийн мотт хьехар

преподаватель м, ~ница ж хьехархо, преподаватель; ~ литературы - литературан хьехархо

преподавательский, -ая, -ое хьехархочун; ~ая работа - хьехархочун болх; ~ий состав - хьехархойн д1ах1оттам

преподавать несов., что хьеха; ~ иностранный язык - кхечу къоман мотт хьеха

преподнесение с 1.(действие) дар (о подарке и т. п.) 2. (изложение материала) хьехар, дийцар

преподнести сов., преподносить несов., что кому (подарить) совг1ат дан; ~ урок - урок хьеха; ~ новость -керланиг дийцина кхаъ баккха; ~ сюрприз (сделать что-л. не­ожиданное) совг1ат делла хазахетийта

преподношение с (подарок) совг1ат

препона ж новкъарло, дуьхьало; чинить ~ы кому-л. - цхьанна новкъарлонаш лело

препроводить сов., препровождать несов. 1) что (туда) д1адахьийта, (сюда) схьадахкийта; ~ документы - документаш д1адахьийта 2) кого (сопровождать) улло дала

препровождение с: ~ времени - хан яйар

препятствие 1) (преграда) дуьхьало; с ~ями - дуьхьалонаш йолуш 2) (помеха) хьовзам, новкъарло; не чинить никаких ~й - цхьана а тайпана новкъарлонаш ца лело

препятствовать несов., кому-чему новкъарло ян, хьовзам бан, новкъаг1ерта

прервать сов. 1) что (прекратить, приостановить) юкъахдаккха; ~ работу - болх юкъахбаккха 2) кого-что (перебить говорящего) юкъахдаккха

прерваться сов. саца, юкъахдала

пререкания мн. къийсамаш

пререкаться несов. (спорить) къийсадала

прерия ж геогр. прери

прерывистый, -ая, -ое саццаза (или диллина) доцу, юкъ-юкъа соьцу[ш]

пресечение с д1адаккхар, сацор, д1ацадахийтар; ~ зла - зулам д1ацадахийтар

пресечь сов., что д1адаккха, сацо, д1а ца дахийта; ~ зло в корне- зулам дар шен орамца д1адаккха

пресечься сов. д1адала, саца, д1а ца даха

преследование с 1) (погоня) т1аьхьадалар, т1аьхьадаьлла лелар 2) (стремление к цели) г1ортар; ~ своих интересов -шен хьашташ т1е г1ортар 3) (притеснение) хьийзадар; судебное ~ - суьдо хьийзор

преследователь м, ~ница ж т1аьхьаваьлларг

преследовать несов. 1) кого-что (гнаться за кем-л.) т1аьхьадала, т1аьхьадаьлла лела 2) кого, перен. (донимать, мучить) хьийзо 3) что (стремиться к чему-л.) [т1е]-г1ерта; ~ свою цель - шен 1алашон т1е г1ерта 4) кого-что (подвергать гонениям) эккхийна лело; (притеснять) хьийзо, халчохь (или балехь) далло; ~ по суду уст.- суьде дало

пресловутый, -ая, -ое ирон. дастамдаьлла

пресмыкаться несов., перед кем-чем, презр. (раболепствовать, унижаться) виълар текха; надоело мне ~ перед ним - суна к1ордийна цунна хьалха виълар текха

пресмыкающиеся мн. (ед. пресмыкающееся) с зоол. текхаргаш

пресноводный, -ая, -ое тезачу хин; ~ые рыбы - тезачу хин ч1ерий

пресный, -ая, -ое 1) (без соли) теза; ~ая вода - теза хи 2) перен. (лишённый интереса, живости) чаьмза

пресс м пресс (машина); положить под ~- пресса к1ел дилла; брюшной ~ анат. - г1одан пресс

пресса ж пресса, зорба

пресс-конференция ж пресс-конференци

прессованный, -ая, -ое кепа тоьхна; ~ый табак - кепа тоьхна тонка; ~oe сено - кепа тоьхна йол

прессовать несов., что кепа тоха; ~ бумагу - кехат кепа тоха

пресс-папье с нескл. пресс-папье

пресс-служба ж пресс-г1уллакх

пресс-центр м пресс-центр

престарелый, -ая, -ое къанделла; ~ отец - къанвелла да

престиж м сий; поднять ~ - сий айа; ронять ~ - сий дайа

престол м вас хал, паччахьалла; свергнуть с ~а - паччахьалла дохо; отречься от ~а - паччахьалла охьатаса; вступить на ~ - паччахь х1отта

преступать несов., преступить сов., что (нарушить что-л.) талхо; ~ закон - закон талхо

преступление с зулам; совершить ~е - зулам дан; поймать на месте ~я - зулам деччохь схьалаца

преступник м, ~ца ж зуламхо

преступность ж зулам дар

преступный, -ая, -ое зуламе; ~ый мир - зуламе гlepa; ~ая небрежность - зуламе бензалла

пресытить сов., кого-что (сделать равнодушным) къахьдан, дог даккха

пресытиться сов., чем (насладиться сверх меры) къахьдала, дог дала

претворить сов., что во что (осуществить) кхочушдан; ~ заветы в жизнь - весеташ дахарехь кхочушдан

претвориться сов., во что (осуществиться) кхочушхила; мечта ~лась в жизнь - ойла дахарехь кхочушхир ю

претендент м претендент; ~ы на первое место - хьалхарчу меттиган претенденташ

претендовать несов., на кого-что - претендент хила; ~ на получение учёной степени - 1илманан дарж даккха претендент хила; ~ на остроумие - ирачу къамелан претендент хила

претензия ж вас, претензи, реза цахилар; предъявлять ~и - реза цахилар д1ахаийта; отклонить чьи-л. ~и- реза цахилар юхатоха; быть в ~и на кого-л. - цхьанна реза воцуш хила

претерпевать несов., претерпеть сов., что 1) (переживать, испытывать) лан; ~ голод - мацалла лан 2) (подвергаться чему-л.) хила; ~ изменения - хийцамаш хила

претить несов. безл., кому (быть неприятным) даго т1е ца лаца; эта работа ему ~ла - и болх цуьнан даго т1е ца лоцура

преткновение с: камень ~я - халонан орам

преть несов. 1) (гнить) матардола; хлеб стал ~ - ялта матардола доьлла 2) разг. (вариться) сийса

преувеличение с сов ларар, доккха дар, т1ехдаккхар; без ~я - доккха а ца деш

преувеличенный, -ая, -ое доккха дина, т1ехдаьккхина

преувеличивать несов., преувеличить сов., что доккха дан, т1ехдаккха, (в количестве) алсамдаккха

преуменьшение с жимдар, лахдар

преуменьшить сов., что жимдан, лахдан, к1езиг дан

преуспевание с т1ехкхиар

• преуспевать несов. 1) см. преуспеть; 2) ирон. (процветать) заза даккха

• преуспеть сов. (добиться успеха) т1ехкхиа

• при предлог с предл. п. 1) (около, возле) уллохь, юххехь; разбить сад ~ доме - ц1енна уллохь беш йог1а 2) (где) суф. =чохь; ~ входе - чуволучохь 3) (в присутствии) долуш, долчохь, хьалхахьа; ~ мне - со волчохь; он скажет это и ~ тебе - хьуна хьалхха а эр ду цо и 4) (во время, в эпоху) долуш, хенахь, заман чохь; ~ жизни - дийна волуш; ~ Петре Первом - Пётр Хьалхарчун хенахь 5) (указывает на обстановку, обстоятельства) передается орудийным падежом: ~ помощи друзей - доттаг1ийн г1оьнца 6) (указывает на наличие чего-л.) передаётся местным падежом: деньги ~ мне - ахча соьгахь ду; паспорт ~ вас?- паспорт хьоьгахь дуй 7) (указывает на принадлежность, подчинённость) передается род. падежом: лаборатория ~ институте- институтан лаборатори; адъютант ~ генерале -инарлин отта; работать ~ штабе - штабехь болх бан ; ~ всём желании - мел лаахь а; ~ твоей помощи - хьан г1оьнца

• при= 1. глагольная приставка обозначающая: 1) достижение цели движения схьа=: пригнать - схьадало; прибыть - схьакхача; привезти - схьадало, схьадан 2) доведение действия до результата, передаётся лексически, напр.: приготовить - кечдан; приручить - кара1амо; прикончить - д1адаккха 3) сближение юххе=, т1е=, д1а = : привалить - т1етатта; приставить - юххе xloттo; притронуться - д1ахьакхадала 4) скрепление, соединение т1е=: приклеить - т1елато; примёрзнуть - г1орийна т1елата; присохнуть - дакъаделла т1елата 5) сжатие, уплотнение действием т1е=: прижать - т1ета1о 6) действие, направленное к себе т1е=: притянуть - т1еоза; приманить – т1ехьовха 7) добавление, дополнение т1е=: приписать - т1еяздан; прибавить - т1етоха 8) неполноту действия т1е=, д1а=: прикрыть - т1еоза; приоткрыть – хердан 9) ограниченность действия г1ехьа=: приспустить - охьадахийта; приутихнуть - д1атен 10) распространение действия на все предметы дерриг: прирезать скот -доллу даьхний дайа 11) сопутствующее действие, передаётся лексически; напр.: приговаривать- хабар а дуьицуш дан; припевать - йиш а лоькхуш дан 2. приставка существительных и прилага­тельных улле, йист: прибрежье -хин йист; приволжский - Волги йистера

• прибавить сов. I) что и чего т1етоха; к десяти ~ пять - иттанна т1е пхиъ тоха 2) перен., разг. (преувеличить) т1етоха; ~ в весе - дозалла т1екхета; ~ шагу- болар сихдан

• прибавиться сов. т1екхета

прибавка ж 1. (действие по гл. прибавить) т1етохар 2. (то, что прибавлено) т1етоьхнарг; (то, что прибавилось) т1екхеттарг

прибавление с 1. (действие по гл. прибавиться) т1екхетар 2. (то, что прибавилось) т1екхеттарг; (то, что прибавлено) т1етоьхнарг

прибавочный, -ая, -ое эк. т1екхетта; ~ая стоимость - т1екхета мехалла

прибаутка ж разг. забар[е дош]

прибегнуть сов., к чему: ~ к помощи - г1о лаха; ~ к оружию - герза т1е кховда

прибедниться несов. разг. къелигдийла, къен хетийта

прибежать сов. (к говорящему) дедда схьадан; (от говорящего) дедда даха; он ~л ко мне - ведда со волчу веана и

прибежище с к1елхьардолийла; найти ~ - к1елхьардолийла каро

приберегать несов., приберечь сов., что разг. [т1аьхьенна] хьажо, 1алашдан

прибить сов. 1) что (гвоздями) д1атоха, т1етоха 2) что (прижать, пригнуть) дижо, охьата1о; дождь ~л пшеницу -дог1ано к1а дижийна 3) кого-что (пригнать силой ветра, воды) дан; юьстахкхосса, юьстахтаса, дало; корабль ветром ~ло к берегу - махо хикема хийисте далийна 4) кого, прост. (побить) тоьхна д1алато

приближение с 1. (по гл. приблизить) гергадалор, т1едигар 2. (по гл. приблизиться) гергадар, т1едахар

приближённый 1, -ая, -ое (приблизительный) гергга долу, герггарчу хьесапера

приближённый 2, -ая, -ое гергаоьзна; царь и его ~ые - паччахь а, цо гергаоьзнарш а

приблизительно нареч. герггарчу хьесапехь

приблизительный, -ая, -ое герггара, герггарчу хьесапера

приблизить сов., кого-что к кому-чему гергадало, т1едига

приблизиться сов., к кому-чему гергадан, т1едаха

прибой м т1ебар; морской ~ - х1ордан т1ебар

прибор м 1) прибор; измерительный ~ - юсту прибор 2) (комплект) пхьег1аш; чайный ~ - чай молу пхьег1аш

прибрать сов. что 1) (привести в порядок) (х1уманаш) д1алиста (или д1аяха); ~ в комнате - чуьра х1уманаш д1аяха; ~ постель - мотт д1абаккха 2) (убрать) д1адаккха, д1адилла; ~ книги в шкаф - книшкаш шкафа чу д1аяхка; ~ к рукам - куьйга к1ел дерзо

прибраться сов., разг. д1алистадала

прибрежный, -ая, -ое хийистера, берда йистера; ~ песок - хийистера г1ум; ~ лов рыбы - берда йистехь ч1ерий лецар

прибывать несов. см. прибыть; поезд ~ет сюда утром - ц1ерпошт кхуза 1уьйранна схьакхочу

прибыль ж 1) (доход) са, пайда; чистая ~ - ц1ена са; приносить ~ - са яла 2) (увеличение) алсамдалар, т1екхетар; ~ населения - бахархой алсамбовлар

прибыльный, -ая, -ое пайде, пайда хуьлу, пайда болу, са йолу

прибытие с схьакхачар; ~ поездов - ц1ерпошташ схьакхачар

прибыть сов. 1) (приехать, прийти) [схьа]дан; схьакхача (к говорящему); [д1а]-даха (от говорящего); он ~л сюда издалека - иза кхуза генара веана 2) (увеличиться) разг. т1екхета, алсамдала; вода ~ла - хи т1екхетта

привал м 1) (остановка) сацар 2) (место) садо1ийла

привалить сов. 1) что к чему т1етатта; та1о; ~ть камень к стене - т1улг пенна т1етатта 2) к чему, мор. (причалить) юххедало, юххедига; ему ~ло счастье - ирс хили цуьнан

привалиться сов., к кому-чему т1ета1а; ~ к столбу - б1ог1амна т1ета1а

привезти сов., кого-что схьадало, схьадан; ~ груз на машине - машина т1ехь кира схьадан

привередливый, -ая, -ое духахьара

приверженец м аг1онча; ~ классицизма - классицизман аг1онча

приверженность ж чему аг1ончалла

приверженный, -ая, -ое чему г1о лоцу

привернуть сов., привёртывать несов., что, разг. I) (привинтить) т1ехьовзо, т1екъовла 2) (вертя, убавить) чуоза, т1ехьовзо; ~ фитиль в лампе - лампин милт чуоза

привес м с.-х. т1екхетар

привести сов., кого-что 1) [схьа]дало; ~ ребёнка домой - бер ц1а дало 2) (к чему, в какое-л. состояние; побудить что-л. сделать) дало, даийта; ~ в сознание, ~ в чувство - кхетам чу дало; ~ к присяге - ч1аг1о яйта; ~ в порядок -къепе дало; ~ в замешательство - кегари байта; он привёл их в изумление - цо уьш цецбехи; ~ в готовность -кечдан; ~ в негодность- ца мегачу хьола т1е даккха; ~ пример - масал дало; не приведи бог! - дала ма дахьийла!; это к добру не приведёт - цунах дика болх бер бац

привестись сов., безл., кому хила или наст. вр. гл. + суффикс =ийла; мне не ~ лось там побывать- цига кхачар (или кхочийла) ца хилира сан

привет м маршалла; передайте ему ~ - маршалла ло цуьнга

приветливость ж т1екералла, т1екере хилар

приветливый, -ая, -ое т1екере; ~ая хозяйка т1екере х1усамнана; ~ое слово - т1екере дош

приветствие с I) маршалла хаттар 2) (устное или письменное обращение) декъалдар; ~ съезду- съезд декъалъяр

приветствовать несов. 1) кого-что маршалла хатта; (поздравлять) декъалдан 2) что (одобрять) къобалдан

прививка ж 1) мед. маха тохар, прививка; ~ оспы - морзгалийн маха тохар 2) с.-х. т1едоьг1нарг, прививка

привидение с г1аларт

привидеться сов., разг., кому б1арлаг1а х1отта, дуьхьалтаса; мне ~лось во сне - суна г1енах дуьхьалтесира

привилегированный, -ая, -ое г1оли йина

привилегия ж г1оли; предоставлять кому-л. ~и - цхьанна г1оли ян

привинтить сов., привинчивать несов., что т1екъовла, т1ехьовзо

привить сов., 1) мед. маха тоха, дог1а 2)с.-х. т1едог1а, прививка ян 3) перен. (заставить усвоить) 1амийта; ~ навыки культурного поведения - г1иллакхехь лела 1амийта

привиться сов. 1) мед. дарба хила 2) с.-х. дендала 3) перен. (войти в привычку) 1ама

привкус м кхин чам

привлекательный, -ая, -ое таме, безаме

привлечение с [юкъа]озор, юкъалацар; ~ к работе - балха озор; ~ к ответственности - жоьпе озор

привлечь сов. 1) кого-что (притянуть) т1еозо; ~ кого-л. к себе - цхьаъ шена т1еозо 2) кого-что (побудить заняться чём-л.) [юкъа]озо; ~ к работе - балха озо 3) кого чем, перен. (возбудить интерес, симпатию) безам бахийта 4) что (использовать) юкъаоза, юкъадало ; ~ к ответу - жоьпе озо; ~ к суду- суьде озо

привод 1 м (действие) схьадалор

привод 2 м тех. хьовзорг

приводнение с хи т1е хаар

приводной, -ая, -ое тех. хьийзаден, приводан; ~ ремень - приводан аса

привоз м 1. (действие) кого-чего [схьа]далор, схьадар 2. (то, что привезено) схьадеанарг

привозить несов. см. привезти

привозной, -ая, -ое [схьа]деана

привой м с.-х. привой, т1едоьг1нарг

приволочь сов., что текхош схьадан, кого текхош схьадало; ~ мешок - текхош гали схьадан

приволье с 1) (простор) парг1ато 2) (свобода) парг1ато

привольный, -ая, -ое паpг1ат; ~ая жизнь - парг1ат дахар

привораживать несов., приворожить сов., кого-что 1) уст. молханаш дао, марздан 2) перен. разг. (прельстить) [т1е]марздан

привратник м, ~ца ж кехо

приврать сов., что и без доп., разг. аьшпех хьакхо

привставать несов., привстать сов. хьалаайадала

привыкать несов., привыкнуть сов., к кому-чему и с неопр. дола; он привык к ней - и цунах воьлла

привычка ж марзделларг, марздалар, долар, 1едал; войти в ~у - марздала; по ~е - марздаларна; без ~и - долаза; сила ~и - марздаларан хало

привязанность ж схьаийна хилар

привязать сов., кого-что к кому-чему 1) д1адехка; ~ корову к забору- кертах етт д1абехка 2) перен. (вынудить быть где-л.) марздан

привязаться сов., к кому-чему 1) (привязать себя) дехкадала 2) (почувствовать привязанность) марздала, хьакхаделла хила, дола, ийна хила; дети ~лись друг к другу- бераш вовшех дуьйлира; он очень ~н к семье - доьзалах ч1ог1а воьлла ву иза 3) (пристать) т1аьхьадала

привязной, -ая, -ое д1адоьхку; ~ ые ремни- д1адоьхку доьхкарш

привязчивый, -ая, -ое разг. 1) схьаийна 2) (надоедливый) к1ордадойту

привязь ж д1адоьхкийла; отвязать ~ь - йихкинчуьра схьаяста; держать собаку на ~и - ж1аьла дихкина латто пригладить сов, приглаживать несов, что шардан

пригласительный, -ая, -ое кхойкху; ~ билет - кхойкху билет

пригласить сов., приглашать несов., кого 1) (попросить прийти) [схьа]кхайкха; ~ врача - лор схьакхайкха 2) (попросить выполнить) ала; ~ сесть - охьахаа ала

приглашение с кхайкхар; (к себе) тж. схьакхайкхар; (куда-л.) тж. д1акхайкхар

приглашённый, -ая,-ое кхайкхина, тж в знач. сущ. кхайкхинарг; ~ые гости - кхайкхина хьеший

приглушать несов., приглушить сов., что лаг1дан; ~ звук - аз лаг1дан

приглядеть сов, разг. 1) за кем-чем хьажа; ~ за детьми - берашка хьажа (или хьожуш хила) 2) кого-что (подыскать, выбрать) лаха, къасто

приглядеться сов., к кому-чему 1) (внимательно всмотреться) [дикка] хьажа 2) (привыкнуть) дола

приглянуться сов., кому-чему, разг. дезадала; он ~лся ей - и везавелла цунна

пригнать сов. 1) кого-что (гоня привести) [лаьллина] схьадало, схьалалла 2) что к чему (приладить) т1екъовла, т1етт1адало

пригнуть сов., кого-что охьасатто, охьата1о

пригнуться сов. охьасатта, охьата1а (чаще о человеке)

приговаривать несов. 1) см. приговорить; 2) что (говорить, делая что-л. ) хабар а дуьйцуш дан, х1ума а олуш дан

приговор м кхел; вынести ~ - кхел ян; привести ~ в исполнение - кхел кхочушъян

приговорить сов., кого к чему (вынести приговор) кхел ян; ~ к штрафу - г1уда тоха; ~ к смертной казни - ден кхел ян

пригодиться сов., кому мага, мегаш лила, эша; это может нам ~ - xlapa вайна эша мега

пригодность ж мегаш хилар, магар

пригодный, -ая, -ое мега[ш долу]; считать для чего-л. ~ым - цхьанна мегаш лара

пригожий, -ая, -ее безаме (о человеке); хаза (о погоде); ~ день - хаза де

приголубить сов., кого, разг. хьаста

пригорать несов. см. пригореть

пригорелый, -ая, -ое 1) (подгоревший) даьгна 2) (пахнущий гарью) кхагардоьлла; ~ое молоко – кхагарйоьлла шура

пригореть сов. дага (о пироге, хлебе); кхагардола (о каше, молоке)

пригород м г1алин йист

пригородный, -ая, -ое г1алин йистера; ~ житель - г1алин йистера вахархо; ~ автобус - гIалии йисте лела автобус

пригорок м гу

пригоршня ж кана; ~ми - канашкахь

приготовительный, -ая, -ое кечаме; ~ые работы - кечаме белхаш

приготовить сов., кого-что, в разн. знач. кечдан; ~ кого-л. к отъезду - цхьаъ д1аваха кечван; ~ уроки - урокаш кечъян (или ян); ~ ужин - пхьор кечдан

приготовиться сов., к чему или с неопр. кечдала; ~ к отъезду - д1адаха кечдала

приготовление с 1. (по гл. приготовить) кечдар 2. (по гл. приготовиться) кечдалар; ~ к прыжку - кхоссадала кечдалар

пригревать несов., пригреть сов. 1) кого-что (согреть) дохдан; солнце пригрело землю - маьлхо латта дохдина 2) кого, перен. разг. (приютить) кхаба; пригреть ребёнка - бер кхаба

пригрезиться сов, кому дуьхьалтаса

пригрозить сов., кому-чему чем кхерам таса, кГерб; ~ судом - суьде лур ду аьлла, кГерб

пригубить сов., что бете дахьа

придавать несов. см придать; не ~ значения - тергал а ца дан

придавить сов., придавливать несов., кого-что т1ета1о, охьата1о; (напр. дверью) юкъа1овша; ~ сено - йол охьата1о

приданое с там, придани

придаток м 1) (добавление) т1етохар 2) анат. ахкаргаш

придаточный, -ая, -ое грам. т1етуху; ~ое предложение - т1етуху предложени

придать сов., что (прибавить) т1етоха, т1едала, дерзо, дан; это придало мне храбрости - цо майраваьккхира со; ~ какую-л. форму - цхьана кепе дерзо; ~ вкус - чам бан; я не придал никакого значения его словам - цуьнан дешнех лерган дуьхьиг д1а а ца уьйхьира ас

придача ж 1. (действие) т1едалар, т1етохар 2. (то, что прибавлено) т1еделларг, т1етоьхнарг; дать в ~у - т1едала

придвинуть сов, что к кому-чему юххехило, т1ехило, т1етатта, юххетатта; ~ шкаф к стене - шкаф пена юххе хило

придвинуться сов., к кому-чему т1ехила, юххехила; ~ к столу - стоьла юххе хила

приделать сов., приделывать несов., что к чему дан, тоха; ~ ручку к двери - не1арна т1ам тоха

придержать сов., придерживать несов., кого-что сацо; (удержать) д1алаца; (не пустить в продажу) духаоза; ~ язык мотт юхаозо

придерживаться несов. 1) за что леца; ~ясь за кусты, он взбежал на холм - коьллаш а лоьцуш, и ведда гу т1е велира 2) чего (держаться ближе к чему) озадала, та1а; ~ться правой стороны - аьтту aгlop та1а 3) чего, перен. (следовать чему-л.) т1ете1а, т1ег1ерта, хила; ~ться другого мнения - кхечу ойланехь хила

придираться несов. 1иттарш ян; он постоянно ко всем ~ ется - гуттар а массарна а 1иттарш йо цо

придирчивый, -ая, -ое 1иттарен, 1иттарш ен; он был очень придирчив к людям - нахана 1иттарш ч1ог1а еш вара иза

придорожный, -ая, -ое некъа уллора, некъа юххера, некъа йистера; ~ая канава - некъа йистера саьнгар

придраться сов. 1) к кому-чему (незаслуженно упрекнуть) 1иттарш ян 2) к чему (найти повод) бехказло лаха

придумать сов., придумывать несов., что дагадан; придумай что сказать - ала х1ума дагалаца; я больше ничего не могу придумать - суна кхин х1умма а ца дог1у дага

придурковатый, -ая, -ое разг. 1овдало, телхино

придурь ж разг. телхино хилар, 1овдало хилар; она с ~ю - 1овдало ю и

придушить сов., кого, разг. садукъа, садуькъна ден, хорам бан

придыхание с лингв. эшарпхенаш

• приедаться несов. см. приесться ; и мёд приедается- дукха диъча, моз а къахьло

• приезд м дар; с ~ом! (приветствие при обращении к мужчине) марша вог1ийла хьо!; (к женщине) марша йог1ийла хьо!; (к нескольким лицам) марша дог1ийла шу!

• приезжать несов. см. приехать

• приезжий, -ая, -ее 1. т1едеана; это ~ий человек - иза т1евеана стаг ву 2.в знач сущ. ~ий м т1едеанарг; комната для ~их (напр. на вокзале) т1евеанчун (или т1ебаьхкинчеран) ц1а

• приём м 1. (действие) 1) кого куда [д1а]-эцар; ~ на работу- балха эцар; ~ в институт - институте [д1а]эцар 2) чего схьаэцар; ~ радиограммы - радиограмма схьаэцар; 3) кого (посетителей) т1еэцар; часы ~а - т1еоьцу сахьташ; ~ в Кремле - Кремлехь т1еэцар; устроить ~ - т1еэца; оказать кому-л. сердечный ~ - цхьаъ даггара т1еэца 4) даар, малар; ~ лекарств - молханаш малар; ~ пищи - х1ума яар 2. (способ) кеп ; сделать что-л. за один ~ - цхьа х1ума цкъа т1едоьлла дан

• приёмка ж схьаэцар; следить за ~ой товаров - товараш схьаэцаре хьажа; ~а дома комиссией - комиссино ц1а схьаэцар

• приемлемая - тlелацамна

• приемлемый, -ая, -ое т1еэца (или т1елаца) мега[р долу]; ~ое решение - т1елаца мега сацам

• приёмник м 1) [радио]приёмник 2) тех. (вместилище) д1аоьцург; (для воды) д1аузург; ~ [для] сточных вод - 1овраш д1аузург 3) (учреждение) д1аоьцург; детский ~ - [бо дисна] бераш д1аоьцург

• приёмный, -ая, -ое 1. (предназначенный для приёма кого-л.) т1еоьцу, т1едуьту; ~ые часы - т1еоьцу сахьташ 2. (служащий для приёма кого-чего-л.) д1аоьцу; ~ая комиссия - д1аоьцу комисси 3. (требуемый при приёме) д1аоьцуш лун; ~ые экзамены - д1аоьцуш лун экзаменаш 4. тех., радио схьалоцу, т1еоьцу; ~ая антенна - схьалоцу антенна 5. в знач. сущ. ~ая ж долаяьккхинарг ; ~ый отец - бер доладаьккхина да; ~ая мать - бер доладаьккхина нана; ~ый сын - долаваьккхина к1ант; ~ая дочь - долаяьккхина йо1

• приёмочный, -ая, -ое д1аоьцу, д1аоьцуш долу; ~ пункт - д1аоьцу пункт

приёмщик м, ~ца ж д1аэцархо

приёмыш м разг. доладаьккхинарг, доладаьккхина бер

приесться сов. чам бала

приехать сов. дан; ~ на коне - говра т1ехь ван

прижать сов., кого-что уллета1а, тleтalo; ~ к груди - некха т1е та1о ; ~ кого-л. к стене - цхьаъ вала меттиг ца юьтуш хьовзо

прижаться сов., к кому-чему (прислониться) т1ета1а; (приблизиться) уллета1а; ~ к стене - пенна улле та1а

прижечь сов., что даго, човхо

прижигание с да гор, човхор

прижиться сов. 1) (о человеке) д1атардала 2) (о растениях) дендала

приз м совг1ат; взять ~ - совг1ат даккха; состязания на ~ - совг1ат къовсар

призадуматься сов. ойланашка дала (или дожа)

призвание с 1) (склонность, способность) пох1ма, т1ера хилар 2) (предназначение) хьаьхна хилар

призвать сов., кого 1) (позвать) кхайкха; ~ на помощь - г1оьнна кхайкха 2) (на военную службу) т1екхайкха 3) к чему деха; ~ к спокойствию - доха цадохар деха

приземистый, -ая, -ое теккхина-лоха; ~ мужчина - теккхина-лоха къонах

приземление с охьахаар, охьадоссар; ~ самолёта - кема охьадоссар

приземлить сов., что, ав. охьахао, охьадоссо; ~ самолёт - кема охьахао

приземлиться сов. ав. охьахаа, охьадосса; самолёт ~лся - кема охьадоьссина

призёр м совг1атхо

призма ж призма

признак м билгало

признание с 1. (по гл. признать) къобалдар, кхетар, къера хилар, ларар 2. (по гл. признаться) мук1арло дар, къардалар, дагара хаийтар; ~е вины - бехкана къера хилар; ~ девушке в любви – йо1е дагара хаийтар 3. (общественное уважение) ларар; по его собственному ~ю - цо ша мук1арло ма-дарра

признанный, -ая, -ое г1арадаьлла (известный); лоруш долу (уважаемый); ~ артист - г1араваьлла волу артист

признательность ж пусар [деш хилар], с глубокой ~ю - доккхачу пусарца

признательный, -ая, -ое пусар ден; я тебе очень признателен за это - ахьа динчунна со ч1ог1а пусар деш ву

