Тептар:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/В

В

в

• в (во) предлог 1. с вин. и предл. п. 1) (при указании направления «куда?», «во что?») чу или суф. -е, -а, -га (местн.-направ. п.); (при указании места «где?», «в чём?») суф. =хь (местн. п.), передаётся тж. им. падежом + долу, реже послелогом чохь; войти в комнату – ц1а чу вала; пойти в театр - те­атре ваха; завернуть во что-л. - цхьана x1yмана юкъа хьарчо; вступить в партию - парте вала; в комнате – ц1а чохь; жить в Крыму - Гирмехь ваха; бумаги лежат в ящике - кехаташ 1охку яьшки чохь; учиться в университете - университетехь деша; состоять в комиссии - комиссехь хила 2) (при обозначении времени): часа - даьлча; дня недели - дийнахь или суф. =ехь, =ахь; месяца - суф. =ехь, = ахь; года - суф. =ахь, реже =а; в пять часов - пхи сахьт даьлча; в полдень - делккъехь; в полночь - буьйсанан юккъехь; во вторник - шинарин дийнахь; в сентябре- сентябрехь; в семидесятом году - кхузткъе уьтталг1ачу шарахь; в прошлом году - стохка 3) (при обозначении качества, свойства, вида) передаётся им. падежом +долу, суф. =ера, = хь; тетрадь в клетку - клеткаш йолу тетрадь; он был в пальто - иза пальто юьйхина вара; комедия в трёх актах - кхаа актехь комеди 2. с вин. п. 1) (через) суф. =а, =хула; смотреть в бинокль - турмала хьежа; глядеть в окно - корехула хьежа 2) (ради, для) суф. =хьама, передаётся тж. инфинитивом; (в качестве, в виде) передаётся причастием, дат. падежом; сказать в подтверждение - цхьа х1ума ч1аг1деш ала; поставить в пример - масална эца 3)(при указании на сходство) суф. =х (вещ.п.); характером в отца - амал дечух тера ю 4)(при обозначении размера, веса и т. п.) передаётся им. падежом; мороз в три градуса - кхо градус шело; весом в пять килограммов - оьзча пхи килограмм 5) (при указании на игру) суф. =х (вещ. п.); играть в шахматы - шахматехь ловза 3. с предл. п.(при обозначении расстояния); передаётся им. падежом; в двух километрах от города – г1алара ши километр

• в=(во», въе) приставка 1) (обозначающая действие, направленное вовнутрь) чу =, мас.: входить - чувала, вбежать - чудада, вбить - чутоха, вдохнуть - xlo чуоза 2) (при глаголах на -ся) дикка, мас.: всмотреться -дикка хьажа; вслушаться - дикка ладог1а

ва

• Вавилон - Вавилон

• вагон м вагон

• вагонетка ж вагонетка

• вагоновожатый м вагонлелорхо

• вагоноремонтный, -ая, -ое вагонаш таен

• вагоностроительный, -ая, -ое вагонаш ен; ~ завод - вагонаш ен завод важничать несов. разг. курадийла, дола хета

• важно 1. нареч. кура 2. в знач. сказ. ладам хила; ему это ~ знать - цунна и хаар ладам болуш ду

• важность ж 1) (значительность) ладаме (или лараме) хилар; дело государственной ~ти - пачхьалкхан лараме г1уллакх 2) (надменность) куралла; говорить с ~тью - кура дийца

• важный, -ая, -ое 1) (значительный) ладаме, лараме; ~ый вопрос- лараме г1уллакх 2) разг. (высокопоставленный) деза; ~ая персона веза хьаькам 3) (высокомерный) кура; говорить с ~ым видом - курачу кепехь дийца

• ваза ж ваза, кхаба

вазелин м вазелин

вайнахи тк. мн. собир. (чеченцы и ингуши) вайнах

вайнахский, -ая, -ое вайнехан; ~ие обычаи - вайнехан г1иллакхаш

вакансия ж ваканси (г1уллакхехь мукъаяьлла меттиг); открылась ~ - ваканси яьлла

вакантный, -ая, -ое вакансин; ~а должность - вакансин меттиг

вакса ж вакса (мачийн 1аьржа хьакхар)

вакуум м физ., тех. вакуум, яьссалла

вакцина ж мед. вакцина; противооспенная ~ - морзгалийн вакцина

вал 1 м 1) (насыпь) вал; крепостной ~ - г1алин вал; на ~у - вал т1ехь 2) (волна) тулг1е ; огневой ~ - ц1еран б1ог1ам

вал 2 м тех. вал, г1уй; мельничный ~ - хьеран вал

валежник м ж1олам; собирать ~ - ж1оламаш лахьо

валенки мн (ед. ~ок м) валенкаш

валерьяна ж бот. дегаорам

валерьянка ж разг. дегаораман хи

валерьяновый, -ая, -ое дегаораман; ~ы капли - дегаораман хи

валет м (карта) салти, эриг; бубновый ~- биъсабарин салти

валить 1 несов. 1) кого-что херцо охьадетта; ветер валит деревья - махо охьадоьтту дитташ 2) что, разг. (беспорядочно сваливать в одно место) охьадахка охьадассо 3) что на кого, перен. разг. т1едожо; ~ вину на кого-л. -бехк цхьанна т1ебожо

валить 2 несов. разг. хьалха, тийса; из трубы ~л дым - туьнкалга чухула к1ур| туьйсура; народ ~ит по улицам- нах хьолху урамашкахула

валиться несов. херца, охьаэга; ~ набок – аг1оркхета; ~ из рук - карара охьаэга; ~ с ног от усталости – к1адделла охьаэга; с треском валились деревья - татанца охьаоьгура дитташ

валкий, -ая, -ое телха; ~ое судно - телх кема ; ни шатко, ни ~о погов.- я дика а, я вон а

валовой, -ая, -ое дерриг; ~ доход – берриг пайда

валок м с.-х. кес

валом: валить ~ разг. цхьабосса д1ахьалха, т1етаттадала

валун м тарх

вальс м (танец) вальс[-хелхар]; (музыка) вальс[-ийш]

вальсировать несов. вальс вала

вальцевать несов., что, тех. вальцевать дан; ~ железо - эчиг вальцевать дан

вальцовка ж I. (действие) вальцевать дар, вальцовка яр 2. (машина) вальцевать eн машина

вальцовщик м вальцаш йийриг

вальцовый, -ая, -ое вальцан; ~ая мельница - вальцан хьера

валюта ж в разн. знач. валюта (цхьана пачхьалкхан ахча лоруш лело барам; цхьано пачхьалкхехь лела; кхечу пачхьалкхан ахча) золотая ~ -дашо валюта

валютный, -ая, -ое валютин

валяльный, -ая, -ое: ~ое производство- дато производство; ~ая машина -дато машина

валяльщик м даторхо

валяние с датор

валяный, -ая, -ое датийна; ~ые сапоги - валенкаш

валять несов. 1) кого-что керчо; ~ в снегу- лайла керчо 2) что (сбивать) дато; ~ войлок- б1егаг ято 3): валяй[те]! прост.- яхийта! ; ~ дурака - 1овдал лела

валяться несов. керча, 1илла; ~ в пыли - ченала керча; ~ на постели - меттахь 1илла; на полу валяется бумага –ц1енкъахь 1уьллу кехат

вам дат. п. от вы шуна; к ~ шуьга (местн. п.); разрешите обратиться к ~ с вопросом - хаттар дала бакъо лойша шайга; благодаря ~ я остался жив - шу (им. п.) бахьана долуш висира со дийна

вами тв. п. от вы: рисунок сделан ~? - сурт аша (эрг. п.) диллина?; я ~ доволен - со шуна (дат. п.) реза ву; с ~ шуьца (твор. п.); под ~ облака - мархаш ю шуна (дат. п.) к1ел[ахь]; я зайду за ~ - со шу (им. п.) дига чувог1ур ву; перед ~ - шуна (дат. п.) хьалха; над ~ - шуна т1ехь

вампир м 1) фольк. убар 2) зоол. бирдолаг

ванилин м ванилин (ванильца хуьлу хьожа йог1у х1ума)

ваниль ж ваниль (стом, орамат)

ванна ж в разн. знач. ванна; принять ~у - ванни чохь лийча ; солнечные ~ы- маьлхан ваннаш

ванный: ~ая комната или ~ая ж ваннин ц1а

ваппи м нескл. ваьппи (житель горной Ингушетии)

вар м к1о

варвар м. 1) (невежественный человек) жех1ал стаг 2) (жестокий человек) варвар, къиза стаг

варварский, -ая, -ое 1) (невежественный, некультурный) жех1ал 2) (жестокий, грубый) варварийн, къиза

варварство с 1) (невежество, бескультурье) жех1алалла 2) (жестокость, грубость) къизалла

варежки мн. (ед. ~а ж кара) каранаш

варенец м юрт

варение с (действие) кхехкор

вареники мн. (ед. вареник м куьрза) куьрзанаш

варёный, -ая, -ое кхехкийна; ~ое мясо - кхехкийна жижиг

варенье с варени; вишнёвое ~ - баьллийн варени

вариант м вариант, кеп; проект в двух ~ах - шина кепара проект

вариация ж муз. вариаци; тема с ~ми - вариацеш йолу тема

варить несов., что 1) кхехко; мать варит суп - нанас чорпа кхехкайо; ~ мыло - саба кхехко 2) тех. (плавить) лало; ~ сталь- болат лало 3) тех. (сваривать) [автогенаца] эвна дан, [автогенаца] вовшахлато ;голова варит- коьрто болх дика бо; желудок варит- зорхо кхача охьу

