Тептар:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/У

У

у

• у предлог с род. п. 1) (около, возле, рядом) юххехь, уллехь; у окна - кора уллехь; у двери - не1ара юххехь; у подножия горы - ламанан к1ажехь; у самой реки - хи юххехь 2) (при обозначении орудия чьей-л. деятельности) хьалхахь, уллохь, юххехь; тж. передаѐтся деепричастием; стоять у руля - руль лаьцна латта; стоять у станка - станока хьалхахь латта 3) (при обозначении обладателя, владельца чего-л.) передаѐтся местн. или род. падежом;
• у меня много книг - соьгахь книгаш дукха ю; ноги у него были мокрые - цуьнан когаш т1еда бара; у меня нет времени - сан хан яц 4) (при обозначении принадлежности) передаѐтся род. падежом; у стула сломана ножка - стоьлан ког кагбелла бу 5) (при обозначении лица или объекта, у которых что-л. происходит или имеется) передаѐтся местн. падежом; остановиться у родных - гергарчаьргахь саца; у кого он живѐт? - хьаьнгахь 1аш ву

и?; рояль стоит у него в комнате - рояль и волчу чохь лаьтта; у кого нам встретиться? - хьаьнгахь вовшахкхета вай?; у нас на заводе - тхан заводехь; у нас в стране - тхан махкахь 6) (при указании на источник приобретения чего-либо) передаѐтся местн.-иск. падежом; взять книгу у товарища - накъостера книга схьаэца

уа

• уа межд. (звукоподражание крику грудного ребѐнка) инга-а убавить сов. 1) что, кого-чего жимдан (в объѐме); к1езиг дан (уменьшить); дацдан (укоротить); лаг1дан (скорость и т. п.); ~ длину - дохалла дацдан; ~ скорость- чехкалла лаг1ъян; ~ цену - мах лахбан (или байбан) 2) в чѐм: ~ в весе - дозалла эша

уб

• убавиться сов. тlepa д1адала (стать меньше); жимдала (в объѐме); к1езиг хила (уменьшиться); дацдала (в длину); лаг1дала, лахдала (о скорости и об уровне); эша дайдала (в весе); вода в реке ~лась - хи лахделла; дни ~лись - денош дацделла
• убавка ж 1. (по гл. убавить) жимдар; к1езигдар; дацдар; лаг1дар 2. (по гл. убавиться) жимдалар, дацдалар; лаг1далар; эшар, дайдалар
• убавлять(ся) несов. см. убавить(ся)
• убаюкать сов., убаюкивать несов., кого 1) (укачать) тахко 2) перен. (нагнать дремоту) наб озаяйта
• убегать несов. см. убежать
• убедительно нареч. 1) (доказательно) тешош; он говорит ~ - цо тешош къамел до 2) (настоятельно) ч1ог1а; ~ прошу - ч1ог1а доьху
• убедительность ж тешош хилар; ~ разговора - къамел тешош хилар
• убедительный, -ая, -ое 1) (доказательный) тешо[ш долу], тешаме; ~ый пример - тешаме масал 2) (настоятельный) ч1ог1а ; ~ая просьба - ч1ог1а дехар
• убедить сов., кого 1) в чѐм (заставить поверить) тешо, тешадан, тешийта; ~ кого-л. в своей правоте - цхьаъ ша бакъ хиларх тешо 2) с неопр. (заставить сделать что-л.) передаѐтся понуд. формой типа: дайта; ~ кого-л. остаться где-л. - цхьанхьа дисийта
• убедиться сов., в чѐм теша, тешна хила; ~ться на опыте - зеделлачуьнца теша; я ~лся в его искренности- иза дог ц1ена хиларх тийшира со
• убежать сов. 1) д1адада; дети ~ли в сад - бераш беша д1адевдира 2) (спастись бегством, уйти тайком) дада; я не
• убегу - со водур вац 3) разг. (о кипящей жидкости) т1ехдан; молоко ~ло - шура т1ехъяхна
• убеждать(ся) несов. см. убедить(ся)
• убеждение I. (по гл. убедить) тешор 2. (по гл. убедиться) тешар 3. (мнение) тешам, тешна хилар, тешорг; отстаивать свои ~я - ша тешачу т1ехь хила (или латта); менять свои ~я - ша тешначу т1ера вухавала
• убеждѐнность ж тешна (или тешаш) хилар
• убеждѐнный, -ая, -ое тешна [долу], тешаш долу; я в этом совершенно убеждѐн - со кхунах дуьйцийла йоццуш тешаш ву; ~ый сторонник - тешна аг1онча; ~о (нареч.) говорить - тешаш дийца
• убежище с 1) к1елхьардолийла; право ~а полит. - к1елхьардала бакъо 2) воен. (укрытие) лочкъийла
• убелить сов., убелять несов., кого-что к1айдан; убелѐнный сединой (или сединами) къоьжалло к1айдина
• уберечь сов., кого-что от чего, разг. лардан; ~ ребѐнка от простуды - бер шелонах лардан
• уберечься сов., от чего, разг. лардала
• убивать несов. см. убить
• убиваться несов., о ком-чѐм, по кому-чему, разг. (горевать) дала г1ерта
• убийственный, -ая, -ое 1) (смертоносный) лен, дуьйн 2) перен. (вредный, тяжѐлый) ирча; ~ое известие - ирча хаам; ~ая жара - ирча йовхо
• убийство с дер; совершить ~ - стаг вен
• убийца м и ж дийнарг
• убирать несов. см. убрать
• убираться несов. см. убраться; ~йся [вон]! - д1аяхийта кхузара!
• убитый, -ая, -ое 1. прич. дийна; он убит - иза вийна 2. в знач. сущ. ~ый м дийнарг; снять оружие с ~ого - вийначунна т1ера герз (или ц1етта) даккха 3. прил. (подавленный) халахетта, холчудоьжна; у него ~ый вид - велча санна ву и ; спит как ~ый - велча санна наб йо
• убить сов. кого-что, прям. и перен. ден; ~ врага - мостаг1 вен; ~ волка - борз ен; это известие его убило - цу хаамо вийна иза; ~ надежду- сатуьйсийла яйа ; ~ время - хан яйа; хоть убей, не знаю - вехь а, ца хаьа суна
• ублаготворить сов., ублаготворять несов., кого, уст. реза дан, реза хилийта
• ублажать несов., ублажить сов., кого, разг. там бан
• ублюдок м – Саркъам
• убогий, -ая, -ое 1) (жалкий, нищенский) къен; миска; ~ое жилище - миска х1усам 2) (малосодержательный) ладам (или чидам) боцу[ш долу], беркъа
• убожество с 1) (бедность, нищета) къелла, мискалла 2) (ничтожность) беркъалла; ~ мысли - ойланан беркъалла
• убой м дайар, дер; ~ скота - хьайбанаш дайар; посылать на ~ - вала вахийта, вейта хьажо; откармливать на ~ - ден кхаба; кормить как на ~ - ден санна кхаба
• убойный, -ая, -ое 1) (относящийся к убою скота) дуьйн, дойу 2) воен. (смертоносный) дуьйн; ~ая сила винтовки- тоьпан дуьйн нуьцкъалла ; ~ый вес - жижиган барам
• убор м духар ; головной ~ - коьрта туьллург
• убористый, -ая, -ое луьста; ~ый почерк - йозанан луьста хат1; ~о (нареч.) писать - луьста яздан
• уборка ж 1) с.-х. чудерзор; ~ урожая - ялташ чудерзор 2) (помещения) шарам, ц1андар
• уборная ж 1) (актѐрская) вухаваларан чоь 2) (туалет) хьаштаг1а
• уборочный, -ая, -ое с.-х. чудерзаден; ~ая машина - чудерзаден машина
• уборщик м, ~ца ж ц1анонча
• убранство с 1) (обстановка, отделка) кечдар; ~ комнаты - чоьнан кечъяр; декоративное ~ постройки - г1ишлонан декоративни кечъяр
• убрать сов. 1) кого-что (унести) д1адаккха; (с дороги) тж. нацкъардаккха; убери книги со стола - стоьла т1ера книшкаш д1аяха 2) что (поместить, спрятать куда-л.) д1адаха; ~ в ящик - яьшки чу д1адаха 3) что (привести в порядок) д1адаха, шарам бан 4) что (урожай) чудерзо 5) кого-что (украсить) кечдан; ~ зал цветами -зезагашца совц1а кечдан
• убраться сов. 1) разг. (привести в порядок что-л.) д1адахадала, шарам хила 2) уст. (нарядиться, украситься) кечдала 3) прост. (удалиться) д1адаха
• убывать несов. см. убыть
• убыль ж 1. (уменьшение) жимдалар 2. (убывшее количество) зен ; идти на ~ - лаг1луш хила
• убыток м – Х1айд
• убыточность ж зене хилар
• убыточный, -ая, -ое зене; ~ая торговля - зене мах бар
• убыть сов. 1) (уменьшиться) жимдала (количественно); лахдала (в уровне); вода ~ла - хи лахделла 2) (выбыть из состава) [д1а]даха; он убыл в отпуск - и отпуске вахна

ув

• уважаемый – Лараме
• уважать несов., кого-что лара, пусар дан; ~ старших - баккхийнаш лара
• уважение с ларар, ларам, пусар; достойный ~я - лара хьакъ долу; оказывать кому-л. ~е - цхьаъ лоруш хила; пользоваться ~ем - лоруш хила (наха)
• уважительный, -ая, -ое 1) (достаточный для оправдания) бехказа [долу], бехк[е] боцу; ~ая причина - бехказа бахьана 2) (проникнутый уважением) лараме, лору[ш долу]; ~ое отношение к старшим - баккхийчаьрца лараме

хилар

• уважить сов. разг. 1) что (оказать уважение) юьхь ян; ~ просьбу - дехар т1ехь юьхь ян 2) кого (проявить внимание, уступить в чѐм-л.) юьхь ян; ~ старика - воккхачу стеган юьхь ян
• увалень м разг. (неповоротливый человек) чхьоч, парталхо
• уваривать(ся) несов. см. уварить(ся)
• уварить сов., что 1) разг. (доварить) кхехкадалийта 2) (варкой уменьшить) кхехкийна эшийта
• увариться сов. I) разг. (вполне свариться) кхехкадала 2) (уменьшиться от варки) кхихкина эша
• уведомить сов., кого д1ахаийта; ~ о дне заседания - кхеташонах лаьцна д1ахаийта
• уведомление с I. (действие) д1ахаийтар 2. (извещение) уведомлени
• уведомлять несов. см. уведомить
• увезти сов., кого д1адига; что д1адахьа; куда ты увѐз детей? - бераш мича дигна ахь?
• увековечивать несов., увековечить сов. кого-что дагахь латто; ~ память павших героев - эгна турпалхой дагахь латто
• увеличение с 1. (по гл. увеличить) доккха дар; шордар; лакхадаккхар; дуккха дар, алсамдаккхар 2. (по гл.
• увеличиться) доккха хилар; шордалар; лакхадалар; алсамдалар
• увеличивать(ся) несов. см. увеличить(ся)
• увеличитель м фото доккхадийриг, фотоувеличитель, суьрташдийриг
• увеличительный, -ая, -ое доккха ден; ~ое стекло - доккха ден ангали; ~ый аппарат - доккха ден аппарат
• увеличить сов., что доккха дан (размеры); шордан (ширину) лакхадаккха (высоту); дукха дан, алсамдаккха (количество)
• увеличиться сов. доккха хила (в размерах); шордала (в ширину); лакхадала (в высоту); дукха хила, алсамдала (в количестве)
• увенчать сов., что чем 1) (украсить) охка; (возложить венок) дахка; ~ цветами - зезагаш охка 2) архит. бохь баккха 3) перен. (завершить) чекхдаккха
• увенчаться сов., чем (завершаться) чекхдала; ~ успехом - кхиамца чекхдала
• уверение с тешор
• уверенность ж 1) (твѐрдость) тешна хилар, б1оболар 2) (вера в кого-что-л.) тешар, тешна хилар, б1оболар; ~ в своих силах - шен ницкъах тешна хилар
• уверенный, -ая, -ое 1) (твѐрдый) тешна [долу], б1обулу; ~ый ответ - тешна жоп; ~о (нареч.) смотреть в будущее- шекдоцуш хиндолчуьнга хьежа 2) (о человеке) б1обулу, тешна [долу]; я уверен, что сделаю это - xlapa айса дийр хиларх со тешна ву; он уверен в себе - и шех тешна ву ; будьте уверены! - тешна хилалаш!
• уверить сов., кого в чѐм тешийта, тешо; ~ в правдоподобности чего-л. - цхьа х1ума бакъ хиларх тешо
• увериться сов., в чѐм теша[дала]; я ~лся в его дружбе - цуьнан доттаг1аллих со тешавелла ву
• увернуться сов., от чего 1) (отклониться) д1ата1а; ~ от удара - тохар к1елхьара д1ата1а 2) перен. (избегнуть) к1елхьардала; ~ от прямого ответа - дуьххьал жоп ца луш к1елхьардала
• уверовать сов., в кого-что теша
• увѐртка ж разг. (хитрость, уловка) иъ-миъ; говори прямо, без ~ок! - иъ-миъ а доцуш дуьххьал схьаала!
• увѐртливый, -ая, -ое разг. I) (ловкий) каде 2) перен. (хитрый) х1иллане
• увѐртываться несов. см. увернуться
• увертюра ж муз. увертюра
• уверять несов. см. уверить; ~ю вас, что... - аса тешалла до...
• увеселение с I. (действие) сакъерар 2. (зрелище, развлечение) синкъерам; массовые ~я - массеран а синкъерам
• увеселительный, -ая, -ое синкъераме; ~ая прогулка - синкъерамна лела вахар
• увеселять несов., кого сакъерадалийта
• увесистый, -ая, -ое разг. 1) (тяжѐлый) деза 2) перен. (сильный) ч1ог1а; ~ удар - ч1ог1а тохар
• увести сов., кого-что 1) [д1а]дига; он увѐл детей домой - бераш ц1а д1адигна цо 2) разг. (украсть) дига; у него ~ли лошадь - цуьнан говр йигна
• увечить несов., кого заь1ап[е] дан
• увечиться несов. заь1ап[е] хила, заь1апдола
• увечье с заь1апалла; получить ~ - заь1ап хила
• увешать сов., увешивать несов., что чем охка; ~ стену картинами - пена т1е суьрташ охка
• увещание с см. увещевание
• увещать несов. см. увещевать
• увещевание с (назидание) т1етадар
• увещевать несов., кого т1етаван
• увивать несов. см. увить
• увиваться несов., за кем и без доп. хьарча
• увидать(ся) несов. см. увидеть(ся)
• увидеть сов. 1) кого-что (воспринять зрением) ган; он ~ел вас издалека - генара шу гира цунна; ~еть вновь - духа а ган 2) что (понять, осознать) кхета; (заметить) ган; он ~ел, что опоздал - ша т1аьхьависарх кхийтира иза; поживѐм— ~им погов. - хан-зама яларца гур вайна
• увидеться сов., с кем и без доп. ган; мы ~имся завтра - кхана гур ду вай; мы с тобой не скоро ~имся - вайша вовшашна кеста гур вац
• увиливать несов., увильнуть сов. разг. 1) от кого-чего (избегнуть столкновения) д1ата1а 2) от чего, перен. к1елхьардала

увить сов., что, разг. хьарчо; изгородь увита плющам - керт хуталш хьирчина ю

• увлажнение с I. (по гл. увлажнить) т1ундар 2. (по гл. увлажниться) т1ундалар
• увлажнить сов., что т1ундан
• увлажниться сов. т1ундала; почва ~лась - латта т1унделла
• увлажнять(ся) несов. см. увлажнить(ся)
• увлекательный, -ая, -ое самукъане; ~ый рассказ - самукъане дийцар; ~ое зрелище - самукъане сурт
• увлекать(ся) несов. см. увлѐчь(ся)
• увлекающийся, -аяся, -ееся марзлу[ш долу]; ~ человек - х1ума марзлун стаг
• увлечение с 1) (пыл, воодушевление) т1едерзар, марздалар; говорить с ~м - т1едирззина къамел дан (или дийца) 2) кем-чем т1едерзар, марздалар; ~ работой - болх марзбалар 3) (предмет любви) безам, марзо; это его старое ~- цуьнан шира марзо ю xlapa
• увлечѐнность ж марзделла хилар
• увлечѐнный, -ая, -ое т1едирзина, марзделла; ~ый работой - болх марзбелла; ~о (нареч.) рассказывать - т1евирззина дийца
• увлечь сов. 1) кого-что д1адахьа, д1адига; (примером, влиянием) т1аьхьах1отто; он увлѐк меня за собой - шеца д1авигира цо со 2) кого (заинтересовать) т1едерзо; его ~кла работа - балхо т1еозийна иза; игра актѐра ~кла зрителей - актѐран ловзаро т1еозийра хьовсархой 3) кого (заставить влюбиться) марздан, т1едерзо
• увлечься сов. 1) кем-чем дерриг дицдала, т1едерза, марздала; я увлѐкся работой - со балхана т1евирзина, суна болх марзбелла 2) кем (влюбиться) дезадала, марздала; ~ девушкой - йо1 езаяла (или марзъяла)
• увод м д1адигар
• уводить несов. см. увести
• увоз м кого д1адигар, чего д1адахьар
• увозить несов. см. увезти
• уволить сов., кого 1) (освободить) д1адаккха; ~ с работы - балхара д1аваккха 2) (избавить от чего-л. неприятного) даккха; прошу ~ меня от этого - со цунах ваккхар доьху аса
• уволиться сов. д1адала; ~ с работы - балхара д1авала; ~ в отставку - т1аьхьалоне вала
• увольнение с I. (по гл. уволить) д1адаккхар 2. (по гл. уволиться) д1адалар; ~ со службы - г1уллакхера д1адалар
• увольнительный, -ая, -ое 1. мукъа дитаран, мукъа хиларан; ~ое свидетельство - мукъа дитаран (или мукъа хиларан) тоьшалла 2. в знач. сущ. ~ая ж мукъа дитаран кехат
• увольнять(ся) несов. см. уволить(ся)
• увы межд. маржа-я1; ~, они уехали! - маржа-я1, д1абаха-кх уьш!
• увядание с марг1алдолар
• увядать несов. см. увянуть
• увядший, -ая, -ее марг1алдоьлла; ~ие листья - марг1алдоьлла г1аш
• увязать 1 сов., что 1) (связать) д1адехка, вовшахдехка; я сейчас всѐ увяжу - аса х1инца дерриг а вовшахдоьхкур ду 2) перен. (согласовать) дозуш хилийта, дозуш дан; ~ теорию с практикой - теори практикица йозуш хилийта
• увязать2 несов. см. увязнуть
• увязаться 1 сов., за кем-чем, разг. т1аьхьадала; за ним ~лась собака - цунна т1аьхьа ж1аьла делира
• увязаться 2 сов. разг. (связать свои вещи) д1ахьарчо
• увязнуть сов., в чѐм I) (в грязи, болоте и т. п.) чудаха 2) перен. (погрязнуть, запутаться) тила
• увязывать(ся) 1, 2 несов. см. увязать(ся) 1, 2
• увянуть сов. марг1алдола; цветы ~ли - зезагаш марг1алдоьлла; она рано ~ла перен. - хьалхе марг1алъелла иза