признать сов. 1) кого-что в ком-чем, разг. (узнать) довза 2) что (согласиться с чём-л.) кхета, къардала, къера хила; ~ свои ошибки - шен г1алатех кхета 3) (прийти к какому-л. заключению) лара; ~ больным - цомгуш лара, нельзя не ~, что ... - ца лара мегар дац

признаться сов. I. кому в- чём къардала, мук1арло дан; [дагара] хаийта, дезий хаийта; ~ в своей вине - шен бехкана къардала; ~ кому-л. в любви - цхьаъ шена веэий хаийта 2. в знач. вводн. сл. къера хилча

призрак м б1арлаг1а, г1аларт

призрачный, -ая, -ое б1арлаг1ан, дуьхьалтесна, хетаделла, моттаделла

призрение с уст. хьажар, дола дар

призреть сов., кого, уст. хьажа, дола дан

призыв м 1.(действие) кхайкхам 2. собир. (призванные на военную службу и т. п.) т1екхайкхар 3. (просьба) кхайкхам 4. (лозунг) кхайкхам

призываться несов. разг. т1едаха, арме даха

призывник м арме кхойкхург

призывной, -ая, -ое арме кхойкху; ~ пункт - арме кхойкху пункт; ~ возраст - арме кхойкху хан

прииск м маь1данашдохийла; золотые ~и - дешидоккхийла

приискание с карор, Картар

приискать сов., приискивать несов., что, разг. каро, Картан; ~ работу - болх каро

• приисковый, -ая, -ое маь1данаш доху

• прийти сов. 1) дин; (к говорящему) схьадан, схьакхача; (от говорящего) д1акхача, д1адан 2) (наступить) дан, т1едан, дола, кхача; пришла зима - 1а доьлла, 1а т1екхаьчна 3) во что (в какое-л. состояние) дала, хила; ~ в бешенство - хьерадала; ~ в замешательство - кегари хила; ~ в ветхость - тишдала; ~ в негодность ца мегачу дала 4) к чему (достигнуть чего-л.) дан, даха; ~ к соглашению - барт хила ; ~ в голову - дагадан; ~ в движение - боламе дала; ~ в себя - кхетаме дан; ~ на память - дагадан; ~ к заключению - сацам хила

• прийтись сов. I) (оказаться подходящим) мага, г1ехьа хила; ~ по ноге - когана г1ехьа хила 2) (совпасть с чём-л.) нисдала; пятое число пришлось на субботу - пхоьалг1а де шотде нисделла 3) безл., кому с неопр. деза; пришлось пойти домой - ц1а ваха дийзира; мне придётся это сделать- сан иза дан дезар ду 4) безл., кому (причитаться) кхача; на каждого пришлось по рублю - х1оранна сом кхечира ; ему пришлось плохо - вон киртиг 1оттаелира цунах

• приказ м омра, буьйр; по ~у - буьйраца

приказание с буьйр, омра

приказать сов., что кому с неопр. буьйр дан, омра дан ; ~ долго жить- дала, кхалха, д1адала

приказчик м уст. буьйранхо

прикармливать несов., кого чем (ребёнка) кхаба; ~ грудного ребёнка молоком - декха бер шурица кхаба

прикаспийский, -ая, -ое Каспи йистера

прикатить сов. 1) что (катя, приблизить) схьакарчо, [карчийна] схьадало; ~ бочку - боьшка карчийна схьадало 2) разг. (приехать) [хаьхкина] схьадан, схьакхача

прикатиться сов. схьахахкадала, схьакарча

прикинуть сов., что и без доп., разг. (приблизительно сосчитать, определить что-л.) хьесапе дилла, хьесап дан; ~ на весах - терзан т1е таса; ~ на глазок – б1аьрган эшарца хьесап дан; ~ в уме - дагахь хьесап дан

прикинуться сов., кем моттийта тардала; ~ больным - цомгуш ву моттийта; ~ пьяным - вехначух тарвала

прикипать несов., прикипеть сов. разг. [кхихкина] буха лата

приклад м 1) (ружья) бух, хен; 2) (в портновском деле) чутухург

прикладной, -ая, -ое прикладни ; ~ые науки - прикладни 1илманаш; ~ые знания - прикладни хаарш

приклеить сов., что т1елато

приклеиться сов. т1елата; ~ к стене - пена т1е лата

приклейка ж т1елатор

приклепать сов., приклёпывать несов., что к1уж боккхуш т1етоха, к1уж-хьостамца т1етоха

приклонить сов.: ему негде голову ~ - корта д1ата1о меттиг яц цуьнан

приключение с (происшествие) хилларг, ц1еххьана хилла х1ума; (похождение) кхераме х1уманаш (г1уллакхаш) лелор; искать ~й - шена кхераме г1уллакхаш лехар; шена хьовзам лехар

приключенческий, -ая, -ое хиллачеран; ~ роман - хиллачеран роман

приключиться сов. разг. хила; что там ~лось?- х1ун хилла цигахь?

приковать сов, приковывать несов., кого-что 1) (цепью) д1атоха 2) перен. лаца; болезнь приковала его к постели - цамгаро лаьцна иза

прикол м д1атосург; суда на приколе - хикеманаш д1атийсина ду

приколачивать несов., приколотить сов., что т1етоха, д1атоха; ~ гвоздями - хьостамашца т1етоха

приколоть сов. 1) что к чему (булавкой) т1елато; ~ цветок к платью - зезаг кучана т1елато 2) кого (убить) [1оьттина] ден; ~ врага штыком - мостаг1 цамза 1оьттина вен

прикомандировать сов., прикомандировывать несов., кого к кому-чему хьажо

прикончить сов. разг. 1) что (израсходовать до конца) дайа, кхачо 2) кого (умертвить) д1адаккха

прикопать сов., что д1а1отта

прикопить сов., что и чего, разг. lalo, гулдан

прикорм м, прикормка ж 1. (действие) кхабар 2. (то, чем прикармливают) кхобуш яорг

прикорнуть сов. разг. (вздремнуть) д1ата1а

прикосновение с [д1а]хьакхадалар; лёгкое ~ руки - дайн куьг д1ахьакхадалар

прикоснуться сов., к кому-чему [д1а]хьакхадала; ~ к руке - куьйгах д1ахьакхадала

прикрасить сов., что хаздан

прикрасы мн.: рассказывать без прикрас - хаз а ца деш дийца

прикрепительный, -ая, -ое: ~ талон – т1еоьцу талон

прикрепить сов. 1) что к чему (приделать, прибить) д1атоха, т1етоха; (привязать) д1адехка; (прицепить) [д1а]таса; ~ зеркало к стене - куьзга пенах д1атоха; ~ гранаты к поясу - гранаташ доьхкарх д1аехка 2) кого к кому-чему (передать в чьё-л. ведение) т1еч1аг1дан; ~ отстающих учеников к успевающим – т1аьхьабуьсу дешархой кхуьучарна т1еч1аг1бан З) (принять на учет) т1еч1аг1дан; ~ больного к поликлинике - цомгушниг поликлинике т1еч1аг1ван

прикрепиться сов. 1) (прикрепить себя к чему-л.) т1еч1аг1дала 2) (стать на учёт) т1еч1аг1дала; ~ к поликлинике - поликлинике т1еч1аг1вала

прикрепление с I. (по гл. прикрепить) 1) д1атохар, т1етохар; д1адехкар; [д1а]тасар 2) (передача в ведение) т1еч1аг1дар2. (по гл. прикрепиться) 1) т1еч1аг1далар 2) т1еяздалар

прикрикнуть сов., на кого т1ечовха, т1е мохь тоха

прикрутить сов., прикручивать несов. 1) кого-что (привязать) дехка; ~ руки к спине - куьйгаш т1ехьа дехка 2) что (уменьшить) т1ехьовзо; ~ газ - газ т1ехьовзо

прикрытие с 1. (действие) [д1а]хьулдар, къайладаккхар 2. (укрытие, убежище) к1еллочкъийла, д1алочкъийла 3. (охрана, защита) дуьхьало; под ~м артиллерии - артиллерин дуьхьалонца

прикрыть сов. 1) кого-что (покрыть) [д1а]хьулдан 2) кого-что (заслонить собой) дуьхьалх1отта, т1ехьалачкъо 3) кого-что, воен. духьало ян; ~ отступление - юхадолуш дуьхьало ян 4) что, разг. (неплотно закрыть) т1еоза, т1етатта; прикрой дверь! – т1еоза не1! 5) что, перен. (скрыть) къайладаккха ; ~ лавочку прост. - г1уллакх юхаоза; К1ац1ин нускалш д1адаха

прикрыться сов. 1) чем [д1а]хьулдала; дуьхьаллаца; ~ рукой - куьг дуьхьаллаца 2) разг. (неплотно закрыться) т1етаттадала, т1еозадала 3) чем, перен. (скрыть свои намерения) [д1а]хьулдала

прикупать несов., прикупить сов, что и чего т1еэца

прикуривать несов., прикурить сов., что и без. доп. [цигаьрка] лато; позвольте прикурить! - цигаьрка латаяйтахьа!

прикус м (положение зубов) 1овшар; правильный ~ - нийса 1овшгр

прикусить сов., прикусывать несов., что 1овша; ~ губу - балда 1овша; прикусить язык а) мотт 1овша; б) переп. (замолчать) бага д1асацо

прилавок м гloпacтa; работники ~ка - г1опастанан белхахой

прилагательное с (или имя ~) грам. билгалдош

приладить сов., прилаживать несов., что д1атадан

приласкать сов, кого хьаста; ~ ребёнка - бер хьаста

приласкаться сов., к кому хьастадала; ~ к матери - нанна хьастадала

прилегать несов. 1) (об одежде) т1елетта хила; (закрываться плотно) т1еэвхина хила; ~ющее платье - т1елетта коч 2) (примыкать) т1едеана, т1еэвхина хила; сад ~ет к реке - беш хина т1ееана ю

прилежание с тlepa хилар, т1едирзина хилар

прилежащий, -ая, -ее: ~ие углы мат. юххера сенаш

прилежный, -ая, -ое т1ера [долу], т1едирзина [долу]; ~ый ученик - дешарна т1ера дешархо; ~о (нареч.) учиться -тlepa волуш деша

прилепить сов., что д1алата, т1елато; ~ объявление к стене - д1акхайкхор пена т1е лато

прилепиться сов. т1елата, д1алата; домики ~лись к горе - ц1енош ломана т1елетта дара

прилёт м [х1аваэхула] схьадар, схьакхачар; ~ самолёта - кема схьакхачар

прилетать несов., прилететь сов. схьадан, схьакхача

прилётный, -ая, -ое: ~ая птица б1аьста схьадог1у олхазар

прилечь сов. д1ата1а, аг1ордала; приляг, отдохни! - аг1орвалий сада1а!

прилив м 1) (морской) х1орд т1екхетар, хи айдалар; ~ и отлив - х1орд т1екхетар а, чубожар а 2) (поступление, приток) хьадар; ~ крови - ц1ий хьадар; ~ сил - ницкъ хьадар

прилизать сов., прилизывать несов. 1) кого-что (языком) мотт хьакха; кошка прилизала котят - цициго к1орнешна мотт хьаькхира 2) что, разг. (пригладить) шардан; прилизанные волосы - шарйина месаш

прилипать несов., прилипнуть сов., 1) к чему - т1елата 2) к кому, перен. разг. (надоесть) т1аьхьадала

прилипчивый, -ая, -ое разг. 1) т1елета 2) (заразительный) долу 3) перен. (надоедливый) т1аьхьара ца долу

прилить сов. хьада; кровь ~ла к голове - коьрте ц1ий хьаьдда

приличие г1иллакх; из (или ради, для) ~я - г1иллакхна; соблюдать ~я - г1иллакх лело

приличный, -ая, -ое 1) (пристойный) г1иллакхе, бакъхьара, таме 2) (подходящий) дикка, товш долу, товн, таме;

подыскать себе ~ую работу - шегахь товн болх лаха; ~ая сумма [денег] - дикка ахча

приложение с 1. (действие) 1) т1етохар 2) (применение) т1едахийтар, т1едерзор; ~е знаний - хаарш т1едерзор 2.(то, что прибавлено) т1едалар; журнал с ~ями - т1едаларш долу журнал 3. грам. юххедиллар

приложить сов., что 1) (приблизить вплотную) [юххе]дилла, [т1е]дилла, юххедахьа; ~ руку к сердцу- даг т1е куьг дилла 2) (присоединить, добавить) т1едала; ~ к книге карту - книгина т1е карта дала 3) (направить, сосредоточить) т1едерзо, т1едахийта; ~ все силы - боллу ницкъ т1ебахийта; ~ руку (подписать)- куьг та1о; ~ руку к чему-л. (принять участие)- цхьана х1уманах куьг тоха; ума не приложу - хьекъал ца кхочу

приложиться сов. 1) (приблизиться к чему-л.) тleтala, юххедаха; ~ ухом к двери - не1ар юххе лерг дахьа 2) (поцеловать) оба ала, бете дахьа (г1иллакхана) 3) (нацелиться) хьажо; приложился, но выстрелить не успел -хьажийра, амма кхосса ца ларийра

прилунение с батта т1е кхачар

прилуниться сов. батта те кхача, батта т1е охьадосса

прильнуть сов., к кому-чему (прижаться) д1ахьарча; ребёнок плакал, ~в к матери - ненах д1а а хьаьрчина, доьлхуш lapa бер

прима ж муз. прима

прима-балерина ж прима-балерина

примазаться сов., примазываться несов., к кому-чему, разг. т1елата, д1аэн

приманивать несов., приманить сов., кого, разг. т1ехьовха, [оьхьна] т1едига

приманка ж 1) тосург 2) перен. [т1е]хьовхург; он ни на какую ~у не идёт - х1уъа хьаьвхича а, т1е ца вог1у и

приматы мн. зоол. приматаш

примелькаться сов разг. дола

применение с 1. (по гл. применить)пайда эцар; ~ оружия - герзах пайда эцар; ~ новой техники - керлачу техниках пайда эцар 2. (по гл. примениться) [д1а]тардалар, долар; ~ к местным условиям - меттигерчу хьелашца тардар

применимый, -ая, -ое мега, мегаш долу, пайда эцалун

применительно нареч., к чему хьаьжжина, лаьцна; ~ к условиям - хьоле хьаьжжина

применить сов., что пайда эца; ~ оружие - герзах пайда эца; ~ новый метод - керлачу методах пайда эца; ~ свой знания - шен хаарех пайда эца

примениться сов., к кому-чему [д1а]тардала, дола; ~ к местным условиям - меттигерчу хьелех дола

пример м 1) масал; ~ мужества - къонахаллин масал; служить ~ом - масал хила; привести ~ - масал дало; приводить (или ставить) кого-л. в ~ - цхаъ масална вало; брать с кого-л. ~ - цхьаьнгара масал эца; по ~у кого-л. -цхьаьнгара масал эцна 2) мат. пример; решить ~ - пример ян ; к ~у [сказать] - масална аьлча

примерзать несов., примёрзнуть сов., к чему г1орийна т1елата, г1орийна д1алата

примерить сов., что [т1едуьйхина] хьажа; ~ сорочку - коч т1еюьйхина хьажа

примериться сов. разг. (изловчиться) аьтто баккха

примерка ж [т1едуьйхина] хьажар, реже дустар; ~ костюма - т1еюьйхина костюме хьажар

примерный, -ая, -ое 1) (образцовый) масале, дика; ~ый сын - масале к1ант; ~о (нареч. ) учиться - масале деша 2) (приблизительный) герггара, гергга долу; ~ый подсчёт - герггара хьесап; ~о (нареч.) десять- итт гергга

примесь ж [т1е]тоьхнарг, эдинарг; вино с ~ю воды - хи тоьчна чаг1ар

примета ж в разн. знач. билгало; ~ы осени - гуьйренан билгалонаш; плохая ~а - вон билгало ; быть у кого-л. на ~е -цхьаммо билгалвина хила; иметь кого-л. на ~е - цхьаъ билгалвина хила

приметать сов., что (пришить) т1етега

приметить сов., кого-что, разг. билгалдан, билгалдаккха

приметливый, -ая, -ое прост. тидаме, билгалдеш долу

приметный, -ая, -ое билгала (или къаьсташ) долу; (видный) б1аьрла; едва ~ след - халла бен къаьсташ йоцу лар; ничем не ~ мальчик - цхьана а х1уманца б1аьрла воцу к1ант; он человек ~ - и-м б1аьрла стаг ву

примечание с Билгалдахарш

примечательный, -ая, -ое б1аьрла, билгалдаьлла; он ничем не примечателен - иза цхьана а х1уманна т1ехь б1аьрла вац

примечать несов. 1) см. приметить; 2) за кем-чем (наблюдать, следить) тергалдан, тергам бан

примешать сов., примешивать несов., что и чего [юкъа]тоха, [д1а]эдан; ~ к глине солому - поппарах ча эдан

примиренец м машархо

примирение с I. (по гл. примирить) машар бар, масла1ат дар, тадар, куьйгадахийтар 2. (по гл. примириться) машар (или масла1ат) хилар, тар, куьйгадахар

примиренческий, -ая, -ое тардалийтаран; ~ая политика - тардалийтаран политика

примиренчество с тардалийтаралла

примиритель м, ~ница ж машархо

примирительный, -ая, -ое машаре

примирить сов., кого I) с кем (помирить) машар бан, масла1ат дан, тадан, куьйгадахийта 2) с кем-чем (заставить свыкнуться) долийта, машар бан

примириться сов. 1) с кем (помириться) тан, куьйгадаха, машар (или масла1ат) хила 2) с кем-чем (свыкнуться) дола, тардала; ~ с необходимостью чего-л.- цхьа х1ума хила йиш цахиларх вола

примитивность ж гомхалла, лардамзалла

примитивный, -ая, -ое 1) (простой, несложный) гомха, лардамза; ~ая техника - лардамза техника 2) (упрощённый) атта; самые ~ые упражнения - уггар атта шардарш; ~ый подход к делу - г1уллакх т1ехь гомха хилар; ~ый человек - к1оргенза стаг

примкнуть сов., к кому-чему (присоединиться) д1акхета; ~ к товарищам - накъостех д1акхета; ~ штык воен. -цамза тоьпа т1е болла

примолкнуть сов. разг. д1атен; птицы ~ли - олхазарш д1атийна

примораживать несов., приморозить сов. I) что к чему г1орийна т1елато 2) безл. (подморозить) гlopo, г1орадан; ночью приморозило - буьйсанна г1орийна

приморский, -ая, -ое х1ордан йистера; ~ город - х1ордан йистера г1ала

приморье с х1ордан йист

примостить сов., что, разг. д1атардан, д1анисдан; ~ чемодан на краю полки - чамда т1ег1и йисте д1атаръян

примоститься сов. разг. д1атардала, д1анисдала; ~ с краю - йисте д1атардала

примочка ж т1адийна х1ума, т1адорг; делать ~и - т1адоргаш яхка

примус м примус; готовить на ~е - примуса т1ехь дан

примчаться сов. [хьаьдда] схьакхача

примыкание с 1. (действие) [д1а]г1оьрттина хилар 2. грам. т1етовжар

примыкать несов. I) см. примкнуть; ~ющее слово грам. т1етевжа дош 2) (находиться рядом) [д1а]г1оьрттина хила; к дому ~ет сад - ц1ийнах г1оьрттина беш ю

примять сов., что дато, хьакхо, хьарчо; (притоптать) хьаша

примяться сов. хьашадала, дата; трава ~лась - буц дика хьашаелла

принадлежать несов., кому-чему хила; химии ~ит будущее - т1ехиндерг химехьа ду; он ~ит к разряду смелых людей - майрачу нахах ву и

принадлежность ж 1) чаще мн. ~и - г1ирс (ед.); письменные ~и - йозанан г1ирс; охотничьи ~и - таллархочун г1ирс 2) к чему хилар; ~ь к партии - партехь хилар; вернуть по ~и - долчунна юхадерзо

приналечь сов., на что т1ета1а; ~ на учёбу - дешарна тleтala

принарядить сов., кого, разг. кечдан

принарядиться сов. разг. кечдала

приневолить сов., кого, разг. ца луъуш[ехь] дайта

принесение с: ~ присяги - ч1аг1о яр

принести сов. 1) кого-что (доставить) схьадан, схьакхачо; ~ новые вести - керла хаамаш бан 2) кого (родить — о животных) дан 3) что (уродить) дала, хила; эта земля не принесёт урожая - кху лаьттахь ялта хир дац 4) что (дать) дала, хила, дан; ~ счастье - ирс дан ; ~ извинения - бехк ца биллар деха; ~ присягу- ч1аг1о ян; ~ благодарность - баркалла ала; ~ что-л. в жертву - цхьана х1уманах вала; ~ в дар- совг1атна дала; ~ с собой - шеца дан; зима принесла с собой заботы - 1аьно дезарш т1едожий; чёрт его принёс - мича ден докъа т1е кхечи и

принестись сов. разг. [хьаьдда] схьакхача

приниженный, -ая, -ое к1езиг хета

принизить сов. 1) кого (унизить) к1езиг хета 2) что (умалить) к1езиг дан, лахдан

приникать несов., приникнуть сов., к чему (припасть, приложиться) т1ета1а; ~ к земле - лаьтта т1е та1а; ~ к стеклу - ангали т1е та1а

принимать несов. см. принять; ~ экзамены - экзаменаш схьаэца; ~ роды - бер схьаэца (или даккха)

приниматься 1) несов. см. приняться; 2) страд. мала; это лекарство ~ется перед едой - xlapa молха х1ума нале молу

приноровить сов., что, разг. (приспособить) дог1уш дан, даийта; ~ свой отпуск к отпуску брата - шен отпуск вешин отпускица йог1уш ян

приноровиться сов., к кому-чему, разг. дог1уш хила; ~ к обстоятельствам - хьелашца дог1уш хила

приношение с деанарг, совг1ат

принудиловка ж разг. ца ваьлла дайтар

принудительный, -ая, -ое ца ваьлла [ден, дойту]; сделать в ~ом порядке - ца ваьлла дан ; ~ые работы - ца ваьлла бен белхаш

принудить сов., принуждать несов., кого к чему или с неопр. передаётся понуд. ф. гл.; принудить признаться -даре дайта; принуждать к сожительству - шеца лелийта

принуждение с передаётся масдаром или понуд. ф. гл.; по ~ю- ца ваьлла

принужденный, -ая, -ое ца даьлла [ден]; ~ая улыбка - ца ваьлла велакъажар

• принц м принц

• принцесса ж принцесса

• принцип м 1) (руководящее положение) принцип, бух; ~ы партийной жизни - партин дахаран принципаш 2) (убеждение, точка зрения) принцип, кеп; это против моих ~ов - сан принципашна дуьхьал ду и ; в ~е - принципехь; из ~а - принципана; по ~у чего-л. - цхьана х1уманан кепара; механизм действует по ~у насоса - механизмо болх бо насосан кепахь

• принципиальность ж принципиальность, принцип хилар

• принципиальней, -ая, -ое 1) принципиальны, принципе; ~о (нареч.) важный вопрос - принципехь деза хаттар; ~о (нареч.) новое решение проблемы - принципехь керла кхочушйина проблема 2) (придерживающийся принципов) принципе, принцип йолу; ~ый человек - принципе стаг

• принюхаться сов., принюхиваться несов., к кому-чему, разг. хьожа баккха

• принятие с 1) кого-чего схьаэцар; ~ дел - г1уллакх схьаэцар; ~ в партию - парте схьаэцар 2) (утверждение) дар, т1езцар; ~ резолюции - резолюци т1еэцар; ~ решения - сацам бар 3) (употребление внутрь) малар, даар; ~ лекарства - молханаш малар 4): ~ родов - бер схьаэцар (или даккхар)

• принять сов. 1) кого-что т1еэца, [схьа]эца; д1аэца; ~ товар - товар схьаэца; ~ на работу- балха д1аэца (т1еэца); ~ в партию - парте схьаэца 2) что (утвердить) дан, т1еэца, маго; ~ резолюцию - резолюци т1еэца; ~ закон - закон т1еэца; ~ проект - проект маго; комиссия приняла дом - комиссино магийна ц1а; принятый порядок - т1еэцна къепе 3) что даа, мала; прими лекарство- молханаш мала 4) кого-что т1еэца, схьаэца; ~ гостей - хьеший т1еэца; ~ больного - цомгуш верг схьаэца 5) кого-что (посчитать) хетадала, лара, мотта; он принял вас за знакомого - хьо вевзачараха хетавелира цунна 6) (подвинуться) та1а; ~ вправо - аьтту aгlop та1а; ~ ванну - ванни чу вола; ~ присягу - ч1аг1о ян; ~ решение - сацам бан; ~ чью-л сторону- цхьаьнгахьа дала; ~ во внимание – тидаме дан; ~ в штыки - цхьабосса дуьчьалбовла; ~ за чистую монету - бакъдина т1еэца; ~ к сведению - тидаме эца; ~ близко к сердцу - дагна 1овжа; ~ на свой счёт - шех хьакхалуш лара; ~ на себя - шена т1елаца, ~ бой - т1аме х1отта; у нас это не принято - иза тхо долчохь дац; у нас не принято курить - тхоыахь цигаьрка оза магош дац

• приняться сов. 1) за что и с неопр. (приступить) доладала, т1едерза; ~ться за работу- болх бан доладала; он принялся читать книгу - иза книшка еша волавели 2) за кого-что, разг. (начать воздействовать) т1едерза, т1ета1а; примись ты за него хорошенько - дика т1еверзал хьо цунна 3) (о растении) дендала 4) (о прививке) дуза; оспа ~лась - морзгалш дуьзна

• приободрить сов., кого дог иракарах1отто

приободриться сов. дог иракарах1отта

приобрести сов. 1) кого-что хила; ~ друзей - доттаг1ий хила; ~ здоровый вид - могуш бос хила; слово приобрело иной смысл – дешан керла маь1на хилла; ~ плохую репутацию - вон репутаци хила 2) кого-что (купить) Картан; ~ книгу - книшка караян 3) что (усвоить) карадерзо; ~ опыт - зеделларг карадерзо

приобретение с 1.(действие) 1) хилар 2) (покупка) карор, Картар 3) (усвоение) карадерзар, хилар 2. (то, что приобретено) карадеанарг

приобщение с I. (по гл. приобщить) 1) кого кхачор, кхачийтар 2) чего кжъадалор 2. (по гл. приобщиться) кхачар

приобщить сов., к чему 1) кого кхачо, кхачийта; ~ к культуре - культуре кхачо 2) что (присоединить) юкъадало, ~ документы к делу - документаш г1уллакха юкъа дало

приобщиться сов., к чему кхача; ~ к культуре - культуре кхача

приодеть сов., кого, разг. кечдан; ~ девочку - йо1 кечъян

приодеться сов. разг. кечдала

приоритет м приоритет, хьалхе

приостановить сов., кого-что [д1а]сацо; ~ работу - болх [д1а]сацо

приостановиться сов. [д1а]саца

приостановка ж 1. (по гл. приостановить) [д1а]сацор 2. (по гл. приостановиться) [д1а]сацар

приоткрыть сов., что хердан; дверь ~та - не1 херйина ю

приоткрыться сов. хердала

приохотить сов., кого к чему, разг. лаам хилийта; ~ к литературе - литературе лаам хилийта

приохотиться сов., к чему, разг. лаам хила; ~ к книгам - книгашка лаам хила

припадать несов. 1) см. припасть; 2) (прихрамывать) ~ на одну ногу- цхьана когана астаг1лелха

припадок м моха; сердечный ~ок - даге лазар дар; в ~ке гнева - оьг1азаллин моха еана

припадочный, -ая, -ое 1. моха йог1у 2. в зная сущ. ~ый м, ~ая ж моха йог1ург

припайка ж I. (действие) [г1елица] т1елатор 2. (припаянная часть) т1елатийнарг

припарка ж белхьам

припасти сов., что и чего, разг. т1аьхьало ян; ~ сена - элан т1аьхьало ян

припасть сов., к кому-чему (прижаться) т1ета1а; ~ к земле – лаьтта т1е та1а

припасы мн.: съестные ~ - лахьанан т1аьхьалонаш; боевые ~ - х1оъ-молха

припаять сов., что [г1елица] т1елато

припев м т1аьхьара эриг; ~ песни - эшаран т1аьхьара эриг

припеваючи нареч. разг. эх1- аьлла; жить ~ эх1- аьлла даха

припёк 1 м (при выпечке) [даттаран] т1екхетар

припёк 2 м (жар, зной) маьлхе, бурко; на ~е - маьлхехь

припекать несов., кого-что бурко хила; сегодня ~ет безл. тахана бурко ю

припереть сов. прост. 1) кого-что (прижать) т1ета1о 2) что чем (закрыть) долла, дуьхьалтоха; ~ дверь палкой -не1арна г1аж йолла 3) кого-что (принести на себе) дан 4) груб. (прийти, приехать) дан, схьакхача; ~ кого-л. к стенке - цхьаъ вала меттиг ца юьтуш хьовзо; вита; оказаться припёртым к стенке - вала а вола а меттиг ца хила

припереться сов. прост. (прийти, приехать) схьакхача

припечатать сов., припечатывать несов., что чем д1акъовла

припечь сов., что даго, бурко хьаха; солнце ~кло голову - коьртана малх хьаьхна

приписать сов. 1) что (написать дополнительно) т1еяздан 2) кого-что к чему (зарегистрировать) т1еяздан; ~ к призывному участку - эскаре кхойкхучохь т1еязван 3) что кому-чему - т1едахийта, т1ехьарчо; ~ кому-л. чужую вину - бехк цхьанна т1ехьарчо

приписка ж т1еяздар

приплата ж 1. (действие) т1едалар 2. (сумма) т1еделларг

приплатить сов., приплачивать несов., что т1едала

приплести сов. 1) что (вплести) т1едуца 2) кого-что, перен., разг. (впутать) юкъа1отта

приплестись сов. разг. схьаг1ерта, схьатекха

приплод м дохкана

приплывать несов., приплыть сов. схьадан; (вплавь) тж. неканца схьадан

приплюснутый, -ая, -ое ч1апо ; ~ нос - ч1апо мара

приплюснуть сов., приплющивать несов., что ч1апдан, веддан

приплясывать несов. хелхалелха; ~ на ходу, идти приплясывая - воьддушехь хелхалелха

приподнятый, -ая, -ое (бодрый, оживлённый) ойла айелла; сакъераделла [долу]; быть в ~ом настроении - ойла айелла хила

приподнять сов., кого-что хьалаайдан, хьалата1о

приподняться сов. [хьала]айдала, хьалата1а; ~ со стула - г1антара хьалаайвала

приползать несов., приползти сов. (о змее) текхаш дан; (добраться ползком—о человеке, собаке и т. п.) текхна даха (или кхача)

припомнить сов., кого-что дагадан; не ~ю его имени - цуьнан ц1е дата ца йог1у сунна; я тебе это ~ю!- аса дицдийр дац хьуна xlapa!