вариться несов. 1) кхехка; суп варится чорпа кхехка 2) тех.(плавиться) лала

варка ж 1) кхехкор 2) тех. лалор

варьировать несов., что [кеп] хийца

варьироваться несов. [кеп] хийцадала

вас 1) род. п. от вы шун; с отриц.— им. п.; в сравнит. оборотах— сравнит. п.; в сочет. с предлогами местного значения перев. местными падежами; ~ там не было- шу цигахь дацара; мы сильнее ~- шул онда ду тхо; без ~- шу доцуш; для ~ -шуна (дат. п.); из-за ~ - шу (им. п.) бахьана долуш; от ~- шуьгара (местн.-исх. п.); у ~ (имеется)- шуьгахь (местн. п.); это мы взяли у ~ - иза оха шуьгара схьаийцира 2) вин. п. от вы шу; я ~ искал- ас шу лийхира; на ~ ложится обязанность - шуна (дат. п.) т1едужу декхара; про ~- шух (вещ. п.) лаьцна 3) предл. п. от вы: я о ~ спрашивал -ас шу хиттира; при ~ - шу (им. п.) долуш

василёк м бот. сендарг

вассал м ист. вассал

вассальный, -ая, -ое вассалаллин; ~ая зависимость - вассалаллин вазар

вата ж бамба; пальто на ~е - бамба биллина пальто

ватага ж разг. ж1уга; ~ ребятишек - берийн ж1уга

ватерлиния ж мор. ватерсиз

ватерпас м ватерпас, т1адам

ватерполист м, ~ка ж ватерполохо, ватерполист

ватерполо с нескл. Спорт. ватерполо (хи т1ехь буьрканах ловзар)

ватин м бамба

ватник м аьхна куртка

ватный, -ая, -ое бамбин; ~ое одеяло - [бамбин] юрг1а

ватрушка ж к1алд-хьокхам

ватт м ватт; лампочка в сто ~ б1е ватт йолу лампа

вафельница ж вафлийн кеп

вафельный, -ая, -ое: ~ое полотенце- декъа гата

вафля ж вафля

вахта ж мор. вахта; перен. (дежурство) тж. г1азанчалла; на ~е мира - машаран вахтехь

вахтенный, -ая, -ое мор. 1.: ~ журнал вахтин тептар; ~ начальник - вахтин хьаькам 2. в знач. сущ. ~ м вахтерниг, вахтехь верг

вахтёр м вахтёр, хехо

ваш мест, притяж. м (~а ж, ~е с, ~и мн.) 1. шун; при вежливом обращении к одному лицу употр. мест. хьан «твой»; ~ дом - шун ц1енош; это ~е дело- иза хьан хьайн г1уллакх ду; не ~е дело! - и хьан г1уллакх дац!; как ~и дела? -шун г1уллакхаш муха ду?; на ~у долю - шун декъана; я получил Ваше письмо- хьан кехат схьакхечи соьга; по ~ему мнению - хьуна хетарехь 2. в знач. сказ. хьан хила; это всё ~е - xlapa деррига хьан ду 3. в знач. сущ. ~е с шуьниг; ~его мне не нужно- шуьниг суна ца оьшу 4. в знач. сущ. ~и мн. (родные) шуьнаш; ~и дома? - шуьнаш ц1ахь буй?; воля ваша- лаам хьайн бу хьан; ~а взяла! - шу тоьли!; я знаю это не хуже ~его - хьуначул дика хаьа суна иза

ваять несов., что, уст. суьрташ дан; ~ из камня –т1улгах суьрташ дан

вб

вбегать несов., вбежать сов. чудада; он вбежал в комнату - иза ц1а чу ведира

вбить сов., что во что чутоха; ~ гвоздь в стену - хьостам пенах чу тоха ; ~ кому-л. что-л. в голову - цхьаъ цхьаьннан коьрта чу дижийта; ~ что-л. себе в голову - цхьаъ шен коьрта чу дижийта

вблизи нареч. юххе, улло, герга; ~ раздался крик - гергахь мохь белира; ~ от дома – ц1ийна улло; ~ от города – г1алина юххе

вбок нареч. aгlop; смотреть ~- aгlopхьежа

вбрасывание с спорт. чукхоссар

вброд нареч. гечох; перейти речку ~ - гечохула хих вала

вбросить сов., что, спорт. чукхосса; ~ мяч -буьрка чукхосса

вв

вваливаться несов., ввалиться сов. 1) во что, разг. чукхета; ~ в яму- ор чу кхета 2) разг. (ворваться, вломиться); чуэккха; ~ в комнату –ц1а чу эккха 3) (стать впалым) чукхета; у больного ввалились щёки - лазархочун беснеш чукхетта

введение с 1. (действие) чудигар, чудалор; (напр. лекарств) чутохар; (использование) юкъадалор, пайда эцар 2. (часть произведения) д1адолор; (отдел науки) д1адолор, долоран дакъа

ввезти сов., кого-что 1) (внутрь) чудахьа, чудан; (наверх) хьаладахьа, хьаладан 2) см. ввозить 2

ввек нареч. с отриц., разг. цкъа а; я ~ этого не забуду- цкъа а дицлур дац суна иза

ввергать несов., ввергнуть сов., кого-что во что - чудолла

вверить сов., кого-что кому тешна дита, дала; ~енное мне дело - сох тешна долу г1уллакх

ввернуть сов., ввёртывать несов., что чухьовзо; ~ лампочку- лампа чухьовзо ; ввернуть словечко - дош юкъакхосса

вверх нареч. ирх, хьала; ~ по лестнице - ламих ирх; ~ по Тереку- Теркаца хьала; бежать ~ - хьалаида; подниматься ~ хьалаэха ; ~ дном - бертал; руки ~! - куьйгаш ирх[дахийта]!

вверху нареч. лакхахь

ввести сов. 1) кого-что во что (привести) чудига, чудало; ~ войска в город -эскарш г1али чу дало 2) что во что (влить внутрь) [чу]тоха; ~ лекарство в организм – дег1а чу молханаш тоха 3) кого-что во что (использовать; внедрить) кжъадало, пайда эца; ~ в бой крупные силы - баккхий ницкъаш т1ам юкъа бало; ~ новую методику преподавания- хьехаран керла методика юкъаяло ;~ в расход - харже дало; ~ в заблуждение - тило; ~ в курс дела –г1уллакх довзийта; ~ во владение - доладерзо

ввиду предлог с род. п. (по причине чего-л.) бахьана долуш; ~ этого - и бахьана долуш

• ввинтить сов., ввинчивать несов., что во что д1ахьовзо, т1ехьовзо; ~ винт в стену - винт пенах д1ахьовзо

• ввод 1. (действие) 1) (вовнутрь) чудалор, чудигар 2) (включение в состав) юкъадалор 2. (устройство) чудалор; электрический ~ - ток чуялор

• вводный, -ая, -ое 1) д1адоло; ~ая часть доклада- доклад д1айоло дакъа 2) грам.: ~ое слово- юкъадало дош; ~ое предложжение - юкъаяло предложени

• ввоз м эк. чукхехьар; ~ товаров-товараш чукхехьар

• ввозить несов. 1) см. ввезти 1; 2) что, эк. чукхехьа; ~ товары в страну- товараш пачхьалкха чу кхехьа

• ввозный, -ая, -ое чудеана; (взимаемый за ввоз) чударан; ~ые пошлины -чударан ял

• вволю нареч. разг. ма-дезза, ма-луъу; фруктов было ~- стоьмаш ма-безза бара; наиграться ~ - ма-луъу ловза

• ввосьмером нареч. барх1амма

• ВВП ~ Валовой внутренний продукт — ДЧС ~ Деригге чоьхьара сурсаташ, ишта кхин ду оцуьнца; ППС ~ Паритет покупательной способности — НЭТ ~ Нийсонца эцаран таро.