уг

• угадать сов., угадывать несов., что хаа; я ~л его намерения - цуьнан дагахь дерг хиира суна; вы ~ли - шуна хиира
• угар м прям. и перен. хьахар; в комнате пахнет ~ом - хьахаран хьожа йог1у чохь; пьяный ~ - малар хьахар
• угарный, -ая, -ое хьаьха; ~ газ - хьаьха газ
• угасание с д1адар; ~ сил - ницкъ д1абар; ~ света - серло д1аяр
• угасать несов., угаснуть сов. 1) (погаснуть) д1адан; костѐр угас - ц1е д1аяйна 2) перен. (прекратиться, умереть) д1адала; он угас - иза д1авели; веселье угасло - синкъерам д1абели
• углевод м углевод
• углеводород м углеводород
• углеводородный, -ая, -ое углеводородан; ~ые соединения - углеводородан цхьаьнакхетарш
• угледобывающий, -ая, -ее к1ора боккху; ~ая машина - к1ора боккху машина
• угледобыча ж к1ора баккхар
• углежжение с к1ора бар (дечигах)
• углекислота ж углекислота, к1орамусталла
• углекислый, -ая, -ое хим. углекислотин, к1орамусталлин; ~ газ - углекислотин (или к1орамусталлин) газ
• углекоп м уст. к1орабаккхархо
• угленосный, -ая, -ое к1ора болу; ~ые пласты - к1ора болу г1атт
• углепромышленность ж к1ора-промышленность
• углепромышленный, -ая, -ое к1ора-промышленностан
• углерод м углерод
• углеродистый, -ая, -ое углерод кхетта (или тоьхна или долу); ~ая сталь - углерод тоьхна болат
• углеродный, -ая, -ое углеродан
• угловатый, -ая, -ое 1) (с углами) сенаш долу 2) перен. (неуклюжий) партал, буьйда
• угловой, -ая, -ое 1) (являющийся углом) са болу 2) (находящийся на углу, в углу) сонера 3) мат., физ. сонан; ~ой градус - сонан градус; ~ое измерение - са бустар ; ~ой удар спорт. - аг1онгара тохар
• угломер м сабустург
• угломерный, -ая, -ое сенаш дусту; ~ые инструменты - сенаш дусту г1ирс
• углубить сов., что, прям. и перен. к1аргдан; ~ яму - ор к1аргдан; ~ сваю - б1ог1ам к1аргбан; ~ свои знания - шен хаарш к1аргдан
• углубиться сов. 1) прям. и перен. (стать глубже) к1аргдала 2) во что (зайти далеко) генадала, к1орге дала, кlopгe даха; ~ в лес - хьуьнан кlopгe даха 3) во что, перен. к1орге даха; ~ в размышления - ойланийн к1орге даха ; ~ в себя- ойлане дожа
• углубление с 1. (по гл. углубить) к1аргдар 2. (по гл. углубиться) к1аргдалар 3. (впадина) к1орге
• углублѐнными, -ая, -ое 1) (находящийся на глубине) к1оргера, к1оргехь долу 2) перен. (основательный) к1орга; ~о (нареч.) изучать что-л. - цхьа х1ума к1оргера 1амо 3) (поглощѐнный работой и т. п.) кlopгe дахна
• углублять(ся) несов. см. углубить(ся)
• углядеть сов. разг. 1) кого-что (увидеть) ган 2) за кем-чем, разг. (уберечь) лардала, хьажадала; она не ~ела за ребѐнком - цуьнга бер лар ца делира; за всем не ~ишь - массаьрга а хьаьжна вер вац
• угнать сов., кого-что 1) (увести) [лаьхкина] д1адига; угони коров в лес — хьелий хьуьнах д1адига 2) (похитить) [д1а]дига: ~ лошадь - говр йига
• угнаться сов., за кем-чем, чаще с отриц. т1аьхьакхиа, ларо; за ним не ~ (или не угонишься) цунна т1аьхьакхуьур вац
• угнездиться сов. разг. (устроиться) д1атардала
• угнетатель м, ~ница ж 1азапхо
• угнетать – Зиеду
• угнетающий, -ая, -ее 1азапе; действовать ~е (нареч.) - 1азапе хила
• угнетение – Уочч
• угнетѐнность ж 1азапехь хилар
• угнетѐнный, -ая, -ое 1азапера, 1азапехь долу (или дохку); быть в ~ом состоянии -1азапехь хила
• уговаривать несов. см. уговорить; не ~ите меня - со бертавало ма г1ерта
• уговариваться несов. см. уговориться
• уговор м 1) чаще мн. ~ы барт бар, бертадалор; поддаться на ~ы- дийцича бертадан 2) (взаимное соглашение) барт; действовать по ~у - барт ма-барра дан
• уговорить сов., кого бертадало; ~ поехать в город - г1ала ваха бертавало
• уговориться сов., с кем о чѐм и с неопр. бертадан, барт хила; ~ с кем-л. о цене - цхьаьнца меха т1ехь бертадан
• уговорный, -ая, -ое билламан, барт хилла (или бина); ~ая цена - барт хилла мах
• угода ж: в ~у кому-л. - цхьанна болчу тамана
• угодить сов. 1) кому-чему там бан; всем (или на всех) не ~шь - массарна а там бина вер вац 2) во что, разг. (попасть куда-л.) чуэккха; (в яму и т. п.) лаца, т1едала; лиса ~ла в капкан - цхьогал гуролаьцна 3) во что (удариться) кхета; он ~л лбом в дверь - цуьнан корта не1арах кхетта 4) в кого-что кхета, тоха; ~ть камнем в окно - т1улг корах тоха; ~ть кому-л. прямо в глаз - нийсса цхьаьннан б1аьрга тоха (или кхета)
• угодливость ж там бар
• угодливый, -ая, -ое там бен, таме; ~ человек - таме стаг
• угодно I. в знач. сказ., кому деза, эша, лаа; что вам ~? шуна х1ун оьшу (или лаьа или еза)?; как вам ~ - шайна ма-луъу; не ~ ли?- оьший?, дезий (езий)?, лаьий? 2. частица а; кто ~ - милла а (или хьаъа а); что ~ - х1уъа а; какой ~ - муьлхха а; как ~ - мухха а; когда ~ - мацца а, ма-диззи, деззачу хенахь; где ~ - мичхьа а; сколько ~ - мелла а, мел оьшу (или деза) а ; сколько душе ~ - дог 1аббалц; если ~ - лаахь, эшахь, дезахь; [не] ~ ли (форма приглашения)... - х1ун дара техьа... (или... муха хир дара техьа...)
• угодный, -ая, -ое кому тамениг, таме[хь] долу
• угодье с чаще мн.: земельные ~я - латтанаш; лесные ~я - хьаннаш
• угождать несов. см. угодить 1
• угождение с там бар
• угол м 1) са, маь1иг; ~ дома - ц1ийнан маь1иг; с угла на угол - сонера соне; зайти (или свернуть) за угол - маь1игахула д1аверза; ходить из угла в ~ - сонера соне вуьйлуш лела; на углу улицы - ураман маь1игехь; сидеть в
• углу- сонехь хиъна 1ан 2) мат. са, маь1иг; прямой ~ - нийса са 3) перен. х1усам, тхов, кхерч, биъ пен; снимать ~ - х1усам лаца; у него своего угла нет - шен кхерч бац цуьнан ; из-за угла - т1аьхьашха; припереть кого-л. в ~ - цхьаъ соне та1о (или долла); ставить кого-л. в ~ - цхьаъ соне xloттo
• уголѐк м к1оранан цуьрг
• уголовник м, ~ца ж зуламхо
• уголовный, -ая, -ое зуламе, зулам даран; ~ый кодекс - зуламийн кодекс; ~ое преступление - зулам дар; ~ый преступник - зуламхо
• уголовщина ж разг. зулам
• уголок м маь1иг; во всех ~ках нашей страны - вайн мехкан массо маь11ехь ; красный ~ок - ц1ен ц1а; живой ~ок, ~ок живой природы - дийнатийн чоь
• уголь м 1) (мн. угли) к1ора; каменный ~ - к1ора 2) (мн. угли и уголья) к1ега, к1ора; древесный ~ - дечка к1ора ; белый ~ - к1айн к1ора (хин ницкъ); голубой ~ - сийна к1ора (механ ницкъ); сидеть как на *угольях (или на углях) - к1егаш т1е хиъча санна 1ан
• угольник м саберг
• угольный, -ая, -ое к1оранан, к1ора боккху; ~ комбайн - к1ора боккху комбайн; ~ бассейн - к1оранан айма
• угольщик м, ~ца ж к1орабаккхархо
• угомонить сов., кого, разг. д1атедан; ~ детей - бераш д1атедан
• угомониться сов. разг. д1атен; все ~лись - массо а д1атийра
• угон м [д1а]дигар; ~ машины - машина д1айигар
• угонять несов. см. угнать
• угораздить сов. разг.: ~ло же вас пойти туда - цига ваха пха озий-кх хьан; ~ло же тебя вернуться - х1ун дисна хьан вухаверза; чѐрт его ~л - пха а озий цуьна-м
• угорать несов. см. угореть
• угорелый, -ая, -ое разг. (пострадавший от угара) хьаьхна ; как ~ - вагийча санна
• угореть сов. 1) (пострадать от угара) хьаха 2) перен., прост. (одуреть) хьерадала; ~л ты, что ли? - хьера-м ца ваьлла хьо?
• угорь 1 м (рыба) ж1аьлин ч1ара
• угорь 2 м (прыщ) босбуург, сурх
• угостить сов., кого чем дала; ~ папиросой - цигаьрка яла
• угоститься сов., чем, разг. яа, д1аэца; ~ мороженым - морожени д1аэца
• уготовить сов., что кому, уст. кечдан
• угощать несов. см. угостить
• угощаться несов. см. угоститься; ~йтесь! - д1аэца!, яа!
• угощение с I. (действие) далар 2. (кушанье) юург, кхача
• угреватый, -ая, -ое босбуургаш йолу (или евлла); ~ое лицо - босбуургаш евлла юьхь
• угробить сов., что, прост. (испсртить) талхо; ~ машину - машина талхо
• угрожаемый, -ая, -ое кхерам туьйсу; ~ое положение - кхерам туьйсу хьал
• угрожать несов., кому-чему 1) (с угрозой предупреждать) кхерам тийса 2) (заключать в себе угрозу) кхерам[е] хила; ему ~ет опасность - иза кхерамехь ву, цунна кхерам бу
• угрожающей, -ая, -ее кхераме, кхерам туьйсу; ~ее положение - кхерам туьйсу хьал
• угроза ж 1) (запугивание) кГербр; прибегнуть к ~ам - кГерб 2) (опасность) кхерам; ~а войны - т1еман кхерам; под ~ой чего - цхьа кхерам болуш
• угрозыск м (уголовный розыск) угрозыск, зулам таллар, зуламхой лахар
• угро-финский, -ая, -ое угро-финийн; ~ие языки - угро-финийн меттанаш
• угрохать сов., что, прост.(потратить) дайа
• угрызение с: ~я совести - дагахьбаллам
• угрызть сов., что, прост.: не угрызѐшь - онда йолуш яалур яц
• угрюмость ж кхолар, кхоьлина хилар
• угрюмый, -ая, -ое кхоьлина; ~ый человек - кхоьлина стаг; ~о (нареч.) молчать- кхоьлина вист ца хила

уд

• удав м зоол. саьрмик, лаьхьа
• удаваться несов. см. удаться
• удавить сов., кого, разг. легаш 1аьвдина ден, садукъа, садуькъна ден, хорам бан
• удавиться сов. разг. хорам хила, садукъдала
• удавленник м, ~ца ж прост. хорамхо
• удаление с 1. (по гл. удалить) генадаккхар; д1адаккхар 2. (по гл. удалиться) генадалар; д1адахар
• удалѐнность ж геналла, гена хилар
• удалѐнный, -ая, -ое генара
• удалец м разг. ка майраниг
• удалить сов. 1) кого-что (отдалить, заставить уйти) генадаккха; ~ предмет от глаз - х1ума б1аьргашна генаяккха; ~ из города - г1алара генадаккха; ~ детей из комнаты - бераш чуьра арадаха 2) что (убрать, вытащить, вывести) д1адаккха; ~ ненужные вещи - ца оьшу х1уманаш д1аяха; ~ зуб - церг д1аяккха; ~ пятно - таммаг1а д1адаккха
• удалиться сов. прям. и перен. генадала; (уйти) тж. д1адаха; ~ от дома - ц1енна генадала; он удалился от темы - иза теманна т1ера генаваьлла; ~ из села - юьртара д1адаха
• удалой, -ая, -ое камайра
• удаль ж камайралла
• удальство с ка майра хилар
• удалять(ся) несов. см. удалить(ся)
• удар м 1) тохар; ~ кулаком - буй тохар; ~ ногой - мийра тохар; нанести ~ - тоха; нанести ~ в спину - букъах тоха; ~ тока - ток тохар 2) (звук, стук) тата; слышатся ~ы топора - дагаран татанаш хеза; ~ колокола - горгалин тата 3) перен. халахетар; ~ судьбы- кхолламо 1овжор 4) перен. (стремительнее нападение) т1елатар; ~ с фланга - флангехула т1алатав; ~ в тыл - тыле т1елатар 5) мед. (кровоизлияние) ц1ий хьадар; 6) спорт. тохар; точный ~ мячом - буьрка нийса тохар ; ~ пульса - пха тохабалар; солнечный ~ - малх хьахар, 1аткъар; тепловой ~ - йовхо хьахар; он сегодня в ~е - тахана дог иракарах1оьттина ву иза; быть под ~ом - кхерамехь хила
• ударение с 1) лингв. тохар; ~ падает на последний слог - тохар т1аьххьарчу дешдекъа т1е дог1у; логическое ~ - маь1нин тохар 2) перен. къасторг; делать ~ на чѐм-либо - цхьана х1уманна т1е къасторг xloттo
• ударить сов. 1) кого, во что, по чему, в разн. знач. тоха; ~ть кого-л. палкой по голове - цхьанна коьртах г1аж тоха; ~ть кого-л. в спину - цхьанна букъах тоха; меня ~ло током - суна ток туьйхира; ~ть кулаком по столу- стоьла т1е буй тоха; молния ~ла в дерево - диттах стелахаьштиг кхетта; ~ть в барабан - вота тоха; ~ли в колокол - горгали туьйхира; ~ли орудия - яккий тоьпаш туьйхира; ~ть по недостаткам - кхачамбацаршна т1елата; ~ть по врагу - мостаг1чунна т1елата; ~ть с фланга - флангера т1елата 2) (наступить) дан; (подвергнуть) кхета; ~ли морозы - шело еана ; вино ~ло в голову - чаг1ар коьрте даьлла; ~ть кого-л. по карману - кисана топ тоха; ~ть по рукам — куьйгаш т1е х1ума тоха; он палец о палец не ~л - п1елг д1а ца тоьхна цо; не ~ть в грязь лицом - юьхь1аьржа ца х1отта (или юьхь1аьржо ца ян)
• удариться сов., обо что, чем [д1а]кхета; т1етт1акхета (друг о друга); он ~лся головой о притолоку - корта не1саг1их д1акхетта цуьнан; пуля ~лась об стену - д1аьндарг пенах кхийтира ; ~ться в крайность - ларт1ара вала
• ударник 1 м 1) (рабочий, -ая) ударник 2) (участник ударной воинской части) ударник, т1елатархо
• ударник 2 м 1) (часть затвора) ю 2) (ударяющая деталь в механизме) пиллиг
• ударник 3 м (музыкант, играющий на ударных инструментах) вотанча
• ударничество с ударникалла
• ударно нареч.: ~ работать - ударникаллица болх бан
• ударный, -ая, -ое 1) (передовой) ударни; ~ая бригада - ударни бригада 2) (срочный, важный) ударни; ~ое задание - ударни т1едиллар; в ~ом порядке - ударни кепехь 3) (о войсках) ударни; ~ая войсковая группа - т1емалойн ударни группа 4) муз.: ~ые музыкальные инструменты - вота-зурманан г1ирс 5) лингв. тохар долу; ~ый слог - тохар долу дешдакъа
• ударяемый, -ая, -ое лингв. тохар долу
• ударять(ся) несов. см. ударить(ся)
• удаться сов. 1) (успешно завершиться) кадала, аьтто хила; опыт ~лся - зер т1ехь аьтто хили; операция ~лась- операцин аьтто хилира 2) кому-чему с неопр. аьтто хила, кадала; ему ~лось проехать - иза чекхвалавели, цуьнан чекхвала аьтто хили
• удача ж аьтто; желаю ~и! - аьтто хуьлда!; понадеяться на ~у - аьтто хиларх дог даха; творческая ~а - кхоллараллин аьтто
• удачливость ж аьтто хилар
• удачливый, -ая, -ое разг. аьтто болу; ~ человек - аьтто болу стаг
• удачный, -ая, -ое 1) (удачно завершившийся) аьтто баьлла (или хилла); ~ая охота - аьтто хилла таллар; ~о (нареч.) сделать что-л. - цхьа х1ума аьттонца кхочушдан 2) (хороший) аьтто болу; б1ег1ийла; ~ый перевод- б1ег1ийла гоч
• удваивать(ся) несов. см. удвоить(ся)
• удвоение с 1. (по гл. удвоить) шалха дар (или тохар) 2. (по гл. удвоиться) шалхакхетар
• удвоенный, -ая, -ое 1) (двойной) шалхакхетта, шалхатоьхна 2) перен. (усиленный) т1ета11ийна; с ~ой энергией - ницкъ т1ета11ийна 3) лингв. шала; ~ые буквы - шала элпаш
• удвоить сов., что 1) (увеличить вдвое) шозза алсамдаккха (или совдаккха) 2) перен. (усилить) т1ета1а; ~ старание- т1етаь11ина дан г1орта
• удвоиться сов. 1) (увеличиться вдвое) шозза алсамдала (или совдала) 2) перен. (усилиться) алсамдала; силы ~лись- ницкъ алсамбели
• удел 1 м ист. дола
• удел 2 м (участь, судьба) кхел, дакъа; таков был его ~ - иштта дара цуьнга кхаьчна дакъа
• уделить сов., что кому-чему дала; ~ть долю - дакъа дала; ~ть время - хан яла; ~те мне пять минут - пхеа минотехь ладог1ахьа соьга
• удельный 1, -ая, -ое физ. декъан; ~ вес - декъан дозалла
• удельный 2, -ая, -ое ист. долара, долаллин; ~ые земли - долара латта; ~ый князь - долахь эла
• уделять несов. см. уделить
• удерж м сацам; без ~у - сацам боцуш; не зная ~у - саца ца хууш; ~у нет - сацам бац
• удержание с I. (действие) сацор 2. (удержанная сумма) [чу]сацийнарг; ~ из зарплаты - алапих чусацийнарг
• удержать сов., кого-что, в разн. знач. [чу]сацо; ~ в руках - карахь сацо; ~ в памяти - дагахь сацо; ~ молодѐжь в селе- кегирхой юьртахь совцо; ~ язык - мотт сацо; ~ из зарплаты - алапих чусацо; ~ три рубля - кхо сом чусацо; ~ первое место - хьалхара меттиг карахь сацо; ~ кого-л. от чего-л. - цхьа х1ума ца дойтуш цхьаъ сацо; ~ лошадей - говраш совцо; ~ слѐзы - б1аьрхиш совцо; не ~ кого-л. - цхьаъ саца ца ванн
• удержаться сов. в разн. знач. сацадала; ~ на ногах - когаш т1ехь сацадала; ~ за перила - перила лаьцна сацавала; ~ на краю обрыва - берда йистехь сацавала; ~ на прежних позициях - хиллачу позицешкахь сацадала; он еле удержался от смеха - иза вела ца луш халла сацавелира;~ от курения - цигаьрка ца узуш сацавала
• удерживать(ся) несов. см. удержать(ся)
• удесятерить сов., что 1) (увеличить) уьттазза доккха дан (или алсамдаккха, дукха дан) 2) перен. (усилить)
• уьттаза алсамдаккха, т1ета1а; с ~ѐнными силами - ницкъ уьттазза алсамбаьккхина
• удесятериться сов. 1) (увеличиться) уьттазза доккха хила (или алсамдала) 2) перен. (усилиться) уьттаза алсамдала
• удесятерять(ся) несов см. удесятерить(ся)

удешевить сов., что дайдан, мах лахбан (или лахабаккха) удешевиться сов. дайдала, мах лахабала удешевление с 1. (по гл. удешевить) дайдар 2. (по гл. удешевиться) дайдалар удешевлять(ся) несов. см. удешевить(ся) удивительно 1. нареч. (чрезвычайно) ч1ог1а, 1аламат; он ~ изменился - иза 1аламат хийцавелла 2. в знач. сказ. безл. тамашена хила; это очень ~ - иза тамашена ду; ~, как это тебе удалось - тамаша бу иза хьоьга дадалар; не ~, что... - тамаша а бац, ... удивительный, -ая, -ое 1) (необычный) тамашена; ничего ~ого нет в том, что... - ...х1умма а тамашена дац; что ~ого?- х1ун тамаша бу? 2) (хороший, превосходный) башха; он ~ый человек - башха стаг ву иза; у него ~ое здоровье - башха могушалла ю цуьнан удивить сов., кого цецдаккха, тамаша байта; меня ~л его неожиданный приезд - ц1еххьана иза варо цецваьккхира со; его ничем не ~шь - цо тамаша беш х1ума дац Удивленный – Соокха, 1айт удивиться сов. цецдала, тамаша хета, тамаша бан; он очень ~лся моему приходу- со варна цо ч1ог1а тамаша бира; он ничуть не ~лся - цо х1умма а тамаша ца бира удивление с тамаша [бар], цецдалар; к моему великому ~ю - аса ч1ог1а тамаша барна т1е; разинуть рот от ~я- цецваьлла бага гlaттo ; на ~е кому-л. - цхьаьнга тамаша байта (или цхьаъ цецваккха) удивлѐнный, -ая, -ое тамаша хетта, цецдаьлла; ~ взгляд - цецваьлла хьажар удивлять(ся) несов. см. удивить(ся) удила мн. гаьллаш; закусить ~ - гаьллаш 1овша удилище с м1ара удильщик м ч1ерийлецархо удирать несов. см. удрать; ~ во все лопатки - ког лаьтта ца кхочуш дала удить несов., кого ч1ерий леца, м1ара бог1а; я ужу рыбу - ч1ерий лоьцуш ву со удиться несов. лецадала; здесь рыба не удится - кхузахь м1ераца ч1ерий ца лецало удлинение с I. (по гл. удлинить) дахдар 2. (по гл. удлиниться) дахдалар удлинить сов., что дахдан; ~ рукава - пхьуьйшаш дахдан удлиниться сов. дахдала; день ~лся - де дахделла; тени ~лись - 1индаг1аш дахделла удлинять(ся) несов. см. удлинить(ся) удмуртский, -ая, -ое удмуртийн; ~ язык - удмуртийн мотт удмурты мн. (ед. ~т м, ~тка ж) удмурташ удобно I. нареч. (ловко) б1ег1ийла (или аьтто) болуш; (свободно) парг1ат; ~ усесться - парг1ат охьахаа 2. в знач. сказ. безл. б1ег1ийла хила; мне здесь ~ - суна кхузахь б1ег1ийла ду; мне это ~ - xlapa суна б1ег1ийла ю; ~ ли его беспокоить? - иза меттахъхьевар б1ег1ийла дуй те? удобный, -ая, -ое 1) б1ег1ийла; аьтто болу; ~ое место - б1ег1ийла меттиг 2) (подходящий) б1ег1ийла [йолу]; ~ое время - б1ег1ийла йолу хан; ~ый случай - аьтто балар удобоваримость ж аьхна хилар удобоваримый, -ая, -ое аьхна; ~ая пища - аьхна кхача удобочитаемый, -ая, -ое еша б1ег1ийла; ~ая книга - еша б1ег1ийла книга удобрение – Дуьшан удобрительный, -ая, -ое хьанден; ~ые смеси - хьанден х1умалла удобрить сов., удобрять несов., что, с.-х. (навозом) кхелли йилла, хьандан; молха (или туьха таса); ~ почву навозом - лаьтта кхелли йилла удобство с б1ег1ийла, аьтто; дом со всеми ~ами - доллучу т1ехь аьтто болу ц1а удовлетворение с 1. (действие по гл. удовлетворить) кханам [бар], далар, мадар; ~е просьбы - дехар далар 2. (чувство) реза хилар; с большим ~ем - ч1ог1а реза долуш (или ч1ог1а реза хилла) 3. уст. (возмещение за обиду) дог 1абор; кхачам бар; потребовать ~я - дог 1абор т1едожо удовлетворѐнность ж кхачам (или мадар) хилар; ~ своей судьбой - шен кхелана реза хилар удовлетворенный, -ая, -ое кхачаме [долу], реза долу, мадаре, кхачам хилла; ~о (нареч.) улыбаться - кхачам хилла велакъежа удовлетворительно I. нареч. кхачам болуш, кхачаме, мадаре, реза доллуш; работа выполнена ~ - болх кхачаме бина 2. в знач. сущ. с. нескл. (оценка) кхоъ; по физике у него было ~ - физикана кхоъ дара цуьнан удовлетворительный, -ая, -ое кхачаме, кхачам болу; ~ая работа - кхачаме болх удовлетворить сов. 1) кого-что реза дан, кхачам бан, дала; ~ просьбу - дехар дала, дехарна кхачам бан; ~ потребности населения - бахархойн хьашташна кхачам бан 2) см. удовлетворять 2 удовлетвориться сов., чем реза (или кхачам) хила; ~ ответом - жоьпах кхачам хила удовлетворять несов. 1) см. удовлетворить 1; 2) чему (соответствовать) кхачаме хила; ~ всем требованиям - массо хьашташна кхачаме хила удовлетворяться несов. см. удовлетвориться удовольствие с 1) (чувство радости) там; доставлять ~е кому-л. - цхьанна там бан; испытывать ~е - там хила; находить ~е в чѐм-л. (или от чего-л.) - цхьаннах там эца 2) (развлечение) зовкх; получать ~я - там бала (или хила) ; жить в своѐ ~е - шен тамана даха; с ~ем - хаза а хеташ удовольствоваться сов. см. удовлетвориться удод – Атйокх? х1уттут удой м шура; разовый ~й - цкъа яьккхина шура; годовой ~й - шарахь яьккхина шура; молоко утреннего ~я- 1уьйранна яьккхина шура удойность ж шура ялар; ~ коров - хьелаша шура ялар удойный, -ая, -ое (дающий много молока) машане, шура лун; ~ые коровы - машане хьелий удорожание с даздалар удорожать несов., удорожить сов., что даздан удостаивать(ся) несов. см. удостоить(ся) удостоверение с 1. (действие) тешалла дар; в ~ чего-л. - цхьа х1ума бакъ хиларна тешалла дар 2. (документ) тешалла; ~ личности - вовзийтаран тешалла; командировочное ~ - командировкин тешалла удостоверить сов., что ч1агдан, тешалла дан; ~ подпись - куьг бакъонца хиларна тешалла дан, куьг ч1аг1дан удостовериться сов., в чѐм теша; ~ в правильности чего-л. - цхьаъ бакъ хиларх теша удостоверять(ся) несов. см. удостоверить(ся) удостоить сов. 1) кого-что чего (наградить чѐм-л.) дала; ~ награды - совг1ат дала 2) кого, чем чаще ирон.: не ~ кого-л. и взглядом - цхьаьнга д1а а ца хьажа; ~ внимания - тидаме эца; ~ чести - сий дан удостоиться сов., чего 1) (звания, степени и т. д.) дан; ~ правительственной награды - правительствон совг1ат дан 2) чего, чаще ирон.: ~ похвалы - хасто; ~ чести - сий дан удосуживаться несов., удосужиться сов. с неопр., разг. хан хила; он не удосужился зайти - чуван хан ца хили цуьнан удочерить сов., удочерять несов., кого йоь1ан да х1отта (или хила) удочка ж м1ара ; закинуть ~у - къийдамаш бан; поймать на ~у - lexo; попасться на ~у - 1ехавала; смотать ~и прост. - салпал схьалахьо; алаша яхийта удрать сов., разг. дала, дедда д1адаха; я удеру отсюда - со водур ву кхузара удружить сов., кому, разг. 1) (оказать услуги) доттаг1алла дан 2) перен. ирон. (причинить вред) дика г1уллакх дан; ну и ~л ты мне - х1ан, дика г1уллакх дин ахьа суна удручать несов. см. удручить удручающий, -ая, -ее бохаме долу, бохам болу; действовать ~е (нареч.) бохаме дан удрученный, -ая, -ое бохаме, бохам баьлла; ~ вид - бохаме гар; ~ое настроение - бохаме ойла удручить сов., кого (сильно огорчить) бохам баккха; он удручѐн этим известием - цу хаамо бохам баьккхина ву и удушить сов., кого хорам бан, садукъа, садукъдан удушливость ж садукъош хилар, садукъар, садукъдар удушливый, -ая, -ое 1) (душный) садукъден, садукъдеш долу; ~ый запах - садукъден хьожа 2) хим. садукъден; ~ые газы - садукъден газаш удушье с садукъар, садукъдалар; приступ ~я - садукъдалар удэге м и ж и мн. нескл. см. удэгейцы удэгейский, -ая, -ое удэгейн; ~ язык - удэгейн мотт удэгейцы мн. (ед. ~ец м, ~йка ж удэге) удэгейш