припомниться сов. дагадан

приправа ж чам бар, чамбийриг

приправить сов., приправлять несов., что чем [тоьхна] чам бан; ~ суп сметаной - т1о тоьхна чорпин чам бан

припрятать сов., припрятывать несов., кого-что д1алачкъо, д1адилла

припугивать несов., припугнуть сов., кого, разг. кГерб, озадалийта

припудрить сов., что пудра тоха

припудриться сов. пудра тоха [шена]

припуск м: ~ на швы - эвнашна т1ехецар (или совдитар)

припускать несов., припустить сов. I) что (прибавить в размерах) т1ехеца, [сов]дита 2) кого, разг. (заставить бежать быстрее) д1ахецадалийта; ~ коня - говр д1ахецаялийта 3) кого к кому (допустить к сосанию молока) к1елхеца ; дождь припустил - дог1а т1ехецаделла

припухлость ж дистино хилар

припухлый, -ая, -ое дистино

припухнуть сов. т1едан, дистино хила

прирабатывать несов., приработать сов., что и чего т1едаккха; ~ по сто рублей - т1е итт туьма даккха приработок м т1едаьккхинарг

приравнять сов., кого-что к кому-чему [д1а]нисдан

прирастание с дендалар

прирастать несов., прирасти сов. 1) к чему дендала; ветка приросла - га денделла 2) (увеличиться в количестве) т1екхета, т1екхиа ; точно к земле прирос - лаьттах д1атоьхча санна

приращение с 1) см. прирастание 2) см. прирост; ~ процентов - проценташ т1екхетар

приревновать сов., кого к кому эмгаралла дан

прирезать сов. 1) что (добавить земельную площадь) [дозан] чулаца; ~ участок к огороду - хасбешан дозан чу кха лаца 2) кого (умертвить) дайа

прирезка ж (по гл. прирезать 1) [дозан] чу лацар

прировнять сов. (выровнять) д1анисдан, д1ашардан

природа ж 1) 1алам; тайны ~ы - 1аламан къайленаш; на лоне ~ы - 1аламехь; выезжать на ~у - 1аламе даха 2) (натура, характер) амал; он по ~е добрый человек - дика амал йолуш стаг ву и; от ~ы - вичахьана 3) чего, перен. (свойство, сущность) лард; вирусная ~а заболевания - цамгаран вирусийн лард

природно-климатический, -ая, -ое 1аламан-климатан; ~ие условия - 1аламан-климатан хьелаш

природный, -ая, -ое 1) (естественный) 1аламан; ~ые богатства - 1аламан хазнаш 2) (врождённый) веш дуьйна хилла, вичахьана долу; ~ый талант - вичахьана йолу пoxlма ; ~ый газ - лаьттан газ

природоведение с 1аламдовзар

прирожденный, -ая, -ое 1) (настоящий) ц1ена, бакъ долу; ~ый охотник - бакъ волу таллархо; ~ый талант- бакъ йолу пох1ма 2) (присущий от природы) xlyxa [долу], ц1ийх доьлла; ~ое свойство - xlyxa башхалла; это его ~ая черта характера - иза цуьнан амалан ц1ийх доьлла хат1 ду

прирост м т1екхиар, т1екхетар, (о животных) дебар; ~ дохода - пайда т1екхетар; ~ населения - бахархой т1екхетар

приручение с кара1амор

приручённый, -ая, -ое кара1амийна; ~ зверь - кара1амийна экха

приручить сов., кого кара1амо; ~ медведя - ча кара1амо

приручиться сов. кар1ама

присаживаться несов. см. присесть 2; ~йтесь! - охьалахлойша!; ~йся! - охьалахло!

присвист м (призвук) ц1ист; говорить с ~ом - ц1ист деш къамел дан

присвоение с 1) чего (захват) д1алацар, доладерзор 2) чего кому далар, тиллар; ~ звания капитана - капитанан ц1е тиллар; ~ имени - ц1е тиллар

присвоить сов. 1) кого-что (завладеть) д1алаца, доладерзо 2) что кому-чему дала, тилла; ~ звание - ц1е яла; ~ имя - ц1е тилла

приседание с охьалахдалар

приседать несов. см. присесть 1; идти ~ая - гор а оьхуш ваха

присест м: в один ~, за один ~ - цкъа охьалахделла

присесть сов. 1) охьалахдала; ~ на корточки - когаш т1е охьалахвала 2) (сесть) охьахаа; ~ к столу - стоьла улло охьалахвала; присядьте! - охьалахлол!

присказка ж юьхь; это только ~, а сказка будет впереди - xlapa-м юьхь бен яц, ткъа туьйра т1аьхьа хир ду

прискакать сов. 1) (приблизиться скачками) кхийсалуш схьадан (схьакхача); ~ на одной ноге - цхьана кога т1ехь кхийсалуш схьадан 2) (верхом) говрахь схьакхача 3) разг. (быстро явиться) схьакхача

прискорбие с дега1ийжам; с ~ем - дега1ийжамца; к моему ~ю - сан дега1ийжамна

прискорбный, -ая, -ое дега1овжаме; ~ случай - дега1овжаме х1ума

прислать сов., кого-что даийта; ~ посылку - посылка яийта; пришлите кого-нибудь на помощь! - цхьаъ г1оьнна ваийтийша!

прислонить сов., кого что к чему т1етовжо, тleтalo; ~ к стене - пена т1е товжо

прислониться сов., к чему тleтala, т1етовжа; ~ к стене - пена т1е товжа

прислуга ж 1) г1арбаш 2) собир.(слуги) ялхой 3) собир. воен. (расчёт) г1уллакххой; орудийная ~ - йоккхачу тоьпан г1уллакххой

прислуживать несов., кому и без доп. ялхолла лело

прислуживаться несов. мотт хьекха

прислужник м, ~ица ж моттхьоькхург

прислушаться сов., прислушиваться несов., к кому-чему, прям. и перен. ладог1а; ~ к старому человеку - воккхачу стаге ладог1а

присматривать несов. см. присмотреть; ~ за детьми - берийн 1уналла дан

присмиреть сов. д1атен, д1асаца

присмотр м хьажар, 1уналла; под ~ом матери - ненан 1уналлехь

присмотреть сов. 1) за кем-чем хьажа, 1уналла дан; ~ за ребёнком - беран 1уналла дан; бере хьажа 2) кого-что (подыскать, выбоать) лаха, къасто; ~ [себе] работу - болх лаха; ~ себе помощника - шена г1оьнча лаха

присмотреться сов., к кому-чему I) (всмотреться) [дикка] хьажа 2) (привыкнуть) дола

присниться сов., кому [г1енах] ган; мне ~лся сон - суна г1ан гира; мне ~лось, будто... - суна г1енах гира... санна

присовокупить сов., присовокуплять несов., что 1) (присоединить) юкъадилла; ~ документ к делу - документ г1уллакха юкъа дилла 2) (сказать что-л. в добавление) т1етоха

присоединение с 1. (по гл. присоединить) т1етохар 2. (по гл. присоединиться) д1ахоттадала, д1атасадалар

присоединительный, -ая, -ое грам. т1ехоттаран; ~ый союз - т1ехоттаран хуттург; ~ая частица - т1ехоттаран дакъалг

присоединить сов., что к чему 1) (включить в состав) д1атоха; ~ район к другой области - район кхечу областах д1атоха 2) (подключить линию и т. п.) д1атаса; ~ провод к магистрали - тела магистралах д1атаса

присоединиться сов., к кому-чему 1) (войти в состав) д1акхета; ~ к академии - академих д1акхета 2) (подключиться к линии) д1атасадала 3) (согласиться) т1етан; ~ к общему мнению - массарна а хетачунна т1етан

присос м I. (действие) т1елатар 2. (приспособление) т1еузург

присосаться сов., к чему т1елата

присоседиться сов., к кому-чему, разг. улло хаа, гергахила

присоска ж, присосок м (у растений и животных) т1елетарг

присохнуть сов. [дакъаделла] т1елата

приспешник м презр. г1оьнча

приспичить сов., кому с неопр., безл., прост. карзахдала; ~ло ему ехать - д1аваха карзахваьлла иза

приспособить сов., что 1) (переделать) тардан, тадан; ~ здание под школу- г1ишло школана таян 2) (приноровить) долийта; ~ к условиям - хьелех долийта

приспособиться сов., к чему [д1а]дола, [д1а]тардала; ~ к обстоятельствам - хьелех дола

приспособленец м, ~ка ж презр. таронча

приспособление с 1. (по гл. приспособить) долийтар, тардар 2. (по гл. приспособиться) [д1а]долар, (д1а]тардалар 3. (устройство) г1ирс

приспособленчество с презр. тарончалла, д1атардала г1ертар

приспособляемость ж долар; ~ организма - организман йолар

приспускать несов., приспустить сов., что охьадахийта, охьата1о; ~ флаг - байракх охьаяхийта

пристав м ист. пурстоп

приставать несов. см. пристать; не приставай ко мне! - вита со!, ма хьийзаве со!

приставить сов. 1) что (вплотную к чему-л.) [юххе]х1отто, юххехило; ~ ногу - ког юххе д1ах1отто; ~ к стенке - пена юххе х1отто 2) кого к кому-чему, разг. (для ухода, наблюдения) т1ех1отто

приставка ж грам. дешхьалхе

приставной, -ая, -ое юххех1отто[ш долу]; ~ая скамья- юххех1отаден г1ант

приставочный, -ая, -ое дешхьалхе йолу; ~ые глаголы - дешхьалхенаш йолу хандешнаш

пристальный, -ая, -ое леррина; с ~ым вниманием - лерринчу тидамца; ~о (нареч.) смотреть на кого-л. - леррина цхьаьнга хьежа

пристанище с т1етовжийла; у него нет ~а - т1етовжийла яц цуьнан

пристань ж пристань, йистедог1ийла; пароходная ~ - хикеманийн йистедог1ийла

пристать сов. 1) к чему (о судне) йисте дан 2) к кому-чему (прилипнуть) [т1е]лата 3) к кому (присоединиться) д1акхета 4) к кому, разг. (надоесть) хьийзо, ца дита; ~ с вопросами - хаттарш деш хьийзо 5) к кому прост. (о болезни) дала ; ~ как банный лист - к1ордийна хьех- мерах чекхдала; не пристало тебе так говорить - хьоьгахь товш дац иштта дийца

пристегнуть сов., что (прикрепить) т1едолла

пристегнуться сов.: ~ ремнями - доьхкаршца д1авехкавала

пристежной, -ая, -ое т1едуллу; ~ой воротник - т1ебуллу кач; ~ые ремни (в самолёте) д1авехкалун доьхкарш

пристойность ж бакъхьаралла

пристойный, -ая, -ое бакъхьара

пристрастие с 1) (влечение) марздалар, т1ера хилар, т1едерзар 2) (предвзятое отношение) озабезам

пристрастить coв., кого к чему марздан, т1едерзо, т1ера дан; ~ к чтению - дешарна т1едерзо

пристраститься сов., к чему марздала, т1едерза

пристрастность ж (предвзятость) озабезамалла

пристрастный, -ая, -ое озабезаме; ~ое отношение к кому-л. - цхьана х1уман т1ехь озабезаме хилар

пристрелить сов., кого тоьхна ден, топ тоха

пристрелка ж 1. (по гл. пристрелять) долар, шардар 2. (по гл. пристреляться) долар, шардалар

пристрелять сов., что дола, шардан; ~ ружьё - тоьпах вола

пристреляться сов. дола, шардала

пристроить сов. 1) что (построить дополнительно) т1едан; 2) что, разг. (поместить, расположить) д1анисдан, д1атардан; ~ чемодан на полку - терхи т1е чамда д1атаръян 3) кого, разг. (устроить) д1атардан, д1анисдан, д1ах1отто; ~ кого-л. на работу- цхьаъ балха д1анисван 4) кого-что (поставить в строй) д1ах1отто

пристроиться сов. 1) разг. (поместиться, расположиться) д1анисдала, д1атардала; ~ у окна - кора юххе д1атарвала 2) разг. (устроиться, напр., на работу) д1анисдала, д1атардала 3) (примкнуть к строю) д1ах1отта

пристройка ж 1. (действие) т1едар 2. (то, что пристроено) т1единарг

приструнивать несов., приструнить сов., кого, разг. ларт1а дало; ~ шалуна - юхахьарниг ларт1а вало

приступ м 1) воен. чухьовлхар; идти на ~ -чухьовлха [баха] 2) (усиление) т1едар; ~ кашля- йовхарш т1еяхкар; ~ гнева - оьг1азло т1еяр

приступить сов., к чему (взяться за что-л.) т1едерза; ~ к делу- г1уллакхна т1едерза

приступиться сов., к кому, разг. (обратиться к кому-л.) [х1ума] ала; к нему трудно ~ - цуьнга х1ума ала хала ду; к нему не ~- цуьнга х1ума алалур дац

приступок м т1ег1а

пристыдить сов., кого эхь хетийта, юьхь яго

пристыженный, -ая, -ое эхь хетта, юьхь ягийна; с ~ым видом - эхь хеттачух тера

присудить сов. 1) кого к чему или кому что суд ян, [хан] тоха; ~ кому-л. десять лет (или ~ кого-л. к десяти годам) цхьанна итт шо тоха 2) что кому (назначить) дала; ~ кому-л. первую премию - цхьанна хьалхара совг1ат дала

присуждение с 1) кого к чему (судом) суд яр, [хан] тохар 2) чего кому (назначение) далар; ~ кому-л. премии -цхьанна совг1ат далар

присутствие с хилар; в его ~и - и а волуш ; ~е духа - цадохар; отсутствие всякого ~я у кого-л. - цхьаьннан ц1ена ларт1ахь цахилар

присутствовать несов. хила; ~ на приёме- т1еоьцучохь хила

присутствующий в знач. сущ. м, ~ая ж дерг; сколько ~их? верг маса ву?; сколько было ~ их? хилларг маса вара?; сколько будет ~их? хинверг маса ву?; все ~ие встали - берш массо а хьалаг1евттира; фотографии ~их - болчеран суьрташ; о ~их не говорят - юьхьа дуьххьал ма ца дуьйцу

присущий, -ая, -ее кому долу[ш долу]; он говорил с ~ей ему смелостью - шегахь йолчу майраллица къамел дора цо

присылка ж даийтар

присыпать сов., присыпать несов. 1) что чем (посыпать) [т1е]хьарса 2) что к чему (добавить) т1едохка

присыпка ж 1. (действие) 1)[т1е]хьарсар 2) т1едохкар 2. (порошок) т1ехьорсург

присяга ж ч1аг1о; военная ~а - б1ахочун ч1аг1о; приносить ~у - чlaгlo ян; приводить к ~е - ч1аг1о яйта

присягать несов., присягнуть сов., кому в чём ч1аг1о ян; ~ другу в верности - доттаг1чунна тешаме хила ч1аг1о ян

присяжный, -ая, -ое уст. 1.: ~ поверенный - тешаме векал 2. в знач. сущ. ~ м векал

притаиться сов. д1атаба, д1ахьулдала

притачать сов., притачивать несов., что т1етега

притащить сов., кого-что (к говорящему) схьатакхо; (от говорящего) д1атакхо; (вверх) хьалатакхо; (вниз) охьатакхо; что тж. такхийна (или текхош) схьадан; кого тж. такхийна схьадало

притащиться сов. (к говорящему) схьакхача; (от говорящего) д1акхача; (вверх) хьалакхача; (вниз) охьакхача; ~ с трудом - нуьцкъаша кхача

притворить сов., что т1еоза, т1етатта

притвориться 1 сов. (закрыться) т1еозадала, т1етаттадала

притвориться 2 сов., кем-чем или каким мекардала, моттийта, моттарг1анаш лело; лиса ~лась мёртвой – цхьогал, делла аьлла, мекардаьлла; ~ться спящим - вижна ву моттийта

притворный, -ая, -ое мекара, мекарлонан, моттарг1анийн

притворство с мекарло, моттарг1а

притворщик м, ~ца ж мекарлонча, моттарг1анча

притворяться 1 несов. см. притвориться 1

притворяться 2 несов. см. притвориться 2; не ~яйся, ты всё знаешь - моттарг1анаш ма лелае, хьуна дерриг а хаьа

притереть сов., что к нему т1ехьаха

притереться несов., к чему т1ехьахадала

притеречный, -ая, -ое: ~ая степь - Теркан йистера аре

притерпеться сов., к кому-чему и без доп. ладала; ~ ко всему - дерриг а ладала

притёртый, -ая, -ое: флакон с ~ой пробкой -шагбина т1ус болу флакон

притеснение с г1ело яр

притеснитель м, ~ница ж г1елойийриг

притеснительный, -ая, -ое г1ело яран

притеснить сов., притеснять несов., кого-что г1ело ян

притечь сов. [схьа]кхача, [схьа]дан

притиснуть сов., кого-что, разг. юкъа1овша, юкъа1овда

притихнуть сов. д1атен; ребёнок притих - бер д1атийна

приткнуть сов., что (примостить) т1е1отта

приткнуться сов., куда (примоститься) д1а1оттадала

приток м 1) (поступление) т1едар; (о большом количестве людей) т1етаттадалар; ~ сил - ницкъ т1ебар; ~ покупателей - эцархой т1етаттабалар 2) (реки) га; Ока— ~ Волги - Ока Волгин га ду

притолока ж нelcaгla; удариться о ~у - не1саг1их кхета

притом союз цу т1е, ткъа, цул совнаха; он умён и ~ очень добр - иза хьекъале а, цу т1е ч1ог1а комаьрша а ву

притомить сов., кого, разг. к1аддан, г1елдан

притомиться сов. разг. к1аддала, г1елдала

притон м меттамотт; воровской ~ - къуйн меттамотт

притопнуть однокр. ког тоха

притоптать сов., что хьаша

притоптаться сов. хьашадала

притормозить сов., что и без доп. тормоз та1о

приторно-сладкий, -ая, -ое дог доккхуш мерза

приторность ж прям. и перен. дог доккхуш хилар, дегазалла

приторный, -ая, -ое прям. и перен. дог доккхуш, дегаза

приторочить сов, что х1оьах [д1а]дехка

притрагиваться несов., притронуться сов., к кому-чему д1ахьакхадала

притупить сов., что 1) (нож и т. п.) артдан 2) перен. талхо

притупиться сов. 1) (о ноже и т. п.) артдала 2) перен. талха

притупление с I. (по гл. притупить) 1) артдар 2) талхор 2. (по гл. притупиться) 1) артдалар 2) талхар

притушить сов., что (потушить) д1адайа; (ослабить) лаг1дан, малдан; ~ сигарету - сигарета д1аяйа; ~ огонь – ц1е лаг1ъян

притча ж ала йоь1е— хаза несе [бохург] ; что за ~? - и х1ун 1аламат ду?

притягательный, -ая, -ое т1ек1авен, т1едерзо

притяжательный, -ая, -ое грам. т1еозаран; ~ое местоимение – т1еозаран ц1ерметдош

притяжение с физ. т1еозар; земное ~ -лаьтто т1еозар

притязание с [схьа]дезар; г1ертар; ~я на учёность - 1илманхо хила г1ертар

притянуть сов. 1) кого-что т1еоза 2) кого к чему, перен., разг. (привлечь) [т1е]оза; ~ к ответу - жоьпе оза

притянуться сов., к чему т1еозадала

приуготовить сов., приуготовлять несов., что кому кечдан

приукрасить сов., приукрашивать несов., кого-что, разг. хаздан, доккха дан, т1етоха

приуменьшение с жимдар, лаг1дар

приуменьшить сов., что жимдан, лаг1дан

приумножение с 1. (по гл. приумножить) алсамдаккхар, дебор 2. (по гл. приумножиться) алсамдалар, дебар

приумножить сов., что алсамдаккха, дебо

приумножиться сов. алсамдала, деба

приумолкнуть сов. разг. д1атен

приуныть сов. разг. г1елдала, дог эша, пошме хила

приурочивать несов., приурочить сов., что к чему хьажо

приусадебный, -ая, -ое кертара; ~ участок - кертара кха

приутихнуть сов. д1атен

приучить сов, кого к чему и с неопр. 1амо; (заставить привыкнуть) долийта; ~ трудиться - къахьега 1амо; ~ к работе - балхах долийта

приучиться сов., к чему и с неопр. 1ама, дола

прифрантиться сов. разг. ц1уц1дала, либарзаддала

прифронтовой, -ая, -ое фронта юххера, фронта уллера

прихварывать несов. разг. цамгар токхуш хила

прихвастнуть сов. разг дезадетта; любит ~ - дезадетта лууш ву

прихватить сов., прихватывать несов. разг. 1) (взять с собой) кого дига; что дахьа; ~ с собой книгу- шеца книга яхьа 2) что (повредить морозом) човхо, кхета

прихворнуть сов. разг. цамгар кхета

прихвостень м разг. бран. ц1оганча

прихлебатель м, ~ница ж разг. текхахо

прихлебнуть однокр., что, разг. къурд бан

прихлёбывать несов., что, разг. жим-жима [къурд беш] мала

прихлопнуть сов. 1) что по чему, разг. т1етоха; что чем юкъа1овда; ~ крышку- нег1ар т1етоха 2) кого, прост. (убить) ден

прихлопывать несов. 1) см прихлопнуть; 2) т1араш детта

приход м 1. 1) (прибытие) [схьа]дар, схьакхачар 2) (наступление) т1еяр; с ~ом весны - б1аьсте т1еярца 3) (доход) т1ейог1ург; записать в ~ - т1едеана д1аяздан 2. (церковный) килсе оьхурш

приходиться несов. I) см. прийтись; приходится подолгу ждать - дуккха а хьежа дезаш хуьлу 2) (доводиться кем-л.) ларалуш хила; он мне приходится дядей - и сан ден ваша ларалуш ву

приходный, -ая, -ое т1едог1у[чун]; ~ая ведомость - т1едог1учун ведомость

приходовать несов., что т1едаре д1аяздан

приходо-расходный, -ая, -ое д1асадолучун; ~ая книга - д1асадолучун книшка

приходский, -ая, -ое килсе оьхучеран

приходящий, -ая, -ее дог1у, дог1уш [долу]; ~ая домработница - йог1уш хуьлу чух1оьттина зуда

прихожанин м, ~ка ж (мн. ~е килсе оьхурш) килсе оьхург

прихожая ж сени

прихорашивать несов., кого, разг. кечдан

прихорашиваться несов. разг. кечдала

прихотливость ж 1) (каприз) духахьаралла 2) (причудливость) тамашийна хилар

прихотливый, -ая, -ое 1) (капризный) духахьара 2) (причудливый) тамашийна

прихоть ж духахьаралла

прихрамывать несов. астаг1лелха

прицел м 1алашо; взять кого-л. на ~ - цхьаъ 1алашоне лаца

прицеливаться несов., прицелиться сов. 1алашо лаца, хьажо

прицельный, -ая, -ое 1) (служащий для прицеливания) 1алашонан 2) (производимый с прицеливанием) хьажийна; вести только ~ огонь - 1алашо а лаьцна бен герз ца кхосса

прицениваться несов., прицениться сов., приценяться несов., к кому-чему мах хатта, мах алийта; ~ к товару -товарам мах алийта

прицеп м т1аьхьатосург; тракторный ~ - тракторна т1аьхьатосург

прицепить сов., что 1) (соединить) т1аьхьатаса 2) (прикрепить, повесить) олла

прицепиться сов. 1) к чему (соединиться) т1ахьатасадала 2) к кому-чему, перен. прост. (привязаться) т1аьхьадала; хьийзадан; ~ться к пустяку - пайдабоцчунна хьийзаван; что ты ко мне ~лся?- хьо стенна т1аьхьаваьлла суна?

прицепка ж 1. (действие) т1аьхьатасар 2. (крючок, петля) разг. т1аьхьатосург 3. перен. прост. (придирка) бахьана, д1атасадала х1ума

прицепной, -ая, -ое т1аьхьатосу; ~ вагон - т1аьхьатосу вагон

прицепщик м, ~ца ж т1аьхьатасархо

причал м 1. (действие) йистедалор 2. (место) д1атосийла; пароход подошёл к ~у - ц1еркема д1атосучу кхаьчна

причаливание с йистедалор

причаливать несов., причалить сов. 1) (пристать- о судах) йистедало 2) что (привязать) д1атаса

причальный, -ая, -ое 1) (для подхода судна) йистедаладен, йистедог1у 2) (для привязывания) д1атосу

причастие 1 с грам. причасти

причастие 2 с церк. кхетар

причастить сов., кого церк. кхето

причаститься сов. церк. кхета

причастность ж декъах хилар; ~ к убийству - веран декъах хилар

причастный 1, -ая, -ое декъах долу; ~ое к чему-л. лицо - цхьана х1уманан декъах верг

причастный 2, -ая, -ое грам. причастин; ~ая форма - причастин кеп; ~ый оборот - причастин карчам

причём союз цхьабакъ ду; цу т1е, цул сов, цул совнаха

причесать сов., кого-что шардан, ехк хьакха; ~ голову - коьртах ехк хьакха; ~ ребёнка - берана ехк хьакха; он причёсан на пробор - чкъор доькъуш ехк хьаькхна ву иза

причесаться сов. шен месаш шаръян, ехк хьакха; ~ в парикмахерской - парикмахерскехь месаш шаръян

причёска ж 1. (действие) ехк хьакхар 2. (уложенные волосы) тойина месаш, причёска; (завивка) хьийзийна месаш

причина ж бахьана; установить ~у - бахьана каро; без всякой ~ы - цхьа а бахьана доцуш; по той ~е - цу бахьаница; не без ~ы - цхьана бахьанина-м

причинить сов., что цхьа х1ума дан; ~ вред - зулам (или зен) дан; ~ боль - лазо

причинность ж бахьана[лла], бахьана хилар

причинный, -ая, -ое 1) филос. бахьане, бахьанашца, бахьаница; ~ая связь - бахьане дазар 2) грам. бахьшшн; ~ое придаточное предложение - бахьанин т1етуху предложени

причисление с т1еларар, т1етохар

причислить сов., причислять несов. 1) что к чему (прибавить при подсчёте) т1елара, т1етоха 2) кого к кому-чему (назначить куда-л.) т1етоха, д1атоха

причитальщица ж тийжархо, тийжарг

причитание с 1. (действие) тийжар 2. (обрядовая песня) тийжам

причитать несов. тийжа

причитаться несов., кому или с кого кому схьадан; за работу ему ~ется сто рублей - балхана цунна итт туьма дог1у; с тебя ~ется разг. - хьо декхарийла вулу; кхаъ бай хьуна

причмокивать несов., причмокнуть сов. ч1ам баха; ~ губами - балдашца ч1ам баха (или дан)

причуда ж тамашелла

причудиться сов., кому дуьхьалъохьа, дуьхьалтаса

причудливый, -ая, -ое 1) (замысловатый) тамашийна 2) разг. (капризный) тамашийна, юхахьара

пришагать сов., куда, разг. шутл. схьадан, г1аш схьакхача

пришвартовать сов., что, куда, мор. д1аxloттo

пришвартоваться сов., к чему мор. д1аxloттa

пришелец м [т1е]веанарг

пришествие с уст. (приход) схьадахкар, схьадар; (появление) кхолладалар

пришибить сов., кого 1) прост.(убить) т1етоха, т1етоьхна ден 2) перен. разг. (привести в угнетение) [охьа]та1о; его пришибло горе - балано охьата1ийна и

пришибленный, -ая, -ое (униженный) охьатаь1на; ~ вид - охьатаь1на хилар

пришивать несов., пришить сов. 1) что к чему (при шитье) т1етега 2) что к чему (приколотить) т1етоха 3) кого, прост. (убить) ден 4) что кому, перен. прост. (ложно приписать) т1едожо

пришкольный, -ая, -ое школан; ~ интернат - школан интернат

пришлёпнуть сов. разг. 1) кого (раздавить) т1етоьхна ден 2) что (приложить) т1етоха, т1едахийта; ~ печать - мух1ар т1етоха

пришлый, -ая, -ое т1едеана; ~ человек - т1евеана стаг

пришпиливать несов., пришпилить сов., что [мехаца] т1елато

пришпоривать несов., пришпорить сов., кого цамзалгаш т1ета1о; ~ коня - говрана цамзалгаш т1ета1о

прищёлкивать несов., прищёлкнуть сов., чем ц1ок баха; ~ языком - маттаца ц1ок баха

прищемить сов., прищемлять несов., что юкъа1овда; прищемить палец дверьми - п1елг не1ар юкъа 1овда

прищеп м с.-х. 1.(действие) т1едог1ар 2. (расщепление для черенка) т1едуг1ийла 3. (привитое дерево) т1еюг1ург

прищепить сов., что т1едог1а

прищепка ж (для белья) м1ара

прищепок м с.-х. т1едуг1ург

прищипка ж с.-х. бухь д1аларгар

прищипнуть сов., прищипывать несов., что, с.-х бухь д1аларга

прищур м разг. б1аьрг хьаборг

прищуриться сов. б1аьргаш хьабо

приют м 1) (место спасения) к1елхьарадолийла, т1еэцар; найти ~ - к1елхьараволийла каро; ~ для беглеца - веддарг т1еэцар 2) (ночлег) чуг1ойла, буьйсайоккхийла; (место отдыха) садо1ийла; ~ для туристов- туристашна буьйсайоккхийла 3) уст. т1еоьцийла; детский ~ -бераш т1еоьцийла

приютить сов., кого т1еэца; (пустить на ночлег) чудита, буьйса яккхийта

приютиться сов. (для житья) т1етовжа; (на ночлег) чудаха; ~ у родственников - гергарчарна т1етовжа; ~ на ночь -буьйса яккха чудаха