• ввысь нареч. ирх

• ввязать сов. 1) что во что юкъа лаца; ~ в чулок синюю полоску- пазатна юккъе сийна аса лаца 2) кого-что во что, перен. разг. юкъадахийта, юкъадало, юкъа лаца; ~ в какое-л. дело - цхьана г1уллакха юкъа лаца

ввязаться сов., во что, разг. юкъадаха, юкъаэккха; ~ в разговор- къамела юкъа эккха; ~ в ссору - девнна юкъаэккха

вг

• вглубь нареч. к1орге; продвинуться ~ к1орге чудаха

• вглядеться сов., вглядываться несов., в кого-что [леррина] хьажа; ~ в темноту- бодашка леррина хьажа

• вгрызаться несов., вгрызться сов., в кого-что, разг. цергаш чуяхийта

вд

• вдаваться несов. см. вдаться; ~ться в рассуждения - ойланашка вожа; не ~ясь в подробности - коьрта доцург дуьтуш

• вдавить сов., что во что чута1о; (прогнуть) тж. чусатто

вдавиться сов. чута1а, чусатта

вдалеке нареч. генахь; ~ виднелась река - генахь гуш дара ах

вдали нареч. геннахь; ~ желтела пшеница - геннахь можа гора к1а

вдаль нареч. генна; смотреть ~- генна хьежа

вдаться сов. чута1а, чудаха; залив глубоко вдался в берег- айма бердана к1оргга чутаь1нера; см. тж. вдаваться

вдвинуть сов., что во что чухило, чутатта; ~ ящик стола - стоьлан г1утакх чутатта

вдвинуться сов., во что чухила, чутаттадала

вдвое нареч. 1) (в два раза) шозза; ~ сильнее - ницкъ шозза алсам болуш 2) (в два слоя) шалха; сложить лист ~ - кехат шалха дилла

вдвоём нареч. шиъ [цхьаьна]; мы ~ - тхойшиъ; вы ~ - шу шиъ; они ~- и шиъ; жить ~- шиъ цхьаьна ваха; мы пойдём ~ - тхойшиъ гlyp ву

вдвойне нареч. шалха; заплатить ~ - шалха мах бала

вдевать несов. см. вдеть

вдевятером нареч. иссамма, исс цхьаьна

вделать сов., вделывать несов., что во что чудилла, чух1отто; ~ камень в кольцо-ч1агара чу б1аьрг билла

вдесятеро нареч. уьттазза; ~ больше- уьттазза алсам

вдесятером нареч. иттамма, итт цхьаьна

вдеть сов., что во что чудилла, чудолла; ~ нитку в иголку- тай меха дилла; ~ ногу в стремя - ког луьйтан чу болла

вдобавок нареч. разг. цу т1е; ~ ко всему - цу доллучу т1е

вдова ж жеро, йисна зуда

вдоветь несов. (о женщине) жеро яла, йиса; (о мужчине) жеравала, виса

вдовец м жера-стаг, зуда елларг, виснарг

вдоволь нареч.. ма-дезза, ма-луъу; в колхозе всего ~ - колхозехь доллу х1ума ма-дезза ду

вдовство с жеролла

вдовый м жера, висна; ~ая ж жеро [йолу], йисна

вдогонку нареч. разг. т1аьхьа; послать письмо ~ - кехат т1аьхьа дахьийта; крикнуть ~-т1аьхьа мохь тоха; побежать за кем-л. ~ - цхьанна т1аьхьадада

вдолбить сов., что в кого или кому, разг. чудилла; ~ в голову - коьрта чу дилла

вдоль нареч. и предлог с род. п. дохалла; распилить бревно ~- бохалла хенна херх хьакха; ~ по улице - урамехула; ~ дороги растут фруктовые деревья - некъан бохалла стоьмийн дитташ ду; ~ и поперёк - ирх а пурх а

вдох м са чуозар; сделать ~ са чуоза

вдохновение с дог ирах1оттар

вдохновенный, -ая, -ое иракарах1оьттина, дог ирах1оьттина; ~ поэт- дог ирах1оьттина поэт

вдохновитель м. ~ница ж дог иракарах1оттийнарг, иракарах1отторг

вдохновить сов., кого на что иракарах1отто, [дог] ирах1отто; ~ массы -халкъийн дегнаш ирах1отто; ~ кого-л. на подвиг - хьуьнарна цхьаъ иракарах1отто

вдохновиться несов., на что дог ирах1отта, дог иракарах1отта вдохнуть сов. 1) что [са] чуоза; ~ свежий воздух - керла xlo чуоза 2) что в кого, перен. чудилла, дала

вдребезги нареч. дамардарц деш; разбить ~ - дамардарц дещ дохо ; ~ пьяный разг.- б1изваьлла вехна

вдруг нареч. 1. (неожиданно) ц1еххьана, ц1аьххьашха; ~ загремел гром- ц1еххьашха къевкъира стигал 2. в знач. частицы (а если) нагахь; а ~ он не приедет?- ткъа нагахь и ца ваг1ахь?

вдувание с мед. мох чутохар

вдуматься сов., во что ойла ян; ~ в смысл письма - кехато бохучун ойла ян

вдумчивый, -ая, -ое ойла ен; ~ый человек- ойла ен стаг; ~о (нареч.) писать- ойла еш яздан

вдунуть, вдуть сов., что во что дуса, чу-тоха; ~ воздух -мох чутоха вдыхание с [са] чуозар, са даккхар

вдыхать несов. см. вдохнуть

ве

оьрс. веб оц англ. web — нох. маша

вегетарианец м, ~ка ж дилхазахо

вегетарианский, -ая, -ое дилхаза; ~ая столовая -дилхазчу даарийн (или дилха доцу) столови; ~ая пища - дилхаза кхача

вегетарианство с дилхазалла (жижиг цадаар)

вегетативный, -ая, -ое вегетативни (ораматашний, дийнаташний кхачанна а, дахарна а оьшуш долу); ~ые органы -вегетативни меженаш (ораматийн кхачанна а, дахарна а оьшу меженаш: орам, г1ад, г1аш)

вегетационный, -ая, -ое вегетации; ~ период - вегетацин мур

вегетация ж вегетаци (ораматийн кхиар а, дебар а)

ведать несов. 1) что, уст. хаа; не ~ет, что творит - ша дийриг х1ун ду а ца хаьа 2) чем дола дан; ~ть хозяйственной частью учреждения – учреждениин бахаман декъан дола дан

ведение с долалла; быть в чьём-л. ~и - цхьаьннан долаллехь хила ; без моего ~я - суна ца хууш

ведение с лелор, д1адахьар; ~ судебного дела - суьдан г1уллакх лелор; ~ хозяйства - бахам лелор; ~ заседания - кхеташо д1аяхьар

ведёрный, -ая, -ое ведаран

ведома: с [моего] ~ - [суна] хууш; без [моего] ~ - [суна] ца хууш

ведомость ж 1) ведомость; платёжная ~- алапин ведомость 2) мн. ведомосташ

ведомственный, -ая, -ое ведомствон; ~ ые архивы - ведомствон архиваш

ведомство с ведомство; военное ~ - т1eман ведомство

ведомый, -ая, -ое 1. лело[ш долу]; ~ самолёт - лело[ш долу] кема 2. в знач. сущ. ~ м лелорхо

ведро с ведар, чийлик ; дождь льёт как из ~а - серий санна дог1а дог1у

вёдро с обл. разг. хаза де

ведущий, -ая, -ее 1) (прич.): дорога, ~ая в лес - хьуьнах боьду некъ 2) тех. лело[ш долу]; ~ее колесо автомобиля - автомобиль лело чкъург 3) (идущий впереди) коьрта; ~ий самолёт - коьрта кема 4) перен. (руководящий) коьрта; ~ая роль- коьрта роль

ведь 1. союз ма; он лежит, ~ он ещё болеет - и 1уьллуш ву, цомгуш ма ву и х1инца а 2. частица усил. (же) ткъа, ма; ~ это всем известно - ткъа массарна а хууш ма ду иза; ~ я тебе тысячу раз говорил - эзарзза ма элира ас хьоьга иза

ведьма ж 1) фольк. г1ам, алмаз убар 2) перен., разг. алмаз

веер м мохтухург; ~ом в знач. нареч. з1енарийн кепахь

вежливость ж г1иллакхалла, к1еда-мерзалла

вежливый, -ая, -ое — хьасене, г1иллакхе, к1еда-мерза; ~ый человек- г1иллакхе стаг; ~ое обхождение – г1иллакхе хилар

везде нареч. массанхьа а; ~ побывать - массанхьа а кхача

вездесущий, -ая, -ее ирон. массанхьа а кхуьу

вездеход м вездеход (вочу некъийн машина)

везунчик — таскахо, таскахо (ву-ю)

везти — таска, несов. 1) (от говорящего) кого - дало, дига; что -дахьа; (к говорящему) кого- схьадало; что -дан, дахьа; (вверх) кого -хьаладало, хьаладига; что- хьаладаладан, хьаладахьа; (вниз) кого -охьадало, охьадига; что -охьадан, охьадахьа; куда вы нас ~ёте?- мича дуьгу аша тхо? 2) безл., кому в чём тан; ему ~ёт в жизни - дахар тайна цунна

Вектор — Хьушйерг, билгалла баьккхина шен некъ а болуш, цхьана тlадам тlера йуьхьаг а йолуш, чаьккхе кхечу тlадам тlехь а йолу нийса сиз долу кийсак - юкъаметтиг. Йоккхалийна амал, билгалла йаьккхина, терахьаллийца а, хьушйерг йоьду агlонца а (масалла; ницlкъ, сихалла, чехкалла кхин дlа а).