уе

• уединение – Халбат, ша къастар, цхьа хилар, ша далар; он любит ~е - цхьа хилар деза цунна; жить в ~и - цхьа даха

• уединѐнность ж ша къаьстина хилар; цхьалла

• уединѐнный, -ая, -ое 1) (одинокий) ша къаьстина, цхьа; тут ~ая жизнь- ша къаьстина дахар 2) (отдалѐнный) нацкъара; (безлюдный) адам доцу; (тихий) тийна; ~ая хижина - ша къаьстина (или цхьа) лаппаг1а

• уединиться сов., уединяться несов. ша къаста, ша дала

• уезд м уст. уезд

• уездный, -ая, -ое уст. уездан; ~ город - уездан г1ала

• уезжать несов. см. уехать

• уесть сов., кого, прост. (уязвить) loттap ян; уел я его - аса loттap йира цунна

• уехать сов. д1адаха; завтра я уеду - кхана со д1аг1ур ву; ~ть в Москву - Москва д1аваха; он ~л поездом - поездца д1авахна иза ; далеко не уедешь - гена вер вац

уж

• уж 1 м зоол. вотангар

• уж 2 1. частица усил. -ма, -м; ~ я не знаю - суна-м ца хаьа; не так ~ плохо- иштта-м вон а дац; очень ~ много дел - г1уллакхаш дукха-м ду 2. нареч. (уже) -м; его давно уж нет — и-м дукха хенахь дуьйна воцуш ву

• ужалить сов., кого-что (о змее) лаца; (о пчеле, мухе и т. п.) ю тоха; ~ила пчела - накхар-мозано ю тоьхна ; как ~енный - къовзийча санна

• ужаривать(ся) несов. см. ужарить(ся)

• ужарить сов., что, разг. (сжарить) кхарзадалийта

• ужариться сов. разг. (жарясь, уменьшиться) кхерзина эша

• ужас – Эрш, м 1) (страх) 1адор; привести в ~ - 1адо; приходить в ~ - 1ада; его охватил ~ - иза 1адийна; к моему ~у - сан 1адор т1е 2) чаще мн. ~ы къемат; ~ы войны - т1еман къематаш 3) (трагичность, безвыходность) къемат; ~ положения - хьолан къемат 4) в знач. сказ., разг. къаьхьа къемат; ~ как холодно - къаьхьа къемат xlapa шело

• ужасать(ся) несов. см. ужаснуть(ся)

• ужасающий, -ая, -ее I) ирча, кхераме; ~ий крик - ирча мохь 2) разг. (отвратительный) боьха, вон; ~е (нареч.) выглядеть (очень плохо) - гар ирча (или боьха) хила

• ужасно I. нареч. 1) (плохо) инзаре, ирча; он ~ выглядит- цуьнан гар а ирча ду 2) разг. (крайне) 1аламат; я ~ рад - со 1аламат воккхаве 2. в знач. сказ. 1аламат хила; это ~!- иза 1аламат ду!

• ужаснуть сов., кого (испугать) кГерб, 1адо

• ужаснуться сов. кхерадала, 1ада

• ужасный, -ая, -ое 1) (страшный) къемате 2) (очень плохой) ирча; ~ый сон - ирча г1ан; ~ая погода - ирча де 3) разг. (очень сильный) ч1ог1а; ~ая боль - ч1ог1а .лазар; ~ый крик - ирча мохь

• уже сравн. ст. от узкий и узко готтаха; эта дорога ~ - xlapa некъ готтаха бу

• уже нареч. х1инцале; ~ пять часов - х1инцале пхи сахьт даьлла; ~ одно это говорит о многом - оццо а дуккха а гойту; его ~ нет там - х1инцале иза а цигахь ван-м вац; он ~ не маленький - жима ма вац иза

• ужение с м1ара бог1ар

• уживаться несов. см. ужиться

• уживчивость ж тардалар, магар

• уживчивый, -ая, -ое тарлун, мега; ~ человек - тарлун стаг

• ужимка ж ч1ачкъар; говорить с ~ми - ч1ечкъаршца дийца

• ужин — Пхьуор, м пхьор; сидеть за ~ом - пхьор дууш 1ан; после ~а - пхьорал т1аьхьа; на ~ было... - пхьорана... дара

• ужинать несов. пхьор дан (или даа)

• ужиться сов., с кем-чем тардала, мага; они не ~лись друг с другом - уьш вовшашца тар ца бели

• ужонок м (мн. ужата) вотангаран к1орни

уз

• узаконение с законе далор (или дерзор)

• узаконенный, -ая, -ое законе далийна (или дерзийна)

• узаконивать несов., узаконить сов., что законе дало, законе дерзо; ~ право на что-л. - цхьана х1уманан бакъо законе яло

• узбеки мн. (ед. ~к м, ~чка ж узбек) узбекаш

• узбекский, -ая, -ое узбекийн; ~ая литература - узбекийн литература

• узда ж дирста; надеть на лошадь ~у - говрана бага дирста йолла ;держать кого-л. в ~е - цхьанна багара дирста д1а ца яккха

• уздечка ж см. узда

• уздцы мн.: вести лошадь под ~ - юьхь лацна говр йига

• узел 1 м 1) шад; завязать ~ - шад бан; завязать узлом - шад беш д1аехка; мѐртвый ~ - шерша шад; морской ~ - шайт1анан шад 2) (свѐрток) ларча, шад; связать вещи в ~ - х1уманех шад бан 3) (место скрещения чего-л.) галморзахе; железнодорожный ~ - церпоштнекъан станци 4) узел, станци; почтово-телеграфный ~ - пошта-телеграфан станци 5) мед. гулам; нервный ~ - нервийн гулам; лимфатический ~ - екхоъ 6) тех. шад, меже;

• узел; санитарный ~ - санитарин узел; узлы машины- машинан шаддаш 7) (причѐска) шад; уложить волосы

• узлом (или в узел) - месех шад бан 8) бот. шад 8) перен. хьарчам; ~ противоречий - б1останаллийн хьарчам . .

• узел 2 м мор. узел, чаккхарма (хикеманан чехкаллин барам)

• узелок – Дургул, м уменьш. от узел1 ; завязать ~ [на память] - диц ца далийта шад бан

• узить несов., что, разг. гатдан

• узкий, -ая, -ое готта; ~ая улица - готта урам; ~ие рукава - готта пхьуьйшаш; пальто ~ о в плечах - белшашкахь пальто готта ю; в ~ом кругу друзей - доттаг1ийн готтачу гонехь; ~ая специальность - готта говзалла ; ~ий гласный лингв. - готта мукъа аз; ~ое место - юткъа меттиг; в ~ом смысле слова - дешан готтачу маь1нехь

• узкоглазый, -ая, -ое готта (или этт1а) б1аьргаш долу

• узкогорлый, -ая, -ое бертиг готта, готта бертиг йолу; ~ кувшин - бертиг готта кхаба

• узкогрудый, -ая, -ое накха готта

• узкоколейка ж разг. готта аьчка некъ

• узкоколейный, -ая, -ое: ~ая дорога - готта ц1ерпоштнекъ

• узколистный, -ая, -ое, узколистый, -ая, -ое готта г1а долу, г1а готта

• узколобый, -ая, -ое разг. (недалѐкий) хьекъал к1езиг [долу]; ~ человек - хьекал к1езиг стаг

• узконосый, -ая, -ое 1) з1ок готта, готта з1ок йолу 2) (об обуви) буьхьиг готта, готта буьхьиг болу; ~ая обувь - готта буьхьиг болу мача ; ~ые обезьяны - мер1уьргаш готта маймалш

• узкоплѐночный, -ая, -ое готтачу плѐнкин; ~ фотоаппарат- готтачу плѐнкин фотоаппарат

• узкоплечий, -ая, -ее белшаш готта, готта белшаш йолу

• узкорядный, -ая, -ое с.-х.: ~ый посев - луьстачу маг1аршца xly дер; ~ая сеялка - луьстачу маг1аршца х1утосург

• узкоспециализированный, -ая, -ое готтачу говзаллин, готта говзалла йолу; ~ое сельское хозяйство - готтачу говзаллин юьртабахам

• узкоспециальный, -ая, -ое готтачу говзаллин

• узловатость ж шеддаш хилар

• узловатый, -ая, -ое (имеющий узлы) шеддаш долу; (имеющий утолщения; неровный) шеддаш долу

• узловой, -ая, -ое прям. и перен. коьрта; ~ая станция - коьрта станци; ~ой вопрос - коьрта хаттар

• узнавание с 1) (опознавание) довзар 2) (получение сведений и т. п.) хаар, довзар

• узнавать несов. см. узнать; я не узнаю его - суна ца вевза и; своих не ~ - шенаш ца бовза

• узнать сов. 1) кого-что (опознать) хаа, довза; я ~ю об этом завтра - цунах дерг кхана хуур ду суна; я ~л его по голосу - суна иза озах вевзира 2) что, о ком-чѐм хаа; хьажа; ~ть новости по радио - радиочухула керланаш хаа; ~йте, дома ли он - ц1ахь вуй хьовсийша иза; ~ть чей-л. характер - цхьаьннан амал йовза

• узник м, ~ца ж высок. тутмакх

• узор м т1амар, дагар; (из золотых или серебряных ниток) тикма; (на стекле от мороза) ж1амар

• узорный, -ая, -ое (с узором) т1амарш (или дагарш) долу; ~ая ткань - т1амарш йолу к1ади

• узорчатый, -ая, -ое см. узорный

• узость ж 1) готталла 2) перен. къоьлла; ~ кругозора - хаарийн къоьлла

• узреть сов., кого-что, уст. (увидеть) ган

• узурпатор м узурпатор

• узурпаторство с узурпаторалла

• узурпация ж узурпаци

• узурпировать сов. и несов., что узурпаци ян, д1алаца, бакъонза доладерзо

• узы мн. 1) уст. (оковы) буржол, баргол2) перен. высок. уьйр; ~ дружбы - доттаг1аллин уьйр

уй

• уйгурский, -ая, -ое уйгурийн; ~ язык - уйгурийн мотт

• уйгуры мн. (ед. ~р м, ~рка ж уйгур) уйгураш

• уйма ж разг. (большое количество) чот йоцуш [дукха]; он рассказал ~у новостей - чот йоцуш дукха керланаш дийцира цо; ~а народу - чот йоцуш дукха адам; ~а денег - чот йоцуш ахча

• уйти сов. 1) (отправиться) (д1а]даха; он ушѐл домой - иза ц1а вахна; я уйду в отпуск - со отпуске гlyp ву; ~ в море- х1орда т1е даха; ~ вперѐд прям.и перен. - хьалха д1аваха; поезд уже ушѐл - поезд д1а ма яхна 2) (убежать, скрыться) д1адаха; ~ от опасности - кхерам болчура д1аваха 3) (покинуть, оставить что-л.) д1адала, д1адаха; ~ со службы - г1уллакхера д1адала; ~ от дел - г1уллакхашна к1елхьарвала; ~ на пенсию - пенсе ваха; ~ в отставку - отставке ваха 4) (погрузиться) [чу]даха; свая ушла в землю - б1ог1ам лаьттах чубахна; ~ в воду (погрузиться) - хи буха даха 5) во что (отдаться) чудаха, чудол а; ~ в размышления - ойланашка даха; ~ в работу - балхана чудола 6) (о времени) д1адала; время ещѐ не ушло - хан х1инца а д1а ца яьлла 7) (быть израсходованным) дала, даха; на это ушло много денег - оцунна дукха ахча дахна (или даьлла) 8) разг. (перелиться) т1ехдаха; молоко ушло - шура т1ехъеана ; ~ в область истории - истори юкъа даха; далеко не уйдѐшь - гена дер дац; далеко ~ - гена дала; ~ в лучший (или в иной) мир - бакъ дуьнена даха; ~ к праотцам- ворх1е а да ваханчу ваха

ук

указ — Пурм

указание с 1. (действие) д1агайтар, т1ехьажор; ~е на недостатки - кхачамбацаршна т1ехьажор 2. (совет, замечание) хьехам; сделать соответствующие ~я - оьшуш болу хьехамаш бан 3. (приказ) буьйр; дать ~ - буьйр дан

указанный, -ая, -ое 1) (показанный) билгалйина, йиллина, гайтина; в ~ом месте - йиллинчу меттахь 2) (назначенный — о времени) йиллина, аьлла; прийти в ~ое время - йиллинчу хенахь дан

указатель м в разн. знач. гойтург; ~ дорог - некъ гойтург; библиографический ~ -библиографи гойтург; ~ имѐн - ц1ерш гойтург; ~ скорости - чехкалла гойтург

указательный, -ая, -ое: ~ое местоимение - гайтаран ц1ерметдош; ~ый палец - хьажо п1елг

указать сов., кого-что, на кого-что 1) (показать) хьажо; ~ пальцем - п1елг хьажо 2) (разъяснить, обратить внимание) гайта; ~ на недостатки в работе - балха т1ера кхачамбацарш гайта ; ~ место кому-л. - цхьанна шен меттиг гайта (или цхьаъ шен меттехь сацо); ~ кому-л. на дверь - цхьанна не1 гайта

указка ж 1) (палочка) гайтарг1а 2) (указание) гайтар, т1ехьажор; действовать по чьей-л. ~е - цхьаммо гайттинчу aгlop лела

указчик м, ~ца ж разг. хьехамча, гайтархо; ты мне не ~к - хьан хьехам ца оьшу суна

указывать несов. 1) см. указать; 2) на что (свидетельствовать) гайта

укалывать(ся) несов. см. уколоть(ся)

укатать сов., что дато; укатанная машинами дорога - машинаша батийна некъ

укатить сов. 1) что д1акарчо, карчийна д1адига; ~ть бочку - черма д1акарчо 2) куда, разг. (уехать) д1ахахка; он вчера ~л - селхана д1ахаьхки цо

укатиться сов. д1ахахкадала, д1акарча

укатывать несов. см. укатить и укатить

укатываться несов. см. укатиться

укачать сов., кого 1) тахко, тахкийна дижо; ~ ребѐнка - бер тахкийна дижо 2) безл. (измучить качкой) хьаха; его

укачало на пароходе - хикема хьаьхнера цунна

укачаться сов. хьаха; ~ в самолѐте - кема хьаха

укачивать(ся) несов. см. укачать(ся)

укипать несов., укипеть сов. разг. 1) (дойти до готовности) кхехка, кхихкина дала 2) (уменьшиться от кипения) кхихкина жимдала

уклад м 1) (строй, порядок) кеп; ~ жизни - дахаран кеп 2) эк. д1ах1оттам; общественно-экономический ~- юкъаралла-экономикин д1ах1оттам

укладка ж 1. (упаковка) [чу]тардар, чудиллар, чудерзор 2. (складывание) д1адоттар, д1адахкар; ~ досок - аннаш д1адоттар 3. (мощение) диллар; ~ рельсов - рельсаш яхкар

укладчик м, ~ца ж доттархо (строитель); диллархо (рабочий по мощению чего-л.); ~к кирпича - кибарчиг йоттархо; ~к рельсов - рельсаш яхкархо

укладывание с д1адижор, охьадижор

укладывать(ся) несов. см. уложить(ся)

уклон м 1) (покатая поверхность) охьане; поезд идѐт под ~ - охьанехьа йоьду ц1ерпошт 2) (отклонение от какого-л. направления) д1ата1ар 3) полит. [д1а]та1ар; правый ~ - аьтту aгlop тalap; левый ~ - аьрру aгlop та1ар 4) (направленность) хьажам, дерзор; школа с техническим ~ом - технике ерзийна школа

уклонение с 1) д1ата1ар 2) перен. генадалар, [д1а]далар 3) перен. к1елхьардалар

уклониться сов., от чего 1) (отодвинуться) д1ата1а; ~ от удара - тохарна к1елхьара д1ат1а 2) (отойти в сторону, напр. о дороге) д1ата1а, [д1а]дерза 3) перен. (отвлечься) генадала, [д1а]дала; докладчик уклонился от темы- докладчик теми т1ера д1авелира 4) перен. (избежать) к1елхьардала; ~ от прямого ответа - юьхьадуьххьал жоп ца луш к1елхьардала; ~ от встречи с кем-л. - цхьанна дуьхьал ца кхеташ к1елхьардала; ~ от ответственности - жоьпаллина к1елхьардала

уклоноуказатель м охьанегойтург

уклончивость ж хьийзор

уклончивый, -ая, -ое хьийзош; дать ~ ответ - хьийзош жоп дала

уклоняться несов. см. уклониться

уключина ж гажара

укокошить сов., кого, прост. ж1ов д1аяккха

укол м 1. (по гл. уколоть) loттap 2. (по гл. уколоться) 1оттадалар 3. мед. (впрыскивание) маха тохар; назначить больному ~ы - цомгушчунна мехий яздан 4. перен. (обида) 1оттар

уколоть сов. 1) кого-что (поранить) 1отта; ~ иголкой - маха loттa 2) перен. (обидеть) 1оттар ян

уколоться сов. 1оттадала

укомплектование с комплект яр

укомплектованный, -ая, -ое комплект йина

укомплектовать сов., укомплектовывать несов., что комплект ян, комплектовани ян

укор м 1оттабаккхам, т1ехтохам, дуьхьалтохар; смотреть с ~ом - 1оттабаккхамца хьежа; не в ~ [будь] сказано кому-л. - оттабаккхамна аьлла ма лорийла; ставить что-л. кому-л. в ~ - цхьа х1ума цхьанна т1ехдетта; ~ы совести - дагахьбаллам

укорачивать(ся) несов. см. укоротить(ся)

укоренение с 1. (по гл. укоренить) орам хецийтар 2. (по гл. укорениться) орам хецар

укоренить сов., что, прям. и перен. орам хецийта

укорениться сов. прям. и перен. орам хеца; дерево ~лось - дитто орам хецна

укоренять(ся) несов. см. укоренить(ся)

укоризна ж 1оттам; говорить с ~ой - 1остам беш дийца

укоризненный, -ая, -ое 1оттаме; ~ые слова - 1оттаме дешнаш; ~о (нареч.) посмотреть на кого-л. -1оттаме цхьаьнга хьажа

укорить сов., кого (упрекнуть) дуьхьалтоха, т1ехтоха, 1оттабаккхам бан

укоротить сов., что дацдан; ~ рукава - пхьуьйшаш дацдан; ~ срок - хан яцъян ; ~ язык - мотт сацо; ~ хвост - ц1ога та1адайта