приязнь ж дог эр

приятель м, ~ница ж доттаг1

приятельский, -ая, -ое доттаг1аллин, доттаг1ийн; ~ие отношения - доттаг1аллин юкъаметтигаш

приятно 1. нареч. тамехьа 2. в знач. сказ. там бу; мне очень ~ - суна ч1ог1а там бу; ~ слышать - хазар тамехьа ду

приятный, -ая, -ое тамехьа, там болу; ~ый вкус - тамехьа чам; ~ый человек - тамехьа стаг; ничего ~ого - там болуш х1ума дац

про предлог с вин. п. разг. лаьцна, хьокъехь; он говорил ~ эту книгу - кху книгих лаьцна дийцира цо; это не ~ нас -вайх лаьцна дац xlapa; ~ себя - ша-шена; дагахь; читать ~ себя - дагахь еша

• про= 1 1. глагольная приставка обозначает: 1) движение через, сквозь что-л. чекх=; мас.: протереть - чекхдаккха; протечь - чекхдала 2) движение мимо чего-л. т1ех=; мас.: проехать- т1ехдала, промелькнуть- т1ехъэккха 3) законченность действия дан, дала; мас.: проанализировать - анализ ян; пропеть [д1а]лакха; просмотреть - хьажа 4) окончание длившегося действия, распространение его, передаётся обстоятельственной формой на =ллац, =алц; мас.: пробегать (целый день) (сарралц) д1асаида; просидеть (всю ночь) (са хиллалц) хиъна 1ан 5) полноту действия далийта; проварить - кхихкина далийта; прокипятить - ц1ийдина далийта 2. (приставка существительных): проседь- къеждала долор; прозелень - сеналла

• про= 2 ц1ердешнийн, билгалдешнийн дешхьалхе лела «аг1онча» маь1нехь, мас.: профашист - фашистхошханиг; проамериканский - америкахошха

• проанализировать сов., что анализ ян, талла

• проба 1. (проверка, испытание) зер, хьажар; ~а сил - ницкъаш зер; взять на ~у - хьажа эца 2. (образец чего-л., взятый для анализа) чоме хьажар, чам баккхар; кхахьам (воды); снять ~у - чам баккха 3. (металла) ц1еналла; поставить ~у - ц1еналла xIоттo; золото высшей ~ы - уггар ц1ена деши

пробасить сов. басаца ала

пробег м 1) спорт. хахкар, дадар; лыжный ~ - ког-салазаш хахкар 2) (расстояние) яхар, лелар; ~ машины четыре тысячи километров - йиъ эзар километр ю машинан лелар

пробегать сов., что и без доп. уьдуш (или ведда) лела; пробегать урок - уроках уьдуш лела

пробежать сов. 1) что и без доп. дада; (мимо) т1ехъэккха; (через) чекхтила; (вверх) хьалатила; (вниз) охьатила; ~ть через комнату - чухула чекхтила; ~ть на лыжах - ког-салазаш т1ехь чекхтила 2) (о времени) д1адаха, д1атила 3)

перен., разг. (бегло прочитать) чекхтила ; дрожь ~ла у меня по телу - дег1е зуз деара суна

пробежаться сов. [д1аса]ида

пробел м 1) (в тексте) юкъ 2) перен. (недостаток) айп, кхачамбацар; ~ в знаниях - хааршкахь кхачамбацар

пробельный, -ая, -ое полигр. яккъийн; ~ые места - яккъийн меттигаш

пробирка ж пробирка

пробирование с 1) ц1еналла къастор 2) ц1еналла х1оттор

пробировать несов., что 1) (определять количество металла) ц1еналла къасто 2) (ставить пробу) ц1еналла xloттo

пробить сов. 1) что (сделать отверстие) [чекх]даккха; ~ть дыру в чём-л. - 1уьрг даккха; пуля ~ла щит - даьндарг турсах чекхъяьлла 2) что (проложить) даккха, дилла; ~ть дорогу в горах- лаьмнашкахула некъ баккха 3) (издать звук) тоха; часы ~ли шесть - сахьто ялханна горгали туьйхи ; ~ть себе дорогу - шена некъ баккха

пробиться сов. 1) (пройти, прорваться) чекхдала 2) (выступить наружу) т1едала; вода ~лась сквозь лёд - хи ша т1е даьлла; ростки ~лись наружу- з1ийдигаш т1еевлла 3) над чем, разг. (потратить много усилий) далла 4) разг. (прожить с трудом) дала; ~ться до весны - б1аьстенга дала

пробка ж I) т1ус; заткнуть ~ой - т1ус болла 2) эл. т1ус; ~и перегорели - т1ассаш даьгна 3) (кора некоторых растений) кевстиг 4) перен. (скопление людей, транспорта; затор) [т1етаттабелла] д1адукъар; в дверях образовалась ~а - т1етаттабелла не1 юькъна; на переезде образовалась ~а - дехьаволийла д1аюькъна

пробковый, -ая, -ое т1ассийн; ~ая кора - т1ассийн кевстиг; на ~ой подошве - кевстиган айри т1ехь

проблема ж проблема; разрешить ~у - проблема кхочушъян

проблематика ж проблематика

проблематический, -ая, -ое; проблематичный, -ая, -ое проблеме

проблемный, -ая, -ое проблемин; ~ая лаборатория - проблемин лаборатори

проблеск м лепар, къагар, билгало; ~и света - серлонан билгало; ~и сознания - кхетам чу варан билгало

пробный, -ая, -ое зеран, хьажаран; ~ урок - зеран урок; ~ полёт - зерхьама кема хахкар; ~ камень - зеран г1улч

пробовать несов. 1) что (отведывать) хьажа 2) кого-что (проверять, испытывать) зен, хьажа; ~ на ощупь - куьг тоьхна хьажа 3) с неопр. (пытаться сделать) [дан] хьажа

прободение с мед.: ~ кишок - чуьйрех да1 чекхдалар

пробоина ж 1уьрг

пробойник м 1уьргдоккхург

проболеть 1 сов. ( 3 л. буд. вр. проболеет) цомгуш 1илла (или хила); он ~л три дня - кхаа дийнахь цомгуш 1илли и

проболеть 2 сов. ( 3 л. буд вр. проболит) лаза; голова ~ла целый день - корта сарралц лези

проболтать сов. разг. 1) (провести время в болтовне) къамел деш 1ан 2) что (выболтать) д1адийца, гучудаккха; ~ секрет - къайле д1айийца

проболтаться 1 сов. прост. (где, бездельничая) кхерста; ~ целый день на улице - сарралц арахь кхерста

проболтаться 2 сов. разг. (проговориться) гучудала, д1адийца

пробор м чкъор; сделать ~ - чкъор даккха; расчесать волосы на ~ - чкъор доккхуш месаш шаръян; прямой ~ -нийсса ирх чкъор даккхар; косой ~ - раз чкъор даккхар

проборка ж 1) разг. дов дар, бага леяр 2) (прополка) асар дар

пробормотать сов., что, разг. г1ам-г1им дан

проборонить сов., пробороновать сов., что мекха баккха

пробрать сов. 1) кого таса; что дола; ~л мороз - шело йоьлла; меня ~л страх - кхерам тесира суна 2) кого, перен., разг. (выбранить) дов дан, бага леян 3) что (прополоть) асар дан

пробраться сов. 1) к кому-чему кхача; (к говорящему) т1екхача; (от говорящего) д1акхача; (вверх) хьалакхача; (вниз) охьакхача; (вовнутрь) чукхача, чудала; (наружу) аракхача, арадала; ~ через окно в дом - корехула чудала 2) (незаметно проникнуть) чекхдала, чекхтила; ~ через границу - дозанах чекхвала

пробубнить сов., что, разг. г1ам-г1им дан; он что-то ~л - цхьа г1ам-г1им-м дира цо

пробудить сов., кого, перен. тж. что самадаккха

пробудиться сов. 1) (проснуться) самадала; (ожить после зимы) дендала 2) перен. (возникнуть) досса, даха; в нём ~лась любовь к книгам - книшкашка безам бахна цуьнан; в нём ~лось сознание - цуьнга кхетам боьссина

пробуждение с самадалар, дендалар, доссар, бахар; весеннее ~ природы - б1аьстенан 1аламан дендалар; ~ сознания -кхетам боссар

пробуравить сов., пробуравливать несов., что буру чекхдаккха

пробурить сов., что буру чекхдаккха, буру тоха (при разведочном бурении)

пробурчать сов, что, разг. бур-бур дан

пробыть сов. даккха, хила, 1ан; я пробуду здесь месяц - со кхузахь баттахь 1ийр ву; он пробыл у нас недолго – и тхоьгахь дукха ца 1ийра

провал м I. (по гл. провалить) 1) чудоьжна меттиг 2) дохор; ~ дела - г1уллакх дохор 3) к1елвитар, чекхцавалийтар 2. (по гл. провалиться) 1) чукхетар, т1екхетар 2) чудожар 3) дохар ; ~ [в] памяти - кхетамах дохар

проваливать несов. см. провалить; ~й [отсюда]! прост.- яхийта [кхузара]!

провалить сов. 1) что (обрушить внутрь) чутоха 2) кого-что (привести к провалу) дохо; (раскрыть) гучудаккха; ~ дело - г1уллакх дохо 3) кого-что (отвергнуть) к1елвита, чекх ца валийта; ~ чью-л. кандидатуру - цхьаннан кандидатура чекх ца ялийта; ~ кого-л. на экзаменах - цхьаъ экзаменашкахь к1елвита

провалиться сов. I) (обрушиться) чукхета, т1екхета 2) (упасть) чудожа; ~ться в яму- ор ч у вожа 3) (стать впалым, ввалиться) чукхета 4) перен. разг. (потерпеть неудачу) доха; (быть обнаруженным) гучудала; ~ться на экзаменах - экзаменашкахь к1елвиса; план ~лся - план йоьхна 5) разг. (исчезнуть, задержаться где-л.) [д1а]дан, т1епаза дан; как (точно) сквозь землю ~лся - лаьтто хуьдича сана, т1епаза вайн ; готов сквозь землю ~ться - т1епаза ван реза ву; ~ться мне на этом месте! - кхузара меттах ма волийла со!; ~сь ты! груб. - хьайн ден мере г1олда хьо!

проваляться сов. разг. 1) (провести время лёжа) 1илла 2) (пролежать без внимания) 1илла

проварить сов., что (довести до готовности) кхихкина далийта, кхехко

провариться сов. кхихкина дала

проведать сов. разг. 1) кого-что (навестить) даха, хьажа даха, хьал-де хатта даха 2) что, о ком-чём (узнать) хаа

проведение с 1) (прокладка) диллар, далор, даккхар; ~ дороги - некъ биллар; ~ водопровода- хи да лор; ~ границы- доза тохар 2) (осуществление) дар, чекхдаккхар; ~ собрания - гулам бар ; ~ чего-л. в жизнь - дахаре далор

провезти сов. 1) кого-что (доставить) [д1а]дахьа; ~ полем - арахула д1адахьа 2) (доставить с собой) что -д1адахьа, кого д1адига; ~ ребёнка по своему билету- шен билетаца бер д1адига 3) (миновать) т1ехдаккха; ~ мимо дома - ц1енна уллохула т1ехваккха 4) (перевезти с собой через что-л.) т1едаккха, чекхдаккха; ~ что-л. через границу - цхьа х1ума дозанах чекхъяккха

• провентилировать сов., что вентиляци ян, мох тоха

• проверенный, -ая, -ое теллина, зийна; ~ человек - зийна стаг

• проверить сов., кого-что талла; (испытать) зен; (с целью надзора) хьажа; ~ тетради - тетрадаш талла; ~ человека -стаг зен; ~ паспорта - паспорташка хьажа

• провериться сов. 1) (пройти проверку) хьажийта 2) (проверить сведения о себе) хьажа; ~ в списке - списки т1ехь ша вуй хьажа

• проверка ж таллар, зер; хьажар; ~ докуМентов - документашка хьажар; ~ знаний - хаарш таллар; ~ выполнения обязательств - т1елацамаш кхочушбаре хьажар

• провернуть сов., что, разг. 1) (просверлить) хьовзо 2) (через мясорубку) чекхдаккха 3) (заставить вращаться) хьовзо 4) перен. (быстро сделать) чекхдаккха

• проверочный, -ая, -ое талламан; ~ диктант - талламан диктант

• провертеть сов., что, разг. даха; ~ дырки - 1уьргаш даха

• проверщик м, ~ца ж т1ехьажархо

• проверяющие — хьовсурш, проверяющие участников - даржахошка хьовсурш

• провес 1 м (недостаток в весе) т1еэшар, т1еоьшург

• провес 2 м (провисание) олладалар, охкадалар; ~ проводов - серий охкадалар

провести сов. 1) кого-что (куда) чекхдаккха, дехьадаккха; (мимо) т1ехдаккха; (внутрь) чудига 2) чем по чему -хьакха; ~ рукой по голове - коьртах куьг хьакха; ~ пером по бумаге - кехат т1ехула перо хьакха 3) что (обозначить линией) хьакха, дан; проведи черту - сиз хьакха; ~ границу - доза дан 4) что (проложить, соорудить) дало; ~ телефон - телефон яло; ~ канал - татол дало 5) что (добиться принятия) чекхдаккха; ~ резолюцию - резолюци чекхъяккха 6) что (осуществить) кхочушдан, чекхдаккха; ~ собрание - гулам бан; ~ опыт- зен 7) что (пробыть, прожить) д1адахьа, яккха; хорошо ~ время - хан дика д1аяхьа; ~ лето в горах - аьхке лаьмнашкахь яккха 8) кого (обмануть) разг. lexo, тило, ледан; его не проведёшь - и тилор (или lexop или левийр) вац ; ~ что-л. в жизнь - дахаре дало

проветривание с xlo тохар (или кхетийтар), мох тохар (или кхетийтар)

проветрить сов, что xlo тоха (или кхетийта или даийта), мох тоха (или кхетийта)

проветриться сов. 1) xlo кхета, мох кхета 2) перен. разг. (развлечься) доладала

провеять сов., что махе даккха, ирадог1а

провиант м уст. провиант, юург

провидение с (предвидение) хиндерг гар (или хаар)

провидение с (бог) дела; (судьба) кхоллам, йоза

провидеть несов. (предвидеть) хиндерг ган (или хаа)

провидец м, ~ица ж хиндерг хуург

провизжать сов. цloгla тоха

провизия ж юург, сурсаташ

провизор м провизор

провиниться сов. бехке хила, бехкала даха; ~ перед отцом - дена хьалха бехке хила

провинность ж разг. бехк хилар, бехке хилар, бехкала дахар

провинциал м, ~ка ж провинцихо

провинциальный, -ая, -ое провинцин, провинцихойн

провинция ж провинци

провисание с олладалар, охкадалар; чута1ар (балки, крыши); ~ проводов - серий охкадалар

провисеть сов. ирхъоьллина латта

провиснуть сов. олладала; (о балке) чута1а

провитамины мн. (ед. провитамин м) биол. провитаминаш

провод м сара, тела; электрические ~а - электрически серий; телефонный ~ - телофонан сара

провод м чекхдаккхар, т1ехдаккхар, дехьадаккхар; д1акхетор (сопровождение); ~ судов - хикеманаш д1акхетор

проводимость ж физ. чекхъялийтар; ~ тепла - йовхо чекхъялийтар

проводить 1 несов. 1) см. провести; ~ время в играх - ловзуш хан д1акхехьа; ~ политику мира - машаран политика д1акхехьа; ~ испытания - зен 2) (быть проводником электрического тока) чекхдалийта; металлы проводят электричество - металлаша электричество чекхйолуьйту

проводить 2 сов. 1) кого-что (довести до места) д1акхето, д1адига 2) кого (отправить в дорогу, снарядить) новкъадаккха 3) кого как (выразить своё отношение): ~ слезами - белхамца новкъадаккха; ~ добрыми пожеланиями - некъ дика беш новкъадаккха; проводить кого-л. глазами - цхьанна т1аьхьахьажа

проводка ж I. (действие) 1) чекхдаккхар, дехьадаккхар, т1ехдаккхар; ~ судов - хикеманаш чекхдахар 2) (прокладка) далор; ~ кабеля - кабель ялор 3) (в бухгалтерии) чекхдаккхар 4) (лошадей— в конном спорте) д1асаозар 2. (сеть проводов) теланаш

проводник 1 м I) физ. проводник 2) перен. даржорхо; ~ идей - идейш яржорхо

проводник 2 м 1) (провожатый) хьалхавоккхург 2) ж.-д. проводник, кондуктор

проводной, -ая, -ое (идущий по проводам) телийн, серийн; ~ая связь - телийн з1е

проводы мн. новкъадаккхар; ~ новобранцев - керла б1ахой новкъа бахар; ~ зимы - 1а новкъадаккхар

провожатый м. (сопровождающий) цхьаьнаваьлларг; (провожающий) новкъавоккхург

провожать несов. см. проводить 2 ; ~ кого-л. взглядом - д1авоьдучу цхьанна т1аьхьахьажа

провоз м чего [д1а]дахьар; кого д1адигар; (перевозка с собой через что-л.) чекхдаккхар, т1ехдаккхар; плата за ~ -д1адахьарна лург

провозвестить сов., что [хиндерг] д1акхайкхо

провозвестники м, ~ца ж шайх, хиндерг д1акхайкхорг

провозгласить сов., провозглашать несов. 1) что (объявить) д1акхайкхо; ~ республику - республика яр д1акхайкхо 2) кого-что кем-чем ц1е тилла, д1акхайкхо; ~ кого-л. победителем - цхьаъ толар д1акхайкхо

провозглашение с д1акхайкхор

провозиться сов. разг. с кем-чем далла; дети ~лись весь день - бераш сарралц вовшашца даьхкира; ~ться с мотором - мотор т1ехь валла

провокатор м 1) (тайный агент) провокатор, питанхо 2) (подстрекатель) питанхо

провокаторский, -ая, -ое питанхочун, провокаторан

провокационный, -ая, -ое питане; ~ые действия - питане г1уллакх; ~ая политика - питане политика

провокация ж питана,провокаци; вооружённая ~я - герзаца питана дар; не поддаваться на ~и - питаних ца 1ехадала

проволока ж сара; железная ~ - аьчка сара; колючая ~ - к1охцал-сара

проволочка ж таьжгенаш; без ~ек - таьжгенаш а ца лелош

проволочный, -ая, -ое серийн; ~ые заграждения - серийн дуьхьалонаш

проворный, -ая, -ое каде, т1ахъаьлла

провороваться сов. разг. лечкъо

проворонить сов., кого-что, прост. ца лардала, т1ехдалийта

проворство с каделла, т1ахъаьлла хилар

проворчать сов., что бур-бур дан

провоцировать сов. и несов., кого на что питана таса

провраться сов. прост, гучудала, аьшпаш гучубовла

провыть сов. (издать вой) yгla

провяливание с [маьлхехь] дакъор

провялить сов., что дакъо

провялиться сов. дакъадала

прогадать сов., прогадывать несов. г1алатдала, 1ехадала

прогалина ж (поляна) хоти

прогарцевать сов. хьовзош (или ловзош) т1ехдала (или т1ехлелха)

прогиб м 1. (действие) чута1ар, охьата1ар 2. (прогнувшееся место) охьатаь1на (или чутаь1на) меттиг

прогладить сов., проглаживать несов., что д1ашардан

проглатывать несов., проглотить сов., кого-что (сделать глоток) къурд бан; (съесть) д1акхалла; проглотить язык - мотт сецча санна 1ан; проглотить книгу- книшка ешна вала; проглотить оскорбление - сийсаздаккхарна къурд бан

проглядеть сов., что 1) (не обратить внимания) т1ехдалийта, диса, дита; ~ ошибку- г1алат дита 2) разг. (просмотреть) хьоьжуш 1ан (или хила); глаза ~ - дукха хьежна б1арздала

проглянуть сов. (показаться) гучудала; на небе ~ла луна - стиглахь бутт гучубаьлла

прогнать сов., кого-что 1) (заставить двигаться) [лаьхкина] чекхдаккха, чекхтилийта; ~ть по улице лошадей -урамехула говраш чекхъяха 2) (принудить уйти) [д1а]эккхо; ~ть сына из дому- к1ант ц1ера эккхо; ветер ~л тучи -махо мархаш д1алелхийна; прогони собаку- ж1аьла д1аэккхо ; ~ сквозь строй - мог1арехула чекхдаккха

прогневать сов., кого, уст. оьг1аздахийта

прогневаться сов., на кого-что, уст. оьг1аздаха

прогневить сов., кого, уст. оьг1аздахийта

прогнивать несов., прогнить сов. дахкадала; (о древесине) мурдола; доски прогнили - аннаш мурдоьлла (или дахкаделла)

прогноз м прогноз ; ~ болезни - цамгаран прогноз; ~ погоды - хенан х1оттаман прогноз

прогнозирование с прогноз яр

прогнусавить сов., что, разг. мерах лен, манкха лен

прогнуть сов., что охьасатто

прогнуться сов. охьасатта

проговорить сов. 1) что (произнести) aлa 2) (провести время в разговорах) къамел дан

проговориться сов. аладала; ~ о своих намерениях - ша дан воллург аладала

проголодаться сов. мацдала; он ~лся - и мацвелла

проголосовать сов. кхаж таса

прогон 1 м [лаьхкина] чекхдаккхар, чекхтилийтар

прогон 2 м архит. дукъу

прогонять 1 несов. см. прогнать

прогонять 2 сов., кого-что, разг. (гонять в течение какого-л. времени) лелхош лела, эккхийна лела

прогорать несов., прогореть сов. I) (испортиться) дага; кастрюля прогорела - яй баьгна 2) (сгореть) дага, даьгна д1адала; дрова прогорели - дечиг дегира

прогорклый, -ая, -ое кхагардоьлла, к1оделла, къахьделла; ~ое масло - к1оделла даьтта

прогоркнуть сов. к1одала, кхагардола, къахьдала; масло ~ло - даьтта къахьделла

прогостить сов. хьошалг1ахь 1ан; ~ два дня - шина дийнахь хьошалг1ахь 1ан

программа ж в разн. знач. программа, план; ~а строительства - х1отторан программа; ~а партии -партин программа; ~а по истории - историн программа; ~а концерта - концертан программа; телевизионная ~а –телевиденин программа; выполнить ~у исследований - талламийн программа кхочушъян

программирование с программа х1оттор

программировать несов., что программа х1отто

программист м программахо

программный, -ая, -ое програмни, программин, программица ден; ~ая работа - программица бен болх; станок с ~ым управлением - программица урхалла ден чарх

прогрев м, прогревание с дохдар

прогреметь сов 1) къовкъа; ~л гром стигал къевкъира; ~л выстрел - топ елира 2) разг. (прославиться) сий даржа; реже дека

прогресс м прогресс, хьалхата1ар; технический ~ - техникин прогресс; социальный ~ -социальни прогресс

прогрессивность ж прогрессалла, прогресс[ивни] хилар, хьалхата1аме хилар

прогрессивный, -ая, -ое хьалхата1аме, прогрессивни; ~ая технология - хьалхата1аме технологи; ~ое человечество -прогрессивни адамаш

прогрессировать несов. (двигаться вперед) хьалхата1а; общество ~ует - юкъаралла хьалхатаь1аш ю ;болезнь ~ует – цамгар ч1аг1луш ю

прогрессия ж мат. прогресси; арифметическая ~ - арифметикин прогресси; геометрическая ~ - геометрин прогресси

прогреть сов., что дохдан; ~ машину - машина йохъян

прогреться сов. дохдала; мотор ~лся - мотор йохъелла

прогромыхать сов. къовкъа

прогрохотать сов. разг. гов даккха

прогрызать несов., прогрызть сов., что [диъна] 1уьрг даккха; мышь прогрызла мешок - диъна галих 1уьрг даьккхина дехко

прогудеть сов. laxa, дека; ~л гудок - гудок 1аьхира

прогул м прогул, балха цавар

прогуливать несов. 1) см. прогулять; 2) кого (лошадь, собаку — водить гулять) [д1аса] доладалийта

прогулка ж доладалар

прогулочный, -ая, -ое д1асахохку; ~ теплоход - д1асахохку теплоход

прогульщик м, ~ца ж прогульщик, прогулхо, ваьлла леларг

прогулять сов. 1) (гулять) даьлла лела 2) что, разг. (пропустить что-л. гуляя) [леладахана] диса; ~ ужин - лела дахана пхьораза диса; ~ урок - урокехь ваьлла лела 3) что и без доп. (не выйти на работу) балха ца ван; ~ три дня -кхаа дийнахь балха ца ван

прогуляться сов. доладала; пойти ~ - волавала ваха

продавец м йохкархо

продавить сов., что (вогнуть) чута1о; (сломать) [т1ета1ийна] кагдан; ~ стекло - ангали т1ета1ийна кагдан

продавиться сов. (вогнуться) чута1а; (сломаться) кагдала

продавщица ж йохкархо

продажа ж дохкар; ~а зерна государству- пачхьалкхана ялта дохкар; сегодня в ~е имеются машины - тахана юхкуш машинаш ю

продажность ж тешамза хилар, ямарталла

продажный, -ая, -ое 1) духку[ш долу]; ~ая цена - духку мах 2) (предназначенный для продажи) духку[ш долу]; ~ая вещь - юхку х1ума 3) перен. (подкупный) тешам боцу, ямарта; ~ый человек - ямарта стаг

продать сов., кого-что 1) дохка; ~ книгу- книшка йохка; колхоз продал зерно государству - колхозо пачхьалкхана ялта доьхкина 2) разг. (предать) ямартло ян, дохка

продаться сов. (предать) дохкадала; ~ врагу- мостаг1чунна вохкавала

продвигаться несов. см. продвинуться; ~ться вперёд - хьалхата1а; работа ~ется медленно - болх меллаша боьду д1а

продвижение с I. (по гл. продвинуть) 1) (вперёд) хьалхата1ор, хьалхататтар; (перемещение) юххеозар, юххедигар 2) (выдвижение) хьаладаккхар 2. (по гл. продвинуться) 1) (вперёд) хьалхата1ар, хьалхататтадалар; (через что-л.) чекхдалар 2) (по службе и т. п.) хьаладалар

продвинуть сов. кого-что 1) (вперёд) хьалхата1о, хьалхататта; (направить, переместить) [юххе]оза, [юххе]дига; ~ стол к окну- стол кора хьалхататта; ~ дивизию к границе - дивизи дозане оза 2) (выдвинуть) хьаладаккха; ~ кого-л. по работе - цхьаъ балхахь хьалаваккха 3) перен. разг. (содействовать завершению) хьалхататта; ~ дело –г1уллакх хьалхататта

продвинуться сов. 1) (пройти вперёд) хьалхата1а, хьалхататтадала; (пролезть между чём-л., через что-л.) чекхдала 2) (выдвинуться) хьаладала; ~ по службе - г1уллакхехь хьалавала 3) (приблизиться к завершению) хьалхата1а

продезинфицировать сов., что дезинфекци ян, молханаш тоха

продекламировать сов., что д1адеша, декламаци д1аеша

проделать сов., что 1) (сделать) дан; ~ большую работу - боккха болх бан 2) (пробить отверстие) дан, даккха; ~ окно в стене - пенах кор даккха

проделка ж динарг, лелорг; мне надоели его ~и - цо лелорш к1ордийна суна

продемонстрировать сов., кого-что кому д1агайта; (говорящему) схьагайта

продёргать сов., что, с.-х. нилхадаккха; ~ кукурузу - хьаьжк1аш нилхаяха

продёргивание с с.-х. нилхадаккхар

продержать сов., кого-что, в разн. знач. сецо, латто; балка не ~ит крышу – дукъуно тхов латтор бац; я его ~у

недолго - аса и дукха сецор вац

продержаться сов. саца, сацадала, латта; (не сдаваться) сатоха, дуьхьало ян; ~ на воде - хи т1ехь латтавала; крыша долго не продержится - тхов дукха лаьттар бац; ~ до прихода подкрепления - г1оьнна бог1урш т1екхаччалц сатоха

продёрнуть сов. 1) что сквозь что [озийна] чекхдаккха 2) кого-что, разг. (раскритиковать) озо, [дийцаре] даккуа; его ~ли в газете - газета т1е ваьккхина иза

продеть сов., что дилла, чекхдаккха; ~ нитку в иголку - тай меха дилла; ~ ногу в стремя - ког луьйтана билла

продефилировать сов. т1ехдовла; ~ла пехота - г1ашлой т1ехбевлира

продешевить сов., что и без доп. дайдан, йораха дохка, мах лахабаккха

продиктовать сов., что 1) (для записи) д1адеша, д1аала 2) перен. (предписать, определить) т1едожо

продление с дахдар; ~ жизни - дахар дахдар

продлённый, -ая, -ое: ~ день (в школе) дахдина де

продлить сов., что дахдан; ~ отпуск - отпуск яхъян

продлиться сов. дахдала; ~ до вечера - сарралц дахдала

продовольственный, -ая, -ое кхачанан; ~ый магазин - кхачанан туька; ~ые товары - кхачанан товараш

продовольствие с даар-малар, кхача

продолбить сов., что даккха; ~ дыру - 1уьрг даккха

продолговатый, -ая, -ое дехо; ~ое лицо - ехо юьхь

продолжатель м, ~ница ж т1аьхье; ~ рода - тайпанан т1аьхье

продолжать несов. 1) см. продолжить; 2) что д1адахьа; ~ начатое дело - долийна г1уллакх д1адахьа; продолжае[те]!- (обращение к собеседнику, рассказчику) [д1а]дийца ахь!