век м 1) (сто лет) б1ешо, оьмар; в двадцатом ~е – ткъолг1а б1ешо; каменный ~ - т1улгийн б1ешо; средние ~а - юккъера б1ешераш; в ~ кибернетики - кибернетикин оьмарехь 2) (время жизни человека) оьмар; на моём ~у - сан оьмарехь ; на ~и вечные, на ~а - абда-абаделлац; ~ живи, ~ учись посл. - даим ваха, даим деша; в кои ~и - цхьа зама яьллачохь

веки мн. (ед. ~о с) б1аьрганег1арш; верхнее ~о - лакхара б1аьрганег1ар

вековой, -ая, -ое б1ешеран; ~ дуб – б1ешеран наж

вексель м вексель (билгалйинчу хенахь декхар д1атакха делла кехат)

веление с омра, лаам, пурба

велеть сов. и несов. (в прош. только сов.), кому-чему с неопр. ала, омра дан ала, пурба дала; он ~ёл мне сделать так - иштта де эллира цо соьга; ему не ~ят курить - цунна цигаьрка оза пурба ца ло

великан м, ~ша ж д1уьт1а; фольк. вамп1ал

великий, -ая, -ое 1) сийлахь-доккха; ~ий человек - сийлахь-воккха стаг 2) (большой) доккха; его постигло ~ое горе - доккха вон деана цуьнга 3) т.к. кратк. ф. в знач. сказ., кому (о размере чего-л.) доккха хила; ботинки ему велики - батенкаш цунна яккхий ю; великие державы -яккхий пачхьалкхаш; от мала до ~а - жима а воккха а

великоват, -а, -о разг. кратк. ф. в знач. сказ. доккхо ду; костюм ему ~ -костюм цунна йоккхо ю

великовозрастный, -ая, -ое уст., ирон. хенара

великодержавный, -ая, -ое: ~ шовинизм яккхийчу пачхьалкхийн шовинизм

великодушие с догдикалла

великодушный, -ая, -ое дог дика; ~ человек - дог дика стаг

великолепие с исбаьхьалла

великолепный, -ая, -ое 1) (прекрасный) исбаьхьа; ~ое здание - исбаьхьа ц1енош 2) (превосходный) гоьваьлла, т1ехдика; ~ый работник - т1ехдика белхахо

величавый, -ая, -ое сийлахь-доккха; ~ая поступь сийлахь-доккха болар

величайший, -ая, -ое превосх. ст. от великий т1ехдоккха; дело ~ей важности - т1ехбоккхачу ладамкн г1уллакх

величать несов. уст. 1) кого кем (называть) ц1е яккха; как его ~ по батюшке?- ден ц1е х1ун ю ц1уьнан? 2) кого (чествовать) даздан, сий дан; ~ жениха с невестой - нуцций, нускаллий даздан

величествеиный, -ая, -ое инзара-доккха

величество с уст. возалла

величие с сийлахьалла ; мания ~я - сийлахь хиларан сурт х1иттар

величина ж 1) доккхалла; ~ площади - майданан йоккхалла; ~ комнаты- ц1ийнан доккхалла 2) мат., физ. йоккхалла; неизвестные величины - билгалза яккхийллаш 3)перен. (о человеке) сийлахь-воккханиг вело= вилиспет[ан] («вилиспет» маь1на долу чолхечу дешнийн шолг1а дакъа), мас.: велокамера - вилиспетан камера

велогонки мн. вилиспеташ хахкар

велогонщик м, ~ца ж вилиспет хахкархо

велодром м велодром

велосипед м вилиспет

велосипедист м, ~ка ж вилиспетхо

велосипедный, -ая, -ое вилиспетан; ~ое колесо- вилиспетан чкъург

вельвет м хут

вена ж анат. дегапха

венгерский, -ая, -ое венгрийн; ~ язык венгрийн мотт

венгры мн. (ед. венгр м, венгерка ж венгр) венграш

венерический, -ая, -ое венерологин; ~ие болезни - венерологин цамгарш

венец — тажж; (корона) 1) перен. поэт. совг1ат; конец— делу ~ посл.- белхан совг1ат— чекхбалар 2) стр. г1ат (ц1енош деш ханнийн цхьа чкъор); идти под ~ - маре яха

веник — нуй

венозный, -ая, -ое дегапхенe; ~ая кровь - дегапхенa цIий

венок — кочар

вентилировать — моххьекхар

вентиль — пиллиг

вентилятор — мохтухург

вентиляционный — мох туху

вентиляция ж 1. (проветривание) вентиляци 2. (устройство) вентиляци, мох тохар

венчание с 1) (коронование) таж тиллар 2) церк. мах бар

венчать несов. 1) кого (на царство) таж тилла; (возлагать венок) зезагаш дахка (или охка) 2) что, перен. высок, таж тилла; конец венчает дело -чекхдаларо таж туьллу г1уллакхна 3) кого и кого с кем, церк. мах бан

венчаться несов. церк. мах бан

вепрь м нал

вера ж 1) тешар; ~а в людей - нахах тешар 2) рел. дин; мусульманская ~а -бусалбан дин ; служить ~ой и правдой - бакъ тешамца г1уллакх дан; принять что-л. на ~у - аларх тешна т1еэца

веранда ж уче; застеклённая ~ - ангалин уче

верба ж дак

верблюд м — эмкал

верблюдица ж — сте эмкал

верблюжатина ж — эмкалан жижиг

верблюжатник м эмкалийн 1у

верблюжий, -ья, -ье эмкалан; ~ья шерсть - эмкалан т1apгla; ~ья колючка бот. - эмкалан ба1

верблюжонок м (мн. ~ата) эмкалан бекъа

вербовать несов., кого-что вербовать дан, вербовка ян, [балха] яздан; ~ рабочих - белхалой балха язбан

вербовка ж вербовать дар, вербовка

вербовочный, -ая, -ое вербовка ен; ~ пункт - вербовка ен пункт

вербовщик м вербовщик, вербовка йийриг

верёвка ж муш, чуха (для скота); т1ийриг (для белья, для перевязывания); бухка (плетёная из шерсти); обвязать ~ой - муш хьарчо ; вить ~и из кого -шена луъург цхьаннах дан

верёвочный, -ая, -ое муьшан; ~ая лестница - муьшан лами

вереница ж мог1а; ~ гусей – г1езийн мог1а

вереск м бот. вереск

веретено с 1) (для прядения) урчакх 2) тех. г1уй

верещать несов. ц1ийза; сверчок ~ит- цаьпцалг ц1ийза

верзила м и ж разг. ург1ал (куц доцуш лекха стаг)

верительный: ~ые грамоты дип. тешаллин грамоташ

верить несов. 1) кому-чему, в кого, во что теша; ~ другу –доттаг1чух теша; ~ каждому слову - xlopa дашах теша; не верю ни единому слову- цхьана а дашах ца теша; ~ в успех борьбы- къийсамехь тоьлург хиларх теша; ~ на слово - дашах теша; не ~ своим глазам (или ушам) - инзарваьлла шена гича а (или хезча а) ца теша 2) в кого (веровать) динах теша; не ~ в бога - дела хиларх ца теша

вериться несов. безл.: с трудом ~ся в это - хала [ду] цунах теша а; не ~ся - ца теша

вермишель ж гарзанаш; суп с ~лью - гарзанийн чорпа

вернее 1. сравн. ст. от верно и верный нийсо, нийсаха; это ~ - xlapa нийсаха ду 2. в знач. вводн. сл. аьлча а; напиши замётку, ~, очерк - заметка аьлча а, очерк язъе

вернисаж м вернисаж (исбаьхьаллин гайтамг толлуш хьажар я и де)

верно 1. нареч. (правильно) нийса хила; это ~ - иза нийса ду 2. в знач. вводн. сл. схьахетарехь; он, ~, не придёт - иза, схьахетарехь, вог1ур вац ; с подлинным ~ - бухаца нийса ду

верность ж 1) (правильность) нийса хилар; ~ ть перевода - гоч нийса хилар 2) (преданность) тешаме хилар; ~ть родине - даймахкана тешаме хилар; клясться кому-л. в ~ ти - цхьанна тешаме хиларна дуй баа

вернуть сов. 1) кого-что (взятое) юхадерзо, юхадала; ~ книгу - книга юхаерзо (или юхаяла) 2) что (восстановить) меттаxloттo; ~ [себе] здоровье -могушалла меттах1отто 3) кого-что (заставить вернуться) юхадало, юхадерзо; ~ с дороги - новкъара юхаверзо; ~ ребёнка домой - бер ц1а дерзо

вернуться сов. 1) юхадерза, юхадан; ~ домой - юха ц1а верза; ~ из отпуска -отпускера юхаван; ~ с пути - новкъара юхаверза 2) (восстановиться) юхадан; силы снова вернулись к нему - юха a гlopa деара цуьнга 3) к чему (вновь приняться за что-л.) т1е дерза; ~ к прерванной работе - юкъахбитинчу балха т1е верза

верный, -ая, -ое 1) (правильный) нийса; ~ая мысль- нийса ойла; ~ое решение - нийса сацам 2) (преданный) тешаме; ~ый друг - тешаме доттаг1 3) (надёжный, прочный) тешаме, тешна, билггал; ~ый выигрыш - билггал кхаж балар

верование с динах тешар

веровать несов. динах теша

вероисповедание с динлелор; свобода ~я - динлелоран маьршо

вероломный, -ая, -ое тешнабехке; ~ый враг- тешнабехке мостаг1; ~о (нареч.) напасть - тешнабехкехь т1елата

вероломство с тешнабехк

вероотступник к м, ~ца ж уст. динах ваьлларг, дин д1атеснарг

• вероотступничество с уст. дин д1атасар

• вероятно 1. в знач. сказ. хила мегаш хила; это вполне ~ - иза хила меггаш ду 2. вводн.сл. схьахетарехь; сегодня, ~, будет дождь - тахана, схьахетарехь, дог1а доьлхур ду