укоротиться сов. дацдала; дни укоротились - денош дацделла

укороченный, -ая, -ое дацдина; ~ рабочий день - дацдина белхан де

укорять несов. см. укорить

укос м с.-х. хьаькхнарг; годовой ~ - шарахь хьаькхнарг

украдкой нареч. къайлаха; посмотреть на кого-л. ~ - къайлаха цхьаьнга хьажа

украинский, -ая, -ое украинийн; ~ язык - украинийн мотт

украинцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж украин) украинаш

украсить сов., кого-что чем хаздан; ~ цветами - зезагашца хаздан; ~ речь пословицами - къамел кицанашца хаздан

украситься сов., чем хаздала; дома ~лись флагами - ц1енош байракхашца хазделла

украсть сов., кого-что лачкъо; с отриц. лачкъадала; (увести насильно) дадо; ~ девушку уст.- йо1 ядо

украшать(ся) несов. см. украсить(ся)

украшение – Тудирг, с 1. (действие) хаздар; ~е ѐлки - ѐлка хазъяр 2. (предмет) хаздерг; ѐлочные ~я - ѐлка хазъен х1уманаш 3. чего, перен. (гордость, слава) хазалла

Украшения – Хьалкханц

укрепить сов., что, прям. и перен. ч1аг1дан; ~ фронт сторонников мира - машаран аг1онхойн фронт ч1аг1ъян; ~ трудовую дисциплину - белхан низам ч1аг1дан; ~ здоровье - могушалла ч1аг1ъян

укрепиться сов. 1) прям. и перен. (стать крепче) ч1аг1дала; здоровье ~лось - могушалла ч1аг1ъелла; дружба ~лась- доттаг1алла ч1аг1делла 2) (приготовиться к обороне) д1ач1аг1дала; батальон ~лся около моста - батальон т1е юххехь д1ач1аг1ъелира

укрепление Укрепление – биер, кхорг1, чарр, ч1а, ч1ааг1уо, с 1. (по гл. укрепить) ч1аг1дар; ~е трудовой дисциплины - белхан низам ч1аг1дар 2. (по гл.укрепиться) д1ач1аг1далар 3. (оборонительное сооружение) ч1аг1о; береговые ~я - хин йистера ч1аг1онаш

укреплѐнный, -ая, -ое ч1аг1дина; ~ район - ч1аг1йина к1ошта

укреплять(ся) несов. см. укрепить(ся)

укрепляющий, -ая, -ее ч1аг1ден; ~ие средства - ч1аг1ден г1ирс

укромный, -ая, -ое хьуламе; ~ое место- хьуламе меттиг

укроп м оччам, циц

укропный, -ая, -ое оччаман, цицийн; ~ая вода - оччаман хи

укротитель м, ~ница ж кара1аморхо; ~ зверей - акхарой кара1аморхо

укротить сов. I) кого, прям. и перен. кара1амо; ~ зверя - экха кара1амо 2) что (умерить) духаоза; ~ свой гнев - шен оьг1азалла юхаоза

укротиться сов. 1) (стать покорным) кара1ама 2) (успокоиться) д1атен

укрощать(ся) несов. см. укротить(ся)

укрощение с прям. и перен. кара1амор

укрупнение с доккха дар; ~ мелких колхозов - кегийра колхозаш яккхий яр

укрупнѐнный, -ая, -ое доккха дина; ~ колхоз - йоккха йина колхоз

укрупнить сов., что доккха дан

укрупнять несов. см. укрупнить

укрыватель м, ~ница ж хьулдинарг

укрывательство с [д1а]хьулдар

укрывать(ся) несов. см. укрыть(ся)

укрытие с I. (по гл. укрыть) т1етасар, [д1а]хьулдар; ~ преступника - зуламхо хьулвар 2. (по гл. укрыться) т1етасар, [д1а]хьулдалар 3. воен. (убежище) д1ахьуллойла; здесь нет ~я - кхузахь д1ахьуллойла яц

укрытый, -ая, -ое [д1а]хьулдина

укрыть сов., кого-что 1) (покрыть) [д1а]хьулдан, т1етаса; укрой ребѐнка одеялом - берана т1е юрг1а таса 2) (скрыть, спрятать) [д1а]хьулдан; ~ вора - къу хьулван

укрыться сов. 1) чем (покрыться) т1етаса, [д1а]хьулдала; укройся одеялом - юрг1а т1етаса 2) (спрятаться, скрыться) д1ахьулдала 3) (остаться незамеченным) [д1а]хьулдала; от него ничто не укроется - цунах х1умма а

хьуллур дац

уксус м къонза

уксусник м, ~ца ж къонзадуттург

уксуснокислый, -ая, -ое къонза-мусталлин

уксусный, -ая, -ое къонзанан; ~ая кислота- къонзанан мусталла; ~ая эссенция - къонзанан эссенци

укус м лацар, катохар (собаки, змеи); ю тохар, къовзор (овода, пчелы, комара и. т. п.); це тохар (животного); цергаш йохкар, кхаллар (человека)

укусить сов., кого-что лаца, катоха (о змее, собаке и т. п.); ю тоха, къовзо (о пчеле, оводе, блохе и т. п.); е тоха (о животном); цергаш йохка, кхалла (о человеке); не бойся, не укушу! - кхера ма кхера, ас кхоллур вац хьо! ; какая муха тебя ~ла? - хьо муьлхачу мозано къовзийна?

укутать сов., кого-что во что или чем д1ахьарчо, юкъахьарчо; ~ребѐнка одеялом - бер юрг1анна юкъахьарчо

укутаться сов. юкъахьарча, д1ахьарча; ~ платком - йовлакх юкъа хьарча

укутывать(ся) несов. см. укутать(ся)

ул

• улавливать несов. см. уловить

• уладить сов., что д1адерзо; ~ дело - т1уллакх д1адерзо; ~ спор - къовсам д1аберзо

• уладиться сов. д1адерза; дело ~лось - г1уллакх д1адирзина

• улаживать(ся) несов. см. уладить(ся)

• уламывать несов. см. уломать

• улан м улан, дошло

• уланский, -ая, -ое уланийн, дошлойн; ~ полк - уланийн полк

• улежать сов. разг. 1илладала; он не мог ~ в постели - меттахь 1илла ца лора иза

• улей м никх; вывезти ульи на пасеку - накхарш ара дахьа

• улепетнуть сов., улепѐтывать несов. прост. .д1аэккха; улепѐтывать со всех ног - ког ма-боллу д1аэккха

• улестить сов. см. улещать

• улетать несов., улететь сов. 1) (уехать, уйти) д1адаха; самолѐт улетел - кема д1алахна 2) (пройти, минуть) т1ехтила, чекхъэккха

• улетучиваться несов., улетучиться сов. 1) (испариться) [1аь хилла] д1адаха; спирт улетучился - спирт 1аь хилла д1адахна 2) перен. разг. (исчезнуть) къайладала 3) (уйти, уехать) д1атила; он куда-то улетучился- цхьанхьа д1атили иза

• улечься сов. 1) (лечь) охьадижа, д1адижа; (примоститься) д1атардала; он улѐгся спать - иза охьавижна 2) (осесть) охьата1а, охьадижа; пыль улеглась - чан охьайижна 3) (утихнуть) д1атен; ветер улѐгся - мох д1атийна; волнение улеглось - карзахдалар д1атийна

• улещать несов., кого, прост. 1ехийна т1етадан

• улизнуть сов. прост. (уйти) меллаша д1адаха; ~ из комнаты - меллаша чуьра д1адаха

• улика – Айкх

• улитка ж 1) этмаь1иг 2) анат. (часть уха) лерга1аьна

• улица ж 1) (проезжая часть) урам; главная ~а - коьрта урам 2) (пространство) аре; на ~е жара - арахь йовхо ю ; зелѐная ~а - маьрша некъ; очутиться на ~е - арахь диса; будет и на нашей ~е праздник - вай тоьлла де а дог1ур ду

• уличать – Айкхие, уличить сов., кого-что айкхедан; ~ кого-л. в воровстве - цхьаъ къола дарна айкхедан

• уличный, -ая, -ое урамера, ураман; правила ~ого движения - урамашкахула леларан бакъонаш; ~ый мальчишка- урамера к1ант

• улов м лаьцнарг, лецна (ч1ерий); большой ~ рыбы - дукха лецна ч1ерий

• уловимый, -ая, -ое: едва ~ое сходство - халла бен хаалуш йоцу цхьатералла

• уловитель м (приспособление) схьалоцург

• уловить сов., что 1) (воспринять) схьалаца; (услышать) хаза; (чутьѐм) хаадала; (обонянием) хьожа кхета; еле ~ ухом - халла лергана хаза 2) (поймать) [схьа]лаца; ~ звуковую волну- озан тулг1е схьалаца 3) (заметить) хаадала; (понять) кхетадала; ~ смысл - маь1на кхетадала 4) перен. (воспользоваться) далийта; ~ момент - меттиг ялийта

• уловка ж х1илла, кийтарло

• уложение с уст. уложени, гулам

• уложить сов. I) кого д1адижо, охьадижо; ~ детей [спать] - бераш д1адийшо; ~ больного в постель - цомгушниг метта охьавижо 2) что во что (упаковать) - [чу]тардан, чудерзо, [чу]дилла; что (наполнить) дуза; ~ вещи в чемодан - х1уманаш чамди чу ерзо; ~ чемодан - чамда юза 3) что (сложить) д1адотта, [д1а]дахка; ~ доски штабелями - аннаш штабелш еш д1адотта 4) чем (покрыть) дилла; ~ дорожку плитами - новкъа экъанаш яхка; ~ рельсы - рельсаш яхка 5) кого, разг. (убить) дожо; ~ кого-л. на месте - цхьаъ воллучохь вожо 6) (успеть сделать в срок) кхиа, дала; ~ расходы в смету - харжаш сметица таръян

• уложиться сов. 1) (поместиться) чутардала; вещи свободно уложились в чемодан - х1уманаш парг1ат чамди чу таръели 2) (сложить, собрать) схьагулдан 3) перен. разг. (в установленных пределах) тоам хилийта; ~ в смету- сметих тоам хилийта ; ~ в голове - коьрто схьалаца

• уломать сов., кого, разг. (убедить, уговорить) т1етадан

• улучать несов., улучить сов., что, разг. далийта; ~ удобный момент - б1ег1ийла йолу меттиг ялийта

• улучшать(ся) несов. см. улучшить(ся)

• улучшение с 1. (по гл. улучшить) тадар; ~ качества продукции - сурсатийн дикалла таяр; 2. (по гл. улучшиться) тадалар; ~ погоды - хенан х1оттам табалар

• улучшенный, -ая, -ое тадина, дикаха дина

• улучшить сов., что тадан; ~ качество - дикалла таян

• улучшиться сов. гадала; погода ~лась - де таделла; его здоровье ~лось- цуьнан могушалла таелла

• улыбаться несов. дела [къежа]; весело ~ться - сакъералуш дела ; это мне не ~ется - соьга кхочур долуш дац иза

• улыбка ж делакъажар

• улыбнуться сов. см. улыбаться ; счастье мне ~лось- ирс хилира сан

• ультимативный, -ая, -ое ультиматуме

• ультиматум м ультиматум ; предъявить ~ - ультиматум ян

• ультра м нескл. полит. ультра ультра= ультра=, мас.: ультракороткий - ультрадоца

• ультразвук м ультрааз

• ультразвуковой, -ая, -ое ультраозан, ультрааьзнийн; ~ые волны - ультрааьзнийн тулг1енаш

• ультракороткий, -ая, -ое ультрадоца ; ~ая волна - ультрайоца тулг1е

• ультракоротковолновый, -ая, -ое ультрайоцатулг1енийн; ~ радиоприѐмник - ультрайоцатулг1енийн радиоприѐмник

• ультрамарин м (яркая синяя краска) ультрамарин

• ультрасовременный, -ая, -ое ультрах1инцалера

• ультрафиолетовый, -ая, -ое ультрафиолетови; ~ые лучи - ультрафиолетови з1енарш

• улюлюкать несов. х1уьссак баха

ум

• ум м 1) хьекъал; человек большого ума - доккхачу хьекъалан стаг 2) перен. (мыслитель) хьекъалхо, хьекъалча; лучшие умы человечества - халкъан дикаха болу хьекъалхой ; браться (или взяться) за ум - хьекъал чу ван; быть без ума от кого-чего-л. - цхьаъ я цхьа х1ума шен сил дукха деза; в уме - дагахь; считать в уме - дагахь лара; и в

• уме не было - дагахь а дацара; в уме ли ты? - хьекъал чохь мукъане а вуй те хьо?; быть не в своѐм уме - хьекъал чохь ца хила; быть у кого-л. на уме - цхьаьннан дагахь х1ума хила; он себе на уме (скрытен) - дагара дуьйцуш вац иза; (хитѐр) дагахь х1ума долуш ву иза; у него что на уме, то и на языке - дагахь дерриг матта буьххьехь а ду цуьнан; выжить из ума - хьекъалах дохо; из ума вон - дагара а д1адаккха; не твоего ума дело - хьан г1уллакх дац иза; мне пришло на ум - суна дагадеара; раскинуть умом - ойла ян; свести кого-л. с ума - цхьаъ хьекъал чуьра ваккха (или хьекъалах талхо); сойти с ума - хьеравала; вы с ума сошли! - хьера х1ума девлла шу!; он задним умом крепок - х1ума т1аьхьа дагадог1уш ву иза; от большого ума - хьекъал ца кхочуш дан; ума не приложу- х1ун дийр ду а ца хаьа; уму непостижимо - ойла йина ца валлал; у него ум за разум заходит - хьекъалх вуху иза; учить

• уму-разуму - даха-лела 1амо; у него ума палата - хьекъалан лам бу иза; ум хорошо, а два лучше погов. - цхьаннанчул хьекъал шиннан тоьлла; на ум не идѐт - дага ца дог1у

• умаление с жимдар; ~ заслуг - дика аг1онаш жимъяр

• умалить сов., что жимдан, лахадаккха; ~ чей-л. авторитет - цхьаьннан авторитет лахаяккха

• умалишѐнный, -ая, -ое I. (сумасшедший) [хьекъалах] телхина 2. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж телхинарг

• умалчивать несов. см. умолчать

• умалчиваться несов. безл. о ком-чѐм ца хьехо, ца дийца; об этом ~ется - иза хьахош дац

• умасливать несов., умаслить сов., кого, прост.(склонить) т1едерзо

• умаять сов., кого, прост. г1елдан, дожо, к1аддан, xloттo

• умаяться сов., прост. к1аддала, xloттa

• умелец м хуург, говзанча

• умелый, -ая, -ое хуу, хууш долу, говза; ~ое руководство - говза куьйгалла (или дан хууш ден куьйгалла); ~ые руки - говза куьйгаш; ~о (нареч.) работать - бан хууш болх бан

• умение с хаар, говзалла; при ~и с этой работой легко справиться - хууш хилча и болх атта балур бу

• уменьшаемое с мат. жимлург

• уменьшать(ся) несов. см. уменьшить(ся)

• уменьшение с 1. (по гл. уменьшить) жимдар, к1езиг дар 2. (по гл. уменьшиться) жимделларг, эшнарг 3. (величина, на которую уменьшено) эшийнарг

• уменьшительный, -ая, -ое 1) (служащий для уменьшения) жимден 2) грам. жималлин; ~ суффикс- жималлин суффикс

• уменьшить сов., что жимдан, к1езиг дан; ~ в количестве - к1езиг дан

• уменьшиться сов. жимдала, к1езиг хила

• умеренность ж г1ехьалла, барамалла

• умеренный, -ая, -ое прям. и перен. г1ехьа, бараме[хь]; ~ый климат - барамехь климат; ~о (нареч.) жаркий- г1ехьа йовха

• умереть сов. дала, са дала; он умер - и велла ; хоть умри - лахь а

• умерить сов., что бараме дерзо (ограничить); духаоза (уменьшить); ~ гнев - оьг1азло юхаоза; ~ свой аппетит- шен аппетит юхаоза

• умертвить сов. 1) кого-что (убить) ден, са даккха; ~ нерв - нерв ен 2) что, перен. (подавить) д1адаккха; ~ в себе все стремления - ша цхьанхьа кхача гlepтap д1адаккха

• умерший м, ~ая ж делла

• умерщвление с дер, са даккхар

• умерщвлять несов. см. умертвить

• умерять несов. см. умерить

• уместить сов., что [д1а]тардан, [чу]тардан; ~ в ящике - яьшки чу тардан; ~ на доске - уьн т1е тардан

• уместиться сов. [т1е]тардала, [чу]тардала; все вещи ~лись в шкафу - йоллу х1уманаш шкафа чу таръели; все гости ~лись за столом - боллу хьеший стоьла гонаха тарбелира

• уместность ж дог1уш хила, метта хилар

• уместный, -ая, -ое дог1уш долу, метта [долу]; дог1уш + глагол прош. вр.; вполне ~ый вопрос - дог1уш долу хаттар; ~ый ответ - дог1уш делла жоп; здесь ~о (нареч.) сказать...- кхузахь ала дог1у ...

• уметь несов., с неопр. хаа, хууш хила; я сделал, как ~л - сайна ма-хуъу дина аса; он ~ет плавать- цунна нека дан хаьа; он ничего не ~ет - цунна х1умма а ца хаьа; он не ~ет вести себя - цунна лела ца хаьа; она ~ет одеваться - т1е х1ума юха хаьа цунна

• умещать(ся) несов. см. уместить(ся)

• умеючи нареч. разг. хууш

• умиление с дог дашар; вызвать слѐзы ~я - дог дашийна б1аьргех хиш даха

• умилѐнный, -ая, -ое дог дешна

• умилительный, -ая, -ое дог дашо

• умилить сов., кого дог дашо

• умилиться сов. дог даша

• умилостивить сов., кого, уст. къинхетаме дан; (оказать кому-л. милость) къинхетам бан

• умильность ж томана хестар

• умильный, -ая, -ое разг. (льстивый, угодливый) томана хесталун

• умилять(ся) несов. см. умилить(ся)

• уминать(ся) несов. см. умять(ся)

• умирание с леш хилар, далар

• умирать несов. 1) см. умереть; 2): ~ от смеха - дийлина дала; ~ от скуки- сахьийзина (или сингаттамна) дала; ~ от жажды - дагадоьхна дала; (при недостатке воды) хьогалла дала; ~ от любопытства - хаа г1ерташ дала

• умирающий, -ая, -ее I. леш долу 2. в знач. сущ. ~ий м, ~ая ж леш дерг

• умиротворение с 1. (по гл. умиротворить) [д1а]тедар, машар бар 2. (по гл. умиротвориться) [д1а]тер, машар (или тайна) хилар

• умиротворѐнность ж машар (или тийна) хилар

• умиротворѐнный, -ая, -ое машар хилла (или бина)

• умиротворить сов., кого-что машар бан, тадан; (успокоить) д1атедан; ~ить враждующих- мостаг1алла лелочарна юкъахь машар бан; ~ѐнное состояние - машаре хьал

• умиротвориться сов. тан, машар хила; (успокоиться) д1атен

• умиротворять(ся) несов. см. умиротворить(ся)

• умнеть несов. хьекъале хила

• умник м разг. 1) (умный человек) хьекъалхо, хьекъале стаг 2) (о мальчике) хьекъалениг 3) ирон. хьекъалча

• умница м и ж разг. хьекъалча; будь ~ей - сан хьекъалениг...

• умничать несов. разг. хьекъалалла гайта, хьекъал гайта г1ерта, хьекъале вуй хаийта г1ерта; шениг лело; не ~й, делай как все - хьайниг а ца лелош, массара а дийриг де

• умно нареч. хьекъале; он умно поступил - хьекъале дира цо; это не умно - иза хьекъале дац

• умножать(ся) несов. см. умножить(ся)

• умножение с 1. (по гл. умножить) дебор, дебадар 2. (по гл. умножиться) дебар 3. мат. эцар; таблица ~я- эцаран таблица

• умножить сов., что 1) (увеличить) дебо, дебадан, алсамдаккха, совдаккха; ~ доходы - са алсамъяккха; ~ силы- ницкъаш алсамбаха 2) мат. эца; ~ на три - кхаанца эца

• умножиться сов. (увеличиться) деба, алсамдала

• умный, -ая, -ое в разн. знач. хьекъале; ~ый человек - хьекъале стаг; он умѐн - иза хьекъале ву; ~ое лицо - хьекъале юьхь; ~ый разговор - хьекъале къамел; ~ые книги - хьекъале книгаш; ~ый совет - хьекъале хьехам; ~ая голова- хьекъале корта

• умозаключать несов. см. умозаключить

• умозаключение с сацийнарг, сацам, ойла сацар, ойланехь сацийнарг; сделать ~ - ойла ян

• умозаключить сов., что ойла саца

• умозрение с ойланехь хетарг

• умозрительный, -ая, -ое ойланехь хета

• умоисступление с [хьекъалах] талхар, хьекъалера далар

• умолить сов., кого и с неопр. (упросить) т1едерзо, дехар далийта

• умолк м: говорить без ~у разг.- ца соцуш къамел дан, саца ца соцуш лен

• умолкать несов., умолкнуть сов. д1атен, д1асаца; он умолк - иза д1атийн; говорить, не умолкая - ца туьйш лен

• умолот м с.-х. эра

• умолчание с цаалар, цахьахор

• умолчанию - дитарехь, хьецадеш дитарца

• умолчать сов., о чѐм ца ала, диет ца хила; (скрыть) ца хьахо; он ~л об этом- иза ца хьахийра цо

• умолять несов., кого и с неопр. (очень-просить) деха, корта бетта; ~ к тебя приехать - вар доьху ас хьоьга

• умоляющий, -ая, -ее дехаран; ~ взгляд - дехарца хьажар

• умопомешательство с [хьекъалах] талхар

• умопомрачение с [хьекъалах] тилар; до ~я - хьекъалах тиллалц

• умопомрачительный, -ая, -ое разг. хьекъалах тило

• умора ж в знач. сказ. разг. белам; эта просто ~! - ц1енна белам бу-кх иза!