продолжаться несов. д1адаха; урок ~ется - урок 1айоьдуш ю; переговоры ~ются - дагабовларш д1адоьлхуш ду

продолжение с 1. (по гл. продолжать) д1адахьар 2. (по гл. продолжаться) д1адахар 3. (то, что следует за чём-л.) т1аьхье; ~ на следующей странице - т1аьхье т1ехьа йолчу аг1он т1ехь ю ; в ~ двух дней - шина дийнахь

продолжительность ж дохалла; ~ отпуска - отпускан йохалла; ~ жизни - дахаран дохалла

продолжительный, -ая, -ое дехха; ~ое время - ехха хан

продолжить сов. 1) см. продолжать 2; 2) что (продлить) дахдан; ~ отпуск - отпуск яхъян

продольный, -ая, -ое дохалла; ~ разрез - дохаллин ходана

продрать сов., что, разг. дохо, эт1о ; ~ глаза - б1аьргаш схьабелла

продраться сов. разг. I) доха, дат1а 2) (пробиться) чекхдала; ~ сквозь толпу- тобанна юккъехула чекхвала продребезжать сов. дегадан, зар дан

продрейфовать сов. мор. д1адахьа; ~ к берегу - берда йисте д1адахьа

продремать сов. наб озийна 1ан; дижна диса

продрогнуть сов. [шелделла] дегадан

продувать несов. 1) см. продуть; 2) кого-что и без доп. (обдувать со всех сторон) мох хьекха

продувка ж мох чутохар, ц1андар; ~ системы питания двигателя - двигателан ягорган система ц1анъяр

продувной 1, -ая, -ое разг. (хитрый) х1иллане

продувной 2, -ая, -ое см. продувочный

продувочный, -ая, -ое: ~ое отверстие - мох туху 1уьрг

продукт м 1) сурсат; сельскохозяйственные ~ы - юьртбахаман сурсаташ; ~ труда - къинхьегаман сурсат 2) мн. ~ы (съестные припасы) сурсаташ; молочные ~ы - маша

продуктивность ж беркате хилар, пайде хилар

продуктивный, -ая, -ое 1) беркате, пайде; ~ скот - пайде даьхний; ~ пласт - беркате г1ат 2) лингв. (действующий) пайдехь; ~ суффикс - пайдехь суффикс

продуктовый, -ая, -ое кхачанан; ~ магазин - кхачанан туька

продукция ж продукци, сурсат; промышленная ~ - промышленностан сурсат; книжная ~ - книшкийн продукци

продуманный, -ая, -ое ойла йина [долу]; ~ ответ - ойла йина жоп

продумать сов., продумывать несов., что ойла ян; ~ план работы - белхан планан ойла ян

продуть сов. 1) что (дуя) мох чутоха, ц1андан; ~ трубку- луьлли чу мох тоха 2) безл., кого (просквозить, простудить) махехь шелдан, мох кхета

продуться сов. прост. (проиграться) эша

продушина ж 1уьрг, кор

продымить сов., что к1уьрах дуза

продымиться сов. к1уьрах дуза

продырявить сов., что, разг. 1уьргаш дан, 1уьргаш даха

продырявиться сов. разг. 1уьргаш довла; брюки ~лись - хечина 1уьргаш девлла

проезд м I. (действие) д1асавахар, д1асалелар, д1асаэхар; плата за ~, оплата ~а - некъан мах 2. (место) чекхдолийла; ~а нет - чекхдолийла яц 3. (улица) чекхволийла

проездить сов. 1) (провести время в езде) д1асаэха, д1асалела 2) что (израсходовать на проезд) д1асалелаш дайа

проездной, -ая, -ое д1адигаран; ~ая плата - д1адигаран мах; ~ой билет - д1асавахаран билет

проездом нареч. т1ехдолуш; он был здесь ~ - т1ехволуш кхузахь хилира иза

проезжий, -ая, -ое 1. лела; ~ая дорога - лела некъ 2. в знач. сущ. ~ий м т1ехволург

проект м проект; (замысел) тж. ойла; разработать ~ - проект xloттo; по чьему-л. ~у - цхьаьннан проектаца; ~ закона - законан проект; осуществить свой ~ - шен проект кхочушъян

проектирование с см. проектировка

проектировать несов., что проект xloттo; ~ завод - заводан проект xloттo; проектирующие организации -проекташ х1иттаен организацеш

проектировка ж проект xloттop

проектировщик м, ~ца ж проектировщик, проектхо

проектный, -ая, -ое проектан; ~ая мощность предприятия - предприятин проектан нуьцкъалла; ~ый институт -проектийн институт

проектор м проектор

проекционный, -ая, -ое проекционни ; ~ фонарь - проекционни фонарь

проекция ж мат. проекци

проём м дуг1ийла; дверной ~, ~ двери - не1 юг1ийла; оконный ~ - кор дуг1ийла

проесть сов., что 1) (насквозь) [диъна] 1уьрг даккха 2) разг. (истратить на еду) диъна д1адаккха; деньги мы ~ли -ахча оха диъна д1адаьккхира

проехать сов. 1) что и без доп. даха, некъбан; (к говорящему) схьадан; (от говорящего) д1адаха; (вверх) хьаладаха; (вниз) охьадаха; они ~ли по этой улице - кху урамехула бахна уьш; ~ли три километра - кхо километр некъ бина; ~ть полем - аренгахула баха; ~ть через тоннель - тоннель чухула ваха; здесь на машине не ~ть (или не проедешь) кхузахь машинахь вахалур вац; ~ть две остановки на автобусе - автобус т1ехь ши социйла д1аваха 2) что, мимо чего (миновать, пропустить) т1ехдала; ~ли деревню - юьртана т1ехдевлла; ~ть мимо - уллехула т1ехбовла; ~ть свою станцию - шен станцина т1ехвала

проехаться сов. разг. хахкадала; ~ на коне - говра т1ехь хахкадала

прожарить сов., что кхарза; ~ мясо - жижиг кхарза

прожариться сов. кхарзадала

прождать сов., кого-что, чего хьежа, хьоьжуш 1ан; я ~л тебя целый день - со сарралц хьоьга хьоьжуш 1ийра

прожевать сов., прожёвывать несов., что 1овша

прожектёр м ойланхо, прожектёр

прожектёрство с хиндоцург лелор

прожектор м прожектор; луч ~а - прожекторан з1енар

прожечь сов., что [дагийна] 1уьрг даккха, дагийна чекхдаккха

прожжённый, -ая, -ое: ~ плут - багавахана х1илланча

проживание с дахар, дехаш хилар; место ~я -деха меттиг

проживать несов. 1) см. прожить 2; 2) (жить, пребывать) даха, дехаш хила

проживающий, -ая, -ее 1) прич. деха 2) в знач. сущ. ~ий м, ~ая ж дехарг

прожигатель м, ~ница ж: ~ жизни - кхерстарг

прожигать несов. см. прожечь; ~ жизнь - дахар д1атухуш лела

прожилка ж 1) (в камне, дереве) моха 2) (жилка) пха

прожитие с: деньги на ~ -дахаран хьашташна ахча

прожиточный, -ая, -ое: ~ минимум - дахаран минимум

прожить сов. 1) даха; ~ сто лет - б1е шарахь даха; ~ неделю в селе - цхьана к1иранах юьртахь даха 2) что, разг. (истратить) дайа; ~ все деньги - дерриг а ахча дайа ; жизнь прожита не даром - эрна ца дайна дахар

прожорливость ж сутаралла

прожорливый, -ая, -ое сутара

прожужжать сов. зузз ала; (некоторое время) зузз дан; (пролететь, жужжа) зузз аьлла т1ехъэккха ; ~ кому-л. [все] уши - хьех а, мерах а чекхдала

проза ж проза ; ~ жизни - дахаран проза

прозаик м прозаик

прозаический, -ая, -ое 1) лит. прозин, прозехь яздина, прозаически 2) дезарийн, г1уллакхе

прозаичный, -ая, -ое (будничный) гуттаренан

прозвать сов., кого-что кем-чем ц1е тилла; его ~ли дедом - деда аьлла ц1е тиллина цунна

прозвенеть сов. тоха; ~л звонок - горгали туьйхи

прозвище с харц ц1е; дать кому-л. ~е - цхьанна харц ц1е тилла; по ~у - харц цlapax

прозвонить сов. дека; ~л звонок - горгали бийки

прозвучать сов. дала; реже дека; на улице ~л его голос - арахь цуьнан аз делира; ~л выстрел - топ елира

прозевать сов., кого-что т1ехдалийта, д1адахийта

прозелень ж сеналла

прозимовать сов. la даккха

прознать сов., что, о чём, прост. хаа, хаадала

прозондировать сов., что галла

прозорливость ж хиндерг гар (или хаар)

прозорливый, -ая, -ое хиндерг гун (или хуу)

прозрачность ж 1) чекх са гуш хилар 2) (чистота — воздуха, воды) хьаьъна хилар

прозрачный, -ая, -ое 1) чекх са гун, чекх са гуш долу; ~ый лёд - чекх са гун ша 2) (чистый — о воздухе, воде) хьаьъна 3) перен. (явный) хьул ца лун, дуьххьал д1а; ~о (нареч.) намекнуть на что-л.- цхьа х1ума д1акъадо

прозрение с 1) (о зрении) б1аьрса дар 2) перен. (проникновение разумом) кхетар

прозреть сов. 1) (стать зрячим) б1аьрса дан, са ган 2) перен. (начать понимать) кхета

прозябание с эрна даллар

прозябать несов. эрна далла; не живёт, а ~ет - вехаш вац, эрна воллуш ву-кх

прозябнуть сов. разг. шелдала; я страшно прозяб - со ч1ог1а шелвелла

проиграть сов. 1) что и без доп. [ловзуш] эша; наша команда проиграла - вайн команда эшна; ~ партию [в шахматы]- [шахматийн] болехь эша; ~ сражение- т1амехь леташ эша; ~ пари - хьашлаг1а ца яккха 2) что (лишиться чего-л.) [левзина] д1адаккхийта; ~ все деньги (напр. в карты) левзина дерриг а ахча д1адаккхийта 3) что разг. д1алакха, лакха; ~ пластинку- пластинка лакха 4) (какое-л. время) ловзуш 1ан; ~ весь вечер в шахматы -шахматех ловзуш ерриг а суьйре д1аяхьа

проиграться сов. разг. [ловзуш] д1адаккхийта, [ловзуш] д1адаккха

проигрывание с (на инструменте) лакхар

проигрыватель м проигрыватель, пластинкашлокхург

проигрыш м 1. (поражение) эшар; (невыгода) оьшуш хилар; остаться в ~е - эшна диса 2. (проигранная сумма) [ловзуш] д1адаьккхинарг

проигрышный, -ая, -ое оьшу, оьшу долу; ~ое положение - оьшу волу хьал

произведение с 1) произведени; литературное ~ - литературан произведени; ~ искусства - исбаьхьаллин произведени 2) мат. эцаран жам1

произвести сов. 1) что (сделать, вызвать) дан; ~ опыт- зер дан; ~ ремонт - ремонт ян; ~ допрос - ледан; ~ вычисление - хьесап дан (или лара); ~ впечатление на кого-л. - цхьаьннан б1аьрг бузо; ~ замешательство - кегари бан 2) что (выработать, изготовить) арахеца; ~ большое количество товаров - дуккха а товараш арахеца 3) кого (назначить) даккха, дан; ~ в офицеры - эпсар ван ; ~ кого-л. на свет (родить) - цхьаъ дуьнен чу ваккха

производитель м 1) дийриг, арахоьцург; ~ работ - болх бийриг 2) с.-х. (бык) буг1а; (жеребец) айг1ар; (баран) ка

производительность ж эвсаралла; (мощность) нуьцкъалла; ~ труда - белхан (или къинхьегаман) эвсаралла; завод ~ю [в]... - эвсаралла йолу завод

производительный, -ая, -ое эвсара, эвсараллин; ~ый труд - эвсара къинхьегам; ~ые силы - кхолларан ницкъаш

производить несов. I) см. произвести; 2) что (изготовлять, вырабатывать какую-л. продукцию) дан, арахеца; ~ товары товараш арахеца

производиться несов. (изготовляться — о какой-л. продукции) арахеца

производный, -ая, -ое схьадаьлла; ~ое слово - схьадаьлла дош

производственник м, ~ца ж производственник, арахецархо; хороший ~к - дика производственник

производственно-техническими, -ая, -ое производство-техникин; ~ие условия - производство-техникин хьелаш

• производственный, -ая, -ое производственни, производствон; ~ые отношения - производствон юкъаметтигаш; ~ый план - производствон план; ~ое совещание- производствон кхеташо; ~ая мощность - производствон нуьцкъалла; ~ый коллектив - производствон коллектив; ~ое объединение - производствон цхьаьнакхетаралла

• производство с 1. (действие) дар, арахецар, даккхар; ~о товаров широкого потребления - шуьйрачу хьаштийн товараш арахецар; сельскохозяйственное ~о - юьртабахаман производство; ~о новых слов - керла дешнаш кхоллар; ~о киностудии... - ... киностудин производство 2. (экономический процесс) производство; общественное ~о -юкъараллин производство; товарное ~о - товарийн производство; орудия ~а - къинхьегаман г1ирсаш; средства ~а -производствон г1ирсаш; способ ~а - производствон кеп 3. (предприятие) производство; работать на ~е -производствехь болх бан

• произвол м (насилие) ницкъ бар; (своеволие) луъург лелор; оставить на ~ судьбы - шена луъург хилахьара аьлла дита

произвольный, -ая, -ое ма-луъу; ~ое толкование - ма-луъу тидар

произнесение с алар, дар; ~ звука - аз алар; ср. произношение

произнести сов., произносить несов., что ала; произнести «а» - «а» ала; правильно произносить слово - дош нийса ала; ~ молитву - до1а дан

произношение с алар, дар; чёткое ~е - къаьсташ алар; ошибка в ~и - аларехь г1алат

произойти сов. (случиться, совершиться) хила; что ~шло? - х1ун хилла; ~шла авария - авари хилла; беда ~шла от ошибки- зулам г1алатах схьадаьлла

произрастание с т1едалар

произрастать несов. т1едолуш хила; эта трава ~ет в горах - xlapa буц лаьмнашкахь т1ейолуш ю

произрасти сов. т1едала

проиллюстрировать сов., что иллюстраци ян; (снабдить рисунками) тж. суьрташ дахка; (пояснить наглядно) тж. гайта

проинструктировать сов., кого инструкци яла; ~ рабочих - белхалошна инструкци яла

проинтервьюировать сов., кого интервью яла

проинформировать сов., кого-что хаам бан

проискать сов., кого-что (какое-л. время) леха, лоьхуш 1ан, лоьхуш лела

происки мн.. таьжгенаш

проистекать несов., проистечь сов., из чего, от чего [схьа]дала

происходить несов. 1) см. произойти; что здесь происходит?- х1ун ду кхузахь хуьлуш дерг? 2) из кого, от кого схьадала; он происходит из крестьян - ахархойх схьаваьлла иза

происхождение с 1) (принадлежность к кому-чему-л.) схьадалар; по ~ю - схьаваларца, схьавалар долуш; чеченец по ~ю - схьавалар нохчех долуш; древнего ~я - схьадаларца шира 2) (возникновение) схьадалар; ~е языка - мотт схьабалар

происшедший, -ая, -ее 1. хилла 2. в знач. сущ. ~ее с хилларг

происшествие с хилларг; уличное ~ - арахь хилларг; [это] истинное ~ - бакъ долу хилларг ду и

• пройдоха м и ж, разг. каделча

• пройма ж пхьош дуьллийла

• пройти сов. 1) что и без доп. (передвинуться) доладала; (в каком-л. направлении; какое-л. расстояние) даха; (к говорящему) схьадан; (от говорящего) [д1а]даха; (вверх) хьаладаха; (вниз) охьадаха; все прошли в зал - массо а зала чу бахара; ~ по мосту - т1е т1ехула даха; ~ к выходу - араволийла йолчу ваха; ~ пять километров - пхи километр ваха; по улице прошла машина - урамехула машина яха; по реке прошёл катер- хи т1ехула катер даха; прошёл поезд - ц1ерпошт д1аяха 2) что (миновать) т1ехдала; ~ мимо - уллехула т1ехвала; ~ свой дом - шен ц1ийнал т1ехдала 3) (распространиться) д1асадаха, даржа, дала; прошёл слух, что... -...хабар даьлла 4) (о времени) [т1ех] дала; (завершиться как-л.) тж. чекхдала; прошёл уже месяц, как он уехал - и д1авахана бутт баьлла; прошло только пять минут - пхи минот бен ца яьлла; день прошёл хорошо - де дика чекхдели; собрание прошло активно -гулам жигара чекхбели; не пройдёт и года, как... - шо далале... 5) (выпасть—об осадках) дан; ночью прошёл сильный дождь - буьйсанна ч1ог1а дог1а деана 6) (пролезть) чудала; шкаф не пройдёт в дверь- шкаф не1арах чу ер яц 7) (проникнуть) чекхдала; вода прошла сквозь крышу- тхевнах хи чекхдаьлла 8) (пролечь) чекхдала; здесь пройдёт дорога - кхузахула некъ чекхбер бу 9) что или через что или без доп. (подвергнуться чему-л., быть принятым, утверждённых) чекхдала; ~ [через] регистрацию - регистрацихула чекхвала; ~ конкурс - конкурсехула чекхдала; не ~ по конкурсу - конкурсах чекх ца вала; проект не прошёл - проект чекх ца ели 10) что (завершить; выучить) чекхдаккха; программу я прошёл - аса программа чекхъяьккхина 11) (прекратиться, кончиться) д1адала, т1ехдала; дождь прошёл - дог1а т1ехдели; боль прошла - лазар д1адели 12) что (обработать, двигаясь) чекхдала ; ~ огонь и воду - хих а, ц1арах а чекхдала; это даром не пройдёт- иза бекхамза чекхдер дац; это не пройдёт! - иза чекхдер дац!

• пройтись сов. 1) (прогуляться) [д1аса]доладала 2) (подвергнуть обработке) деепричастие + чекхдала; он прошёлся кистью по полу - ц1енкъа басар хьокхуш чекхваьлла иза; ~ по чьему-л. адресу, ~ на чей-л. счёт - цхьанна aлa

• прок м разг. пайда; что в этом проку?, какой в этом ~? - цунах х1ун пайда бу?

прокажённый м, ~ая ж проказа ерг

проказа 1 ж мед. проказа

проказа 2 ж харцхьаралла; детские ~ы - беран харцхьараллаш

проказник м, ~ца ж харцхьарниг

проказничать несов. харцхьара лела

прокалить сов., чтодахчадан; ~ нож - урс дахчадан

прокалиться сов. дахчадала

проканителиться сов. прост. таьжгенаш лело, далла

прокаркать сов. laxa; къа-къа ала

прокат 1 м прокат ; ~ лыж- когсалазийн прокат; бюро (или ателье) ~а - прокатан бюро (или ателье)

прокат 2 м тех. 1. (действие) кечдар; ~ стали - болат кечдар 2. (продукция) прокат; выпуск ~а - прокат арахецар

прокатать сов., что 1) (скалкой) [окхлоца] шардан; ~ бельё - бедарш шаръян 2) тех. [керчолашца] кечдан; ~ трубы -[керчолашца] турбанаш кечьян

прокататься сов. (кататься в течение какого-л. времени) хехкадала

прокатить сов. 1) что (катя, передвинуть) д1акарчо 2) кого (покатать) хахка 3) разг. (промчаться мимо) т1ехъэккха; его кандидатуру ~ли - цуьнан кандидатура чекх ца ялийтина

прокатиться сов. 1) (переместиться) д1акарча 2) (проехаться) хахкадала; ~ на лошади - говрахь хахкавала

прокатка ж тех. кечдар

прокатный 1, -ая, -ое леладойту, лело лун; ~ая [авто]машина - лелайойту машина

прокатный 2, -ая, -ое тех. прокатан, кечден; ~ый стан - кечден чарх; ~ое производство - кечдаран производство

прокатчик м прокатхо, кечдархо

прокашляться сов. йовхарш тоха

прокипеть сов. кхехка; (провариться) тж. кхихкина дала; суп ~л - чорпа кхихки (или кхихкина яьлла)

прокипятить сов., что кхехко, кхихкина далийта

прокисание с мустдалар; ~ молока - шура мустъялар

прокисать несов., прокиснуть сов. (закваситься) дата; (испортиться) мустдала; молоко прокисло- шура етта; суп прокис - чорпа мустъелла

прокладка ж 1. (действие) диллар; ~ дороги - некъ биллар; ~ курса (на судне, самолёте и т. п.) - некъ юьхьарлацар 2. (то, что проложено между чём-л.) пардо; тех. прокладка

прокладной, -ая, -ое пардо ден, юькъадуьллу; ~ые листы (а книге) юкъайохку аг1онаш

проклеивать несов., проклеить сов., что клей хьакха

проклейка ж 1. клей хьакхар 2. (то, что проклеено) клей хьаькхнарг

проклюнуться сов. разг. I) (о птенце) з1ок тоха 2) перен. (прорасти) т1екъада

проклясть сов., кого-что сардам болла, не1алт ала; я тебя прокляну! - аса не!алт кхайкхор ду хьуна!; будь ты проклят (проклята)! – не1алт хуьлда хьуна!; как проклятый - дуй бахча санна

проклятие с 1) (осуждение) не1алт [алар]; над ним тяготеет ~е - не1алт хилла цунна 2) (ругательство) сардам [боллар]; осыпать кого-л. ~ями - цхьанна-м х1уй кхайкхо 3) в знач. межд. ~е! - къацахетаре хиларг!

проклятый, -ая, -ое не1алте, не1алт хилла, не1алт дахна, мел1ун

проковылять сов. разг. астаг1лелхаш даха

прокол м 1. (действие) [1оытина] чекхдаккхар, чекхдалар 2. (отверстие) 1уьрг; получить ~ (на водительском документе) 1уьрг даккха

проколоть сов., кого-что [1оьттина] чекхдаккла

прокомментировать сов., что комментареш ян (или яла, или кхето)

прокомпостировать сов., что компостер ян, компостер та1о; ~ билет - билетана компостер та1о

проконопатить сов., что д1адукъа, д1акъовла

проконспектировать сов., что конспект х1отто

проконсультировать сoв., кого консультаци яла, кхето

проконсультироваться сов. консультаци эца, дагадала; ~ у врача - лоьрах дагавала

проконтролировать сов., кого-что контроль ян, т1схьажа, тергонехь латто

прокопать сoв., что [аьхкина] даккха; (насквозь) [охкуш] чекхдала; ~ канаву- саьнгар яккха; ~ холм - гу охкуш чекхвала

прокопаться сов. разг. (долго копаться) кего

прокопка ж ахкар, даккхар; ~ канавы - саьнгар яккхар

прокоптить сов., что 1) (подвергнуть копчению) кхаго 2) разг. (загрязнить копотью) к1урз билла

прокоптиться сов. 1) (стать копчёным) кхагадала 2) разг. (загрязниться копотью) к1урз билла

прокорм м разг. кхабар, даор; деньги на ~ - юургана ахча

прокормить сов., кого кхаба, дао

прокормиться сов. разг. кхабадала

прокорпеть сов. разг. далла; ~ над книгамии - книгаш т1ехь валла

прокос м кес

прокосить сов. 1) что (сделать прокос) кес даккха 2) (какое-л. время) хьекха; ~ целый день - сарралц хьекха

прокрасить сов., что басар дан

прокраситься сов. басар хила

прокрасться сов. тебна т1едаха

прокричать сов., что мохь тоха; (о петухе) кхайкха

прокружить сов. гонаш баха

прокрутить сов., прокручивать несов., что лакха, хьовзо

прокукарекать сов. кхайкха

прокуковать сов. (о кукушке) атйокх ала, кхайкха

прокуратура ж прокуратура; органы ~ы - прокуратурин органаш

прокуренный, -ая, -ое цигаьрка ийзина; ~ое помещение - цигаьрка ийзина чоь

прокурор м прокурор

прокурорский, -ая, -ое прокуроран; ~ надзор - прскуроран терго

прокус м [катоьхна] чов, лаьцна меттиг

прокусить сов., прокусывать несов., что лаца, катоха (о собаке); цергаш йохка (о человеке); ~ насквозь - цергаш чекхъяха

прокутить сов., прокучивать несов., что, разг. 1)(израсходовать) хьалатаса; ~ все деньги - доллу ахча хьалатаса 2) (провести время в кутежах) сакъера; ~ всю ночь- сахиллалц сакъера

пролаять сов. лата

пролегать несов. чекхдала; дорога ~ла в горах - лаьмнашкахула чекхболу некъ

пролежать сов. 1) 1илла 2) что (получить пролежень) [1иллина] мажардола (или тхьуздола)

пролежень м мед. мажардолар

пролезать несов., пролезть сов. 1) (проникнуть вовнутрь) чудала; ~ в окно - корехула чудала 2) перен. (хитростью проникнуть) [х1илланца] чекхдала

пролепетать сов., что бур-бур ала

пролёт м юкъ; ~ между двукя горами - шина ломан юкъ; ~ окна - коран юкъ; ~ лестницы - ламин юкъ

пролетариат м пролетариат

пролетаризация ж пролетаризаци

пролетаризировать сов. и несов., кого пролетари ван

пролетаризироваться сов. и несов. пролетари хила, пролетари дала

пролетарий м пролетари; ~и всех стран, соединяйтесь! - массо а мехкийн пролетарийш, цхьаьнакхета!

пролетарский, -ая, -ое пролетарийн; ~ая революция - пролетарийн революци

пролетать 1 несов. см. пролететь

• пролетать 2 сов. (какое-л. время) [т1омадаьлла] лела

• пролететь сов. 1) что и без доп. [т1омадаьлла] даха; схьаддан (к говорящему); д1адаха (от говорящего); ~л самолёт -кема даха; самолёт ~л над городом - кема г1али т1ехула даха; самолёт ~л тысячу километров - кема эзар километр дахна 2) что, мимо чего (миновать, не попасть) т1ехтила, т1ехдала; мяч ~л мимо ворот - кевнна юххехула т1ехтили буьрка; пуля ~ла мимо - даьндарг юххехула т1ехтили 3) разг. (быстро проехать, пробежать) т1ехъэккха 4) (о времени) д1атила, т1ехтила; день ~л - де т1ехтили

• пролечь сов. см. пролегать; здесь проляжет дорога - кхузахь некъ чекхбер бу

пролив м хидоькъе

проливной, -ая, -ое: ~ дождь - кхевсина дог1а

пролитие с 1аьор, 1анадгр; ~ крови - ц1ий 1анор

пролить сов., что 1ано, 1анадан; осторожно, прольёшь! - ларло, 1анор ду ахь1; он пролил воду - цо хи 1аний; ~ чью-л. кровь - цльаьннан ц1ий 1ано; ~ свет на что-л. - цхъа х1ума цхьалхадаькха

пролиться сов. 1ана; вода ~лась на пол - хи ц1енкъа 1аьнна

пролог м пролог

проложить сов., что 1) (устроить, провести) билла; ~ дорогу к селу - юьрта некъ билла 2) что, чем юккъедилла; ~ яйца соломой - х1оаш юккъе ча дилла

пролом м 1. (действие) кагдар, дохор 2. (место) кагдина (или дохийна) меттиг; ~ в скале - тарх бохийна меттиг

проломать сов., что (ломая, пробить) кегдан, дохо

проломаться сов. кегдала, доха

проложить сов, что кагдан, дохо; ~ голову - корта кагбан

проломиться сов. кагдала, доха

пролонгация ж захдар, пролонгаци; ~ договора - договор дахдар

пролонгировать сов. и несов., что хан яхъян; ~ договор - договоран хан яхъян

пролысина ж разг. 1) (лысина) к1унзал 2) (белое пятно на лбу животного) к1айдарг; сет (у лошади)

пром= пром-, мас.: промкомбинат - промкомбинат

промазать сов. 1) что (смазать тщательно) хьакха 2) что (замазать все щели) д1адукъа, д1ахьаха 3) прост. (промахнуться) ца кхета, д1а ца кхета

промаршировать сов. эскархойха даха

промасленный, -ая, -ое (пропитанный маслом) хьакхар тоьхна (или хьаькхна)

промаслить сов., что даьтта (или хьакхар) хьакха (или тоха), хьакхарша дуза

промаслиться сов. хьакхар кхета, хьакхарх дола (или дуза)

промах м 1) (при выстреле и т. п.) цакхетар, т1ецакхетар, д1ацакхетар; бить (или стрелять) без ~а (или без ~у)-г1алат ца волуш етта (или кхийса) 2) перен. (ошибка, оплошность) г1алато; дать ~ - г1алато ялийта

промахиваться несов., промахнуться сов.1)(при выстреле и т.п.) д1а ца кхета 2) перен. (ошибиться) г1алато яла

промедление с хьем [бар]; без ~я - хьем боцуш

промедлить сов. хьедан, хьем бан; ~ час - сохьтехь хьем бан; ~ с ответом - жоьпана хьевала

промежность ж анат. г1ашъюкъ

промежуток м юкъ; ~ между окнами - шина коран юкъ; короткий ~ времени - хенан йоица юкъ

промежуточный, -ая, -ое 1) (образующий промежуток) юкъан 2) (занимающий срединное положение) юккъера

промелькнуть сов. 1) (быстро появиться и исчезнуть) т1ехъэккха; ~ть мимо окон - корашкахула т1ехъэккха 2) перен. (возникнуть) дан, таса; ~ло в голове (или в мыслях) коьрте деара

променять сов. кого-что хийца; ~ть рубашку на шапку- коч куйнах хийца; ни на кого тебя не ~ю! - цхьаннах а хьо ас хуьйцур вац!