• вероятность ж хила тардалар; ~ть события –х1ума хила тардалар ; по всей ~ти -схьахетарехь; теория ~тей мат.- тардаларан теори

• вероятный, -ая, -ое хила тарлу[ш долу]; вполне ~ случай - кхоччуш хила тарлу xlyма

• Версия — Башхо

• Версиям — Башхонца

• Версии — Башхонаш

• верста ж уст. — чаккхарма (1,06 км); увидеть за версту-х1уьч1ийн ч1алара дуьйна ган

• верстак м верстак (дечка я аьчка пхьолан стол)

верстать несов., что, полигр. вёрстка ян (зорба аг1онашца нисдан); ~ газету- газетана вёрстка ян

вёрстка ж полигр. 1. (действие) верстка яр 2. (набор, листы) зорба

верстовой, -ая, -ое: ~ столб уст. чаккхармин б1ог1ам

вертел м ов (жижигдоттург)

вертеп м вертеп; разбойничий ~ - талорхойн вертеп

вертеть несов., что, чем хьийзо; ~ колесо- чкъург хьийзо; ~ хвостом- ц1ога хьийзо

вертеться несов. хьийза; колесо вертится- чкъург хьийза; не вертись под ногами! - когаш к1ел ма хьийза!; он вертится здесь весь день- сорралц кхуза хьийза иза; не вертись, а говори правду- хьийза а ца хьийзош, бакъдерг схьадийца; ~ на стуле- г1анта т1ехь д1асахьийза; вертится на кончике языка - мета буьххье лаьтта; верчусь как белка в колесе - ц1е яьлча санна хьийза; как ни вертись- мел хьийзича а вертикаль ж вертикаль (нийса ирх сиз)

вертикальный, -ая, -ое ирх, вертикальни; ~ая линия - ирх сиз

вертлявый, -ая, -ое разг. синтем боцу; ~ ребёнок - синтем боцу бер вертолёт м вертолёт

вертолётный, -ая, -ое вертолётан; ~ая площадка - вертолётан майда

верующий - тешнарг

верующий в Бога - Делах тешарг

верфь ж верфь (кеманаш ден, я ремонт ен меттиг)

верх м I) (верхняя часть) бохь; на ~у горы - ламанан боххьехь; забраться на самый ~ - уггар боххье вала; наполнить до ~а - бохь баьккхина дуза; по верху- т1ехула 2) (одежды) т1етухург; суконный ~ шубы - кетаран исхарин т1етухург 3) (лицевая сторона) бакъе 4) что, перен. (высшая ступень, вершина) лакхе; ~ мастерства - говзаллин лакхе 5) мн. ~и разг. (правящие круги) лакхара хьаькамаш; совещание в ~ах - лакхарчу хьаькамашлахь кхеташо ; одержать (или взять) ~ над кем-л.- цхьанна т1ежь толам баккха верхами нареч. разг. говрашкахь

верхний, -яя, -ее 1) лакхара; ~ий этаж дома – ц1енойн лакхара этаж; ~яя палата - лакхара палата 2): ~ее течение реки - хин лакхе 3) (об одежде) т1ехулара, т1ехула духу; ~ее платье – т1ехула юху коч 4) (о звуках) дуткъа

верховный, -ая, -ое лакхара; ~ая власть- лакхара 1едал

верховод м разг. тхьамда, куьйгалхо

верховодить несов., кем-чем, разг. куьйгалла дан, тхьамдалла лело

верховой 1, -ая, -ое 1. тlexyy; ~ая лошадь- т1ехуу говр; ~ая езда говрахь лелар 2. в знач. сущ. ~ой м бери; послать ~ого - бери вахийта

верховой 2, -ая, -ое 1. 1) (относящийся к верховьям реки) хин коьртера 2) (дующий поверху): ~ ветер - лакхенгара мох 2. в знач. сущ. ~ой м (на буровой) тlepaxo

верховье с корта; ~ реки - хин корта

верхогляд м разг. неодобр. т1ехулаверг

верхолаз м лакхенийн белхахо

верхом нареч. 1) (по верху) лакхенгахула, т1схула; ехать ~ - лакхенгахула ваха; дорога идёт ~ -некъ т1ехула боьду 2) разг. (выше краев) хи ма-х1утту, барз баьккхина ; насыпать ~ - барз баьккхина дохка

верхом нареч. (на лошади) т1ехиъна, говрахь; (на человеке) гихь; (на предмете) т1ехиъна; поехать ~ - говрахь ваха; скакать ~ на палочке- т1е а хиъна г1аж хехка

верхушка ж 1) (вершина) бохь; ~и деревьев- диттийн баххьаш 2) разг. (правящая группа) лакхара хьаькамаш

вершина ж бохь (ламанан, диттан и. д1. кх.); горные ~ы - ламанан баххьаш ; ~а угла мат.- маь1иган бохь

вершитель м высок.: ~ судеб - урхалча

вершить несов., что, чем урхалла дан, кхочушдан; ~ все дела (или всеми делами) дерриге а г1уллакхийн урхалла дан

вершок м уст. вуьрша (4,4 см)

вес 1 м 1) дозалла; чистый ~ деккъа дозалла; ~ом в пять килограммов- пхи килограм еза; прибавить в ~е - дозалла т1екхета 2) перен. (влиятельность, авторитет) сий; человек с большим ~ом - доккха сий долу стаг ; на ~ золота - дешин мехала; продавать на вес - узуш дохка

вес 2 м: держать на ~у - кховдийна латто

веселеть несов. сакъерадала, самукъадала

веселить несов., кого-что самукъадаккха, сакъерадалийта

веселиться несов. сакъера, самукъадала

весело 1. нареч. самуъкане; ~ засмеяться- самукъане велавала 2. в знач. сказ, безл.: мне ~ -сан сакъерало

весёлость ж самукъадалар, самукъане хилар

весёлый, -ая, -ое самукъане, синкъераме; ~ый человек- самукъане стаг; ~ая комната - самукъане ц1а; ~ый спектакль- синкъераме спектакль

веселье с сакъерар, синкъерам

весельчак м разг. синкъераме стаг, самукъане стаг, синкъерамениг

весенний, -яя, -ее б1аьстенан; ~ие каникулы - б1аьстенан каникулаш

весить несов. оза; эта рыба ~т два килограмма - цу ч1еро ши килограмм узу

веский, -ая, -ое 1) (имеющий большой вес) деза; свинец— ~ металл -даш деза металл ду 2) (убедительный) доккха; ~ довод - доккха бахьана

весло с пийсиг; идти на вёслах - пийсиг хьокхуш даха

весна ж б1аьсте; наступила ~а – б1аьсте яьлла; ранней ~ой - б1аьстенан юьххьехь

весной, весною нареч. б1аьста; это было ~ - б1аьста дара иза

веснушки мн. (ед. ~а ж) [маьлхан] т1едарчий; с ~ами на лице - юьхь т1ехь т1едарчий а долуш

веснушчатый, -ая, -ое [маьлхан] т1едарчий долу; ~ое лицо – т1едарчий долу юьхь

весовой 1, -ая, -ое (продаваемый на вес) узу; ~ товар - узу товар

весовой 2 -ая, -ое (относящийся к весам) терзанан; ~сбор - терзанан ял

весовщик м, ~ца ж терзанча

весомый, -ая, -ое 1) (обладающий весом) деза, йозалла йолу 2) перен. (значимый) дикка, мехала

вести несов. 1) кого (сопровождать) дига (от говорящего); дало (к говорящему); хьаладало (вверх); охьадало (вниз); ~ ребёнка за руку- бер куьг лаьцна дига 2) кого-что (направлять движение) дига; ~ войска в бой -эскар т1аме дига 3) что (прокладывать) дига, дилла; ~ шоссе на юг- шоссе къилбехьа бига 4) (иметь направление) дига, даха; эта дорога ведёт в город- и некъ г1ала боьду 5) к чему, перен. (иметь какое-л. следствие) дала, хила; ложь к добру не ведёт - аьшпех диканиг ца долу 6) что (заведовать чём-л.) лело; ~ хозяйство – бахам лело 7) что (управлять) лело; ~ машину- машина лело ; он не умеет себя ~ - лела ца хаьа цунна; ~ борьбу - къийсам латто; ~ войну – т1ом бан; ~ переговоры - дагабовла; ~ переписку - кехаташ яздан

вестибюль м вестибюль (йоккха уче)

вестись несов. хила; ведутся мирные переговоры -машар буьйцуш бу; так издавна ведётся - хьалха дуьйна иштта схьадог1уш ду

вестник м 1) хаамча, хабарча 2) (издание) хаамаш; Вестник Академии наук - 1илманийн академии хаамаш

вестовой м воен. геланча

весть 1 ж (сообщение) кост, хаам; ~ о победе - толам баккхарх лаьцна хаам; радостная ~ - кхаъ ; пропасть без вести - доь доцуш ван