• уморительный, -ая, -ое (смешной) беламе; ~ случай - беламе х1ума

• уморить сов., кого, разг. 1) (погубить) гlopa кхачо 2) (измучить) [г1елдина] дожо, xIoтто, г1елдан; к1аддан 3) (насмешить) елийна дожо; он ~л меня своим рассказом - шен дийцар а дийцина, велийна вожий цо со

• умориться сов. прост. (утомиться) дожа, г1елдала, xloттa

• умственный, -ая, -ое хьекъале, хьекъал оьшу[ш долу], хьекъалца ден; ~ая работа - хьекъалца бен болх; ~ые способности - хьекъалан таронаш; работники ~ого труда - хьекъал оьшучохь болх бен белхахой (или хьекъалан белхахой)

• умудрѐнный, -ая, -ое хьекъале деана; ~ опытом - зерехь хьекъале деана

• умудриться сов., умудряться несов. разг. перев. возвратным глаголом типа: дадала; как ты умудрился это сделать?- иза муха даделира хьоьга?

• умчать сов., кого-что д1атило; ветер ~л облака - махо мархаш д1атилий

• умчаться сов. д1атила, т1ехтила; тучи ~лись - мархаш т1ехтили; молодость ~лась - къоналла т1ехтили; ~лось много лет - дукха шерш д1атили

• умывальник м юьхь-куьгдуьлург

• умывание с дилар; ~ рук - куьйгаш дилар

• умывать несов. см. умыть; я ~ю руки - со юьстаха волу

• умываться несов. см. умыться

• умыкание с уст. йо1 ядор

• умыкать несов., умыкнуть сов., кого уст. (похитить девушку) йо1 ядо

• умысел м дагахь х1ума хилар; без всякого [злого] ~ла - дагахь цхьа а вон х1ума доцуш; с ~лом - дагахь вон х1ума долуш

• умыть сов., кого-что [д1а]дила; умой лицо - юьхь д1айила; ~ ребѐнка - бер д1адила

• умыться сов. 1) (вымыться) д1адиладала 2) перен. (освежиться водой) лийча; деревья ~лись росой - дитташ тхилахь лийчира

• умышленный, -ая, -ое леррина, хуъушехь [долу]; ~ое убийство - хуъушехь (стаг) вер

• умять сов., что 1) (примять) та1о; ~ сено - йол та1о 2) прост. (съесть) д1акхалла

• умяться сов. та1а; снег ~лся - ло таь1на

ун

• унавоживать несов., унавозить сов., что кхелли йилла

• унаследовать сов., что 1) (получить в наследство) [дакъа] кхача 2) перен. (воспринять от кого-л.) дала, схьадала

• унести сов., кого-что, в разн. знач. д1адахьа; он унѐс мою книгу - сан книшка д1аяьхьна цо; ~ти мешок - гали д1адахьа; лодку ~ло течением - кема хе д1адаьхьна; воры ~ли вещи- къуша х1уманаш д1аяьхьна; я еле ноги унѐс- халла ведда вели со

• унестись сов. т1ехтила, д1атила; унѐсся вдаль- гена д1атили; годы унеслись - шераш д1атили

• универмаг м (универсальный магазин) универтуька, универмаг (тай-тайпана х1уманаш чохь юхку туька)

• универсал – Говзархо

• универсальность — Говзархаллала

• универсальный, -ая, -ое 1) (разносторонний) универсальни 2) (пригодный для многих целей) универсальни, стенна а мега; ~ое лекарство - муьлххачу а цамгарна молха

• универсам м (магазин самообслуживания) универсам

• универсиада ж универсиада

• университет – Говзарт

• университетский, -ая, -ое университетан, университетера; ~ устав - университетан устав

• унижать(ся) несов. см. унизить(ся)

• унижение с 1. (по гл. унизить) к1езиг хетар, аьшнаш дар, г1ело яр 2. (оскорбление) к1езиг хетар, аьшнаш дар, г1ело яр; терпеть ~ я - аьшнаш дар лан; подвергаться ~ям - г1елонаш лан

• униженный, -ая, -ое аьшнаш дина, г1ело йина

• униженный, -ая, -ое хьастаделла; ~о (нареч.) просить - хьастаделла деха; ~ый вид - хьаставелла гар; ~ая просьба- хьастаделла дехар

• унизать сов., что чем т1етийса, [т1е]дохка; пальцы унизаны кольцами - ч1агарш йоьхкина ду п1елгаш

• унизительность ж к1езиг хетар, аьшнаш дар, г1ело яр

• унизительный, -ая, -ое к1езиг хоьтуьйту, аьшне, г1елонан; ~ое предложение - аьшне х1ума алар

• унизить сов., кого-что к1езиг хета, аьшнаш дан, г1ело ян

• унизиться сов. к1езиг хила, аьшнаш хила; я не унижусь до этого - оццул со к1езиг хоьтуьйтур вац аса

• унизывать несов. см. унизать

• уникальность ж башхалла, башха хилар

• уникальный, -ая, -ое башха

• уникум м уникум

• унимать(ся) несов. см. унять(ся)

• унисон м муз.: петь в ~ - унисон лакха

• унитаз м унитаз

• унификация ж унификаци, цхьана кепе дар (или дерзор)

• унифицировать сов. и несов., что цхьана кепе дало (или дерзо)

• униформа ж униформа (формин духар)

• уничижительный, -ая, -ое грам. аьшнаш даран

• уничтожать(ся) несов. см. уничтожить(ся)

• уничтожающей, -ая, -ее х1аллакден, дайина д1адоккху; ~ий огонь противника - мостаг1чун х1аллаквен т1етохар; ~ая критика - х1аллаквен критика ; ~ий взгляд - буьрса хьажар

• уничтожение с х1аллакдар; х1аллакьхилар

• уничтожить сов., кого-что х1аллакдан; враг ~ен - мостагI х1аллаквина

• уничтожиться сов. х1аллакьхила

• уносить(ся) несов. см. унести(сь)

• унтер-офицер м унтер-эпсар

• унты мн. (ед. унт м, унта ж) унташ

• унция ж унци

• унывать несов. дог эшадан; сагатдан; не ~й! - са ма гатде!

• унылость ж дог эшна [сингаттаме] хилар

• унылый, -ая, -ое 1) (грустный) дог эшна [долу], сингаттаме, кхоьлина; ~ый человек - сингаттаме стаг 2) (наводящий уныние) сингаттаме, дог оьшу[ш долу]; ~ая песня - дог эшо[ш йолу] йиш; кругом было ~о (нареч.)- гонаха сингаттаме дара

• уныние с (мрачное состояние) дог эшар, сингаттаме хилар; впасть в ~ - сингаттаме вожа; приводить кого-л. в ~- цхьаьннан дог эшо

• унять сов., кого-что д1атедан; уйми ребѐнка - бер д1атеде; ~ кровотечение - ц1ий д1атедан; ~ гнев - оьг1азло д1атеян

• уняться сов. д1атен; уймись! - д1ате!

уп

• упавший, -ая, -ее г1ийла; говорить ~им голосом - г1ийлачу озаца къамел дан

• упад м: смеяться до ~у - охьадожжалц дела

• упадок м лахдалар, лаг1далар; приходить в ~ - лаг1лучу т1е дала; быть в состоянии упадка - лахлуш хила; ~ сил- ницкъ лаг1балар

• упадочнический, -ая, -ое дог-ойла йожаран; ~ие настроения - дог-ойла йожар

• упадочничество с дог-ойла йожар

• упадочный, -ая, -ое (свойственный упадку) дог-ойла йоьжна

• упаковать сов., что чудилла, д1ахьарчо

• упаковаться сов. чудилладала, д1ахьарчадала

• упаковка ж 1. (действие) д1ахьарчор; ~ вещей - х1уманаш д1ахьарчор 2. (материал) д1ахьарчорг

• упаковочный, -ая, -ое д1ахьарчо[ш долу]; ~ материал - д1ахьарчош йолу материал

• упаковщик м, ~ца ж д1ахьарчорхо

• упаковывать(ся) несов. см. упаковать(ся)

• упаривать(ся) несов. см. упарить(ся)

• упарить сов., что (пищу) [1аьнарца] малдан, к1аддан

• упариться сов. 1) (дойти до готовности) [1аьнарца] малдала, к1аддала 2) прост. (утомиться) 1аь г1атта, т1ера 1аь яла

• упархивать несов. см. упорхнуть

• упасти сов.: упаси бог, боже упаси! - дала лардойла

• упасть сов. 1) охьакхета, охьадожа; ~ ничком - берталдожа; ~ на землю- лаьтта охьадожа; волосы упали на лоб- месаш хьаж т1е охьаяьхкина 2) перен. (уменьшиться) чудожа, охьадала; лаг1дала; уровень воды упал - хи чудоьжна; температура упала - дагар охьадаьлла (или лахделла) ; настроение упало - ойла йоьжна; ~ духом -дог дожа; ~ кому-л. в ноги - цхьаьннан когашка берталдожа; будто с неба упал - стигалара охьадоьжча санна; яблоку негде ~ - ирхкхоьссина куй охьабожа меттиг а яц; сердце упало - дог доьжна

• упекать(ся) несов. см. упечь(ся)

• упереть сов., что 1) во что (создать опору) [дуьхьал]г1орто; упри бревно в забор - б1ог1ам керта дуьхьал г1ортабе; ~ руки в бока - куьйгаш хаьн т1е дахкг 2) прост. (унести, украсть) лачкъо, д1адахьа ; ~ взор (или взгляд или глаза) в кого-что - цхьанна б1аьрг т1ех1отто

• упереться сов. 1) чем во что (опереться) [т1е]та1а, т1е1оттадала; упрись ногами в землю - когаш лаьттах г1ортабе 2) (наткнуться) д1акхета; шѐл и упѐрся в забор - воьдуш керта т1е 1оттавелла 3) (заупрямиться) дуьхьалг1орта, духахьадала;: упѐрся как баран - вир санна духаг1орта

• упечатать сов., что, разг. т1ехоо, т1ехоадан; ~ на одной странице - цхьана аг1он т1е хоадан

• упечататься сов. разг. тlexoa

• упечь сов. 1) что, разг. (до готовности)[даллалц] датта 2) кого, прост. (отправить против воли) хьажо, дахийта; (засадить) чудолла; ~ в тюрьму - набахте долла; я тебя упеку! - аса чувуллур ву хьо!

• упечься сов. разг. I) (выпечься) даттадала 2) (уменьшиться при выпечке) [даттаделла] эша

• упиваться несов. 1) см. упиться; 2) чем (наслаждаться) там хила

• упирать несов. 1) см. упереть; 2) на что (указывать, подчѐркивать) т1етовжа, т1ехьажо

• упираться несов. 1) см. упереться; 2) (встречать препятствие) г1орта; весь вопрос ~ется в недостаток времени - хан цатоарх г1оьртина ду доллу г1уллакх

• уписать сов., что, разг. 1) (уместить при письме) юкъаяздан, т1еяздан 2) (съесть) д1акхалла

• уписаться сов. разг. (уместиться при письме) юкъаяздала, т1еяздала; не упишется - т1еязлур дац

• уписывать(ся) несов. см. уписать(ся)

• Упитанность – Уонг, далар

• Упитанность – Уонге, даларе

• упиться сов. 1) прост. (напиться допьяна) даххалц мала, мелла даха; пьѐт, пока не упьѐтся- ваххалц молу 2) перен. (насладиться) там хила

• упихать сов., упихивать несов., что, прост. чу1итта; ~ вещи в чемодан - х1уманаш чамди чу 1итта

• уплата ж д1адалар; д1атакхар (чаще о долгах); отдать что-л. в ~у долга - декхарийна цхьа х1ума д1аяла

• уплатить сов., что, за что, кому [ахча] д1адала, д1атакха; я уплачу за обед - йиъначунна ахча ас лур ду; ~ по счѐту- счѐтаца д1адала

• уплачивать несов. см. уплатить

• уплести сов., уплетать несов., что, разг. (съесть) д1акхалла

• уплотнение с 1. (по гл. уплотнить) 1) та1ор 2) гатдар 3) дийриг гатдар 2. (по гл. уплотниться) 1) та1ар 2) гатдалар 3) гатдар; ~ рабочего дня - белхан де гатдар 3. (уплотнившееся место) таь1на (или та1ийна) меттиг

• уплотнѐнность ж (дня, графика и т. п.) готталла

• уплотнѐнный, -ая, -ое гатдина, гатделла; ~ график работ - гатъелла белхан график

• уплотнить сов. 1) что (сделать более плотным) та1о, та1адан; ~ почву - латта та1адан; 2) кого-что (подселить) гатдан; ~ площадь - меттиг гатьян; ~ жильцов - бахархой гатбан 3) что (заполнить) гатдан; ~ рабочий день - белхан де гатдан; ~ график - график гатъян

• уплотниться сов. 1) (стать более плотным) та1а 2) (начать жить теснее) гатдала 3) (стать заполненным) гатдала; рабочий день ~лся - белхан де гатделла

• уплотнять(ся) несов. см. уплотнить(ся)

• уплывать несов., уплыть сов. 1) [неканца или нека деш] д1адаха 2) перен. разг. (пройти, миновать— о времени) - д1атила; время уплыло - хан д1атилла 3) перен. разг. (исчезнуть) д1адала, д1адан; деньги уплыли в один день- цхьана дийнахь д1адайн ахча

• упование с уст. дегайовхо; рел. таваккал

• уповать несов., на кого-что, уст. дегайовхо хила; я ~ю на судьбу - доьг1начух дегайовхо ю сан

• уподобить сов., кого-что кому-чему [д1а]тардан; ~ одно другому - цхьаъ кхечух тардан

• уподобиться сов., кому-чему [д1а]тардала; ~ться ему - цунах д1атардала; я ~лся ему - со цунах д1атарвелира

• уподобление с I. (по гл. уподобить) [д1а]тардар 2. (по гл. уподобиться) [д1а]тардалар 3. лит. (сравнение) тардар

• уподоблять(ся) несов. см. уподобить(ся)

• упоение с там хилар

• упоительный, -ая, -ое доккхаден

• упокой м: за ~ - далар т1ера; за ~ души - сина т1ера

• уползать несов., уползти сов. [текхна] д1адаха

• уполномоченный м векал

• уполномочивать несов. см. уполномочить

• уполномочие с: по ~ю кого-л.- цхьаьннан векалалла долуш

• уполномочить сов., кого-что на что и с неопр. векал дан; ~ кого-л. на ведение переговоров- масла1ат дар дийца цхьаъ векал ван

• упоминание с хьахор, дагадаийтар; при одном лишь ~и о... - хьаха ма-ддин...; цкъа ма-хьаххий...

• упоминать несов. см. упомянуть

• упоминаться несов. хьахадала, дагадан

• упомнить сов., кого-что, разг. диц ца дан, дагахь латто; всего не ~шь - дерриг а дагахь ца латтало

• упомянуть сов., кого-что, о ком-чѐм и с союзом «что» хьахо; ~ть чьѐ-л. имя - цхьаьннан ц1е хьахо; он ~л об этом - цо хьахийра иза

• упор м I. (действие) [дуьхьал] г1ортор 2. (подпорка) г1ортор; стрелять с ~а - т1ег1ортийна кхийса ; до ~а - д1акхетталц;делать ~ на чѐм-л. или на что-л. - цхьа х1ума къаьсттина тидаме эца; выстрелить в ~ - т1е а дахна тоха, т1е а та1ийна тоха; спросить в ~ - дуьххьал д1а хатта; смотреть-на кого-л. в ~ - юьхьа дуьххьал хьажа

• упорный 1, -ая, -ое къар ца луш, къарлур доцу (настойчивый); юхадер доцу (неотступный); ~ым трудом добиться чего-л. - къар ца луш къахьегарца цхьаъ дан; он ~о (нареч.) преодолевал препятствия - къар ца луш дуьхьалонаш йохура цо; ~ая борьба - къар ца луш летар; ~ое сопротивление - къар ца луш дуьхьало яр ; ~ый взгляд - б1аьрг т1ех1оттийна хьажар

• упорный 2, -ая, -ое г1орто[ш долу], гlopторан; ~ столб - г1орторан б1ог1ам

• упорство с 1) (настойчивость) къарцадалар, юхацадалар 2) (упрямство) духахьара хилар

• упорствовать несов., в чѐм 1) (не отступать) духа ца дала, къар ца дала 2) (упрямиться) духахьара хила

• упорхнуть сов. (улететь) [пур-р-аьлла] д1адаха

• упорядочение с къепе далор, къепе яр

• упорядоченный, -ая, -ое къепе далийна

• упорядочивать(ся) несов. см. упорядочить(ся)

• упорядочить сов., что къепе дало, къепе хилийта (или дан)

• упорядочиться сов. къепе дан (или дерза), къепе хила

• употребительность ж пайда оьцуш (или пайдехь) хилар

• употребительный, -ая, -ое пайда оьцу; ~ое слово - пайда оьцу дош

• употребить сов., что пайда эца; ~ в дело - г1уллакхехь пайда эца; ~ власть -1едалах пайда эца; ~ иностранное слово- кхечу къоман дош ала

• употребление с 1. (по гл. употреблять) пайда эцар 2. (по гл. употребляться) пайда хилар (или эцабалар); выйти из ~я- пайда оьцучуьра дала; бывший в ~и - пайда оьцуш хилла; способ ~я - пайда эцаран aгlo (или некъ)

• употреблять несов. см. употребить; ~ спиртные напитки - спиртан маларш мала; ~ что-л. в пищу - цхьа х1ума юуш хила

• употребляться несов. пайда хила (или эцабала)

• управа ж 1) разг. урх; найти на кого-л. ~у - цхьаъ сацо урх каро (или цхьаъ сацо aгlo каро) 2) ист. (учреждение) урхалла

• управиться сов. разг. 1) с чем (покончить) ларадала; ~ с делами - г1уллакхаш т1ехь ларадала 2) с кем (одолеть)- ларадала; с ним никак не ~ - х1уъа дича а, цуьнца ларалур вац

• управление с 1. (действие) 1) (вождение) лелор; ~ автомобилем - автомобиль лелор 2) (руководство) урхалла [дар]; ~ государством - пачхьалкхана урхалла дар 2. (учреждение) урхалла 3. тех. (приспособление) урхалла [дар]; автоматическое ~ - автоматийн урхалла 4. грам. урхалла

• управленческий, -ая, -ое урхаллин; ~ аппарат - урхаллин аппарат

• управляемость ж урхалла дадалар

• управляемый, -ая, -ое урхаллин; урхалла ден (или деш долу); ~ снаряд - урхалла ден снаряд

• управлять несов. 1) чем (регулировать движение) лело; ~ машиной - машина лело 2) кем-чем (руководить) урхалла дан; ~ заводом - завода т1ехь урхалла дан 3) чем, грам. урхалла дан; ~ дательным падежом - лург дожарехь урхалла дан

• управляться несов. см. управиться

• управляющий, -ая, -ее 1. урхалла ден (или леладен) 2. в знач. сущ. м (должностное лицо) урхалхо; ~ делами- г1уллакхийн урхалхо

• упражнение с I. (по гл. упражнять) шардар 2. (по гл. упражняться) шардалар 3. (задание) шардар, упражнени; сборник ~й по правописанию - нийса яздар шардаран гулам; гимнастические ~я - гимнастикин

• упражненеш; ~я для ног - когашна упражненеш

• упражнять несов., что шардан

• упражняться несов., в чѐм шардала; ~ в стрельбе - топ кхийсарехь шардала; ~ на гитаре - гитара шарбан

• упразднение с д1адаккхар

• упразднить сов., упразднять несов., что д1адаккха; ~ частную собственность - долара хьолалла д1адаккха

• упрашивать несов. корта бетта

• упревать несов. см. упреть

• упредить сов., упреждать несов., кого, прост. (предупредить) д1ахьедан, халххе д1ахаийта

• упрѐк м дуьхьалтохам, т1ехтохам; с ~ом - дуьхьалтохамца, дуьхьалтохам беш; осыпать кого-л. ~ами - цхьанна дуьхьалтохамаш т1екхохка ; ставить что-л. кому-л. в ~ - цхьа х1ума цхьанна т1ехтоха

• упрекать несов., кого в чѐм дуьхьалдетта, т1ехдетта; (стыдя винить) бехкаш даха; ~ кого-л. в небрежности - цхьаьнга хат1 дацарна бехкаш даха

• упрекнуть однокр., кого в чѐм дуьхьалтоха, т1ехтоха; (стыдя обвинить) бехк баккха

• упреть сов. разг. (стать готовым, напр. о мясе) кхехка, кхихкина дала, кхехкадала

• упросить сов., кого-что и с неопр. деха; (умолить) корта тоха

• упростить сов., что аттачу даккха, чолхаза дан; ~ задачу - задача чолхаза ян

• упроститься сов. аттачу даккха (или дала), чолхаза (или цхьалха) хила; процесс работы ~лся - белхан процесс аттачу яьлла

• упрочение с 1. (по гл. упрочить) ч1аг1дар 2. (по гл. упрочиться) ч1аг1далар

• упрочивать(ся) несов. см. упрочить(ся)

• упрочить сов., что ч1аг1дан; ~ своѐ место - шен меттиг ч1аг1ъян

• упрочиться сов. ч1аг1дала; международное положение страны ~лось - мехкан дуьненакжъара хьал ч1аг1делла

• упрощать(ся) несов. см. упростить(ся)

• упрощение с аттачу даккхар (или далар), чолхаза (или цхьалха) дар

• упрощѐнность ж аттачу даккхар (или далар), чолхаза (или цхьалха) хилар

• упрощѐнный, -ая, -ое аттачу даьккхина, чолхаза (или цхьалха) дина

• упрощенство с чолхензалла, цхьалха дархьама талхор

• упрощенческий, -ая, -ое чолхензаллин, цхьалха дархьама талхийна

• упругий, -ая, -ое онда; ~ая пружина - онда 1ад

• упругость ж ондалла; теория ~и - ондаллин теори

• упряжка ж 1) (лошади и т. п.) д1айоьжнарг, д1айоьжна х1ума 2) (упряжь) говран г1ирс, г1омат-г1ирс

• упряжной, -ая, -ое д1адужу[ш долу], доьжна лело; ~ая лошадь - южу говр

• упряжь ж собир. говран г1ирс, г1омат-г1ирс

• упрямец м юхахьарниг, юхахьара стаг

• упрямиться несов. разг. юхахьара (или аьрха) хила, юхахьадинла; не ~ься! - юхахьара ма хила!