промер м 1. (действие) дустар; ~ глубины - к1оргалла юстар 2. (ошибка при измерении) г1алат дустар

промерзание с гlopop, г1орадар; ~ почвы - латта г1орадар

промёрзлый, -ая, -ое г1орийна; ~ая земля - г1орийна латта

промёрзнуть сов. 1) (покрыться льдом) ша бан, гlоpo 2) разг. (озябнуть) милла дала; (какое-л. время) шелдала, гlopo; ~ два часа на улице - арахь шина сохтехь милла вала

промерить сов, промерять несов., что дуста; ~ глубину - к1оргалла юста

промесить сов. хьен

промести сов . что нуй хьакха; ~ дорожку - новкъа нуй хьакха

прометать 1 сов., что (прошить крупными стежками) лол тоха; (обшить через край) тир яькха; ~ петли -туьйдаргашна тир яккха

прометать 2 несов. см. промести

промешать сов., что кего, кегадан

промешкать сов. разг. хьедала; ~ неделю - к1иранах хьедала

промозглый, -ая, -ое 1) (затхлый— о воздухе) хьожадоьлла 2) (сырой—о погоде) т1уьна

промоина ж хин хьех

промокательный, -ая, -ое шекъа дакъаден (или оьцу); ~ая бумага - шекъа оьцу кехат

промокать 1 несов. I) см. промокнуть; 2) (пропускать влагу) чекхдалийта; сапоги ~ют - эткаша хи чекхдолуьйту

промокать 2 несов. см. промокнуть

промокашка ж разг. шекъадакъорг

промокнуть сов. т1адо, дашо; платье сильно ~ло - коч ч1ог1а яшийна; ~нуть насквозь - т1адийна хих вуза

промокнуть сов., что (просушить промокашкой) дакъо

промолвить сов., что ала; ~ одно слово - цхьа дош ала; не ~ и слова - цхьа а дош да ала

промолчать сов. 1) (не ответить) дист ца хила, къамел ца дан 2) (некоторое время) вист ца хила

проморгать сов., кого-что, прост. (упустить) т1ехдалийта, д1адахийта

проморозить сов. 1) что (заморозить) гlopo, г1орадайта; ~ мясо - жижиг г1орадайта 2) кого, разг. (продержать на холоде) г1орадан, г1орадайта

промотать сов., что дайа; ~ всё имущество - боллу бахам байа

промотаться сов. воха, х1аллакьхила

промочить сов., что дашо, т1адо, т1ундан; ~ ноги - когаш т1адо ; ~ горло - легаш т1адо

промтоварный, -ая, -ое промтоварийн; ~ магазин - промтоварийн туька

промтовары мн. промтовараш

промучить сов., кого 1азапехь далло, 1азап латто

промучиться сов. 1азапехь далла, 1азап латта

промчаться сов. 1) [дедда] т1ехтила, т1ехлелха; они ~лись мимо нас - тхуна юххехула т1ехлилхира уьш 2) (о времени) т1ехъэккха, т1ехтила

промывание с 1) д1адилар 2) мед. [д1а]ц1андар; ~ желудка - зорх д1ац1анбар

промывка ж д1адилар, д1ац1андар; ~ вагонов - вагонаш д1айилар

промысел м 1)(занятие) корматалла; кузнечный ~ел - пхьеран еррматалла; народные художественные ~лы -халкъан исбаьхьаллин корматаллаш; охотничий ~ел - таллархойн корматалла 2) мн. ~лы (предприятие) промыслаш; нефтяные ~лы - нефтан промыслаш

промысловик м корматалхо

промысловый, -ая, -ое корматаллин; ~ые рыбы - корматаллин ч1ерий; ~ый охотник - корматаллин таллархо

промыть сов., что 1) д1адила; ~ рану – чов д1айила 2) (очистить) ц1андан; ~ золотой песок - деши доккху г1ум ц1анъян 3) (образовать течением) даккха 4) (прорвать) д1адахьа

промычать сов. laxa

промышленник м долахо

промышленность ж промышленность; лёгкая ~ - яйн промышленность; тяжёлая ~ - еза промышленность; нефтяная ~ - нефтан промышленность

промышленный, -ая, -ое промышленни; ~ое предприятие - промышленни предприяти; ~ый капитал - промышленни капитал; ~ого значения - промышленни маь1нера

промышлять несов., кого-что, чем корматалла лело; ~ рыбу - ч1ерий лецаран корматалла лело; ~ охотой - талларан корматалла лело

промямлить сов., что, разг. г1ам-г1им дан

промяукать coв. laxa

• пронести сов. 1) кого-что (прийти с ношей) [д1а]дахьа, кхехьа; ~ти на себе груз до конца пути - д1акхаччалц мохь шен гихь бахьа; 2) кого-что (мимо кого-чего) т1ехдаха; ~ти знамёна мимо трибуны - байракхаш трибуна юххехула т1ехъяха 3) что, тж. безл. (мимо) т1ехдаккха; ветер пронёс тучу - махо мархаш т1ехъехи; тучу ~ло - марха т1ехъели 4) безл. (миновать) т1ехдала, д1адала; беду ~ло! - бала т1ехбели!

• пронестись сов. I) (промчаться) т1ехтила 2) (о времени) д1атила; пронёсся день - де д1атили 3) (стать слышным) хаза; (распространиться) эккха, дала; пронёсся слух - хабар дели

пронзительный, -ая, -ое (резкий) дуткъа; ~ визг - дуткъа ц1ог1а ; ~ ветер - дег1ах чекхбуьйлу мох; ~ взгляд - ирт хьажар

пронзить сов., кого-что чекхдаккха ; ~ взглядом - хьажарца вахьо

пронизать сов., пронизывать несов. ; кого-что чекхдала, чудола; холод пронизывает всё тело - шело доллучу дег1ах чекхъюьйлу; пронизывающий ветер - дег1ах чекхбуьйлу мох

проникновение с I. (действие) чудалар 2. см. проникновенность

проникновенность ж чудулуш хилар

проникновенный, -ая, -ое дагах дулу; ~ая речь - дагах дулу къамел

проникнуть сов., во что 1) (попасть внутрь) чудала; ~нуть в дом через окно - корехула ц1а чу вала; вода ~ла в сарай - хи божат чу даьлла 2) (стать доступным) юкъадала 3) (вникнуть) духе кхиа; ~нуть в суть - дела г1уллакхан духе кхиа

проникнуться сов., чем датах дола; ~ уважением к кому-л. - цхьаъ ларар; ~ состраданием к кому-л. - цхьаннах дог лаза

проницаемость ж чекхдалар

проницаемый, -ая, -ое хи чекхдолу (для воды); серло чекхйолу (для света)

проницательность ж (наблюдательность) тидамалла; (предвидение) шайхалла

проницательный, -ая, -ое (наблюдательный) тидамаллин; (угадывающий, предвидящий) шайхаллин; ~ взгляд - тидамаллин хьажар

проносить сов. 1) кого-что (какое-л. время) кхехьа; (одежду) лело 2) (износить) дохо

проноситься 1 несов. см. пронестись

проноситься 2 сов. 1) (некоторое время — об одежде) лела 2) (износиться) доха

пронумеровать сов., что номер xloттo, номерш тоха (или яхка, или х1итто); ~ страницы - аг1ошна номерш тоха проныра м и ж разг. каделча

пронырливый, -ая, -ое разг. ка долу

пронюхать сов., пронюхивать несов., что, разг. хьожа кхета, хаадала

пронять сов., кого-что, разг. 1) (пронизать, прохватить) дола; мороз пронял его - шело йоьлла цунах 2) перен. (сильно подействовать) кхета; горе *проняло его - балано кхетийна и; его ничем не проймёшь - и х1уъа а дича а кхетар вац

• прообраз м васт; ~ будущего - хиндолчун васт

• пропаганда ж пропаганда; научно-техническая ~ - техника-1илманан пропаганда

• пропагандировать несов., что пропаганда ян

• пропагандист м, ~ка ж пропагандист, пропагандахо

• пропагандистский, -ая, -ое пропагандин, пропагандистски; ~ая литература - пропагандин литература; ~ая работа - пропагандин болх

• пропадать несов. см. пропасть; где ты ~л? - хьо мича вайнера?

• пропадом: пропади [ты] ~! разг. - т1епаза дайла!

• пропажа ж 1. (исчезновение) дар 2. (пропавший предмет) дайнарг

• пропарить сов., что 1аь тоха

• пропариться сов. 1аь кхетийта

• пропасть ж 1) (обрыв) ахк, 1ин, берд; дорога идёт над ~тью - некъ берда т1ехула боьду; на краю ~ти а) берда йистехь; б) перен. х1аллакьхуьлучу хьол т1ехь 2) (расхождение) белла, башхалла 3) чего, разг. (много) бода, 1аламат; народу там ~ть! - халкъан 1аламат ду цигахь!

• пропасть сов. 1) (потеряться) [д1а]дан; ~ла книга - книга яйна 2) (перестать появляться; не вернуться) [д1а]дан 3) (погибнуть) д1адала; он куда-то ~л - цхьанахьа д1а-м вайн и; ~сть без вести - доь доцуш ван; со мной не ~дёшь -соьца х1аллакьхир вац хьо 4) (пройти бесполезно) дан; ~л мой труд - аса хьегна къа дайн; ~сть даром - эрна дан

• пропахать сов., что [аьхна чекх]даккха; ~ борозду - харш даккха

• пропахнуть сов., чем хьожа кхета (или йола); ~ дымом - к1уьран хьожа йола

• пропашка ж ахар

• пропашник м яккъашъюхург

• пропашной, -ая, -ое с.-х. 1) (служащий для пропашки междурядий) яккъаш оху; ~ой трактор - яккъаш оху трактор 2) (выращиваемый с междурядьями) яккъашца доьн; ~ые культуры - яккъашца доьн ялташ

• пропащий, -ая, -ее разг. 1) (пропавший) дайна; ~ие деньги - дайна ахча 2) (неудавшийся, безнадёжный) д1адаьлла; наше дело не такое уж ~ее - вайн г1уллакх иштта д1адаьлла а дац 3) (неисправимый) дайна; ~ий человек - вайна стаг

• пропеллер м бера, пиллиг

• проперчивать несов., проперчить сов., что бурч дукха тоха, дукха к1одан

• пропесочить сов., кого, разг. х1ума тоха; ~ кого-л. на собрании - гуламехь цхьаннах xlyмa тоха

• пропеть сов. 1) что [д1а]лакха; (былину) ала; пропой эту мелодию - xlapa мукъам д1алакхахьа 2) (о птицах) дека; (о петухе) кхайкха

• пропечь сов., что даттадалийта

• пропечься сов. даттадала; хлеб пропёкся - бепиг даттаделла

• пропиливать несов., пропилить сов., что херх хьакха, [херхаца] даккха; ~ отверстие - херхаца 1уьрг даккха

• прописать сов. 1) кого-что (оформить записью) т1еяздан; ~ жильца - вахархо т1еязван; он прописан по адресу...-...адресца т1еязвина ву и 2) что (назначить) яздан; ~ лекарство - молха яздан 3) кому что дан; я тебе пропишу! – хьуна-м аса дан деззарг дийр ду хьуна!

• прописаться сов. т1еяздала

• прописка ж прописка, т1еяздар, т1еяздалар; штамп ~и - т1еязваран штамп; постоянная ~ - гуттаренна т1еязвалар

• прописной, -ая, -ое: ~ ой листок - т1еязден кехат; ~ая истина - массарна а хуург; ~ая буква - доккха элп

• пропись ж (образец) пропись

• прописью нареч. элпашца; написать сумму ~ - элпашца жам1 яздан

• пропитание с уст. юург

• пропитать 1 сов., что чем чудолийта; ~ маслом - хьакхар чудолийта

• пропитать 2 сов., кого, уст. (прокормить) кхаба; ~ семью - доьзал кхаба

• пропитаться 1 сов., чем чудола; ~ маслом - хьакхар чудола

• пропитаться 2 сов. уст. (прокормиться) кхабадала

• пропитка ж 1. (действие) чудолийтар 2. (состав, которым пропитывают) чуйоьлларг

• пропить сов., что 1. (истратить) [д1а]мала; маларх дайа; ~ все деньги - доллу ахча мала 2. разг. (испортить) мийлина талхо; ~ голос - мийлина аз талхо

• пропихнуть сов., кого-что, разг. чекхдаккха; ~ проволоку в отверстие - 1уьргахула сара чекхбаккха

• пропищать сов. ц1овза

• проплавать сов. нека дан [века деш] лела; он много лет ~л на судне - дукха шерашкахь хикеман т1ехь лелла иза

• проплакать сов. делха, доьлхуш 1ан ; она все глаза ~ла – дог1а санна йоьлху и

• проплесневеть сов. матардола; хлеб ~л - бепиг матардоьлла

• проплести сов., что дуца; ~ косу лентами – к1ажар юкъа ленташ дуца

• проплестись сов. халла [когаш текхош] т1ехдала

• проплутать сов. разг. тилла лела; ~ два часа - шина сохьтехь тилла лела

• проплыть сов. 1) (продвинуться плывя) неканца (или нека деш) [д1а]даха; ~ до середины реки - неканца хина юккъе д1авяха 2) что, мимо чего (плывя, миновать) тlexдала; ~ маяк - маякана т1ехдала 3) (пролететь) т1ехтила

• проплясать сов. xелxap дан; (исполнить танец) тж. хелхадала; (некоторое время) тж. хелхадийла

• проповедник м рел. и перен. кхайкхорхо

• проповедовать несов., что дин кхайкхо

• проповедь ж 1) рел. дин кхайкхор 2) перен., чего кхайкхор

• пропойца м прост. маларча

• проползать сов. (какое-л. время) текха

• проползти сов. схьатакха (к говооящему); д1атакха (от гсаорящего); хьалатакха (вверх); охьатакха (вниз); чутакха (внутрь)

• прополис м (клей пчелиный) шалмаз

• прополка ж асар дар

• прополоскать сов., что хи кхарза; ~ рот водой бага хи кхарза

• прополоть сов., что асар дан; ~ огород - кханна асар дан

• пропороть сов., кого-что дат1о; ~ живот кинжалом - шаьлтанца гай дат1о

• пропорциональность ж пропорциональни хилар

• пропорциональный, -ая, -ое 1) (соразмерный) товн, цхьана дог1у[ш долу] 2) мат. пропорциональни, пропорцера; прямо ~ - нийса пропорцера; обратно ~ - юханехьа пропорцера

• пропорция ж 1) (соразмерность) товш (или дог1уш) хилар 2) мат. пропорци; арифметическая ~ - арифметикин пропорци

• пропотеть сов. 1) (сильно вспотеть) хьацарша дуза; (стать влажным от пота) хьацар дала 2) над чем, перен., прост. (протрудиться) далла

• пропуск м 1. (действие) чекхдалийгар, чекхдаккхар, т1ехдалийтар; ~ судов через канал - хикеманаш каналах чекхдахар 2. (мн. ~и) (напр. слова в тексте) юкъахдитарш 3. (мн. ~и) (напр. занятий) цахилар, реже дитар 4. (мн. ~а) (документ) пропуск

• пропускать несов. 1) см. пропустить; 2) что (напр. свет, жидкость и т. п.) чекхдалийта; не ~ет света - серло чекх ца йолуьйту

• пропускной, -ая, -ое чекхдоху; ~ая способность - чекхдоху г1оралла

• пропустить сов. 1) кого-что (дать пройти, прогнать, проникнуть) чекхдалийта 2) кого-что (обслужить) чекхдаккха; ~ сто человек - б1е стаг чекхваккха 3) что (продеть) чекхдаккха 4) что (проехать мимо) что т1ехдала, дита; ~ две улицы - ши урам бита; 5) что (сдгшть пропуск) [юкъах]дита; ~ день - цхьа де дита; ~ строчку - цхьа мо1а бита; ~ урок - урок йита; ~ все сроки - йоллу ехкина хенаш т1ехйовлийта; ~ мимо ушей - лерган дуьхьиг а ца охьа

• пропылить сов., кого-что ченах дуза

• пропылиться сов. ченах дуза

• прораб м прораб

• проработать сов. 1) болх бан; ~ месяц - баттахь болх бан 2) что, разг. (изучить) 1амо; ~статью - статья 1амо 3) кого-что, разг. (подвергнуть критике) болх ян

• проработка ж 1) (изучение) 1амор 2) (критика) болх яр

• прорастание с т1едалар; ~ семян - xly т1едалар

• прорастать несов., прорасти сов. 1) (дать росток) дала; картофель пророс - картолаш евлла; семена проросли - xly даьлла 2) сквозь что (пробиться) т1едала; сквозь камни про­росла трава - буц т1улгаш юккъехула т1еяьлла

• прорастить сов. что далийта; ~ картофель - картолаш йовлийта

• проращивание с далийтар, далар

• прорва ж прост.: истратил ~у денег - чот йоцуш дукха ахча дайина; экая ~а! - ша ма-ярра г1оркхма ю-кх!

• прорвать сов., что 1) (продырявить) дат1о; ~ чулок - пазат ят1о 2) (сломать сопротивление, преграду) дохо;

• плотину прорвало - ч1инг йохийна; ~ вражеское кольцо- мостаг1ийн го бохо

• прорваться сов. 1) (продырявиться) дат1а; (лопнуть) тж. эккха; мешок ~лся - гали даьтт1а 2) (пробиться, сломив сопротивление) [дохийна] чекхдала

• прореагировать сов., на что реакци ян, тидам бан

• проредить сов., что нилхдан; ~ кукурузу - хьаьжк1аш нилхъян

• прорез м 1. (действие) хадор 2. (прорезанное место) хадор, хадийна меттиг

• прорезать сов., прорезать несов. что 1) (сделать отверстие в чём-л.) даккха 2) (пройти сквозь что-л.) чекхдала, декъа; молния прорезала небо - стигал йийкъира стелахаьштиго; дорога прорезала лес - некъо хьун екъна; лоб прорезали морщины - хьаж цистина хебарша

• прорезаться сов., прорезаться несов. гучудала, [т1е]дала; зубы ~лись - цергаш евлла

• прорезиненный, -ая, -ое резина эйина; ~ая ткань - резина эйина к1адих

• прорезинивать несов., прорезинить сов., что резина эян

• прорезка ж хадор, даккхар; ~ петель- туьйдаргаш дахар

• прорезывание с: ~ зубов - цергаш йовлар

• прорезь ж (отверстие) 1уьрг; ~ прицела - 1алашонан сиз (или харш)

• проректор м проректор

• прорепетировать сов., что репетици ян, шардан

• прореха ж 1) (дыра) 1уьрг 2) перен. разг. (недостаток) кхачамбацар 3) (разрез у брюк) чет

• прорецензировать сов., что рецензи яла (или язъян)

• проржаветь сов. мекхадола, мекха лаца

• проржать сов. тарса

• прорицание с хиндерг дийцар (или хаар)

• прорицатель м, ~ница ж хиндерг дуьйцург (или хуург)

• прорицать несов. хиндерг дийца (или хаа)

• пророк м 1) рел. пайхамар, элча 2) (предсказатель) шайх

• проронить сов., что ала, дожа, дала; не ~л ни одного слова - цхьа дош ца элира

• пророческий, -ая, -ое шайхаллин; ~ие слова - шайхаллин дешнаш

• пророчество с 1) рел. пайхамаралла 2) (предсказание) шайхалла

• пророчествовать несов. шайх хила

• пророчить сов., что хиндерг схьадийца (или ала)

• прорубать несов., прорубить сов., что даккха

• прорубь ж 1уьрг

• прорыв м 1.(по гл. прорвать) дат1ор, дохор 2. (по гл. прорваться) дат1ар, дохар, эккхар,чекхдалар 3.(прорванное место) дохийна меттиг; (прорванный участок) чекхдаьлла меттиг 4. (нарушение в ходе работ) талхам

• прорытие с даккхар; ~ туннеля - туннель яккхар

• прорыть сов., что ахка, даккха; (насквозь)[охкуш или аьхкина] чекхдала

• прорыться сов. 1) сквозь что [аьхкина] чекхдала 2) разг.(провозиться с чём-л.) кего; ~ два часа в бумагах -шина сохьтехь кехаташ кего

• прорычать сов. г1алх ала

• просалить сов., что хьакхар (или дума) хьакха

• просалиться сов. хьакхар дала, хьакхар кхета

• просачивание с [чекх]далар

• просватанная ж ехна

• просватать сов., кого, уст. маре яла, захало дан

• просверливать несов., просверлить сов., что [1уьрг] даккха; ~ доску - уьнах 1уьрг даккха; ~ отверстие - 1уьрг даккха

• просвет м 1) (свет, светлая полоса) серло 2) перен. (радость, отрада) дегайовхо; жизнь без ~а - дегайовхо йоцу дахар 3) (промежуток, ширина) юкъ; ~ окна - коран юкъ

• просветитель м, ~ница ж серлонча

• просветительный, -ая, -ое серлонан; ~ая работа - серлонан болх

• просветительский, -ая, -ое серладаккхаран; ~ие идеи - серладаккхаран идейш

• просветительство с серладаккхар

• просветить 1 (просвещу, просветишь) сов., кого (сообщить знания) серладаккха; ~ массы - халкъ серладаккха

• просветить 2 (просвечу, просветишь) сов., кого-что (сделать просвечивание) чекхтоха; ~ лёгкие рентгеновыми лучами - рентгенан з1енарш пехашна чекхтоха

• просветиться сов. серладала

• просветление с прям. и перен. серладаккхар, серладалар

• просветлённость ж серладаьлла хилар

• просветлённый, -ая, -ое серладаьлла

• просветлеть сов. 1)(стать ясным, светлым) серладала; небо ~ло - стигал серлаяьлла 2) перен. (стать радостным) серладала; лицо его (её) ~ло - цуьнан юьхь серлаелира 3) (о сознании) меттадан, ларт1адан

• просвечивание с мед. чекхтохар

• просвечивать несов. 1) см. просветить 2; 2) (быть прозрачным) чекх са ган; ткань ~ет- к1адина чекх са го 3) (виднеться сквозь что-л.) чекххьаьжча ган; сквозь листья ~ет небо - патаргашна чекххьаьжча стигал го

• просвещенние с серло; министерство ~я - серлонан министерство; работники ~я - серлонан белхахой

• просвещённость ж дешна хилар

• просвещённый, -ая, -ое дешна, дешна долу; ~ человек - дешна стаг

• проседь ж къеждала долар; волосы с ~ю - къежъяла йоьлла месаш

• просека ж ирзу

• просёлок м ворданан некъ

• просёлочный, -ая, -ое ворданан, варда[наш] лела; ~ая дорога - ворданан некъ

• просеять сов., что ласа; ~ муку - дама ласа

• просеяться сов. ласадала

• просигнализировать сов. в разн. знач. хаам бан

• просидеть сов., просиживать несов. 1) (пробыть) хиъна 1ан 2) (отбыть наказание) чохь далла 3) разг. (протереть при сидении) хьекхийна даадан

• просинь ж сийно бос [беттар], сийно хилар

• проситель м, ~ница ж дехархо

• просительный, -ая, -ое дехарийн

• просить несов., кого о чём или с неопр., чего, за кого, в разн. знач. деха; прошу прощения - бехк цабиллар доьху; прошу подождать - собар дар доьху аса; просят не шуметь - гloвгla цаяр доьху; ~ [о] помощи - г1о доьху; ~ пощады - геч дар доьху; ~ за товарища - накъостан дуьхьа деха; ~ милостыню - caгla деха; ~ руки - еха; милости просим - дехар ду

• проситься несов. разг. бакъо еха; ~ домой - ц1а вахийтар деха

• просиять сов. (о солнце) къага; перен. декхадала, декхаделла хила

• проскакать сов. 1) кхийсалуш даха 2) (на лошади) хаьхкина т1ехъэккха

• просквозить сов., безл., кого-что, разг. шелдала, шело йола (или кхета)

• просклонять сов., что лега[дан]; ~ слово - дош легадан

• проскользнуть сов. 1) (пройти незаметно) чекхтила 2) (чуть проявиться) хаадала; в его словах ~ло недовольство - цуьнан дешнашкахь реза цахилар хааделира

• проскочить сов. I) что и без доп. чекхъэккха; ~ в дверь - не1арехула чекхъэккха 2) перен. разг. (напр. об ошибке) дала

• проскрипеть сов. ц1овза

• прослабить сов. безл., кого чуьйнадаха

• прославить сов., кого-что г1арадаккха, ц1е яхийта

• прославиться сов., чем и без доп. гlapaдала, ц1е яха; он ~лся на всю страну- боллучу махкахь а г1араваьлла и

• прославление с г1арадаккхар, ц1е яхар

• прославленный, -ая, -ое ц1е яхна, гlapaдаьлла; ~ писатель - г1араваьлла яздархо

• проследить сов., прослеживать несов., кого-что 1) (выследить, выяснить что-л.) тергалдан; (изучить) тж. тидам бан 2) за чем (проверить) хьажа; ~ за выполнением работы - болх баре хьажа

• прослезиться сов. делха, б1аьргах хи дала

• прослоить сов., что чем пардош дан, чкъоьрнаш дан

• прослойка ж 1. (действие) пардош дар, чкъоьрнаш дахар 2. (слой) чкъор, пардо 3. геол. г1ат, чкъор 4. перен. (общественная группа) тоба

• прослоняться сов. разг. ваьлла лела; ~ по городу - г1али юккъехула ваьлла лела

• прослужить сов. 1) г1уллакх дан 2) (быть в употреблении) лело

• прослушать сов. I) кого-что (выслушать) ладог1а; ~ лекцию - лекцига ладог1а; ~ сердце - даге ладог1а 2) что, разг. (пропустить) ла ца дог1а, ца хаза

• прослыть сов., кем-чем цle яха; ~ героем - турпалхо ву аьлла ц1е яха

• прослышать сов., что, о ком-чём хаза; ~ об успехе - кхиамах лаьцна хаза

• просматриваться несов.: местность хорошо ~ется - меттиг дика гуш ю

• просмолить сов., что силам хьакха; (древесной смолой) бага хьакха; ~ лодку - кеманна силам хьакха

• просмолиться несов. силамах дола

• просмотр м — хьалххьажар 1. (действие) хьажар; ~ кинофильма - кинофильма хьажар 2. (ошибка, упущение) г1алат, ледарло

• просмотреть — хьалххьажаран, сов., что 1) хьажа; ~ газеты - газеташка хьажа 2) (не заметить) дита; т1ехдалийта; ~ ошибку- г1алат (ца гуш) дита; ~ [все] глаза - хьежна б1аьргаш кхоло

• проснуться сов. самадала; город ~лся - г1ала самаяьлла

• просо с борц

• просоленный, -ая, -ое туьха доьлла, дурдина; ~ые почвы - туьха доьлла латтанаш

• просолить сов., что туьха долийта, дурдан

• просолиться сов. туьха дола, дурдала

• прососаться сов. чекхдала

• просохнуть сов. дакъадала; ~ на солнце - маьлхехь дакъадала

• просочиться сов. чекхдала

• проспать сов., что и без доп. 1) (некоторое время) наб ян, дижна 1илла 2) (проснуться позже, чем нужно) дижна диса; не проспи! - вижна ма висалахь!

• проспаться сов. разг. наб кхета (или дижна) диса

• проспект 1 м (улица) проспект

• проспект 2 (план) проспект

• проспиртовать сов., что спиртах долийта (пропитать спиртом)

• проспиртоваться сов. спиртах дола

• проспорить сов. 1) что (проиграть) эша 2) (некоторое время) къийса; ~ целый час - дийнна сохьтехь къийса

• проспрягать сов., что хийца

• просроченный, -ая, -ое хан т1ехъялийтина

• просрочивать несов., просрочить сов., что хан т1ехьялийта

• просрочка ж хан т1ехъялар

• проставить сов., проставлять несов., что xloттo, дилла; ~ номера - номерш х1итто

• простак м (простодушный, бесхитростный человек) х1илланзаниг, дагахь х1ума (или шайт1аналла) доцург

• простегать сов., простёгивать несов., что аха; ~ одеяло - юрг1а аха

• простейший, -ая, -ее 1. [уггар] аттаха; ~ ee понятие - аттаха кхетам 2. в знач. сущ. ~ие мн. зоол. цхьалханаш

• простенок м юкъ

• простенький, -ая, -ое бен-берса доцу, аттаха, х1илланза, дагахь х1ума доцу

• простереть сов., что 1) кховдо; ~ руку - куьг кховдо 2) перен. (распространить) д1адаржо

• простереться сов. см. простираться; кругом простёрлась степь - го баьккхина аре яра

• простецкий, -ая, -ое разг. дог ц1ена, х1илланза

• простирать 1 несов., что 1) (протягивать) кховдо; ~ руку вперёд - куьг хьалха кховдо 2) перен. (распространять) д1адаржо; ~ свою власть на кого-л. - шен 1едал цхьанна тle д1адаржо

• простирать 2 сов., что, разг. (выстирать) дитта

• простираться 1 несов. (распространяться) [д1алаьцна] хила; леса ~ются на тысячи километров - эзар километраш д1алаьцна хьаннаша

• простираться 2 сов. (выстираться) диттадала

• простирнуть сов., что, разг. хичу хьакхо

• простительный, -ая, -ое геч ден; только ребёнку ~о так поступить - иштта х1уманна берана бен геч дойла яц

• проститутка ж кхахьпа

• проституция ж кхахьпалла

• простить сов. 1) кого-что, что кому геч дан; ~ вину - бехкана геч дан; я тебе этого не прощу - аса цу т1ехь геч дийр дац хьуна 2) кому что (освободить от обязательства) дита; ~ кому-л. долг - цхьанна декхар дита 3) повел. накл. прости, простите геч дехьа, геч дейша; прости, что опоздал - бехк ма билла т1ехьависарна; простите за беспокойство - меттахдахарна бехк ма биллалаш; простите, это место свободно? - бехк ма биллалахь, xlapa меттиг парг1ат юй?