весть 2 разг.: бог весть- хьанна хаьа; не бог ~ что - дела воцчунна хуур доцург

весы мн. терза; аптекарские ~ - аптекин терза

весь мест. м (всего, всему, всем, обо всем; вся ж, всё с, все мн.) 1. дерриг; мир во всем мире - дерриг дуьненахь машар; всё лето он провёл в селе -ерриг аьхке юьртахь яьккхира цо 2. в знач. сущ. всё с дерриг; всё его радовало - доллучо (эрг. п.) воккха-вевора иза 3. в знач. сущ. все мн. массо а; все за одного, один за всех - массо а цхьаьнгахьа, ца1 массаьргахьа (местн.-направ. п.) ; всего хорошего - марша 1ойла; всё равно - башха а дац; во всех отношениях - массо а aгlop; лучше всего- массарал тоьлуш; прежде всего -уггар хьалха; у него не все дома прост. - кхетам чохь вац и; берраш ц1ахь бац цуьнан; мальчик ~ в отца - ма-варра шен да ву к1ант; со всем тем, при всём том - цу доллучу т1е

весьма нареч. ч1ог1а; я ~ доволен - со ч1ог1а реза ву

ветвистый, -ая, -ое генаш долу, даьржина; ~ый дуб - генаш долу наж; ~ая пшеница - кан баьржина к1а

ветвиться несов. генаш хеца, га хеца

ветвь ж 1) (дерева) га 2) (линия родства) гара

ветер м мох; слабый ~ - г1ийла мох; поднялся ~ - мох баьлла; идти по ветру (или за ветром)- мох хьоьокхучу aгlop ваха; против ветра - маха дьухьал; на ветру - махехь ; пустить по ветру- х1аллакдина д1адаккха; как ветром сдуло - хи чу боьжна т1улг санна ван; бросать слова на ~ - эрна бага етта; ищи ветра в поле - эрна леха; идти, куда ~ дует - массара дийрриг дан

ветеран м ветеран (дуккха а т1амехь лелла т1емало); ~ войны – т1еман ветеран; ~ы науки - 1илманан ветеранаш

ветеринар м ветеринар (ветеринарин говзанча)

ветеринария ж ветеринари (дийнаташна дарба лелоран 1илма)

ветеринарный, -ая, -ое ветеринарин; ~ врач - ветеринарин лор

ветерок м xlo

ветка ж га ; железнодорожная ~ - машин-некъан га

вето с нескл. вето (бехкам); наложить ~ - вето х1отто

ветошь ж собир. т1елхигаш, бехчалгаш

ветрено в знач. сказ. мох хила; сегодня ~ - тахана мох бу

ветреный, -ая, -ое 1) мох болу[ш]; сегодня ~ый день- тахана мох болуш де ду 2) перен. (легкомысленный) сила йоцу[ш], т1ехула; ~ая девушка - ойла йоцу йо1стаг

ветровой, -ая, -ое: ~ое стекло (автомобиля) хьалхара ангали (машинан)

ветродвигатель м механ двигатель (механ ницкъаца лела двигатель)

ветряной, -ая, -ое механ; ~ая мельница- механ хьера

ветряный: ~ая оспа - хьара

ветхий, -ая, -ое тиша; ~ая одежда- тиша бедар; ~ое здание - тиша г1ишло

ветхость ж тишалла; прийти в ~ - тишдала

ветчина ж ветчина (дакъийна хьакхин жижиг)

ветшать несов. тишдала

веха ж 1) (вешка) мунда; поставить ~и на границе - дозанца мунданаш йoгla 2) чего, перен. мур; основные ~и русской истории - оьрсийн историн коьрта муьраш

вечер м в разн. знач. суьйре; тёплый ~- йовха суьйре; поздним ~ом -сарахь т1аьхьо; под ~ - суьйре юлуш; оставить на ~ - суьйренна дита; танцеваль­ный ~ - хелхарийн суьйре; добрый ~! - суьйре дика хуьйла хьан!; (с наступлением темноты) буьйса дика хуьйла хьан! — ответ: (мужчине) дукха вехийла хьо!; рел. далла везийла хьо!; (женщине) дукха ехпйла хьо!; рел. далла езийла хьо!; (нескольким лицам) дукха дехийла шу!; рел. далла дезийла шу!

вечереть несов. садан; ~ет - са дов

вечеринка ж синкъерам

вечерний, -яя, -ее 1) суьйренан; ~яя газета - суьйренан газета 2) (праздничный) синкъерамехь юху; ~ее платье - синкъерамехь юху коч

вечером нареч. сарахь; поздно ~ - сарахь т1аьхьо; завтра ~ - кхана сарахь; сегодня ~ - тховса

вечно нареч. 1) (бесконечно, всегда) абаделлац 2) разг. (постоянно) даим; он ~ недоволен - даим реза воцуш ву иза

вечнозелёный, -ая, -ое гуттар сийна

вечность ж абаде; ~ без конца мус. филос. - абаде; ~ без начала мус. филос.- азале ; ждать целую ~ - абаделлац хьоьжуш 1ан; кануть в ~ - доь доцуш дан

вечный, -ая, -ое 1) (бесконечный) даим; ~ые льды даим лаьтта шаш 2) разг. (постоянный) гуттар; ~ые споры - гуттар лаьтта девнаш ; ~ое перо -авторучка

вешалка ж 1) (на одежде) лалам; пришить ~у - лалам таса 2) (для одежды) бедаршъухкург; повесить пиджак на ~у - пинжак бедаршъухкурга т1е д1аолла; сдать пальто на ~у пальто - бедаршъухкучу д1аяла

вешать 1 несов. 1) что хьалаолла; ~ лампу- лампа хьалаолла 2) кого (казнить) ирхъолла ; ~ голову - корта олло

вешать 2 несов., кого-что ийза, оза; ~ товар - товар оза

вешаться несов. ирхъолладала ; ~ кому-л. на шею - цхьанна коча хьерча

вешний, -яя, -ее б1аьстенан; ~ие воды – б1аьстенан хиш

вещание с [радиочухула] къамел дар

вещать несов. (передавать по радио) [радиочухула] къамел дан

вещевой, -ая, -ое х1уманийн; ~ мешок – х1уманийн гали; ~ склад –х1уманийн склад

вещественный, -ая, -ое х1уманийн; ~ый мир филос. – х1уманийн дуьне; ~ый ущерб – х1уманийн зен; ~ое доказательство юр.- х1уманашца тешор

вещество с х1ума; взрывчатые ~а - лелха х1уманаш

вещий, -ая, -ее хиндерг хуу[ш аьлла]; ~ие слова - хиндерг хууш аьлла дешнаш

вещь ж х1ума; доставить вещи на вокзал – х1уманаш вокзале д1акхачо; тёплые вещи - йовха х1уманаш; собрать вещи – х1уманаш схьагулън ; хорошо написанная ~ -дика язийна х1ума; называть вещи своими именами – х1уманийн ма-ярра ц1ераш яха; удивительная ~! - тамашийна х1ума!

веялка ж цаца, х1уц1андийриг

веяльщик м х1уц1андархо

веяние с 1. (действие) 1) (дуновение) мох тохар 2) с.-х. ц1андар 2. перен. (направление, тенденция) хьажам; новые ~я в искусстве - искусствон керла хьажам

веять несов. 1) (о ветре) хьекха; ветер веет - мох хьоькху 2) (резвеваться) леста; веют знамёна - байракхаш леста 3) что, с.-х. махе даккха, ирадог1а ; веет весной – б1аьстенга леста; веет прохладой - шело хьоькху

вж

вживаться несов., вжиться сов., во что – д1адола

вз

вз= (взо=, взъ=, вс=) приставка обозначающая: 1) движение вверх- хьала =, ирх=, т!е=, напр.: взбежать- хьаладала, взлететь - ирхъяха, взойти –т1едала 2) законченность действия—передаётся лексически, напр.: взболтать- кегадан

взад нареч.: ~ и вперёд – д1асалёла; ни ~ ни вперёд - я д1а а я схьа а доцуш

взаимность ж вовшийн хилар

взаимный, -ая, -ое вовшийн; ~ое доверие - вовшийн тешам хилар; ~ая помощь- вовшийн гlo дар; ~ая любовь - вовшийн дезар; ~о (нареч.) перпендикулярные прямые мат.- вовшийн перпендикулярни йолу нийсанаш

взаимо= вовшийн, вовшех («вовшийн» боху маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа), мас.: взаимопомощь - вовшийн гlo дар

взаимовыгодный, -ая, -ое вовшийн пайденна [долу]

взаимовыручка ж вошийн гlo дар

взаимодействие с з1е хилар; ~ в бою пехоты и артиллерии – г1ашлойнний, артиллеринний т1амехь вовшашца з1е хилар

взаимодействовать несов. дозуш хила, даза

взаимозависимость ж [вовшех] дазар; ~ между промышленностью и сельским хозяйством -промышленностий, юьртан бахаммий вовшех дазар

взаимозависимый, -ая, -ое вовшех дозу

взаимоотношение с юкъаметтиг; у меня с ним хорошие ~я - сан цуьнца дика юкъаметтиг ю

взаимопомощь ж вовшийн гlo дар; договор о дружбе и ~ -и доттаг1аллиххий, вовшийн гlo дараххий лаьцна барт

взаимопонимание с [вовшех] кхетар; между нами достигнуто полное ~ - тхо дуьззина вовшех кхетта

взаимосвязь ж уьйр [хилар]; культурная ~ русского и чеченского народов- оьрсийнний, нохчийнний халкъийн культуран уьйр