• упрямица женск. к упрямец

• упрямство с духахьаралла, аьрхалла

• упрямый, -ая, -ое духахьара, аьрха; ~ый человек - вухахьара стаг; ~о (нареч.) стоять на своѐм- юхахьара шечунна т1ег1ерта

• упрятать сов. разг. 1) что д1адилла, (спрятать) д1алачкъо 2) кого, перен. (посадить) къайладаккха; ~ кого-л в тюрьму - цхьаъ набахтехь къайлаваккха

• упускать несов., упустить сов. 1) кого-что (выпустить, не удержать) д1ахеца; ~ конец верѐвки - муьшан юьхьиг д1ахеца 2) что, перен. (не использовать) т1ехдалийта; ~ удобный момент - б1ег1ийла хан т1ехъялийта ;~ из виду- гучуьра къайладалийта; ~ преступника - зуламхо д1авахийта; ~ детей - бераш кхиа ца дала; он своего не

• упустит- шениг д1ахоьцур долуш вац и

• упущение с юкъахбитам; ~ в работе - балхара юкъахбитам

• Упырь – уубар

ур

• ура межд. ура; кричать ~ - ура баха ; на ~ - ура аьлла ...

• уравнение с I. (по гл. уравнять) нисдар 2. (по гл. уравняться) [д1а]нисдалар 3. мат. уравнени; ~ первой степени- хьалхарчу даржан уравнени; квадратное ~ - квадратан уравнени; решить ~ - уравнени ян

• уравнивать1 несов. см. уравнять

• уравнивать2 несов. см. уровнять

• уравниваться несов. см. уравняться

• уравниловка ж разг. (уравнительный подход) д1анисдар; ~ в оплате труда - къинхьегаман алапа д1анисдар

• уравновесить сов., что, прям. и перен. [д1а]нисдан; ~ силы - ницкъаш д1анисбан

• уравновеситься сов. прям. и перен. [д1а]нисдала

• уравновешенность ж (характера) собаре хилар

• уравновешенный, -ая, -ое собаре; ~ человек - собаре стаг

• уравновешивать(ся) несов. см. уравновесить(ся)

• уравнять сов., кого-что д1анисдан; ~ в правах - бакъонашкахь д1анисбан

• уравняться сов. [д1а]нисдала; ~ в правах - бакъонашкахь нисдала

• ураган м дарц, мох балар

• ураганный, -ая, -ое 1) дорцан; ~ ветер - дорцан мох 2) (очень сильный) дарц санна; ~ огонь воен. - дарц т1едеттар

• уразуметь сов., что (понять) кхета

• уран м уран (хим. элемент, металл)

• урановый, -ая, -ое уранан; ~ая руда - уранан маь1да

• урвать сов., что и чего, разг. 1) (получить) [схьа]даккха, озийна схьадаккха; ~ свою долю - шен дакъа схьадаккха 2) перен. (с трудом найти время) [халла] даккха (или каро); ~ час времени для отдыха - халла цхьа сахьт хан сада1а яккха

• урду м нескл. урду-мотт

• урегулирование с тадар, д1адерзор; мирное ~ международных проблем - дуьненаюкъара проблемаш машаре д1аерзор (или таяр)

• урегулировать сов., что тадан, д1адерзо

• урезать сов., урезать несов., что 1) разг. (сделать короче) д1ахадо 2) перен. (уменьшить) [д1а]хадо; ~ чьи-л. права- цхьаьннан бакъонаш д1ахадо

• урезонивать несов., урезонить сов., кого, разг. ларт1адало

• урна ж в разн. знач. урна; ~а с прахом - чим чохь урна; ~а для голосования - харжамийн урна; бросать окурки в ~у- цигаьркан юьхьигаш урни чу кхийса

• уровень м 1) (высота подъѐма) локхалла; на ~не второго этажа - шолг1ачу этажжал лекха, шолг1ачу этажан локхаллехь; в ~ень с землѐй - лаьттаца нийсса; на одном ~не - локхалла цхьатерра 2) высота над ~нем моря - х1ордан сиз; сто метров над ~нем моря - х1ордан сизал б1е метр лекха; ниже ~ня моря - х1ордан сизал лоха 3) перен. дарж, барам; жизненный ~ень - дахаран барам 4) (прибор) т1адам; выровнять ~нем - т1адамца д1анисдан ; совещание на высшем ~не - лакхарчу барамера кхеташо

• уровнемер м локхаллаюстург

• уровнять сов., что д1анисдан; ~ дорогу - некъ д1анисбан

• урод м 1) (с физическим недостатком) заь1ап 2) (некрасивый) ц1армат 3) перен. 1овдал, ларт1ахь воцург; (нравственный) телхинарг; в семье не без ~а посл. - куьйга т1ера пхи п1елг а ца хуьлу цхьатерра

• уродец м уменьш. от урод ц1армат

• уродить сов. 1) что хилийта, дала; земля ~ла хороший урожай - лаьтто дика ялташ делла 2) кого разг. (родить) дан, даккха

• уродиться сов. 1) (вырасти, созреть) дала, хила; ~лось много хлеба -дукха ялта хилла 2) в кого, разг. (родиться похожим на кого-л.) тера хила, дан; в кого он ~лся? - иза хьанах тера хилла? (или иза хьанах вина?); мальчик ~лся весь в отца - [верриг а] дех тера хилла к1ант; ша ма-варра шен да хилла и к1ант

• уродка женск. к урод

• уродливый, -ая, -ое 1) (с физическим уродством) заь1апе 2) (безобразный) ц1армата 3) перен. (искажѐнный) ц1армата; ~ое воспитание - ц1армата кхиор

• уродовать несов., кого-что 1) (калечить) заь1апе дан 2) (делать некрасивым) ц1арматдаккха; оспа ~ует лицо- морзгалмоьнаша ц1арматйоккху юьхь 3) перен. (воспитанием) ц1арматдан уродство с 1) (физический недостаток) заь1апалла 2) (безобразная внешность) ц1арматалла 3) перен. хаьрцхьаралла (искажение, извращение) ц1арматалла

• урожай м ялта[ш]; убрать ~ - ялташ чудерзо

• урожайность ж хьекъар; повышение ~и сельскохозяйственных культур - юьртабахаман культурийн хьекъар айар

• урожайный, -ая, -ое хьекъа, хьекъаш долу; ~ые сорта - хьекъаш долу сорташ; ~ый год - хьийкъина шо

• урождѐнная (перед девичьей фамилией) йо1 йолуш... хилла; Стахова ~ Шубина - йо1 йолуш Шубина хилла Стахова

• уроженец м ...=ахь, ...=хь вина; ~ Москвы - Москвахь вина

• уроженка ж ...=ахь, ...=ехь йина; ~ Ленинграда - Ленинградехь йина

• урок м 1) (задание) дарс, урок; делать ~и - урокаш ян; отвечать ~ - урокашна жоп дала 2) (учебный час) урок, сахьт; уст. дарс; проводить ~ - урок яла (или д1аяхьа); ~ русского языка - оьрсийн меттан урок ; это послужит ему ~ом -цо кхетаме валор ву иза, цунна кхетамна ду xlapa; брать ~и музыки - музыкин урокаш эца; давать ~и -

• урокаш яла

• уролог м уролог (урологин лор)

• урологический, -ая, -ое урологин; ~ кабинет - урологин кабинет

• урология ж урологи

• урон м (ущерб) зен; большой ~ - доккха зен; понести ~ - зен хила; причинить ~ кому-л. - цхьанна зен дан

• уронить сов., кого-что охьадожо; ~ стакан - стака охьадожо

• урочный, -ая, -ое: ~ая работа - билламе болх; в ~ый час - диллинчу сохьтехь

• урывать несов. см. урвать

• урывками нареч. юкъа-кара; работать ~ - болх юкъа-кара бан; видеться ~ - юкъа-кара ган

• урюк — г1айси

ус

ус м мекх; см. усы; китовый ус - китан мекх; мотать себе на ус - диц ца дан; он и в ус не дует - и-м шек а вац

усадебный, -ая, -ое кертан; ~ый участок - кертан дакъа; ~ая земля - кертан латта

усадить сов. 1) кого (посадить) охьахао; я усажу детей за стол - аса бераш стоьла гонаха охьаховшор ду 2) кого за что или с неопр. (заставить заняться чѐм-л.) охьахао; ~ кого-л. за работу- балха т1е цхьаъ охьахао 3) что чем ден, дог1а; ~ дорогу деревьями - некъа йисте дитташ дог1а

усадка ж т1едахар

усадочный, -ая, -ое чутаь1на хилла; ~ая пустота - чутаь1на хилла хара

усадьба ж керт; помещичья ~ - помещикан керт; колхозная ~ - колхозан керт

усиживать несов. см. усадить

усаживаться несов. см. усесться

усатый, -ая, -ое мекхаш долу; ~ человек - мекхаш долу стаг; ~ кит - мекхаш долу кит

усач м I) разг. мекхаш-мирза, мекхашхо 2) (рыба) мекхаш-ч1ара

усваивать несов. 1) см. усвоить; 2) [дегlax] дола; организм хорошо ~ет пищу - организмах дика юлу юург

усвоение с 1) (заимствование) схьалацар, схьаэцар 2) (понимание) кхетар; ~ урока - уроках кхетар

усвоить сов., что 1) (воспринять) схьалаца, схьаэца; ~ плохую привычку - вон амал схьалаца 2) (понять) кхета; ~ урок - уроках кхета 3) (пищу, лекарство и т. п.) дег1ах долийта

усвояемость ж (пищи) дег1ах долар

усеивать несов. см. усеять

усекать несов. см. усечь

усердие с даггара хилар; работать с ~м - даггара болх бан

усердный, -ая, -ое даггара г1ерта, даггара ден; ~ый ученик - даггара доьшу дешархо; ~о (нареч.) учиться -даггара деша

усердствовать несов. даггара хила

усесться сов. охьахаа; я усядусь на диван - диван т1е охьахуур ву со; ~ за книгу - книшка еша охьахаа; он уселся писать - яздан охьахнира иза

усечение с 1. (действие) д1ахадор 2. грам., лит. (сокращение) дацдар

усеченный, -ая, -ое 1) мат. д1ахадийна 2) грам., лит. (сокращѐнный) дацдина; ~ое слово - дацдина дош

усечь сов., что 1) д1ахадо 2) грам. дацдан 3) прост. (понять) кхета; усѐк, в чѐм дело?- цу г1уллакхах ца кхийтира хьо?

усеять сов., что д1алаца, д1адаржа; звѐзды ~ли небо - седарчаша стигал д1алаьцна; луг ~н цветами - зезагаша д1алаьцна бай

усидеть сов. хиъна 1ан; от нетерпения он не мог ~еть на месте - синтем байна цхьана меттехь хиъна ца 1алора иза; он не ~ит ни минуты - минотехь хиъна ца 1ало иза

усидчивость ж т1еверзавалар, т1ера хилар; ~ в работе - балхана т1еверзавалар

усидчивый, -ая, -ое т1еверзалун, т1ера [волу]; ~ый ученик - т1ера волу дешархо; ~о (нареч.) работать - т1евирззина болх бар

усики мн. 1) (ед. усик м) уменьш. от усы; 2) бот. хьаса 3) зоол. мекхаш

усиление с I. (по гл. усилить) ч1аг1дар 2. (по гл. усилиться) ч1аг1далар

усиленный, -ая, -ое 1) ч1аг1дина 2) (настойчивый) ч1ог1а, ч1ог1а дина; ~ые просьбы - ч1ог1а дехарш

усиливать(ся) несов. см. усилить(ся)

усилие с 1) (физическая сила) гlopa, ницкъ; с ~ем - г1оьрттина; без [всякого] ~я - цхьа а г1ортам боцуш 2) (старание) г1ортар; она делала ~е, чтобы сдержать себя - нуьцкъах сатоха г1ертара иза; общими ~ями - массо а г1оьртина

усилитель м тех. ч1аг1дийриг

усилительный, -ая, -ое ч1аг1ден; ~ая станция - ч1аг1ден станци

усилить сов., что ч1аг1дан, алсамдаккха; ~ наблюдение - тергам ч1аг1бан; ~ питание - юург алсамъяккха; ~ ток- ток алсамъяккха

усилиться сов. ч1аг1дала, алсамдала; шум ~лся - г1овг1а ч1аг1ъелла; ветер ~лся - мох ч1аг1белла; ток ~лся - ток алсамъяьлла

ускакать сов. 1) (делая скачки, удалиться) кхийсалуш д1адаха, кхос-кхоссалуш д1адаха 2) (верхом) хаьхкина д1адаха ; далеко не ускачешь - гена вер вац хьо

ускользать несов., ускользнуть сов. 1) (выскользнуть) [шершина] карара дала; рыба ускользнула из рук- ч1ара карара белира 2) перен. (исчезнуть, скрыться) къайладала; ~ из дому - ц1ера къайлавала 3) (остаться незамеченным) диса; это ускользнуло от моего внимания - сан тидам ца хуьлуш дисира иза

ускорение с 1. (по гл. ускорить) сихдар 2. (по гл. ускориться) сихдалар 3. физ. (изменение скорости) сихдалар

ускоренный, -ая, -ое сихдина; ~ое движение - сихбина болам; ~ое обучение - сихдина дешар

ускоритель м 1) тех. (прибор) сихдийриг 2) хим. (вещество) сихдийриг; ~ вулканизации - вулканизаци сихйийриг

ускорительный, -ая, -ое тех. сихде, сихдеш долу; ~ прибор - сихден прибор

ускорить сов., что сихдан; ~ шаг - ког баккхар сихдан; ~ ход машины - машинан лелар сихдан; ~ отъезд - д1адахар сихдан

ускориться сов. сихдала; движение поезда ~лось - поездан лелар сихделла; его отъезд ~лся - цуьнан д1авахар сихдели

ускорять(ся) несов. см. ускорить(ся)

уславливаться несов. см. условиться

услада ж уст. марзо

усладить сов., услаждать несов., что чем марздан

услать сов., кого-что д1адахийта

уследить сов., за кем-чем тергалдан, тергам бан; ~ть за ребѐнком - бер тергалдан; ~ть за происходящим - хуьлуш дерг тергалдан; за всем не ~шь - дерриг а тергалдина вер вац

Условие – Биллам, шарт1

условиться сов., с кем о чѐм и с неопр. биллам бан, дилла, барт бан; мы ~лись встретиться здесь - кхузахь вовшахкхета диллина оха; ~ться о дне встречи - вовшахкхетачу дийнах лаьцна биллам бан

условленный -ая, -ое диллина, барт бина; ~ое время - йиллина хан; ~ое место - йиллина меттиг

условность ж 1) билламалла, бехкамалла; ~ осуждения - хан тохаран билламалла 2) (общепринятый обычай, порядок) бехкаме хилар, бехкамалла

условный, -ая, -ое 1) (оговоренный условием) билламе; ~ое согласие - билламе барт 2) (ограниченный условием) бехкаме; ~ый приговор - бехкаме хан тохар; ~о (нареч.) осудить кого-л. на год - цхьанна бехкам беш шо хан тоха 3) (понятный условившимся) билламан; ~ый знак - билламан хьаьрк 4) (воображаемый) билламан; ~ая граница- билламан доза 5) грам. бехкаман; ~ое наклонение - бехкаман саттам

усложнение с 1. (по гл. усложнить) чолхе дар; ~ теоремы- теорема чолхе яр 2. (по гл. усложниться) чолхе хилар

усложнѐнный, -ая, -ое чолхе дина; ~ая работа - чолхе бина болх

усложнить сов., что чолхе дан; ~ задачу - задача чолхе ян

усложниться сов. чолхе хила; дело ~лось - г1уллакх чолхе хили

усложнять(ся) несов. см. усложнить(ся)

услуга ж 1) (польза, помощь) г1уллакх; я не забуду твоей ~и - ахьа дина г1уллакх дицлур дац суна; оказать ~у- г1уллакх дан; платить ~ой за ~у- г1уллакха дуьхьал г1уллакх дан; я к вашим ~ам - со шун г1уллакхе хьажа кийча ву 2) мн. ~и (обслуживание) хьашто кхочушъяр; коммунальные ~и - коммунальни г1уллакхаш ; медвежья ~а - вирана дина дика

услужение с уст.: пойти в ~е к кому-л. - цхьаьннан ялхо ваха; быть в ~и у кого-л. - цхьаьннан ялхо хила

услужить сов., кому г1уллакх дан; ~ старику - воккхачу стагана г1уллакх дан

услужливость ж г1уллакхна т1ера хилар

услужливый, -ая, -ое г1уллакхна т1ера [долу]; ~ человек - г1уллакхна т1ера стаг

услыхать сов. разг. см. услышать

услышать сов., кого-что, о чѐм [схьа]хаза; я ~л об этом только вчера - цунах лаьцна суна селхана бен ца хезира

усматривать несов. см. усмотреть

усмехаться несов., усмехнуться сов. деладала

усмешка ж деладалар; сказать с ~ой - воьлуш ала; злая ~а - хьог1е велавалар

усмирение с д1атедар

усмиритель м тедийриг

усмирить сов., кого-что д1атедан; ~ зверя - экха д1атедан

усмириться сов. д1атен

усмирять(ся) несов. см. усмирить(ся)

усмотрение с хетарг; действовать по своему ~ю - шена хеттачу aгlop дан; на ваше ~е - шуна хетачу кепара

усмотреть сов. 1) что (установить, признать) хета; ~ ошибку в чѐм-л. - цхьана х1уманна т1ехь г1алат хета 2) за кем-чем (уследить) хьажа [дола], тергалдан, лардала; за всем не усмотришь - массаьрга а хьажалур вац (или массаьрга а хьаьжна вер вац)

уснастить сов., уснащать несов., что чем тодан; уснащать [свою] речь пословицами - къамел кицанашца тодан

уснуть сов. 1) (заснуть) наб кхета (или озо); пусть ребѐнок уснѐт - берана наб кхетийта 2) перен. (затихнуть, замереть) д1атен, дижа; город ~л - г1ала д1атийна; природа ~ла - 1алам д1атийна 3) (о рыбе) т1атен ; ~ть навеки (или вечным сном) - сама ца волу наб кхета

усовершенствование с I. (действие) шардар, тадар; ~ специальности - говзалла шаръяр (или таяр) 2. (изменение в лучшую сторону) кхиор

усовершенствованный, -ая, -ое шардина, тадина; кхиийна

усовершенствовать сов., что шардан, тадан; кхио

усовершенствоваться сов. шардала, тадала, кхиа

усовестить сов., кого, разг. бехк баккха (или билла), эхь хетийта

усомниться сов., в ком-чѐм шекдала; ~ в верности друга - доттаг1 тешаме хиларх шекдала

усопший, -ая, -ее уст. 1. (умерший) делла 2. в знач. сущ. м делларг

усохнуть сов. прям. и перен. дакъадала; листья ~ли - г1аш дакъаделла; дерево ~ло - дитт дакъаделла

успеваемость ж кхиам, кхиар, ларор; высокая ~ - лакхара кхиам

успевать несов. 1) см. успеть; 2) (успешно заниматься) кхуьуш хила, ларош хила; ~ по географии - географина ларош хила

успевающий, -ая, -ее I. кхиаме, кхуьуш долу, ларалун, ларалуш долу 2. в знач. сущ. м кхуьург, кхиамениг

успеется сов. безл. разг. кхуьур ду, ларор ду

успеть сов. 1) (прибыть, сделать к сроку) кхиа[дала]; ~ть к обеду домой - делкъхан хилале ц1а кхиа; он не ~л на поезд - ц1ерпошта т1е ца кхиаели иза 2) в чѐм, уст. кхиа, кхиам баккха 3) (суметь сделать) кхиа; ~ть к сроку- шен хеннахь кхиа; не ~ть написать к сроку - шен хеннахь яздан ца кхиа ; не ~ешь оглянуться, как ...- юхахьажа кхиале ...