• проститься сов. 1) с кем 1одика ян, 1одика йойла ала, марша 1айла ала, д1асакъаста; я прощусь с тобой - со хьох д1акъаьстар ву 2) с чем (покинуть что-л.) къаста; (отказаться от чего-л.) дита, д1атаса; ~ с прошлым -д1адаханчух вала; ~ с мечтой - сатийсамах вала

• просто 1. нареч. атта; это не так ~ - иза иштта атта а дац 2. частица данне а, иштта, -м; ~ нечего делать - данне а дан х1ума дац; дом ~ развалился - ц1а иштта д1а охьахаьрцина; этому ~ нельзя поверить - цунах теша мегар-м дац; это ~ ложь - уьш-м аьшпаш бара; он ~ глуп - иза-м ц1ена 1овдал вара; ~ так - иштта д1а

• простоватый, -ая, -ое (недалекий, не очень умный) дагахь х1ума доцу, дог ц1ена, шайт1аналла (или йилбазалла) доцу

• простоволосый, -ая, -ое (с непокрытой головой) корта 1уьйра

• простодушие с х1илла цахилар, тешаш хилар, дагахь х1ума цахилар

• простодушный, -ая, -ое х1илла доцу, атта теша, дагахь х1ума доцу[ш]

• простой 1, -ая, -ое 1) (элементарный) цхьалха, цхьалхе; ~ое предложение грам. цхьалхе предложени 2)(несложный) атта [долу]; ~ая задача - атта задача; ~ ая работа - атта болх 3) (обыкновенный, повседневный) беркъа; ~ая одежда - беркъа духар 4) (открытый, бесхитростный) дагахь х1ума доцу; (наивный, недалёкий) х1илла доцу, дог ц1ена; он человек ~ой - дагахь х1ума доцуш стаг ву иза; он не так прост [как кажется] – ма-хеттара атта стаг а вац и ; это проще ~ого - доллучул а атта х1ума ду и; мука ~ого помола - гlopгla аьхьна дама; ~ые люди - нах санна нах; ~ой смертный - нах санна стаг

• простой 2 м болх сацар, сецна латтар; ~ в работе - болх сацар

• простокваша ж етта шура

• простонародный, -ая, -ое уст. халкъ-нехан; ~ая речь - халкъ-нехан мотт

• простонародье с уст. халкъ-нах

• простонать сов. узар дан; (сказать со стоном) узарца ала

• простор м 1) (пространство) шорте; космические ~ы - космосан шортенаш; степные ~ы - аренан шортенаш 2) (свобода, раздолье) парг1ате; ~ для деятельности - х1ума дарна парг1ате; детям здесь ~ - берашна кхузахь парг1ате ю

• просторечие с лингв. халкъ-нехан дош

• просторечный, -ая, -ое лингв. халкъ-нехан; ~ые слова - халкъ-нехан дешнаш

• просторный, -ая, -ое шорта, парг1ат

• простосердечие с дог ц1ена хилар

• простосердечность ж дог ц1еналла

• простосердечный, -ая, -ое дог ц1ена

• простота ж 1) (несложность) чолхе дацap, чолхазалла, атта хилар 2) (простодушие) догци1еналла

• простофиля м и ж разг. 1овдал, кхетам боцург, тентаг

• простоять сов. в разн. знач. латта; холода ~ят ещё месяц - шелонаш кхин а баттахь лаьттар ю; дом ещё сто лет ~ит -ц1а кхин а б1е шарахь лаьттар ду

• пространный, -ая, -ое 1) (обширный) шорта 2) (подробный, обстоятельный) дахдина; ~о (нареч.) рассказывать -дахдина дийца

• пространственный, -ая, -ое меттиган

• пространство с меттиг; шорте; ~о и время - меттиггий, ханний; открытое ~о - 1уьйра меттиг; степные ~а - аренан шортенаш; свободное ~о между домами - ц1енойн яккъаш; безвоздушное ~о - х1аваъ доцу меттиг

• прострел м разг. (острые боли, напр. в боку) лазар 1иттар (или деттар)

• простреливать несов., что (какой-л. участок) 1алашоне лаца

• простреливаться несов.: местность хорошо ~ется - меттиг дика 1алашоне лацалуш ю

• прострелить сов., кого-что [тоьхна] чекхъяккха

• прострочить сов. 1) что (прошить) шонк тоха 2) разг. (из автомата) т1едуста

• простуда ж шелдалар

• простудить сов., кого-что шелдан; ~ ноги - когаш шелбан; ~ ребёнка - бер шелдан

• простудиться сов. шелдала

• простудный, -ая, -ое шелонан; ~ое заболевание - шелонан цамгар

• простуженный, -ая, -ое шелделла, шелдина; он сильно простужен - иза ч1ог1а шелвелла ву; ~ голос - хаьлла аз

• проступать несов., проступить сов. 1) (выступить изнутри) т1едала 2) (показаться) [т1е]къада; на повязке проступила кровь - йихкинчух ц1ий т1едаьлла; на бумаге проступило пятно - кехат т1е таммаг1а даьлла

• проступок м даьлларг, динарг, даьлла х1ума; административный ~ юр.- административни даьлларг

• простынный, -ая, -ое шаршун, шаршуен; ~ое полотно - шаршун к1ади

• простыня ж шаршу

• простыть сов. прост. 1) (остыть) шелдала; суп ~ л - чорпа шелъелла 2) (простудиться) шелдала; его и cлед ~л -лар а, тача а дайн цуьнан

• просунуть сов., кого-что во что чекхдаккха; за что дахийта; подо что кховдо

• просунуться сов. чекхдаккха (насквозь); чукъадо (вовнутрь)

• просушить сов., что дакъо

• просушиться сов. дакъадала

• просушка ж дакъор

• просуществовать сов. далла, хан яккха

• просчёт м 1. (действие) дагардар, ларар 2. (ошибка) г1алат [далар]; выявить ~ - г1алат каро

• просчитать сов. 1) что (произвести подсчет) лара, дагардан; ~ деньги - ахча лара 2) (ошибиться при счёте) г1алатдала 3) (считать некоторое время) лера

• просчитаться сов. г1алатдала

• просып м разг.: без просыпу - сама ца долуш

• просыпать сов., что охьа1ано

• просыпаться сов. охьа1ана

• просьба ж дехар; по твоей ~е - хьан дехарца; ахьа дехарна; обратиться к кому-л. с ~ой - цхьаьнга дехар дан, подать ~у (в суд и т. п.) дехар дан

• просяной, -ая, -ое берцан

• проталина ж 1оралла

• протанцевать сов. 1) что хелхар дан; ~ вальс - вальс-хелхар дан 2) (некоторое время) хелхадийла

• протаранить сов., что [т1етоьхна] дохо (или чекхдаккха)

• протащить сов. 1) кого-что (переместить таща) такхийна даккха; [д1а]такхо; (пронести через что-л.) дехьатакхо, дехьадаккха 2) кого куда, разг. чекхдаккха 3) кого, перен. разг. (подвергнуть критике в печати) т1едаккха

• протаять сов. даша

• протез м протез; (зубной) кхема

• протезировать сов. и несов., что протез ян (или йилла); ~ зубы - цергашна протез ян

• протезист м протезхо

• протезный, -ая, -ое протезан

• протекание с хилар; медленное ~ реакции - реакци меллаша хилар

• протекать несов. 1) (о реке, ручье) д1адоьдуш хила 2) (просачиваться) чекхдала, долуш хила, [чу]дала; вода ~ет в лодку - кеман чу хи долу 3) (о крыше, лодке) ладар дан, ладар чекхдалийта 4) (о времени) д1аяха, д1айоьдуш хила 5) (о процессе, реакции) хила

• протектор м (автомашины) протектор

• протекторат м протекторат

• протекторный, -ая, -ое протекторан; ~ая резина - протекторан резина

• протекция ж протекци, г1о даккхар (или дар); попасть куда-л. по ~и - цкьаьннан протекцица цхьанхьа кхача; оказать кому-л. ~ю- цхьанна протекци яла

• протереть сов., что I) (продырявить) дао; [даийна] 1уьрг даккха; ~ подошвы - айраш дао 2) (прочистить) [хьакхийна] д1ац1андан 3) (через сито и т. п.) чекхдаккха ; протри глаза - б1аьргаш д1аделла

• протереться сов. даадала, 1уьрг дала; подошвы протёрлись - айраш дааделла

• протест м духьалхилар, дуьхьалдалар; выразить ~, заявить ~ - духьалхилар д1ахаийта (или д1ахьедан)

• протестовать несов., против чего дуьхьал хила, дуьхьалдала

• протечка ж (крыши, стыков и т. п.) далар

• протечь сов. см. протекать; крыша протекла - тхов ладар дог1уш бу

• против предлог с род. п. 1) (напротив, навстречу) дуьхьал; ~ дома - ц1енна дуьхьал; идти ~ ветра - маха дуьхьал даха; плыть ~ течения - хина дуьхьал нека дан 2) (вопреки, наперекор) перев. обстоятельственной формой с удвоением корневого согласного + суффикс =ехь: ~ ожидания - ца хетташехь; ~ воли - ца луъушехь 3) разг. (по сравнению) дуьстича; перев. тж. сравнительным падежом; рост дохода ~ прошлого года - д1адаханчу шерца буьстича, пайда алсамбалар 4) (для борьбы с кем-чем-л.) дуьхьал; лекарства ~ кашля - йовхаршна дуьхьал молханаш 5) в знач. сказ, дуьхьал хила; я ~ [этого] - со цунна дуьхьал ву; за и ~ - дуьхьал верг а, воцург а

• противень м кеп

• противительный, -ая, -ое грам. дуьхьалара; ~ союз - дуьхьалара хуттург

• противиться сов., кому-чему дуьхьало ян, дуьхьалдала; ~ насилию - нуьцкьаша дуьхьало ян

• противник м 1) (враг) мостаг1; чего (противодействующий чему-л.) тж. дуьхьаларниг; (соперник в споре, игре и т. п.) дуьхьала верг, дуьхьаларниг 2) собир. (вражеское войско) мостаг1

• противница ж мостаг1, дуьхьаларниг, дуьхьалаерг

• противно 1. нареч. вон, боьха 2. в знач. сказ. безл. тамехьа дац, дог керча, даго т1е ца лоцу; слушать ~ - ладог1а а тамехьа дац; мне стало ~ - сан дог керчира

• противный 1, -ая, -ое I. (противоположный, враждебный) дуьхьала, [долу]; ~ые стороны - дуьхьала йолу аг1онаш 2. в знач. сущ.: доказательство от ~ого мат. дуьхьалх1оттош ч1аг1дар; в ~ом случае... - ца хилахь, ...ца дахь

• противный 2, -ая, -ое (неприятный) дог керча, вон, боьха, тамехьа доцу

• противо= дуьхьалара ; мас.: противотанковый - танкашна дуьхьалара

• противоатомный, -ая, -ое атоман герзана дуьхьалара

• противоборство с дуьхьаллатар

• противоборствовать несов. дуьхьаллата, дуьхьаллета; ~ующие силы - дуьхьаллета ницкъаш

• противовес м тех. нисдар, нисдийриг; в ~ чему-л. - цхьанна дуьхьал

• противовоздушный, -ая, -ое х1аваъ ларден; ~ая оборона - х1аваъ ларден дуьхьало

• противогаз м противогаз

• противодействие с дуьхьало; оказывать ~ чему-л. - цхьанна дуьхьало ян

• противодействовать несов., кому-чему дуьхьало ян, дуьхьалдала

• противодействующий, -ая, -ее: ~ая сила физ. дуьхьал болу ницкъ

• противодифтерийный, -ая, -ое - дифтеритана дуьхьалара, дифтеритах ларден

• противоестественно 1. нареч. таро йоцуш 2. безл. в знач. сказ, таро яц; это ~ и - хила таро яц

• противоестественность ж таро (или йиш) цахилар

• противоестественный, -ая, -ое таро (или йиш) йоцу

• противозаконность ж законна дуьхьал хилар

• противозаконный, -ая, -ое законна дуьхьалара; действовать ~о (нареч. ) - законна дуьхьал хила

• противозачаточный, -ая, -ое пхар ца дулуьйту; ~ые средства - пхар ца дулуьйту г1ирсаш

• противолежащий, -ая, -ее дуьхьалара, дуьхьал долу (или 1уьллу)

• противомалярийный, -ая, -ое хоршин, хорша ца йоуьйту, хоршина дуьхьалара

• противооспенный, -ая, -ое морзгалшна дуьхьал долу; ~ая вакцина - морзгалшна дуьхьал йолу вакцина

• противопожарный, -ая, -ое ц1е йойу (для тушения); ц1е ца йолуьйту (для предохранения от пожара)

• противопоказание с I) юр. дуьхьал тешалла 2) мед. цамагар

• противопоказанный, -ая, -ое мед. ца магийна

• противоположность ж б1останехьалла; б1останалла; единство и борьба ~тей - цхьаллий, б1останаллийн къийсаммий; в ~ть кому-л. - цхьанна б1останехьа

• противоположный, -ая, -ое 1) (расположенный напротив) дуьхьал лаьтта (или долу); (идущий, ведущий в обратную сторону) дуьхьалдог1у, юханехьара; ~ая сторона - юханехьара aгlo; в ~ом направлении - дуьхьал, дуьхь-дуьхьал 2) (несхожий) б1останехьа долу, юхьанехьа дог1у[ш долу], тера доцу; ~ые взгляды -дуьхь-дуьхьал хетарг

• противопоставить сов., кого-что кому-чему 1) (сравнить) дуьхьалх1отто 2) (противодействовать) дуьхьалх1отто, дуьхьалдаккха, дуьхьалдало

• противопоставление с 1) (сравнение) дуьхьалх1оттор 2) (противодействие) дуьхьалх1оттор, дуьхьалдаккхар, дуьхьалдалор

• противоправный, -ая, -ое юр. бакъонна дуьхьалара; ~ые действия - бакъонна дуьхьалара дарш

• противоракетный, -ая, -ое ракетана дуьхьалара

• противоречивость ж цхьаьнацадар, цхьаьнадог1уш цахилар; ~ показаний - тешаллаш цхьаьнацадар

• противоречивый, -ая, -ое - цхьаьна ца дог1у, дуьхь- дуьхьалара

• противоречие с дуьхь-дуьхьал хилар, цхьаьнацадар; вступить в ~е с чём-л.- цхьаьнца ца дог1уш хила (или дуьхьалдала); оказаться (или находиться) в ~и с чем-л. - цхьаьнца ца дог1уш хила

• противоречить несов. 1) кому (возражать) дуьхьалдала 2) чему (не соответствовать) цхьаьна ца дан, цхьаьнадог1уш ца хила; ваши сообщения ~ат друг другу - шун хаамаш цхьаьна ца бог1у

• противостояние с астр. дуьхьалх1оттар

• противостоять несов., кому-чему дуьхьаллатта, дуьхьало ян; ~ врагу - мостаг1чунна дуьхьаллатта; ~ болезни -цамгарна дуьхьало ян

• противотанковый, -ая, -ое танкашна дуьхьалара

• противотуберкулёзный, -ая, -ое туберкулезана дуьхьал долу, йовхарийн цамгарна дуьхьалара

• противотуманный, -ая, -ое дахкарна дуьхьалара; ~ые фары - дахкарна дуьхьалара фараш

• противоударный, -ая, -ое д1акхетарна дуьхьалара; ~ое устройство - д1акхетарна дуьхьалара г1ирс

• противохимический, -ая, -ое химически герзах ларден; ~ая защита - химически герзах ларвен дуьхьало

• противочумный, -ая, -ое 1аьржачу уьнна дуьхьалара

• противоядие с д1аьвшана дуьхьало

• протирочный, -ая, -ое хьокху, хьакхаден; ~ая тряпка - хьокху горгам; ~ая машина - хьакхаен машина

• протиснуть сов., кого-что куда, разг. чекхдаккха (сквозь, через что-л.); (протолкнуть) [д1а]та1о

• протиснуться coв. чекхдала (пролезть через что-л.); [д1а]та1а (пробраться толкаясь); с трудом ~ в окно - халла корехула чекхдала; ~ через толпу к трибуне- гулбеллачарна юккъехула трибунехьа д1ата1а

• проткнуть сов., кого-что [1оьттина] чекхдаккха

• проток м 1) (рукав реки, речка) га 2) анат. харш

• протокол м протокол; ~ допроса - ледаран протокол; составить ~ на кого-л. - цхьанна протокол xloттo

• протоколирование с протокол xloттop (или яздар)

• протоколировать сов. и несов., что протокол х1отто (или яздан)

• протокольный, -ая, -ое: ~ отдел протоколийн дакъа; ~ стиль - протоколийн хат1

• протолкаться сов. [д1асатеттина] чекхдала

• протолкнуть сов. 1) кого-что куда д1ататта, [теттина] чекхдаккха, [теттина] д1адига 2) что, перен. разг. (ускорить) хьалхататта; ~ дело - г1уллакх хьалхататта

• протон м физ. протон

• протопить сов., что латийна дохдан; ~ печь - пеш латийна йохъян

• протопиться сов. летта дала, хьалалата

• протоплазма ж биол. протоплазма

• протоптать сов., что 1) хьешна дан (или даккха); ~ дорожку- хьешна некъ баккха 2) разг. (протереть ходьбой) дао; ~ подмётки - айрашна к1елтоьхнарг яо

• проторговаться сов. прост. оьшуш мах хила

• проторённый, -ая, -ое [хьешна] баьккхина; ~ая дорожка - хьешна баьккхина некъ; идти ~ым путём перен. -баьккхинчу новкъа даха

• прототип м прототип

• проточить сов., что 1) (о червях) даа 2)(резцом, на станке) дао, [даош] даккха 3) (промыть — о воде) чекхдала проточный, -ая, -ое доьду, д1аоьхуш долу; ~ая вода - доьду хи

• протрава ж д1овш

• протравить сов., что 1) (обработать) дан 2) (обеззаразить) д1овш (или молха) тоха

• протрезвить сов., кого дастадалийта

• протрезвиться сов. дастадала

• протрубить сов., что [зурма] лакха

• протухать несов., протухнуть сов. локкхарг (или ловсакх) хила (о яйцах); талха, хьожа кхета (о других продуктах)

• протухший, -ая, -ее локкхарг хилла (о яйцах); телхина, хьожа кхетта (о других продуктах)

• протушить сов., что [1аьнарехь] ц1ийдан

• протяжение с 1) д1алаьцна меттиг; ~е в длину- йохалла д1алаьцна меттиг; на большом ~и - йоккхачу йохаллехь 2): на ~и чего (о времени)- хенан йохалла; на ~и месяца- баттахь

• протяжённость ж дохалла; ~ю несколько километров - масех километр йолу йохалла

• протяжный, -ая, -ое деха; ~ звук - деха аз

• протянуть сов., что 1) (натянуть) д1атаса; ~ верёвку для белья - х1уманаш ухку т1ийриг д1атаса 2) (провести) таса, дало; ~ телефон - телефон яло 3) (вытянуть) д1акховдо; ~ обе руки - ший а куьг д1аковдо 4) (заставить долго звучать) озо, дахдан 5) разг. (растянуть выполнение) дахдан; ~ время - хан яйа; ~ дело - гуллакх дахдан 6) без доп. разг. (прожить) дахдала; он не долго протянет - дукха вахлур вац иза

• протянуться сов. I) (быть натянутыми) [тесна] хила; от парохода к берегу ~лись стальные тросы - кеман т1ера хин йисте тесна болатан тросаш яра 2) (выставиться) кховда; в окно ~лась рука - корехула куьг кхевдира 3) (в пространстве) [деха] хила; ~ться на несколько километров - масех километр деха хила 4) (продлиться) дахдала; доклад протянется недолго - доклад дукха яхлур яц

• проучить сов. 1) кого, разг. (наказать) 1амо, хаийта; ~ озорника - вон лелачунна 1амо 2) что (учить некоторое время) 1амо, хьеха; ~ уроки весь день - дийнахь сарралц урокаш 1амо

• проучиться сов. деша; ~ восемь лет - барх1 шарахь деша

• проф= проф= ; мас.: профзаболевание - корматаллин цамгарш; профбилет - профсоюзан билет

• профан м тентаг, цахуург

• профанация ж талхор, харцхьадаккхар

• профгрупорг м профгрупорг

• профгруппа ж профгруппа

• профессионал м профессионал, говзанча

• профессионализация ж профессионализаци, говзалла караерзор

• профессионально-технический, -ая, -ое техникан корматаллин; ~ое училище - техникан корматаллин йоьшийла

• профессиональный, -ая, -ое 1) (относящийся к профессии) говзаллин, корматаллин; ~ое обучение - корматалла 1амор; ~ый бокс - корматаллин бокс 2) (занимающийся как профессией) корматаллин

• профессия ж говзалла, корматалла, професси; звание лучшего по ~и -говзаллехь тоьлушха хиларан ц1е

• профессор м профессор

• профессорский, -ая, -ое профессоран

• профессорство с профессоралла

• профессорша ж разг. профессоран зуда

• профессура ж 1) (должность) профессоралла 2) собир. профессорш, профессура

• профзаболевание с корматаллин цамгар

• профилактика ж профилактика; ~ преступлений - зуламашна дуьхьал профилактика

• профилактический, -ая, -ое профилактикин; ~ие прививки - профилактикин прививкаш; меры ~ого воздействия юр.- профилактикин аг1онца 1аткъам бар; ~ий ремонт - профилактикин ремонт

• профилакторий м профилактори

• профиль м 1) (вид сбоку) aгlo; сфотографироваться в ~ - аг1орвирзина сурт даккхийта 2) (сечение, разрез) профиль; ~ дороги - некъан профиль; детали сложных профилей - чолхечу профилан меженаш 3) (совокупность основных черт) профиль; ~ предприятия - предприятин профиль

• профильтровать сов., что фильтрах [чекх]-даккха

• профком м профком (профсоюзан комитет)

• профкомовский, -ая, -ое профкоман

• профорг м профорг

• профорганизация ж профорганизаци

• профориентация ж профориентаци

• проформа ж разг. моттарг1а, моттийтар; сделать что-л. для ~ы - моттийтархьама цхьаъ дан

• профсоюз м профсоюз (корматалхойн союз)

• профсоюзный, -ая, -ое профсоюзан, профсоюзни; ~ая организация - профсоюзни организаци; ~ые деньги -профсоюзан ахча

• профтехобразование с профтехобразовани

• профтехучилище с профтехучилище

• профтехшкола ж профтехшкола

• прохаживаться несов. [доладелла] лела

• прохватить сов., прохватывать несов., кого-что, разг. кхета; меня прохватило на холоде - шело кхетта сох

• прохвост м разг. презр. сий доцу х1ума, х1ела-х1уьла

• прохлада ж xlo, шело

• прохладительный, -ая, -ое хьогаллин; ~ые напитки - хьогаллин маларш

• прохладиться сов. разг. xlo кхетийта, шелдала

• прохладно 1. нареч. шийло 2. в знач. сказ. безл. шийло ю, шелдала; на дворе ~ - арахь шийло ю; стало ~ - шелъелла; мне стало ~ - со шелло

• прохладный, -ая, -ое шийла

• прохладца ж: делать что-л. с ~ей разг. - хало ца еш цхьаъ дан

• прохлаждаться несов. разг. мукъа лела

• проход м 1. (действие) 1) чекхдалар 2): число ~ов трактора (на поле) - трактор леларан терахь 2. (место) чекхдолийла; горный ~ - ламанах чекхволийла; задний ~ анат. гоьта; ~а нет кому от кого - цхьаьнгахьара цхьанна д1асаволийла яц; он мне ~а не даёт - д1а вала а, схьавала а ца вуьту цо со

• проходимец м, ~ка ж разг. боьха х1ума

• проходимость ж (машины) лелар

• проходимый, -ая, -ое чекхдолийла йолу

• проходить 1 несов. 1) см. пройти; съезд проходит в Москве - съезд Москвахь д1ойоьдуш ю; зима проходит - 1а чекхдолуш ду 2) (пролегать) чекхдала; дорога проходит по лесу - некъ хуьнахула чекхболу

• проходить 2 сов. (ходить некоторое время) лела

• проходка ж тех. к1аргдалар; ~ нефтяных скважин - нефтан буру к1аргдалар

• проходной, -ая, -ое 1. чекхдолу, чекхдолуш долу 2. в знач. сущ. ~ая ж чекхбовлийла

• проходчик м горн. к1аргдархо

• прохождение с чекхдалар; ~ регистрации - регистрацехула чекхвалар; ~ [военной] службы - б1ахойн г1уллакхах чекхвалар

• прохожий м т1ехволург

• прохрипеть сов. дехьа

• процветание с заза даккхар

• процветать несов. заза даккха

• процедить сов., что литта ; ~ сквозь зубы - ца вешаш кхосса

• процедура ж 1) (порядок выполнения) кеп; ~а голосования - кхаж тасаран кеп 2) мед. процедура; принимать ~ы -процедураш ян

• процедурный, -ая, -ое процедурийн; ~ кабинет- процедурийн кабинет

• процент м 1) (сотая доля) процент; выразить в ~ах - проценташка дерзо; перевыполнить план на несколько ~ов -масех процентана план т1ех кхочушъян 2) (доход) ял ; на [все] сто ~ов- б1е процентана

• процентный, -ая, -ое процентийн; ~ое исчисление - процентийн ларам; ~ая норма- процентийн норма; в ~ом отношении - процентийн хьесапехь

• процесс м в разн. знач. процесс; ~ развития- кхиаран процесс; учебный ~ -дешаран процесс; судебный ~ -суьдан процесс; возбудить ~ против кого-л. - цхьанна дуьхьал процесс айа; ~ в лёгких мед.- пехаш чуьра процесс; в ~е чего переводится деепричастием; в ~е работы - болх беш; в ~е борьбы- къуьйсуш; в ~е учёбы - доьшуш; в ~е игры -ловзуш

• процессия ж процесси ; свадебная ~ - ловзарин процесси

• процитировать сов., кого-что цитата яло

• прочерк м (прочёркнутое место) сиз; сделать ~ - сиз хьакха

• прочёркивать несов., прочеркнуть сов., что хьекха, сиз хьакха; ~ графы в анкете - анкетан графаш т1е сиз хьакха

• прочесать сов., что 1) (очистить чесанием) къаждан; ~ шерсть - тlapгla къажбан 2) переч. д1ац1андан; ~ лес - хьун д1ац1анъян

• прочесть сов. см. прочитать; прочти эту книгу - xlapa книщка ешалахь; поэт прочёл свои стихи - поэта шен байташ йийшира

• прочий, -ая, -ее кхин долу; ~ие дела - кхин долу г1уллакхаш ; между ~им а) (попутно) цу юккъе аьлча; б) вводн. сл. (к слову) хьаххинчуьра аьлла; помимо всего ~его - кхин долчул сов; и ~ее - кхин дерг а

• прочистить сов., что д1ац1андан

• прочистка ж д1ац1андар

• прочитать сов., кого-что д1адеша; ~ по глазам - б1аьрахьажча хаа

• прочность ж ондалла, ч1ог1алла; ~ ткани - к1адин ч1ог1алла; предел прочности тех. - ч1ог1аллин доза

• прочный, -ая, -ое онда, ч1ог1а; ~ая ткань – чloг1a к1ади; ~ый мир - ч1ог1а машар; строить ~о (нареч.) - г1ишлош чloгla ян; ~о (нареч.) устроиться - ч1ог1а д1атарвала

• прочтение с д1адешар; по ~и - д1ешначул т1аьхьа

• прочувствовать сов., что хаа, кхета

• прочь нареч. юьстах, гена; он бежал - ведда генавелира и; ~ с дороги! - новкъара юьстахдала (или д1адала)!; я не что-л. сделать разг. - цхьаъ дан со дуьхьал вац

• прошедший, -ая, -ее 1. (прошлый) д1адахна, т1ехдаьлла, д1адаьлла 2. в знач. сущ. ~ее с д1адахнарг, д1адаьлларг; ~ее время грам.- [д1а]яхна хан

• прошение с уст. дехар; подать ~ - дехар дан

• прошептать сов., что шабар-шибар дан

• прошествие с: по ~и года - цхьа шо д1адаьлча; по ~и срока - хан д1аяьлча

• прошибать несов., прошибить сов. 1) (пробить ударом) [тоьхна] чекхдаккха 2) (выступить) дала; пот прошиб -хьацар даьлла

• прошивка ж 1. (действие) д1атегар, маха бахьар 2.(вставка) цуьрг

• прошить сов., что д1атега, маха бахьа

• прошлогодний, -яя, -ее стохкалера, д1адаханчу шеран; ~ее лето - стохкалера аьхке

• прошлый, -ая, -ое 1. [д1а]дахна; в ~ый раз -тохара 2. в знач. сущ. ~ое с [д1а]дахнарг,т1ехдаьлларг; славное ~ое народа - халкъан сийлахь д1адахнарг

• прошмыгнуть сов. разг. чекхтила

• проштамповать сов., что штамп етта (или х1итто)

• проштудировать сов., кого-что 1амо

• прощай!, прощайте! марша 1ойла!, 1одика йойла!

• прощальный, -ая, -ое д1асакъастаран, д1асакъаьсташ лун; ~ концерт- д1асакъаьсташ лун концерт

• прощание с вовшахкъастар; на ~ - вовшахкъаьсташ

• проще сравн. ст. от простой и просто аттаха

• прощебетать сов. чкъар-чкъир ала

• прощение с геч дар, бехк цабиллар, къинт1ера далар; просить ~я - геч дар деха; прошу ~я - бехк цабиллар доьху аса

• прощупать сов., прощупывать несов. I) что (проверить, ощупывая) хьажа, куьг 1отта 2) кого, перен. хьажа, зен; надо его ~ - иза зен веза

• проэкзаменовать сов., кого - экзамен д1аэца (или хатта)

• проэкзаменоваться сов. экзамен д1аяла

• проявитель м фото гучудоккхург

• проявить сов., что 1) (обнаружить) гучудаккха; ~ храбрость- майралла гучуяккха (или гайта); ~ заботу о ком-л. -цхьаьннан 1уналла дан; ~ себя *(каким-л. образом) ша билгалвала 2) фото [гучу]даккха; ~ плёнку- плёнка яккха

• проявиться сов. 1) (обнаружиться) гучудала; у него ~лся интерес к работе- балхе безам гучубаьлла цуьнгахь 2) фото гучудала

• проявление с 1. (по гл. проявить) 1) гучудаккхар 2) фото [гучу]даккхар 2. (по гл. проявиться) 1) гучудалар 2) фото [гучу]далар

• прояснение с екхар

• прояснеть сов. (о погоде) екха

• прояснеть сов. (стать ясным) екха; мысли ~ли - ойла екхна

• проясниться сов. къаста, кхеташ хила

• проясниться несов. см. проясниться; дело ~ется - г1уллакх къаьсташ ду

• пруд м 1ам

• прудить несов., что сунт дан; хоть пруд ~и (имеется в изобилии) да а велла шорта ду

• пружина ж пружина; знать все тайные ~ы - къайлаха мел дерг хаа

• пружинистый, -ая, -ое 1ад санна, 1одан хьесапехь, пружинаха

• пружинить несов. сетта

• пружинный, -ая, -ое 1одан

• прусак м (рыжий таракан) чхьаьвриг

• прут м (мн. прутья) 1) (ветка) сара, марг1ал 2) (мн. тж. пруты тех.) (металлический) сара

• прыгалка ж, ~и мн. кхийсалург

• прыгать несов. [ирх]кхийсадала

• прыгнуть сов. [ирх]кхоссадала

• прыгун м спорт. кхоссавалархо; ~нья ж спорт. кхоссаялархо

• прыжок м [т1ех]кхоссадалар; (вниз) чукхоссадалар, чуэккхар; прыжки в длину - дохалла кхийссаваларш; прыжки в высоту- локхалла кхийссаваларш; прыжки в воду - хи чу кхийссадаларш; тройной ~ спорт.- кхолха кхоссадалар; ~ с трамплина (на лыжах) трамплина т1ера чукхоссадалар, ~ с шестом - хьокханца кхоссавалар; совершить ~ с парашютом - парашютаца кхоссавала

• прыснуть сов. 1) чем цинцаш тоха 2) (рассмеяться) ~ со смеху - белам эккха

• прыткий, -ая, -ое разг. каде, сиха; какой ты ~! - хьо ма сиха ву!