взаймы нареч. юхалург; дать ~ денег - юхалург ахча дала; взять ~ -юхалург эца

взамен нареч. и предлог с род. п. метта; что вы дадите мне ~ [этого]?- [кхуьнан] метта х1ун лур ю аша суна?; взять одну книгу ~ другой - цхьана книгин метта кхиниг эца

взаперти нареч. чукъевлина, дог1а тоьхна; держать кого-л. ~ -цхьаъ чукъевлина латто ; жить ~ - чувоьлла ваха

взбаламутить сов. разг. 1) что (замутить) кегадан 2) кого (взволновать) питана таса

взбалмошный, -ая, -ое разг. [шен] амал иолу, [вон] амал йолу

взбегать несов., взбежать сов. дедда хьаладала, хьаладада; ~ по лестнице -лами т1ехула дедда хьаладала

взбелениться сов. разг. чуьрадала

взбесить сов., кого, разг. хьерадаккха

взбеситься сов. прям, и перен. разг. хьерадала; собака ~лась- ж1аьла хьерадаьлла; враг ~лся – мостаг1 хьераваьла

взбешённый, -ая, -ое хьерадаьлла

взбить сов., что 1) (сделать пышным) самсадаккха; ~ подушку- г1айба самсабаккха 2) (вспенить) кего; ~ яичные белки – к1айк х1оаш кего

взболтать сов., что ласто, кего; ~ микстуру перед употреблением - микстура малале кего

взборонить, взбороновать сов., что мекха баккха

взбрести сов. разг. хьала т1едала ; взбредёт же такое на ум - ишттаниг дата а дог1ий

взбудоражить сов., кого-что, разг. карзахдаккха; ~ всю семью - берриг доьзал карзахбаккха

взбудоражиться сов. разг. карзахдала; ~лось всё село- ерриг юрт карзахъелира

взбунтоваться сов. бунт [ай]ян

взбучка ж прост, уппаддаккхар; задать кому-л. ~у -цхьаъ уппадваккха

взваливать несов., взвалить сов., что на кого-что 1) (положить на спину) ги долла; ~ мешок на спину- гали ги долла 2) (свалить) т1едахийта; ~ вину на кого-л. - бехк цхьанна т1ебахийта 3) перен. (нагрузить) т1етатта; ~ всю работу на кого-л. - берриг болх цхьанна т1етатта

взвесить сов. 1) кого-что оза; (говорящему) схьаоза; (другому лицу) д1аоза; ~ товар товар - оза 2) что, перен. тидаме эца; ~ все обстоятельства - дерриг а тидаме эца

взвеситься сов. озадала

взвести сов. 1) что дула; ~ курок [ружья] топ юла 2) что на кого: ~ на кого-л. напраслину- цхьанна доцург кхолла

взвизгивать несов. многокр. ц1ийза [ш хила]

взвизгнуть сов. однако. ц1овза, ц1ог1а хьакха

взвинтить сов., взвинчивать несов., что, разг. дула; ~ цены - мехаш хьалабаха

взвиться сов. хьаьвззина ирхдала; орёл ~лся в нёбо - хьаьвззина стигала елира аьрзу

взвод 1 м дулар; курок на ~е- лаг дуьйлина ду ; на ~е (в опьянении) кеп хилла ву

взвод 2 м воен. взвод, звод

взводный м воен. зводаниг

взволнованный, -ая, -ое синтем байна; ~ вид - синтем байна гар

взволновать сов. 1) что (вызвать волны) ловзо 2) кого-что (встревожить) синтем байа; этот разговор ~л его- цу къамело синтем байира цуьнан

взволноваться сов. 1) (о море и т. п.) ловзадала 2) (встревожиться) синтем бан

взвыть сов. 1) (завыть—о собаке) yгla 2) (закричать) мохь хьакха; ~ от боли - лазийна мохь хьакха

взгляд м 1) (взор) б1аьрахьажар; суровый ~- буьрса б1аьрахьажар; бросить ~ - б1аьрахьажа 2) (точка зрения) ойла; расходиться во ~ах - ойланаш екъаяла; каковы его ~ы? - муха ю цуьнан ойланаш?; на мой ~ - суна хетарехь ; на взгляд – т1ехьажарехь; ему на взгляд лет тридцать –т1ехьажарехь ткъе итт шо ду цуьнан; влюбиться с первого ~а - дуьххьара б1аьрга гарх везавала

взглядывать несов., на. кого-что хьежа

взглянуть сов., на кого-что хьажа

взгромоздить сов., кого-что на что, разг. т1едаккха; ~ вещи на машину –х1уманаш машинна т1еяха

взгромоздиться сов., на что, разг. т1едала; ~ на верхнюю полку (в вагоне)- (вагон чохь) лакхарчу т1ег1а т1е вала

взгрустнуться сов. безл. разг. сагатдала; мне ~лось - сан са гатделла

вздёрнутый, -ая, -ое ирхдахийтина; ~ нос - ирхбахийтина мара

вздёрнуть сов. разг. 1) что озийна ирхдахийта 2) кого (повесить) ирхъолла; ~ на виселицу – танг1алкхаш т1ехь ирхъолла

вздор м разг. дош доцург; всё это ~ - и дерриг а дош доцург ду

вздорить несов., с кем, разг. эг1а

вздорный, -ая, -ое разг. 1) (нелепый) дош доцу, пайда боцу; ~ый слух - пайда боцу хабар 2) (сварливый) дукха луьн, бага етта; ~ая старуха- дукха луьн йоккха стаг

вздорожать сов. даздала

вздох м садаккхар; глубокий ~ - к1орггера садаккхар; до последнего ~а - са чохь мел ду; испустить последний ~ -т1аьххьара са даккхар

вздохнуть сов. са даккха; глубоко ~ - доккха са даккха; ~ свободно- паргг1ат са д1адала

вздремнуть сов. разг. наб озо, тхьовса; ~ часок - цхьана сохьтана д1атхьовса

вздрогнуть сов. дегадала, тохадала

вздумать сов., с неопр. дагадан; не ~й бежать!- вада дага ма даийталахь!

вздуматься сов., безл., кому с неопр. разг. дагадан; ему ~лось погулять -волавала дагадеара цунна

вздутие с 1. (действие) дусадалар; ~ живота- гай дусадалар 2. (опухоль) доьстана, дестар

вздутый, -ая, -ое дусаделла; ~ живот - дусаделла гай

вздуть 1 сов., что 1) г1атто; ветер вздул пыль - махо чан г1аттийна 2) разг. (раздуть, разжечь) лато; ~ огонь – ц1е лато 3) безл. деста; у меня вздуло щёку - сан бесни йистина 4) разг. (повысить) дуса, лакхадаха; ~ цены -мехаш лакхабаха

вздуть 2 сов., кого, прост. (избить) уппадваккха, г1ибаваккха

вздуться сов. 1) (от ветра) дусадала 2) (подняться; вспухнуть) деста; река ~лась от проливных дождей -дукха дог1анаш эхарна хи дистина; щека ~лась - бесни йистина

вздыбить сов., кого: ~ коня - дин т1аьнаш т1е х1отто

вздыбиться сов. ч1инч1ар (или т1аьнаш т1е) х1отта

вздымать несов., что г1итто; ~ пыль - чан г1итто

вздыматься несов. г1итта; над дорогой ~лись тучи пыли - новкъахь г1иттира ченан к1ур

вздыхать несов. 1) синош даха, садий1а; тяжело ~ - хала синош даха 2) перен., по ком-чём, о ком-чём синош даха; ~ о прошедшей молодости- д1аяхначу къоналлина синош даха

взимать несов., что даха; ~ налоги - налогаш яха

взирать несов., на кого-что, уст. хьежа

взлёт м 1) (птицы, самолёта) [хьала-] г1аттар 2) перен. айадалар; ~ творческой мысли - кхоллараллин ойла айаялар

взлетать несов., взлететь сов. хьалаг1атта, ирхъяха ; ~ на воздух (взорваться) эккха

взлётный, -ая, -ое ав. хьалаг1отту; ~ая площадка – хьалаг1отту майда

взлом м дохор; кража со ~ом – дог1а дохийна къола дар

взломать сов., что дохо; кагдан; ~ дверь – не1 йохо

взломщик м къу

взлохматить сов., кого-что, разг. яржо; ~ченные волосы - яржийна месаш

взмах м ластор; ~ крыльев –т1емаш ластор; ~ косы - мангал ластор; ~ руки- куьг ластор

взмахивать несов., взмахнуть сов., чем ласто; ~ крыльями –т1емаш ласто; ~ рукой - куьг ласто

взметнуть сов. однокр. 1) чем (взмахнуть) тоха, ласто; птица ~ла крыльями -олхазаро туьйхира т1емаш 2) что (подбросить) хьалаайа; ветер ~л солому- махо хьалаайира чан

взметнуться сов. однокр. хьаладаха; ракета ~лась к нёбу - стигала хьалаяхара ракета

взмолиться сов. корта тоха

взморье с х1ордан йист; жить на ~- х1ордан йистехь ваха

взмыленный, -ая, -ое чопа яьккхина

взмыливать несов., взмылить сов., кого чопа яккха; ~ коня быстрой ездой - чехка хаьхкина говрана чопа яккха