• успех м 1) (результат деятельности) кхиам; (победа) толам; (удача) аьтто; полный ~ - буьззина кхиам; желаю

[Вам] ~а! - аьтто хуьлда шун!; как ваши~и? - шун кхиамаш муха бу?; ученик сделал большие ~и - дешархочо баккхий кхиамаш баьхна; не иметь ~а - аьтто ца хила, кхиам ца хила 2)(признание) дика ларар; книга имеет большой ~ - книшка ч1ог1а дика лоруш ю 3) мн. ~и кхиамаш; он делает ~и в английском языке - кхиамаш боху цо ингалсан маттахь ; с ~ом - аьттонца; с тем же ~ом - оццу аьттонца; не без ~а - кхиамза доцуш

• успешно - кхиамца

• успешность ж кхиаме хилар

• успешный, -ая, -ое кхиаме, кхиам болу; (удачный) аьтто болу; ~ый ход работы - кхиаме болх д1абахар; дела идут

~о (нареч.) - г1уллакхаш аьтто болуш д1адоьлху

успокаивать(ся) несов. см. успокоить(ся)

успокаивающий, -ая, -ее д1атеден; ~ее средство - д1атеден г1ирс

успокоение с 1. (по гл. успокоить) [д1а] тедар 2. (по гл. успокоиться) [д1а]тер 3. (состояние душевного удовлетворения) тем; для ~я совести - деган темна

успокоенность ж тем, [д1а]тийна хилар

успокоительный, -ая, -ое I. [д1а]теден; ~ое лекарство для желудка - чо теен молхг 2. в знач. сущ. ~ое с тедийриг, д1атедийриг

успокоить сов. 1) кого-что (сделать спокойным) [д1а]тедан; (рассеять беспокойство) дагна хьаам бан, дог тедан (или эца), тем бан; ~ть ребѐнка - бер д1атедан; ~ть больного - цомгушчун дог эца 2) что (умерить, смягчить) д1атедан; лекарство ~ло боль - молхано лазар т1атедин

успокоиться сов. 1) (стать спокойным) [д1а]тен, тем хила, дог тен; он не ~ится, пока не сделает этого - иза даллац тем хир бац цунна; ~йтесь! - д1ател! 2) (умериться, смягчиться) д1атен; море ~ илось- х1орд д1атийна

уста мн. поэт. уст. (рот) бат, дист; (губы) балдаш; с улыбкой на ~х - дела а къежаш ; из уст в ~ - цхьаьнгара вукхуьнга; не сходить с уст- багара ца дала; твоими бы ~ми [да] мѐд пить погов.- моз даа хьан бето

устав м устав (бакъонийн гулам); ~ партии - партин устав

уставать несов. см. устать; я очень ~ю - со ч1ог1а к1адло

уставить сов., что 1) (уместить, разместить) д1ах1итто; ~ все книги на полку полки - т1е йоллу книшкаш д1ах1итто; ~ полку книгами - полка книгех юза 2) (исправить) т1ехьажо; ~ глаза на кого-л.- цхьанна б1аьргаш т1ехьажо

уставиться сов. I) (разместиться) д1ах1итта, д1ахра, д1ах1иттадала; вся мебель ~лась в одной комнате - йоллу мебель цхьана ц1а чу д1ахоьи 2) на кого-что, разг. (пристально смотреть) леррина хьажа

уставлять(ся) несов. см. уставить(ся)

уставный, -ая, -ое уставан; ~ые изменения - уставан хийцамаш

усталость ж г1елдалар, к1аддалар; почувствовать ~ - г1елдалар хаадала

усталый, -ая, -ое к1адделла, г1елделла; говорить ~ым голосом - г1елделлачу озаца къамел дан; он ~о (нареч.) опустился на стул - г1елвелла г1анта т1е охьавахара иза

усталь ж: без ~и - к1ад (или г1ел) ца луш; не знать ~и - г1елдалар х1ун ду ца хаа

устанавливать(ся) несов. см. установить(ся)

установить сов. 1) кого-что [д1а]х1отто; ~ телефон - телефон xloттo; ~ машину- машина д1ах1отго; ~ в ряд - мог1аре д1ах1отто 2) что (осуществить, наладить) [д1а]таса; ~ дипломатические отношения - дипломатин юкъаметтиг д1атаса; ~ связь с кем-л. - цхьаьнца уьйр таса 3) что (определить, выяснить) къасто; ~ размер оплаты - алапин барам къасто; ~ срок - хан йилла; ~ чью-л. виновность - цхьаъ бехке хилар къасто; ~ нарушение закона - закон талхор къасто; ~ истину - бакъдерг къасто

установиться сов. I) д1ах1отта 2) (о связях и т. п.) тасадала; между нами ~лись хорошие отношения - тхуна юккъехь дика юкъаметтиг тасаелира

установка ж I. (действие) д1ах1оттор; ~а машины - машина д1ах1оттор 2. тех. (механизм, устройство) д1ах1оттам; заводские ~и - заводан д1ах1оттамаш З. (указание, директива) х1оттам; по ~ам министерства- министерствон х1оттамца 4. (цель, ориентация) т1ехьажам; иметь ~у на что-либо - цхьана х1уманна т1ехьажам хила

установление с 1. (действие) 1) д1ах1оттор 2) (выяснение) къастор; ~ факта - факт хилар къастор 2. уст. (устав, закон) 1адат,1едал, закон

установленный, -ая, -ое д1ах1оттийна, д1атесна, къастийна; ~ый факт- д1ах1оттийна факт; в ~ом порядке- д1ах1оттийначу къепехь; в ~ый час - х1оттийначу сохьтехь

установочный, -ая, -ое 1) (служащий для установки) д1ох1отто 2) (директивный) т1ехьажаман; ~ доклад- т1ехьажаман доклад

установщик м д1ох1отторг; ~ прицела - 1алашо д1ах1отторг

устаревать несов. см. устареть

устаревший, -ая, -ее тишделла

устарелый, -ая, -ое (о вещи) тишдала

устареть сов. 1) (стать старым) ширдала 2) (выйти из употребления) ширдала; это слово ~ло - и дош ширделла

устать сов. г1елдала, к1аддала, х1отта; я ~л от ходьбы - со лелла г1елвелла; я не ~ну повторять - юх-юха баха к1адлур вац со

устелить сов., что д1адаржо

устеречь сов., кого-что от чего, разг. лардан; она его не ~егла - цо иза лар ца вина

устеречься сов., от чего, разг. лардала

устилать несов., устлать сов., что чем т1етаса; пол устлан коврами - ц1енкъа кузаш тийсина ю

устный, -ая, -ое барта; ~ая речь - барта къамел; ~ое народное творчество - халкъан барта кхолларалла; ~ое соглашение - барта реза хилар (или барт бар); передать ~о (нареч.) - барта ала

устой м 1) (опора моста) ког 2) чаще мн. ~и перен. (нормы жизни, традиции) 1едал; общественные ~и - юкъараллин дахаран 1едал; родовые ~и - тайпанийн 1едал

устойчивость ж 1) ч1ог1а хилар, ч1ог1алла; техкаш цахилар 2) перен. (стойкость) ч1ог1алла

устойчивый, -ая, -ое 1) (твѐрдо стоящий) ч1ог1а [лаьтта]; (не шатающийся, не колеблющийся) ч1ог1а лаьтта, ца леста[ш долу], техкаш доцу 2) перен. (стойкий, не подверженный изменениям, колебаниям) ч1ог1а; ~ые цены- ч1ог1а мехаш; ~ое равновесие - ч1ог1а нисдалар

устоять сов. 1) (удержаться на ногах) латтадала, ирахь латтадала; ~ть на ногах- когаш т1ехь латтадала 2) (выдержать напор) дуьхьал латтадала; плотина ~ла - ч1инг дуьхьал латтаели 3) перен. (остаться стойким) ч1ог1а хила; ~ть перед соблазном - lexa ца вала

устояться сов. I) (отстояться) хьа1а; вода ~лась - хи хьаь1на 2) перен. (опреде литься, стать постоянным) ч1аг1дала ; взгляды ~лись - хетарг ч1аг1делла

устраивать несов. см. устроить; меня это не ~ет- суна цунах тоам ца хуьлу

устраиваться несов. см. устроиться

устранение с 1) чего д1адаккхар; ~ ошибок - г1алаташ д1адахар 2) кого от чего юкъарадаккхар; ~ от работы - балхана юкъарадаккхар

устранить сов. 1) кого-что (ликвидировать, изжить) д1адаккха; ~ недостатки - кхачамбацарш д1адаха; ~ преграду на пути - новкъарло дуьхьалара д1аяккха; ~ препятствия - дуьхьалонаш д1аяха 2) кого-что от чего, офиц. (отстранить ) юкъардаккха; ~ от работы - балхана юкъардаккха

устраниться сов., от чего юкъардала; ~ от дел - г1уллакхна юкъардала

устранять(ся) несов. см. устранить(ся)

устрашать(ся) несов. см. устрашить(ся)

устрашающий, -ая, -ее кГерб[ш долу]; ~ий вид - кГербш долу схьагар; ~е (нареч.) выглядеть - гар кГербш хила

устрашение с 1. (по гл. устрашить) кГербр 2. (по гл. устрашиться) кхерадалар

устрашить сов., кого кГерб; ~ врага - мостаг1 кГерб

устрашиться сов., кого-чего кхерадала; не ~ угрозы - кхерамах кхера ца дала

устремить сов., что 1) (стремительно двинуть) т1ег1орто; ~ конницу на противника - дошлой мостаг1чунна т1ег1орто 2) перен. (направить) т1ехьажо; ~ всѐ внимание на что-л. - берриг а тидам цхьана xlyманна т1ехьажо; ~ взгляд (или взор) на кого-что - цхьанна баьрг т1ех1отто

устремиться сов. 1) (стремительно двинуться) т1ег1орта; ~ в бой - т1ом бан т1ег1орта 2) перен. (направиться) т1екхохкадала

устремление с (цель, намерение) т1ехьажам

устремлѐнность ж (направленность) т1ехьажамалла

устремлѐнный, -ая, -ое [т1е]хьажам болу; ~ в будущее - т1едог1учуьнга хьажам болу

устремлять(ся) несов. см. устремить(ся)

устроение с д1ах1оттор

устроитель м, ~ница ж х1оттийнарг, д1ах1отторхо; ~ концерта - концерт х1отгийнарг

устроить сов. 1) что (организовать) [д1а]х1отто, дан; ~ выставку - гайтам д1ах1отто; ~ приѐм - т1еэца; так

устроен мир - иштта бу-кх 1аламан д1ах1оттам 2) что (привести в порядок) д1анисдан, цхьалхадаккха; ~ свои дела - шен г1уллакхаш цхьалхадаха 3) что (учинить) дан, даккха, х1отто; ~ сцену кому-л. - цхьанна кеп х1отто 4) кого (поместить, определить) д1ах1отто; ~ кого-л. на работу - цхьаъ балха д1ах1отто 5) безл., кого-что (подойти, оказаться удобным) реза хила, б1ег1ийла хета; эта работа меня устроит - кху балхана со реза ву (или xlapa болх суна б1ег1ийла или бакъхьа хета 6) что (соорудить, построить) д1ах1отто; ~ плотину - ч1инг х1отто

устроиться сов. 1) (наладиться) д1адерза, меттах1отта, д1ах1отта; всѐ устроилось хорошо- дерриг а дика д1адирзи 2) (расположиться) д1атадала, д1атардала, д1анисдала; ~ поудобнее - б1ег1ийла долуш д1атардала (или д1анисдала) 3) (поступить куда-л.) д1ах1отта; ~ на работу- балха д1ах1отта

устройство с 1. (действие) д1ах1оттор 2. (строй) д1ах1оттам; государственное ~ - пачхьалкхан д1ах1оттам 3. (конструкция) д1ах1оттийнарг 4. (механизм, приспособление) механизм уступ м (ступень) терхи

уступать несов. см. уступить; не ~й! - юха ма вала!; эта машина не ~ет лучшим образцам - xlapa машина дикачарал оьшуш яц

уступительный, -ая, -ое грам. некъ битаран; ~ союз - некъ битаран хуттург

уступить сов. 1) кого-что кому дита, дала, духадала; ~ место - меттиг яла; ~ кому-л. дорогу- цхьанна некъ бита 2) кому в чѐм (согласиться) - духадала; я не уступлю - юхавер вац со; ~ в споре - къовсучохь юхавала 3) кому-чему в чѐм (обычно с «не») оьшуш хила, эша; он никому не уступит в этом - цу т1ехь цхьаннал а оьшур волуш вац иза 4) что кому, разг. (в цене) дита, духадала

уступка ж 1.(действие) духадалар 2. перен. (компромисс) духадалар; он никогда не идѐт на ~и - цкъа а юха ца волу иза 3. (скидка в цене) [меха т1ера] духадалар

уступчатый, -ая, -ое терхеш йолу, терхешха

уступчивость ж к1едалла, к1еда хилар

уступчивый, -ая, -ое к1еда; ~ человек - к1еда стаг

устыдить сов., кого эхь хетийта, юьхь яго

устыдиться сов., чего эхь хета, юьхь яга; ~ своего поступка - ша динчух эхь хета

устье с 1) (реки) хикхоче 2) (отверстие, выход) бух; ~ скважины (буровой) - бурун бух

устьевой, -ая, -ое, устьевый, -ая, -ое хикхочера, хикхочин; устьевая мель - хикхочера гомхе; устьевая часть реки- хикхоче

устьице с 1) уменьш. от устье 2) бот. Герб

усугубить сов., что к1аргдан, ч1аг1дан; ~ внимание - тидам ч1аг1бан; ~ свою вину - шен бехк к1аргбан

усугубиться сов. к1аргдала, ч1аг1дала

усугубление с к1аргдар, ч1аг1дар

усугублять(ся) несов. см. усугубить(ся)

усушка ж (потеря в весе от усыхания) дакъийча (или дакъаделча) эшнарг

усы мн. (ед. ус м) мекхаш; носить ~ - мекхаш лело; без усов - мекхаш доцуш; кот шевелит усами- цициго мекхаш хьедо

• усылать несов. см. услать

• усыновить сов., кого да xloттa; ~ ребѐнка - беран да х1отта

• усыновление с да xloттap; ~ сироты - боберан да х1отта

• усыновлѐнный,-ая, -ое да х1оьттина; ~ ребѐнок - да х1оьттина бер

• усыновлять несов. см. усыновить

• усыпальница ж (гробница) каш

• усыпать несов., усыпать сов., что чем т1ехьарса; небо усыпано звѐздами - седарчий хьаьрсина стигал ю

• усыпить сов. 1) кого (заставить уснуть) тхьовсо 2) кого (умертвить ядом) д1овш дала, д1овш делла ден 3) что, перен. (ослабить) малдан

• усыпление с 1) тхьовсор 2) (отравление) д1овш далар 3) перен. (ослабление) малдар

• усыплять несов. см. усыпить

• усыпляющий, -ая, -ее 1. наб йоуьйту, тхьовсо;действовать на кого-л. ~е (нареч.) - цхьанна тидам мал а балийтина цхьаъ дан 2. в знач. сущ. ~ее с наб йоуьйтург

• усыхать несов. см. усохнуть

ут

• утаивать несов., утаить сов., что I) (скрыть) къайладига, хьулдан; ~ правду - бакъдерг хьулдан 2) (тайно присвоить) къайладаккха, хьулдан; ~ сто рублей - итт туьма къайладаккха

• утайка ж разг.: рассказать всѐ без ~и - хьул а ца деш дерриг а схьадийца

• утаптывать(ся) несов. см. утоптать(ся)

• утащить сов. разг. 1) что (унести) такхийна д1адахьа, д1атакхо; кого (тж. увести) такхийна [д1а]дига 2) кого-что (украсть) д1адахьа

• утварь ж собир. х1уманаш; (посуда) пхьег1аш; (вещи) салпал; (постель) йийбар; домашняя ~ - ц1ера салпал

• утвердительный, -ая, -ое 1) (подтверждающий) [т1е]ч1аг1ден; ~о (нареч.) кивнуть головой - ч1аг1деш корта та1о; ~ый ответ - жоьпана корта та1о 2) грам. ч1аг1даран; ~ая частица - ч1аг1даран дакъалг

• утвердить сов., кого-что т1еч1аг1дан; (подтвердить истинность) тж. ч1аг1дан; ~ правильность- бакъхилар т1еч1аг1дан; ~ кого-л. в должности - цхьаъ г1уллакхехь ч1аг1ван; ~ план работ - белхийн план ч1аг1ъян

• утвердиться сов. 1) (укрепиться, установиться) т1еч1аг1дала 2) в чѐм, уст. тешам ч1аг1бала

• утверждать несов. 1) см. утвердить; 2) (говорить) [т1е]ч1аг1дан; он ~ет, что не был там - цигахь ша цахилар ч1аг1до цо

• утверждаться несов. см. утвердиться

• утверждение с 1. (действие по гл. утвердить) [т1е]ч1аг1дар 2. (по гл. утвердиться) [т1е]ч1аг1далар 3. (мнение) бохург; его ~я правильны - цо бохург бакъ ду

• утекать несов. см. утечь

• утенок м (мн. утята) бедан к1орни

• утепление с дохдар; ~ дома - ц1а дохдар

• утеплѐнный, -ая, -ое дохдина; ~ грунт - дохдина латта

• утеплитель м дохдийриг, дохден г1ирс

• утеплительный, -ая, -ое дохде[ш долу]; ~ материал - дохден материал

• утеплить сов., утеплять несов., что дохдан; ~ хлев - божал дохдан

• утереть сов., что [хьаькхна] д1адаккха; утри слѐзы - б1аьрахиш д1адаха

• утереться сов., чем разг. хьакха; утрись полотенцем - гата хьакха

• утерпеть сов., что, от чего 1едала; (удержаться) лан, сатохадала; он не ~ел, чтобы не сказать - ца аьлча са ца тохаделира цуьнга

• утеря ж дайар

• утерять сов., что дайа

утеряться сов. дан

утѐс м тарх; отвесный ~ - чуоллабелла тарх

утеснение с уст. [д1а]гатдар

утеха ж разг. (забава) ловзар, забарш; (наслаждение) сакъерар, доккхадер

утечка ж 1) (потеря) д1аэхар, д1адахар; ~ газа - газ д1аэхар 2) эк. д1адахар; ~ капитала - капитал д1адахар; ~ информации - информаци 1ораялар

утечь сов. 1) (вытечь- о жидкости) д1адаха; вода ~кла - хи д1адахна 2) перен. (пройти) д1аяха; время ~кло -хан д1аяхна

утешать(ся) несов. см. утешить(ся)

утешение с 1. (по гл. утешить) дог эцар 2. (то, что утешает) синтем, тем; найти в чѐм-л. ~е - цхьана х1уманах тем хила; искать ~я в чѐм-л. - цхьана х1уманах тем хиларга сатийса

утешитель м, ~ница ж синтем бийриг, дог оьцург

утешительность ж синтеме хилар

утешительный, -ая, -ое синтеме [долу]; ~ое сообщение - синтеме хаам

утешить сов., кого синтем бан, дог эца; ~ мать - нанна синтем бан, ненан дог эца

утешиться сов. синтем хила

утилизация ж утилизаци, духех пайда эцар; ~ отходов производства - производствон духех пайда эцар

утилизировать сов. и несов., что утилизаци ян, духех пайда эца

утилитарист м, ~ка ж утилитаризмхо

утилитарный, -ая, -ое утилитаризме; ~ые взгляды - утилитаризме ойланаш

утиль м дух, утиль, йоьхна х1уманаш; сдать что-л. в ~ - утилана цхьа х1ума д1аяла

утильный, -ая, -ое утиль-аьргаллин

утильсырьѐ с утиль-аьргалла

утиный, -ая, -ое бедан; ~ое яйцо - бедан xloa; ~ый выводок - бедан тевна

утирать(ся) несов. см. утереть(ся)

утихать несов., утихнуть сов. в разн. знач. [д1а]тен; шум утих - г1овг1а д1атийна; ветер утих - мох д1атийна; ребѐнок утих - бер д1атийна

утихомиривать(ся) несов. см. утихомирить(ся)

утихомирить сов., кого, разг. д1атедан

утихомириться сов. разг. д1атен

утка ж 1) бад; дикие ~и - акха бедаш 2) разг. (ложный слух) эладита; пустить ~у - эладита хеца; газетная ~а - газетан эладита

уткнуть coв., что во что, разг. юкъа1отта; ~ лицо в подушку- юьхь 1айби т1е 1отта ; ~ нос в книгу- мара книги т1е 1отта

уткнуться сов., во что, разг. 1) чем (погрузиться во что-л.) юкъадаха, юкъадолла; ~ головой в подушку - корта г1айби юкъа болла; ~ в снег - лай юкъа даха 2) перен. (сосредоточиться) т1едерза

утконос м зоол. бедаз1ок

утлость ж тешамзалла, тешаме цахилар

утлый, -ая, -ое (о судне) тешамза, тешаме доцу

утоление с малдар; ~ голода - мацалла малъяр

утолить сов., что 1) (удовлетворить) малдан; ~ жажду - хьогалла малъян 2) перен. (успокоить, ослабить) малдан; ~ боль - лазар малдан

утолстить сов., что стамдан

утолститься сов. стамдала

утолщать(ся) несов. см. утолстить(ся)

утолщение с 1. (действие) стамдар 2. (утолщѐнное место) стоммалла; снять ~ - стоммалла д1аяккха

утолять несов. см. утолить

утомительность ж к1аддеш хилар, х1оттош хилар

утомительный, -ая, -ое к1аддеш долу, к1адден, х1оттаден; ~ая дорога - к1адвеш болу некъ

утомить сов., кого-что к1аддан, х1отто, г1елдан; ~ глаза - б1аьргаш к1аддан

утомиться сов. к1аддала, х1отта, г1елдала; ~ разговорами - къамелаш дина гIелдала

утомление с к1аддалар, х1оттар, г1елдалар

утомлѐнность ж к1адделла (или х1оьттина или г1елделла) хилар

утомлѐнный, -ая, -ое к1адделла [долу], х1оьттина, г1елделла; ~ое лицо - г1елъелла юьхь

утомляемость ж к1аддалар, х1оттар, г1елдалар

утомлять(ся) несов. см. утомить(ся)

утонуть сов. 1) (погрузиться под воду) буха даха; (погибнуть) хе дахьа, хи чу даха 2) в чѐм, перен. юкъадаха, чудаха; ~ в подушках - г1айбеш юкъа даха

утончать(ся) несов. см. утончить(ся)

утончѐнность ж эх1- аьлла хилар; ~ вкуса - чоман эх1- аьлла хилар

утончѐнный, -ая, -ое эх1-аьлла; ~ая жестокость- эxl-аьлла къизалла

утончить сов., что дуткъадан

утончиться сов. дуткъадала

утопать несов. см. утонуть; дом ~ет в зелени - дитташла дахна ц1а; ~ть в грязи - хотташла даха ;~ть в крови - ц1елла даха; ~ть в роскоши - хьолала даха

утопающий, -ая, -ее 1. хе хьо[ш долу] 2. в знач. сущ. ~ий м хе хьорг; спасти ~его - хе хьорг к1елхьарваккха

утопизм м утопизм

утопист м 1) (сторонник утопического социализма) утопизмхо 2) (мечтатель, фантазѐр) утопист

утопить сов., кого-что бухадахийта; ~ лодку - хикема бухадахийта

утопиться сов. хи чу эккха; ~ в море - х1орда чу эккха

утопический, -ая, -ое: ~ социализм филос. - утопин социализм

утопичность ж хуьлийла йоцу

утопичный, -ая, -ое хуьлийла йоцу

утопия ж утопи

утопленник м хе ваьхьнарг ; [ему] везѐт как ~у разг. шутл. - хе ваьхьначун санна ирс ду цуьнан

утопленница ж хе яьхьнарг

утоптать сов., что та1о, хьаша, та1адан; утоптанное место - та1ийна меттиг

утоптаться сов. разг. хьажадала, та1адала

уточка ж уменьш. от утка 1; ходить ~ой - бад санна лела

уточнение с I. (действие) [д1а]нисдар, [д1а]тадар; ~е тезисов - тезисаш д1атаяр; ~е доклада - доклад д1анисъяр 2. (поправка) нисдинарг, тадинарг; внести ~я - нисдан

уточнить сов., что [д1а]нисдан; (сделать яснее, понятнее) тадан; ~ время - хенаца сахьт нисдан; ~ доклад - доклад таян

уточниться сов. [д1а]нисдала, [д1а]тадала; (стать яснее, понятнее) къаста; со временем всѐ это ~тся - хан яьлча, ша дерриг а иза къаьстар ду хьуна

уточнять(ся) несов. см. уточнить(ся)

утраивать(ся) несов. см. утроить(ся)

утрамбованный, -ая, -ое датийна, та1ийна

утрамбовать сов., что дато, та1адан; ~ землю - латта та1адан

утрамбоваться сов. та1адала

утрамбовывать(ся) несов. см. утрамбовать(ся)

утрата ж 1. (действие) [д1а]дар, хадар; ~ трудоспособности - белхан гlopa д1адар 2. (потеря, ущерб) далар, зен, дар; это большая ~ для меня- и доккха зен ду суна