• прыть ж разг. 1): бежать во всю ~ - ма-ваддалу вада 2) перен. (в делах и т. п.) сихалла

• прыщ м х1ума; ~и на лице, лицо в ~ах- х1уманаш евлла юьхьа т1е

• прыщаветь несов. разг. х1уманаш йийла

• прыщавый, -ая, -ое х1уманаш йийлла; ~ое лицо - х1уманаш йийлла юьхь

• прядение с хьовзар, эханг дар

• пряденый, -ая, -ое хьевзина

• прядильно-ткацкий, -ая, -ое: ~ая фабрика - к1ади-эханган фабрика

• прядильный, -ая, -ое эханг хьовзо, эханг ден

• прядильщик м, ~ца ж урчакххо

• прядь ж 1) (волос) хьовзарг 2) (нить) тай; (верёвка) муш; (скрученная часть чего-либо) га; плести в три ~и -кхаа гаьнца да1а

• пряжа ж эханг; (в пасмах) билзиг; (в клубке) уьйриг

• пряжка ж к1ега, м1ар

• прямизна ж нийсалла

• прямиком нареч. разг. дуьххьал д1а, нийсса д1а; говорить ~ - дуьххьал д1а ала

• прямо 1. нареч. 1) (по прямой линии) нийсса, нийса, дуьхльал д1а; стоять ~ - нийса латта; идти ~ - дуьххьал д1а ваха 2) (непосредственно) нийсса, дуьххьал; попасть ~ в цель- нийсса хьажийначу кхета; приступить ~ к делу -дуьххьал д1а г1уллакхана т1еверза; пройти ~ в комнату- нийсса цla чу ваха 3) (откровенно) дуьххьал д1а; сказать ~ -дуьххьал д1а ала 2. частица разг. бакъ долу, ма-дарра; он ~ герой - ма-варра турпалхо ву-кх и

• прямодушие с нийсса д1а хилар

• прямодушный, -ая, -ое нийсса д1а волу

• прямой, -ая, -ое 1) (ровный) нийса дуьххьал [д1а]; ~ая линия - нийса сиз; провести ~ую (сущ.)- нийсаниг хьакха; ~ой дорогой - дхьххьалчу новкъа; ~ой поезд, поезд ~ого сообщения - дуьххьал д1а йоьду ц1ерпошт; говорить по ~ому проводу - дуьххьал д1а серахула къамел дан 2) (непосредственный) дуьххьал; ~ые улики- дуьххьал дерг; ~ые выборы - дуьххьал харжамаш 3) (откровенный) дуьххьал д1а; он человек ~ой - иза дуьххьал д1а ву; ~ой ответ- дуьххьал д1а жоп 4) (явный, открытый) дуьххьал; ~ой обман - дуьххьал lexop ; ~ое дополнение грам. нийса кхачам; ~ая речь грам. - ма-дарра къамел; ~ой угол мат. - нийса са; ~ые лучи солнца - маьлхан нийса з1енарш; в ~ом смысле слова – нийссачу дешан маь1нехь; ~ая польза - ма-ярра са; ~ой расчёт - дика хьесап

• прямолинейность ж дуьххьал д1а хилар

• прямолинейный, -ая, -ое 1) нийса; ~ое движение - нийса болам 2) перен. дуьххьал д1а [волу]; ~ый человек -дуьххьал д1а стаг

• прямота ж дуьххьал д1а хилар; ~ ответа - дуьххьал д1а делла жоп

• прямоугольник м нийса саберг

• прямоугольный, -ая, -ое нийса сенаш долу

• пряник м пряник

• пряность ж мерза юург; чам бийрит

• пряный, -ая, -ое хаза хьожа йолу; ~ые растения - хаза хьожа йолу ораматаш

• прясть 1 несов., что хьовза

• прясть 2 несов.: лошадь прядёт ушами - говро лергаш детта

• прятать несов., кого-что д1адилла; д1алачкъо (чаше кого); не прячь, ещё понадобится - д1а ма дилла, кхин а оьшур ду; ~глаза -б1аьргаш лечкъо; ~улыбку - къайлаха къажа; ~ свой мысли - шен сила лечкъо

• прятаться несов. д1алечкъа; не прячься! - лечкъа ма лечкъа!

• прятки мн. лечкъаргех ловзар ; мы пришли не в ~ играть- тхо лечкъаргех ловза ца даьхкина

• пряха ж урчакххо

пс

• псалом м забур; петь псалмы - забур ала

• псарня ж эрийн бун

• псевдонаука ж харцъ1илма

• псевдонаучный, -ая, -ое харцъ1илманан

• псевдоним м псевдоним; писать под ~ом - псевдонимца яздан

• психиатр м психиатр

• психиатрический, -ая, -ое психиатрин; ~ая больница - психиатрин больница

• психиатрия ж психиатри

• психика ж психика, син1аткъам

• психический, -ая, -ое син1аткъаман; ~ие болезни - син1аткъаман цамгарш; он ~и (нареч.) болен - иза синт1аткъаме цомгуш ву; ~ая атака - син1аткъаман атака

• психоз м мед. син1аткъамниг

• психолог м психолог, син1аткъамхо, син1аткъаман говзанча

• психологический, -ая, -ое син1аткъаме

• психология ж син1аткъамхон

• психопат м, ~ка ж моха йогlypr, лазар дог1ург

пт

• пташка ж хьозалг

• птенец м чантал

• птица ж олхазар; певчие птицы - дека олхазарш; домашняя ~ собир. - з1акардаьхний; невелика ~ разг. ирон. -башха веза паччахь а вац; что он за ~? - и х1ун меъ ду те?

• птицевод м з1акардаьхнийлелорхо

• птицеводство с з1акардаьхнийлелор

• птицеводческий, -ая, -ое з1акардаьхнийн лело; ~ая ферма - з1акардаьхнийн ферма

• птицекомбинат м з1акардаьхнийн комбинат

• птицелов м олхазаршлецархо

• птицесовхоз м з1акардаьхнийн совхоз

• птицефабрика ж з1акардаьхнийн фабрика

• птицеферма ж з1акардаьхнийн ферма

• птицехозяйство с з1акардаьхнийн бахам

• птичий, -ья, -ье олхазаран; ~ьи голоса - олхазарийн аьзнаш; ~ий корм - ижу ; жить на ~их правах - бакъо йоцуш даха

• птичка ж 1) уменьш. от птица; 2) (пометка, галочка) билгало

• птичник м 1) (помещение) олхазарийн бун 2) (работник) з1акардаьхнийлелорхо

• птичница ж з1акардаьхнийлелорхо

пу

• публика ас публика, адам, нах, тоба, гулбелларш, хьовса баьхкинарш

• публикация ж 1. (действие) зорба тохар, арахецар 2. (то, что опубликовано) араяьлларг

• публиковать несов., что зарба тоха, арахеца

• публицист м публицист

• публицистика ж публицистика

• публицистический, -ая, -ое публицистикин

• публичный, -ая, -ое юкъара, нахана гуш-хезаш долу; ~ая библиотека - юкъара библиотека; ~ое оскорбление - нахана гуш-хезаш сийсаздаккхар; выступить ~о (нареч.)- гуш-хезаш юкъавалар ; ~ый дом уст. - лела оьху ц1а

• пугало с з1оьмалг

• пуганый, -ая, -ое кхерийна ;~ая ворона куста боится посл.- аьхка лаьхьанах кхийринарг 1ай карсах кхийрина

• пугать несов, кого кГерб; къахко (животное)

• пугаться несов., кого-чего кхера; къахка (о животных)

• пугач м ч1ижарг1а

• пугливый, -ая, -ое кхоьру[ш долу]; къаьхкаш йолу (о животном)

• пугнуть сов. однокр., кого, разг. кхерадан, кГерб; къахко (животное)

• пуговица ж нуьйда; застегнуть пиджак на все ~ы - пиджакан массо а нуьйда д1айолла

• пуговка ж уменьш. к пуговица ; нос ~ой - ч1апа мара

• пуд м пунт; пять ~ов зерна - пхи пунт ялта

• пудель м пудель

• пудинг м пудинг

• пудра ж пудра

• пудреница ж пудрадухкург

• пудрить несов., кого-что пудра хьакха

• пудриться несов. пудра хьакха

• пузатый, -ая, -ое прост. гай долу

• пузо с прост. гай; презр. т1ингар

• пузырёк м 1) уменьш. от пузырь; (на поверхности жидкости) лоппаг; (на коже) ахкарг 2) (склянка) шиша пузыриться несов., разг. лоппагаш дийла

• пузырь м 1) (на поверхности жидкости) лоппаг; мыльный ~ - сабанан лоппаг 2) (волдырь) ахкарг 3) анат. ахкарг; мочевой ~ - хьаткъан ахкарг; жёлчный ~ - стиман ахкарг

• пук м ко, кара; ~ шерсти - ута

• пулевой, -ая, -ое даьндарган; ~ое ранение- даьндарган чов

• пулемёт м пулемёт

• пулемётный, -ая, -ое пулемётан; ~ый диск - пулемётан экъа; ~ый огонь - пулемёт тохар; ~ое гнездо - пулемётан ч1аг1о; ~ая очередь - пулемёт т1еюстар

• пулемётчик м, ~ца ж пулемётчик, пулемётхо

• пульверизатор м пульверизатор

• пульс м синпха; пощупать ~ - синпхене хьажа

• пульсация ж синпха беттабалар

• пульсировать несов. деттадала

• пульт м пульт; дирижёрский ~ - дирижёран пульт; диспетчерский ~ - диспетчеран пульт; ~ управления - урхаллин пульт

• пуля ж даьндарг, х1оъ; шальная ~я - тилкхаза даьндарг; лететь ~ей - тоьпара ваьлча санна ваха; отливать ~и (лгать) аьшпаш 1ано

• пункт м 1) (место, помещение) меттиг, пункт; наблюдательный ~ - тергаме пункт 2) (раздел, параграф) пункт, параграф 3) (момент) хан, зама, меттиг 4) (учреждение, заведение) пункт; ~ проката - лело яларан пункт; ~ медицинской помощи - лоьрийн г1оьнан пункт

• пунктир м пунктир, хедда сиз; обозначить ~ом - пунктирца билгалдан

• пунктирный, -ая, -ое пунктиран; ~ая линия - пунктиран сиз

• пунктуальность ж дурсалла

• пунктуальный, -ая, -ое дурсе

• пунктуация ж грам. пунктуаци

• пункция ж мед. пункци; сделать ~ю - пункци ян

• пунцовый, -ая, -ое сирла-ц1ен

• пуп м ц1онга ; ~ земли - дуьненан ц1онга

• пуповина ж ц1онга

• пупок м 1) ц1онга 2) (желудок у птиц) потак

• пурга ж дарц

• пурпур м таь1на-ц1ен

• пурпурный, -ая, -ое, пурпуровый, -ая, -ое таь1на-ц1ен

• пуск м 1) (приведение в действие) доладалийтар; ~ завода завод - йолаялийтар 2) (запуск) хьалахецар; ~ ракеты -ракета хьалахецар

• пусковой, -ая, -ое доладолуьйту; ~ая стройка - йолайолуьйту г1ишло; ~ое устройство - йолайолуьйтург

• пустеть несов. дассадала

• пустить сов. 1) кого-что (отпустить) хьалахеца, дахийта; ~ в отпуск отпуске вахийта 2) кого (впустить) чудаийта; не пущу - чувоуьйтур вац 3) что (привести в действие) [д1а]доладалийта, доладан ; ~ слух- хабар хеца; ~ ко дну - бухадахийта; ~ поезд под откос - ц1ерпошт т1ек1елъэккхийта; ~ лошадь шагом - говр боларахь яхийта; ~ в продажу - дохка арадаккха; ~ камнем в окно - корах т1улг бакхийта; ~ пулю в лоб- хьаж юккъе топ тоха; ~ корни -орам хеца

• пуститься сов. разг. (отправиться) дала; (начать что-л. делать) тж. доладан; ~ в дорогу - новкъадала; ~ в погоню - т1аьхьадала; ~ плясать - хелхадала доладала; ~ в разговоры - къамеле дала

• пусто безл. в знач сказ. даьсса (или деса) ду; в зале ~- зала чохь еса ю; в кармане ~ - киса даьсса ду ; чтоб ему ~ было! - х1уй-жуй ма хуьлда цунна

• пустовать несов. даьсса латта (или хила)

• пустоголовый, -ая, -ое разг. корта беса

• пустозвон м разг. ваьсса стаг

• пустозвонство с разг. даьсса хабар

• пустой, -ая, -ое 1. в разн. знач. даьсса; ~ая бочка - даьсса боьшка; ~ой разговор- даьсса къамел; ~ые мечты - баьсса сатийсамаш; ~ая порода горн. - даьсса маь1да; ~ой человек - ваьсса стаг 2.в знач. сущ. ~ое с х1умма а доцург; это ~ое - и-м х1умма а доцург дара ; с ~ыми руками - ши куьг а ластийна ; на ~ой желудок - мецачу чоьн т1е

• пустомеля м и ж, разг. [деса] хабарча

• пустопорожний, -яя, -ее разг. даьсса

• пустословие с даьсса хабар

• пустословить несов. разг. даьсса хабар дийца

• пустота ж 1) есалла 2)(пустое пространство) есалла; пустоты в металле - металлан есаллаш

• пустотелый, -ая, -ое тех. хара [йолу]

• пустоцвет м бот. харцзаза

• пустошь ж эрна латта

• пустынный, -ая, -ое 1) геогр. г1ум-аренан; ~ая зона - г1ум-аренан зона 2) (безлюдный) даьсса; ~ые улицы - даьсса урамаш

• пустыня ж г1ум-аре

• пустырь м къух

• пустышка ж разг. 1) (полый предмет) хара 2) (соска) т1арма1а 3) перен. (о легкомысленном человеке) ваьсса стаг

• пусть 1. частица, передается понуд. формой глагола: ~ идёт- даийта; ~ будет так! - иштта хилийта! 2. частица (ладно) дика ду; (так и быть) иштта а хилийта, ца + понуд. ф. глагола; ~, я согласен - дика ду, со реза ву; он меня не понимает, ну и ~! - сох ца кхета иза, ма кхетийта! 3. союз (хотя бы, даже) делахь а, хилча а

• пустяк м пайда боцург, х1умма а доцург, к1адбоцург; ссориться из-за ~ов - к1адбоцчу т1ехула эг1а; ~й мн. в знач. сказ.: это всё ~и - уьш-м къадбоцурш дара

• пустяковый, -ая, -ое, пустячный, -ая, -ое пайда боцу, х1умма а доцу

• путаник м разг. кегарийча; он великий ~ - иза дукхе-дукха воккха кегарийча ву

• путаница ж кегари, г1урт; произошла ~а - г1урт хили; внести ~у - кегари бан

• путаный, -ая, -ое кегаре, г1урте; ~ые объяснения - кегаре кхетор

• путать несов. 1) что (приводить в беспорядок) хьерчо 2) кого-что с кем-чем тардала 3) кого (сбивать с толку) дохо, тило, кегари бан 4) что и без. доп. разг (сбивчиво рассказывать) кегари бан, г1урт бан 5) кого (надевать путы) баргол тоха

• путаться несов. 1) (приходить в беспорядок) хьерча, тила, доха; кегари хила; мысли ~ются - ойланаш туьлу 2) (запинаться) тийсадала 3) во что, разг. (вмешиваться) юкъалелха 4) с кем, прост. лела; она ~ется с ним - иза цуьнца лелаш ю

• путёвка ж путёвка; ~а в санаторий - санатори воьду путёвка; поехать на стройку по ~е - путёвкица г1ишлош ечу ваха; ~а в жизнь - дахаре путёвка; дать кому-л. ~у в жизнь - цхьанна дахаре путёвка яла

• путеводитель м некъгойтург

• путеводный, -ая, -ое: ~ая звезда некъан седа; ~ая нить - некъан 1алашо

• путевой, -ая, -ое некъан; ~ знак - некъан хьаьрк; ~ дневник - некъан дневник

• путеец м некъахо

• путём 1 предлог с род. п. (с помощью, посредством) переводится дательным падежом и деепричастием; определить ~ опроса - хаттаршца (или хаттарш делла) къасто

• путём 2 нареч. прост. (толково, как следует) дика; я не мог его ~ разглядеть - дика хьажа ца велира со цуьнга

• путепровод м т1ай

• путешественник м, ~ца ж некъахо, араваьлла леларг, кхерсташ леларг

• путешествие с араваьлла лелар, кхерсташ лелар

• путешествовать несов. араваьлла лела, кхерсташ лела

• путина ж (ход рыбы) ч1ерийн хан

• путник м, ~ца ж некъахо

• путный, -ая, -ое разг. пайдехьа, мегаш долу; ничего ~ого из этого не выйдет - цхьа а пайденна дерг дер дац цунах

• путч м путч; военный ~ - б1ахойн путч

• путы мн. баргол; перен. тж. буржал

• путь м в разн. знач. некъ; куда ~ держишь?- стенга юьхьарлаьцна ахь некъ?; водный ~ - хин некъаш; железнодорожные пути - аьчка некъаш; служба пути - некъан г1уллакх; запасный ~ - т1аьхьалонан некъ; жизненный ~ - дахаран некъ; на пути к чему- новкъа ваьлла ву цхьа х1ума деш; их пути разошлись - церан некъаш галморзахдевлла ; дыхательные пути анат.- садо1ийлаш; последний ~ - т1аьххьара некъ (о похоронах); счастливого пути! некъ дика хуьлда!; по пути (мимоходом) т1ехволуш; нам по пути - тхо цхьаьна даха дезаш ду; не по пути - нацкъар; на обратном пути - юхавог1уш; отправиться в обратный ~ - юхаверза; в пути - новкъахь; мирным путём - машарца; сбиться с пути - тила; окольным путём - хьаьвзаш боьдучу новкъа; ~ дорога (мн. пути-дороги) некъ

• пух м (у птиц) мас, месаш; (у животных) до, патар; козий ~ - газанан пух1 (или патар); ~ на щеках - беснеш т1ера пхьарчоьш; весь в ~у - месех вуьзна; тополиный ~- акхтарган заза; разбить в ~ и прах - дамар дарц дина х1аллакдан; ни ~а ни пера! - мас а, кас а яций хьуна!

• пухлый, -ая, -ое т1едеана; ~ые губы - т1едеана балдаш; ~ые щёки - т1еяьхкина беснеш

• пухнуть несов. деста

• пуховик м месийн гоь

• пуховый, -ая, -ое: ~ая подушка назбар, месийн г1айба; ~ый платок - бой

• пучеглазый, -ая, -ое б1аьргаш т1едаьхкина

• пучина ж к1урк1мани

• пучить несов. разг. 1) что (глаза) т1едахкийта 2) безл. (о животе) схьадан; дусадала; (о льде) т1едала; (о древесине) деста

• пучок м 1) курс; ~ табака - тонкин курс 2) (причёска) кур

• пушечный, -ая, -ое йоккхачу тоьпан; ~ое ядро - йоккхачу тоьпан х1оъ; ~ое мясо - х1аллакбойту б1ахой; не подпускать к чему-л. на ~ый выстрел - цхьанна аьттехьа а ца дита

• пушинка ж мас; лёгкий как ~ - мас санна, дайн

• пушистый, -ая, -ое к1еда, месала; ~ый снег - к1еда ло; ~ая шапка - месала куй; ~ые волосы - к1еда месаш

• пушка ж йоккха топ; его ~ой не прошибёшь - йоккха топ тоьхча а, меттахвер вац и; стрелять из ~и по воробьям -х1уь-ц1алдиган мехала доцчунна ц1ен деши дайа

• пушнина ж собир. ц1окарчий

• пушной, -ая, -ое ц1оканан; ~ зверь - ц1оканан экха; ~ товар - ц1оканан товар

• пушок м пхьарчо

• пуща ж луьсте

• пуще нареч. прост.: ещё ~ - кхин а ч1ог1ахо

• пущий, -ая, -ее: для ~ей важности разг. ч1ог1а даздархьама

пч

• пчела ж накхармоза; держать пчёл - накхармозий лело

• пчелиный, -ая, -ое накхаран; ~ рой вай

• пчеловод м накхармозийлелорхо

• пчеловодство с накхаршлелор

• пчеловодческий, -ая, -ое накхарш леладен

• пчелоед м (птица) ж1аьлин къур

• пчельник м мазлаг1а

пш

• пшеница ж к1а; озимая ~ - гуьйренан к1а; яровая ~ - б1аьстенан к1а

• пшеничный, -ая, -ое к1ен; ~ый хлеб - бепиг; ~ая мука- дама

• пшённый, -ая, -ое 1аьвнан; ~ая каша - 1аьвнан худар

• пшено с 1ов

пы

• пыж м герма

• пыжик м 1) (животное) сай 2) (мех) сен ц1ока

• пыжиться несов, разг. г1ерта

• пыл м: в ~у гнева - оьг1азло карзахъяьллачохь; в ~у сражения - т1ом бурсабаьллачохь

• пылать несов. 1) (ярко гореть) алу тийса, алух дата 2) (быть красным от прилива крови) ц1ийдала, догуш хила; начали ~ уши - лергаш ц1ийдала дуьйлира 3) перен., чем и без доп. алух дага; ~ гневом - оьг1азлонна ц1ийдала; наши сердца пылают любовью - безаман алух догу тхан дегнаш

• пылесос м чанъузург

• пылинка ж ченалг

• пылить несов. 1) (поднимать пыль) чан г1атто (или яккха) 2) (покрывать пылью что-л.) ченах дуза

• пылиться несов. ченаша дуза, чан йилла

• пылкий, -ая, -ое сиха; ~ий человек - сиха стаг; ~ое сердце - сиха дог

• пылкость ж сихалла

• пыль ж чан; мельничная ~ - xlyp; водяная ~ - хин дерз ;пускать ~ в глаза - б1аьргашка бода хьовзо

• пыльный, -ая, -ое ченан; (покрытый пылью) ченах дуьзна, чан йиллина; ~ая буря - ченан дарц

• пыльца ж бот. дургал

• пырей м к1абуц, 1ажаркх

• пытать несов., кого 1азап (или ницкъ) дан; ~ счастья - ирсе гlopтa

• пытаться несов., с неопр. г1орта

• пытка ж 1азап, ницкъ бар

• пытливый, -ая, -ое к1орга, к1оргенан г1ортаме; ~ ум - г1ортаме хьекъал

• пыхтеть несов. 1) дехьа; паровоз пыхтит - паровоз бехьа 2) перен. разг. хьихьардаха; ~ над задачей - задача т1ехь хьихьарваха

• пышет разн. от печи ~ жаром - пешах схьа алу етта, он ~ здоровьем - могушаллих вуьзна и

• пышка ж 1) (булочка) хьокхам 2) перен. разг. (о полной девочке, женщине) туьппалг

• пышность ж башхалла

• пышный, -ая, -ое 1) семса; ~ые волосы - семса месаш 2) (роскошный) башха, т1ехдаьлла

• пышущий, -ая, -ее: ~ здоровьем - могушаллих вуьзна

пь

• пьедестал м пьедестал, т1ег1а; подняться (или взойти) на ~ почёта - сийлаллин т1ег1ан т1е вала

• пьеса ж пьеса

• пьянеть несов. даха; ~ от успеха - кхиамо вахо

• пьянить несов., кого дахо; успех ~т - кхиамо вахаво

• пьяница м и ж маларча

• пьянство с мийлар; борьба против ~а - мийларна дуьхьал къийсам

• пьянствовать несов. мийла

• пьяный, -ая, -ое I. (выпивший) мелла, вехна; он пьян - и вехна 2. в знач. сущ. м. вехнарг

пю

• пюпитр м бухах1отториг., жайна а тептар т1е х1отториг

• пюре с нескл. худар; картофельное пюре ~ - каршакийн худар

пя

• пядь ж ге, ша  ; ни ~и - цхьа ша а

• пялить несов. разг.: ~ глаза на кого-что - цхьаьнга б1аьргаш къерзо

• пяльцы мн. гур

• пясть ж анат. куьйган даь1ахк

• пята ж: с головы до пят - коьртера к1ажошка кхаччалц; быть у кого-л. под ~ой - цхьаьннан кога к1ел хила; ходить за кем-л. по ~ам - цхьаьнан к1ажош хьоьшуш т1аьхьаваьлла лела

пятак м разг. шай

пятачок м 1) (монета) шай 2) (рыло свиньи) муц1ар ; на ~ке - майданан цуьргахь

пятёрка ж 1) (цифра, отметка) пхиъ 2) (карта) пхи б1аьрг 3) разг. (пять рублей) пхи сом

пятерня ж разг. пхи п1елг

пятеро числ. собир. пхиъ; их было ~о - пхиъ вара уьш; ~о суток - пхи де-буьйса ; работать за ~ых - пхеаннан метта болх бан

пятёрочник м, ~ца ж разг. пхеанча

пяти= «пхиъ» ; мас.: пятирублёвый - пхеа соьман

пятибалльный, -ая, -ое: ~ая система оценок - отметкийн пхеа баллан система

пятиборец м спорт. пхи хьуьнарча

пятиборье с спорт. пхи хьуьнар

пятиглавый, -ая, -ое пхи корта болу

пятиградусный, -ая, -ое пхи градус йолу пхеа градусан; ~ мороз - пхи градус йолу шело

пятигранник м пхисаберг

пятигранный, -ая, -ое пхи са болу

пятидесятикопеечный, -ая, -ое ахсоьман, итт шайнан; ~ая монета - итт шайнан нахарт

пятидесятилетие с шовзткъе итт шо кхачар

пятидесятилетний, -яя, -ее (о возрасте) шовзткъе итт шо кхаьчна; (о годовщине) шовзткъе итт шеран; ~ мужчина -шовзткъе итт шарера стаг; ~ юбилей - шовзткъе итт шеран юбилей

пятидесятирублёвый, -ая, -ое пхеа туьманан; ~ая ассигнация - пхеа туьманан ассигнаци

пятидесятитысячный, -ая, -ое числ. шовзткъе итт эзаралг1а

пятидесятый, -ая,-ое числ. шовзткъе уьтталг1а

пятидневка ж пхи де

пятидневный, -ая, -ое пхеа дийнан; ~ая рабочая неделя - пхеа дийнан белхан к1ира

пятизначный, -ая, -ое пхеа хьаьркан

пятиклассник м, ~ца ж пхоьалг1ачу классерниг

пятиклассный, -ая, -ое пхеа классан; ~ое образование - пхеа классан дешар

пятиконечный, -ая, -ое пхи са болу, пхи маь1иг йолу; ~ая звезда - пхи маь1иг йолу седа

пятикопеечный, -ая, -ое шайнан, пхеа кепекан; ~ая монета - шайнан нахарт

пятикратный, -ая, -ое пхоьазза; в ~ом размере - пхоьазза дукха

• пятилетие с пхи шо кхачар

• пятилетка ж пхи шо, пятилетка

• пятилетний, -яя, -ее пхеа шеран, пхи шо кхаьчна; ~ ребёнок - пхи шо кхаьчна бер

• пятимесячный, -ая, -ое пхеа беттан

• пятиминутка ж пятиминутка

• пятиминутный, -ая, -ое пхеа минотан

• пятинедельный, -ая, -ое пхеа к1иранан

• пятирублёвый, -ая, -ое пхеа соьман

• пятисоттысячный, -ая, -ое числ. пхи б1е эзаралг1а

• пятисотый, -ая, -ое числ. пхеа б1олг1а

• пятистишие с пхи байт

• пятистопный, -ая, -ое лит. пхеа стопан

• пятиструнный, -ая, -ое пхи мерз болу

• пятитомник м пхитомник

• пятитысячный, -ая, -ое числ. пхи эзаралг1а

• пятиться несов. юхаг1ерта

• пятиугольник м пхисаберг

• пятиугольный, -ая, -ое пхи са болу

• пятичасовой, -ая, -ое пхеа сахьтан; (назначенный на пять часов) пхи сахьт даьлча диллина

• пятиэтажный, -ая, -ое пхоьазза т1е-к1ел дина

• пятка ж к1ажа ; душа в ~и ушла - са к1ажош чу дахна; показать ~и - юм яйта; наступать кому-л. на ~и - цхьаьннан к1ажош а хьоьшуш вог1уш хила

• пятнадцатикопеечный, -ая, -ое кхаа шайнайн, пхийтта кепекан

• пятнадцатилетний, -яя, -ее (о возрасте) пхийтто шо кхаьчна; (о сроке) пхийтта шеран

• пятнадцатитысячный, -ая, -ое числ. пхийтта эзаралг1а

• пятнадцатый, -ая, -ое числ. пхуьйтталг1а

• пятнадцать числ. пхийтта; ~ тысяч - пхийтта эзар

• пятнать несов. 1) что (покрывать пятнами) хьоькхнаш ян 2) кого, перен. (позорить) сий дайа, юьхь1аьржо ян

• пятнистый, -ая, -ое ч1ама[ра]

• пятница ж п1ераска; в ~у - п1ераскан дийнахь; по ~ам - п1ераскан деношкахь ; у него семь пятниц на неделе -цуьнан п1ераска денна а ду

• пятно с 1) таммаг1а; пятна крови - ц1ийн таммаг1аш 2) перен. к1айдарг; смыть ~- к1айдарг д1аяккха ; белое ~ (на геогр. карте; тж. перен.) к1айдарг

• пятновыводитель м таммаг1а д1адоккхург

• пяток м разг. пхиъ; ~ луковиц - пхи хох

• пятый, -ая, -ое числ. пхоьалг1а

• пять числ. пхиъ; ~ тысяч пхи эзар; без пяти минут час -сахьт дала пхи минот; пятью днями раньше - пхи де хьалха; в ~ раз больше - пхоьазза сов

• пятьдесят числ. (пятидесяти, пятьюдесятью) шовзткъе итт; ~ тысяч - шовзткъе итт эзар

• пятьсот числ. (пятисот, пятистам, пятьюстами) пхи бIe; ~ тысяч - пхи б1е эзар

• пятью нареч. пхоьазза; ~ пять — двадцать пять - пхоьазза пхиъ — ткъе пхиъ