утратить сов., что дала, хада; ~ здоровье - могушаллих дала; ~ деньги - ахчанах хада

утратиться сов. (исчезнуть) дан, д1адала

утрачивать(ся) несов. см. утратить(ся)

утренний, -яя, -ее 1уьйренан; ~яя роса - 1уьйренан тхи; ~ий поезд - 1уьйренан ц1ерпошт

утренник м 1) (утренний спектакль) утренник 2) (утренний мороз) 1уьйре ц1овзар

утречком нареч. разг. 1уьйранна; встать рано ~ - 1уьйранна хьалххе хьалаг1атта

утрирование с т1ехдаккхар, харцхьадаккхар

утрированный, -ая, -ое (чересчур подчѐркнутый) т1ехдаьккхина [долу]; (искажѐнный) харцхьадаьккхина

утрировать сов. и несов., что и без доп. (слишком подчѐркивать) т1ехдаккха; (искажать) харцхьадаккха

утро с 1уьйре; ранним ~ом - 1уьйранна хьалххе; по ~ам - 1уьйранна; под ~о - сахилале; в течение ~а - 1уьйре д1аяллалц; до ~а - 1уьйре т1екхаччалц ; с добрым ~ом! - 1уьйре дика хуьлда!; доброе ~о! - 1уьйре дика хуьлда хьан! ответ: (мужчине) - диканца вехийла!; (женщине) - диканца ехийла!; (нескольким лицам) диканца ехийла!; в одно прекрасное ~о - цхьана хазчу 1уьйранна; ~о вечера мудренее посл. - 1уьйре суьйренал беркате ю

утроба ж разг. кийра ; в ~е матери - ненан кийрахь; ненасытная ~а бран. - ца1еба г1оркхма

утробный, -ая, -ое кийрара, кийрахь долу; ~ период развития - кийрахь кхиаран мур

утроение с кхолха дар, кхолха тохар

утроенный, -ая, -ое кхолха; ~ая охрана - кхолха ха

утроить сов., что кхолха дан, кхолха тоха; ~ доходы - са кхолха ян

утроиться сов. кхолха хила (или кхета)

утром нареч. 1уьйранна; сегодня ~ - тахана 1уьйранна; завтра ~ - кхана 1уьйранна; однажды ~ - цкъа 1уьйранна; рано ~ - 1уьйранна хьалххехь

утруднить сов. хала дан

утрудниться сов. хала хила, хала хета

утруднять(ся) несов. см. утруднить(ся)

утруждать несов., кого-чем хало ян; не нужно его ~ - цунна хало ян ца оьшу; ~ кого-л. просьбами - цхьанна дехарш деш хало ян

утруждаться несов. хало хила; не ~йтесь - хало ма е

утруска ж спец. охьата1ар

утрясать(ся) несов. см. утрясти(сь)

утрясти сов., что 1) (уплотнить) охьата1о 2) перен., разг. (уладить) д1адерзо, д1адижо; ~ дело - г1уллакх д1адерзо

утрястись сов. 1) (уменьшиться) охьата1а 2) перен. разг. (уладиться) д1адерза, д1адижа; дело ~лось - г1уллакх д1адирзина

утучнить сов., что, уст. (удобрить) хьандан; ~ землю - латта хьандан

утучниться сов. хьандала; земля ~лась - латта хьанделла

• утучнять(ся) несов. см. утучнить(ся)

• утыкать сов., утыкать несов., что чем [т1е]1итта, [чу]1итта, дохка; утыкать подушечку иголками - г1айбех мехий дохка

• утюг м иту

• утюжить несов., что иту хьакха; ~ платье - кучана иту хьакха

• утюжка ж иту хьакхар

• утяжеление с 1. (по гл. утяжелить) даздар 2. (по гл. утяжелиться) [охьа]даздалар

• утяжелить сов., что даздан; ~ машину - машина изъян

• утяжелиться [охьа]даздала

• утяжелять(ся) несов. см. утяжелить(ся)

• утянуть сов. разг. 1) кого (увести) [озийна] д1адига, [такхийна] д1адига 2) перен. (украсть) что д1адахьа; кого д1адига 3) что (затянуть) т1еоза, чуоза; ~ живот- гай чуоза

• утягивать несов. см. утянуть

• утятина ж (мясо утки) бедан жижиг

уф

• уф межд. оx1 ; уф, устал! - oxl, къадвелла!

ух

• ух межд. оxl ; ух, какой он большой! - oxl, ма воккха ву иза!

• уха ж ч1аран чорпа

• ухаб м галц, цолк

• ухабистый, -ая, -ое галце, галцаш йолу; ~ая дорога - галцаш йолу некъ

• ухажѐр м разг. т1ехьийзарг

• ухаживание с (за женщиной) т1ехьийзар

• ухаживать несов. 1) за кем-чем (заботиться, оказывать помощь) 1алашдан, лело; ~ за больным - цомгушниг 1алашван (или лело); ~ за садом - беш 1алашъян 2) за кем (за женщиной) т1ехьийза

• ухарский, -ая, -ое разг. х1айтъаьлла; у него ~ вид - х1айтъаьлла ду цуьнан гар

• ухарство с разг. х1айтъаьлла хилар

• ухарь м разг. х1айтъаьлла верг

• ухать несов. см. ухнуть

• ухват м яйлоцург

• ухватить сов., кого-что, прям. и перен. схьалаца; он старается ~ себе побольше - иза шена дукха схьалаца г1ерта; ~ самую суть - коьртаниг схьалаца

• ухватиться сов., за кого-что 1) (взять, схватиться за что-л.) [катоьхна] схьалаца, тасадала; ~ обеими руками за палку - шина а куьгаца г1ожах тасадала 2) за что, перен. разг. тасадала; он ухватился за эти слова - цу дешнех тасавелира иза; ~ за чьѐ-л. предложение - цхьаммо аьллачух тасавала

• ухватка ж разг. 1) (приѐм) тасадалар 2) (ловкость) тасадалар

• ухватывать(ся) несов. см. ухватить(ся)

• ухитриться сов., ухитряться несов., с неопр., разг. (суметь) дадала; как вы ухитрились сделать это? - шуьга муха даделира иза?

• ухищрение с (хитрость) х1илла; прибегать к разным ~ям - тайп-тайпана х1илланаш лело

• ухищрѐнность ж х1иллане хилар

• ухищрѐнный, -ая, -ое эх1- аьлла

• ухищряться несов. х1илланаш лело

• ухлопать сов., ухлопывать несов. прост.1) кого (убить) [тоьхна] ден 2) что (затратить) дайа; ухлопать на что-л. целый день - цхьана х1уманна дийнна де дайа

• ухмылка ж разг. делар эккхар

• ухмыльнуться сов., ухмыляться несов. разг. делар эккха

• ухналь м (подковный гвоздь) ленан хьостам

• ухнуть сов. 1) (издать громкий звук) бов ала; где-то ~л выстрел - цхьанхьа тоьпан бов делира 2) разг. (упасть) дап- аьлла, охьакхета (или чукхета) 3) что, разг. (бросить) кхосса; охьакхосса (на землю, вниз) 4) что, разг. (израсходовать) дайа, хьалакхосса; ~ть уйму денег - дукха ахча дайа

• ухо с (мн. уши) в разн. знач. лерг; взять кого-л. за ухо - цхьаьннан лерг лаца; сунуть сигарету за ухо - сигарета лерга т1ехьа йоллла; почесать за ухом - лерган т1ехье к1амъян; говорить кому-л. на ухо - цхьаьннан лере дахна дийца; он глух на одно ~ - цхьана лергана къора ву и; уши котла - яйн лергаш; навострить (или насторожить) уши (о лошади, собаке) - лергаш дуза; надрать (или натрепать) кому-л. уши - цхьаьннан лергаш хьийзо; слышать своими ушами - шен лергашна хаза; дать (или съездить или заехать) кому-л. в ~ (или по уху) - цхьанна лерга т1ехьа х1ума ялийта (или эккхийта); краснеть до ушей - лера дуьхье кхаччалц ц1ийдала; пропустить что-л. мимо ушей- лерган дуьхьиг а ца охьа; во все уши слушать - сема ла дог1а; в ушах (в ухе) звенит (или шумит) - лергахь зов лаьтта; не верить своим ушам - шен лергашна хезча а, ца теша; не видать как своих ушей - лергаш (или к1есарк1аг) гуш а ца ган; [и] у стен есть уши - пенийн а лергаш ду; слушать одним ухом -цхьана лергана хаза; тугой на ухо - лергана онда; улыбаться до ушей - яьтт1а бага лергаш т1е кхаччалц деладала ; уши вянут- ладог1а а (или хаза а) дастаме ду; ~ (или уши) режет (или дерѐт) - ладог1а а шога ду; держать ~ востро - лерг сема хила; пощадить чьи-л. уши - цхьаъ волчохь хьаха ца дан; цхьаьннан лере ца тоха; прожужжать (или протрубить) кому-либо [все] уши - цхьанна хьех а, мерах а чекхдала; дойти до чьих-л. ушей - лерах д1акхета, цхьаннах д1акхета; за уши тащить (или тянуть) кого-л. - цхьаъ теттина, 1оьттина дига, даийта; за ушами трещит- ватт1алц ца 1аба; он и ухом не ведѐт - лерган дуьхьиг д1а-м ца ухьу цо; не для чьих-л. ушей - цхьаьнан лергаш чу х1ума йолла, лергаш д1акъовла; по уши влюбиться - даъал дагадоха; по уши погрузиться во что-л. (или увязнуть в чѐм-л.) - цхьаннах хьулдаллалц юкъадаха; быть по уши в долгах - логе кхаччалц декхаршлахь хила (или декхарша д1ахьулван); хлопать ушами - лергаш а охкийна 1ан

• уход 1 м в разн. знач. д1адахар; ~ войск из города - эскар г1алара д1адахар; перед самым ~ом - д1адоьлххачу юьххьехь

• уход 2 м за кем-чем 1алашдар, лелор; ~ за больным - цомгушниг лелор; ~ за посевами - ялташ 1алашдар; технический ~ за машинами - машинаш технически 1алашъяр

• уходить 1 несов. 1) см. уйти; 2) (простираться) д1адаха; дорога уходит вправо - некъ аьтту aгlop д1абоьду

• уходить 2 сов., кого, прост. (измучить) лелийна гIелдан (или дожо); (погубить) идийна (или лиллина) ден

уходиться сов. прост. 1) (устать) лелла (или идда) дожа (или г1елдала) 2) (успокоиться) доладелла меттадан

ухудшать(ся) несов. см. ухудшить(ся)

ухудшить сов., что талхо, вон дан; (испортить) талхо, талхадан

ухудшиться сов. (стать хуже) талха, вон хила; (испортиться) талха; отношение к нему ~лось - цуьнца йолу юкъаметтиг вон хилла; его здоровье ~лось - цуьнан могушалла вон хилла

ухудшение с 1. (по гл. ухудшить) талхор, вон дар; ~ качества - дикалла талхор 2. (по гл. ухудшиться) талхар, вон хилар; ~ отношений - юкъаметтиг талхар

уц

• уцелеть сов. [дийна] диса; все вещи ~ли - х1уманаш ерраш а дийна йисна; он один ~л - дийна иза цхьаъ висна

• уценѐнный, -ая, -ое мах лахабаьккхина; ~ые товары - мах лахабаьккхина товараш

• уценивать несов., уценить сов., что мах лахабаккха; ~ машины - машинийн мах лахабаккха

• уценка ж 1. (действие) мах лахабаккхар 2. (разница цен) лахадаьлларг

• уцепить сов., кого-что, разг. [д1а]таса

• уцепиться сов., за кого-что, разг. д1атасадала; ~ за соломинку - чамхалгах д1атасадала; ~ за предложение перен.- предложених тасадала

уч

• участвовать несов., в чѐм дакъа лаца; ~ в голосовании - харжамашкахь дакъа лаца; ~ в спектакле - спектаклехь дакъа лаца

• участвующий, -ая, -ее 1. дакъа лоцу[ш долу] 2. в знач. сущ. ~ий м, ~ая ж дакъалоцург, декъахь верг

• участие с 1) (сотрудничество) дакъа лацар; при чьѐм-л. ~и - цхьаммо дакъа а лоцуш; без моего ~я - со декъахь воцуш; привлекать кого-л. к ~ю в чѐм-л. - цхьаъ цхьана х1уманан декъе озо; принимать ~е в работе - балха т1ехь дакъа лаца; активное ~е - жигара дакъа лацар 2) (сочувствие) дакъа кхачар, дакъа лацар; принимать в ком-л. ~е- цхьаьнца дакъа лаца

• участить сов., что кест-кеста дан (или даккха)

• участиться сов. кест-кеста дала, сихдала, алсамдала; пульс у больного ~лся - цомгушчун пхенийн деттадалар сихделла; ~лись случаи заболеваний - цомгуш хилар алсамдаьлла

• участковый, -ая, -ое 1. декъера; куьпан; ~ая избирательная комиссия - участкера харжамийн комисси; ~ый врач- куьпан лор; ~ый уполномоченный - куьпан векал; ~ый инспектор- куьпан инспектор 2. в знач. сущ. ~ый м разг. куьпахо, милиционер

• участливый, -ая, -ое (сочувствующий) дакъа кхочу[ш долу]; ~о (нареч.) отнестись к кому-л. - цхьаьннан дакъа кхочуш хила

• участник м, ~ца ж декъашхо; дакъалацархо; ~ки спектакля - спектаклан декъашхо; ~к войны - т1еман декъашхо, участники ~ декъашхой

• участники боты — декъашхой шаболххой

• участок м 1) (часть земли) куп, кха; земельный ~ - кха 2) (область, сфера, отрасль) меттиг, дакъа; важный ~ работы - белхан тидаме дакъа 3) (административное деление) дакъа, участок; избирательный ~ - харжамийн куп 4) (часть поверхности) меттиг; заражѐнный ~ - д1овш кхетта меттиг 5) уст. (полицейское отделение) полицийн куп

• участь ж (положение) хьал; (доля) дакъа; (судьба) кхел; избежать общей ~ти - массарна а кхаьчначу декъах

к1елхьардала; их постигнет та же ~ть - изза кхел царна а хир ю

• учащать(ся) несов. см. участить(ся)

• учащение с кест-кеста хилар, сихдалар, алсамдалар

• учащѐнный, -ая, -ое сихделла; ~ое биение пульса - пхенийн сихделла деттадалар

• учащийся, -аяся, -ееся 1. прич. и прил. доьшу[ш долу]; ~аяся молодѐжь - доьшуш болу кегийрхой 2. в знач. сущ.

~ийся м, -аяся ж дешархо

• учѐба ж дешар; взяться за ~у - дешарна т1едерза; бросить ~у - дешар д1атаса; политическая ~а - политически

дешар

• учебник м учебник; ~ русского языка - оьрсийн меттан учебник

• учебный, -ая, -ое 1) дешаран; ~ый год - дешаран шо; ~ая книга - дешаран книга; ~ый план - дешаран план 2)

(предназначенный для обучения) 1емаш+ прич.; ~ая винтовка - 1емаш лелаен топ

• Ученый – Iееламм

• ученик м, ~ца ж в разн. знач. дешархо

• ученический, -ая, -ое 1) дешархочун; (предназначенный для учащихся) дешархойн; ~ая тетрадь - дешархойн

тетрадь 2) перен. (незрелый) дешархочун; это ~ие разговоры - уьш дешархойн къамелаш ду

• ученичество с дешар; годы ~а - дешаран шераш

• учѐность ж дешна хилар

• учѐный, -ая, -ое 1. 1) (получивший знания) дешна; ~ый человек - дешна стаг 2) (научный) 1илманан; ~ый совет-

1илманан совет; ~ая степень - 1илманан дарж 3) (дрессированный) кара1амийна; ~ый медведь - кара1амийна ча 2. в знач. сущ. ~ый м 1илманча

• учесть сов. 1) что (принять во внимание) лара, тидаме эца; я учту его замечания - цо аьлларг аса тидаме оьцур

ду 2) кого-что (установить путѐм учѐта) [д1а]лара; ~ расходы - харжаш д1алара

• учѐт м 1) [д1а]ларар; вести ~ - чот лело; магазин закрыт на ~ - туька ларамна д1акъевлина ю 2) (регистрация)

• учѐт, ларам, чот; брать (или взять) на ~ - чоте эца; снять с ~а - учѐтера д1адаккха; стать на ~ - учѐте х1отта;

сняться с ~а- учѐтера д1адала

• учетверить сов. (усилить) доьазза алсамдаккха

• учетвериться сов. доьазза алсамдала

• учетверять(ся) несов. см. учетверить(ся)

• учѐтный, -ая, -ое лараман, хьесапан; ~ая книга - хьесапан книга; ~ая карточка - лараман карта

• учѐтчик м, ~ца ж ларамхо, хьесапхо; ~к бригады - бригадан ларамхо

• училище с (учебное заведение) училище, доьшийла; ремесленное ~ - корматаллин доьшийла; музыкальное ~- музыкин доьшийла

• учинить сов., учинять несов., что, разг., уст. дан, даккха, xloттo; ~ скандал - дов даккха; ~ пакость - вон х1ума

(или вониг) дан

• учитель м 1) (мн. учителя) (преподаватель) хьехархо 2) (мн. учители) хьехархо

• учительница женск. к учитель 1

• учительский, -ая, -ое I. хьехархочун; ~ое место - хьехархочун метгиг 2. в знач. сущ. ~ая ж хьехархойн чоь

• учительство с 1) (профессия) хьехаралла 2) собир. хьехархой

• учительствовать несов. хьехархо лела (или хила); ~ в средней школе - юккъерчу школехь хьехархо лела

• учитывать несов. см. учесть; ~я сложившуюся обстановку- д1ах1оьттина хьал тидаме эца

• учить несов. 1) кого чему или с неопр. 1амо, хьеха; ~ ребѐнка писать - берана яздан 1амо; ~ музыке- музыка 1амо; ~ хорошему - диканиг 1амо (или хьеха); ~ вести себя - лела 1амо 2) что (заучивать, изучать) 1амо; ~ стихотворение - байташ 1амо; ~ наизусть - дагахь 1амо; ~ роль - роль 1амо 3) с союзом «что» хьеха, 1амо

• учиться несов., чему и с неопр. 1ама, деша; хорошо ~ - дика деша; ~ какому-л. ремеслу - цхьана корматаллина 1ама; ~ стрелять - топ кхосса 1ама; ~ в школе - школехь деша; ~ на врача - лоьран дешар деша; ~ у старших- баккхийчаьргахула 1ама; ~ на собственных ошибках - шен г1алаташ т1ехь 1ама; век живи-век учись! посл. - валлалц 1ама, велла д1аваллалц деша!

• учредитель м, ~ница ж кхоллархо

• учредительный, -ая, -ое кхоллараллин; ~ое собрание - кхоллараллин гулам

• учредить сов., учреждать несов., что (основать) кхолла; ~ комиссию - комисси кхолла

Учреждение — Паллаани, хьукмат

• учтивость ж г1иллакхалла

• учтивый, -ая, -ое г1иллакхе; ~ый человек - г1иллакхе стаг; ~о (нареч.) поклониться - г1иллакхна корта та1о

• учуять сов., кого-что, разг. (нюхом) хьожа кхета; (почувствовать) хаадала

уш

• ушан м (летучая мышь) бирдолаг

• ушанка ж (шапка) разг. лергаш долу куй

• ушастый, -ая, -ое лергаш даккхий

• ушат м шелиг

• ушестерить сов., что (увеличить) йолхазза алсамдаккха

• ушестериться сов. (увеличиться) йолхазза алсамдала

• ушестерять(ся) несов. см. ушестерить(ся)

• уши мн. лергаш; см. ухо

• ушиб м I. (по гл. ушибить) д1атохар 2. (по гл. ушибиться) д1акхетар 3. (ушибленное место) д1атоьхна (или д1акхетта) меттиг

• ушибать(ся) несов. см. ушибить(ся)

• ушибить сов., кого-что [д1а]тоха, лазо; ~ кого-л. дверью - цхьанна не1 тоха; ~ палец - п1елг лазо; ушибленное место - д1атоьхна меттиг

• ушибиться сов. [д1а]кхета; я сильно ушибся - со ч1ог1а д1акхетта

• ушивка ж т1егатдар

• ушить сов., что [тоьгуш] [т1е]гатдан; ~ брюки - хеча гатьян

• ушица ж уменьш. от уха

• ушки мн. (вид макарон) этмаь1игаш

• ушко с уменьш. от ухо (мн. ушки) лерган цуьрг

• ушко с (мн. ушки) 1) см. ушко; 2) (игольное) (механ) 1уьрг ; за ушко да на солнышко- лерг а лаьцна аракхосса

• ушник м разг. лергийн лор

• ушной, -ая, -ое лерган; ~ое отверстие - лерган 1уьрг; ~ые болезни - лергийн цамгарш; ~ая раковина - лергдог1а

ущ

• ущелье с ч1ож

• ущемить сов., кого-что I) (защемить, прибавить) юкъа1овда; ~ палец дверьми - п1елг не1ара юкъа 1овда 2) перен. (ограничить права и т. д.) эшо; ~ чьѐ-л. самолюбие - 1оттабаккхам бан

• ущемление с эшор

• ущемлять несов. см. ущемить

• ущерб м (убыток) зен; в ~ кому-л. - цхьанна зен деш; нанести ~ - зен дан; без ~а для кого-л. - цхьанна а зен доцуш ; луна (или месяц) на ~е - бутт оынуш бу

• ущербный, -ая, -ое 1) (о луне) оьшу 2) (недостаточный, ненормальный - о психике) телхина

• ущипнуть сов., кого-что къовзадан, [ма1ар] къовзо

ую

• уют м парг1ато; создать в доме ~ - чохь парг1ато ян

• уютный, -ая, -ое пapгlaтe; чувствовать себя ~о (нареч.) - парг1ате хета

уя

• уязвимость ж 1аткъамалла

• уязвимый, -ая, -ое (слабо защищѐнный) 1аьткъа; (удобный для нанесения удара) аьтто болу; ~ое место - 1аьткъа меттиг

• уязвить сов., кого-что 1оттабаккхам бан, loттa; уязвлѐнное самолюбие - йохийна дегалла

• уязвление с 1оттар

• уязвлять несов. см. уязвить

• уяснение с кхетор; ~ своего положения - шегарчу хьолах кхетар

• уяснить сов., уяснять несов., что кхето; ~, что это не так - иштта иза цахиларх кхета