взмыть сов. разг. (взлететь) хьалаг1атта; хьаладаха, хьаладала (достичь чего-л.); орёл ~л под облака - мархашка хьалаелира аьрзу

взнос м 1) (платёж) ахча далар; ~ квартирной платы - квартирах ахча далар 2) (уплаченные деньги) взнос (цхьана х1уманах текхна ахча); членские ~ы- членски взносаш

взнуздать сов., взнуздывать несов., кого дирста йолла

взо= (приставка) й -ний, цхьацца мукъазчу элпашний хьалха лела «вз=» метта, мас.; взорвать- эккхийта

взобраться сов. т1едала; ~ на гору - лам т1е вала

взойти сов. 1) т1едала; ~ на гору - лам т1е вала; ~ по лестнице - ламих т1евала 2) (о небесных светилах) схьакхета; солнце взошло - малх схьакхетта 3) (о семенах) т1едовла; огурцы взошли - наьрсаш т1еевлла

взор м б1аьрахьажар; устремить (или обратить) ~ на кого-л. – б1аьрг цхьанна т1ех1отто; см. тж. взгляд 1

взорвать сов. 1) что эккхийта; ~ть мост –т1ай эккхийта 2) кого, перен. разг. (рассердить) дог дат1о; его слова ~ли меня - цуьнан дешнаша дог дат1ийра сан

взорваться сов. 1) эккха; бомба ~лась - бомба иккхира 2) перен. разг. (рассердиться) дог дат1а

взрастить сов., взращивать несов., что кхио; ~ сады - бошмаш кхио

взреветь сов. (о животных) laxa; (загудеть) тж. yгla

взрослеть несов. доккха хила, [хьала] кхиа

взрослый, -ая, -ое 1) кхиъна; ~ая дочь- кхиъна йо1 2) в знач. сущ. воккха; ~ые и дети - баккхийнашший, берашший

взрыв м 1. (по гл. взорвать) эккхийтар; ~ моста – т1ай эккхийтар 2. (по гл. взорваться) эккхар; ~ бомбы - бомба эккхар ; ~ смеха - белам эккхар; ~ аплодисментов – т1арийн гlyp

взрыватель м воен. оьккхуьйтург

взрывник м эккхийтархо

взрывной, -ая, -ое 1) оьккхуьйту; ~ая сила снаряда - снарядан оьккху ницкъ 2) лингв.; ~ой согласный - лелха мукъазниг

взрывчатка ж разг. оьккхург

взрывчатый, -ая, -ое лелха; ~ые вещества - лелха х1уманаш

взрыть сов., что ахка; ~ землю - латта ахка

взрыхлить сов., взрыхлять несов., что самсадаккха; ~ почву - латта самсадаккха

взъ= (приставка) е -ний, я-ний хьалха яздо «вз» метта, мас.: взъерошить- хьерчо

взъерошить сов., что, разг. хьерчо; ~енные волосы - хьерчийна месаш

взъесться сов. разг.: ~ на кого-либо- цхьанна чуьрадала

взывать несов., к кому-чему, о чём кхайкха; ~ о помощи –г1о доьхуш кхайкха

взыскание с 1. (действие) 1) (взимание) даккхар 2) (наказание) та1зар; наложить ~ -та1зар т1едожо 2. (взысканная сумма) даьккхинарг; ~ в сумме десяти рублей - туьма даккхар

взыскательный, -ая, -ое г1алато ца ловн; ~ый критик – г1алато ца лови критик; быть ~ым к себе - шена т1ехь г1алато ца ловш хила

взыскать сов., взыскивать несов. 1) что с кого даккха; ~ налог- налог яккха 2) с кого за что (подвергнуть наказанию) та1зар дан; строго ~ с кого-л.-цхьанна буьрса та1зар дан

взятие с даккхар; ~ крепости - г1ала яккхар

взятка ж 1) (подкуп) х1ума, кхаъ; брать ~и - кхаьънаш ийдан; дать ~у-кхаъ бала 2) (в картах) бал; взять две ~и -ши бал баккха ; с него ~и гладки -цуьнгара даккха х1ума дац

взяточник м, ~ца ж кхаъ оьцург

взяточничество с кхаъ эцар

взять сов. 1) кого-что эца; (о говорящем) тж. схьаэца; (о другом лице) тж. д1аэца; (в руки, на руки) караэца; возьми книгу с полки -терхи гlepa книга схьаэца (или д1аэца); ~ меч в руки – г1алакх караэца; ~ ребёнка на руки- бер караэца; ~ что-л. в рот - цхьа х1ума бага эца; кто взял книгу со стола? -стоьла т1ера книга хьан эцна?; возьмите свои вещи - шайн х1уманаш д1аэцийша; ~ кого-нибудь на работу- цхьа стаг балха схьаэца (или д1аэца) 2) кого-что, чего (захватить с собой, увести, унести) [д1а]дига; (к говорящему) [схьа]дан; (от говорящего) [д1а]дахьа; ~ и мальчика с собой -шеца к1ант а вига; он взял на дорогу сыру- некъана к1алд ехьира цо 3) что (овладеть) даккха; (о говорящем) тж. схьадаккха; (о другом лице) тж. д1адаккха;~ крёпость – г1ала яккха 4) (арестовать) лаца 5) что (приобрести) эца; ~ билет на поезд - поездана билет эца 6) что (преодолеть) даккха; ~ подъём - ирхе яккха 7) что с кого (получить) даккха; ~ штраф –г1уда даккха 8) (о направлении) оза, та1о; реже эца; ~ влево - аьрру aгlop оза ; голыми руками не возьмёшь - иштта атта эшалур дац; ни дать ни взять... - даккха а дита а х1ума доцущ...; ~ чью-л. сторону- цхьаьнгахьа дала; ~ дело в свой руки- г1уллакх шен караэца; ~ свой слова обратно- шен дош юхаэца; ~ верх- толам баккха; ~ пример с кого- цхьаьнгара масал эца; ~ за горло - лаг лаца; см. тж. брать

взяться coв. 1) за что (схватиться) лаца; ~ за верёвку -муш лаца; возьмитесь за руки - куьйгаш лаца 2) за что (приняться) т1едерза, т1ета1а; ~ за книгу - книгина т1едерза 3) с неопр. (обязаться) т1елаца; он взялся сделать доклад -доклад ян т1елецира цо 4) (появиться) дала; откуда у него взя­лись деньги? -ахча мичара даьлла цунна? ;откуда ни возьмись -мичара дели а ца хууш; ~ за ум -хьекъал чу дан; см. тж. браться

ви

вибрация ж дегадар, вибраци

вибрировать несов. дегадан; голос ~ует - аз дегадо

вид 1 м 1) (внешность) васт; у него здоровый ~- васт могуш ду цуьнан 2) (пейзаж) сурт; с вершины открылся ~ на город - лома боххьехь хьалхах1оьттира г1алин сурт; альбом с ~ами Кавказа -Кавказан суьрташ т1ехь долу альбом ; с независимым ~ом - цхьаьннан а хама ца беш санна; ему на вид (или с ~у) лет сорок- т1ехьаьжча шовзткъа шо ду цуьнан; с ~у он здоров - схьагарехь иза могуш ву; на ~у у всех - массарна а гуш;скрыться из ~а ( или из виду) – гучуьра къайладала ; в ~ города – г1ала гуччохь; в ~е порошка- порошок санна; я имею в ~у... -суна дагахь ду...; для ~а- куьцана; ни под каким ~ом -цхьана а кепара; поставить кому-л. на вид - цхьаьнга д1ахьедан

• вид 2 м 1) (разновидность) тайпа 2) биол. тайпа; ~ы растений - ораматийн тайпанаш 3) лингв, кеп; ~ы глагола - хандешан кепаш; однократный ~ -цкъаллин кеп; многократный ~ -дукхазаллин кеп

• видать 1 несов. разг. ган; я его не видал - суна иза ца гина ; где это видано? - цхьанна а гина а дуй xlapa?

• видать 2 прост. 1. безл. в знач. сказ.: [отсюда] ничего не ~ - [кхузара] х1умма а ца го 2. вводн. сл. схьагарехь; он, ~, весёлый человек - иза, схьагарехь, самукъане стаг ву

• видаться несов., с кем-чем и без доп., разг. [вовшийн] ган; давно не ~лись -газа дукха хан яра

• видение с гар

• видение с б1арлаг1а

• видео - йухагойтург

• видеть несов., кого-что и без доп., в разн. знач. ган; он плохо ~ит -цунна вон го; он ничего не ~ит -цунна х1умма а ца го; я ~ел его вчера -селхана гира суна иза; многое я ~ел на своём веку -дукха гина суна сайн оьмарехь; я вижу свою ошибку- суна го сайн г1алат; ~ишь ли вводн. сл.-гой хьуна; ~ите ли -гой шуна; как ~ите шуна ма-гарра

• видеться несов., с кем [вовшийн] ган; мы часто видимся - тхо кест-кеста вовшийн го

• виджет (ы) — хlуттург, (хlуттурш)

• видимо вводн. сл. схьахетарехь, схьагарехь; он, ~, не придёт-ёё иза, схьагарехь, вог1ур вац

• видимо-невидимо нареч. разг. 1аламат дукха; народу было ~ -адам 1аламат дукха дара

видимость ж гар, гуш хилар; хорошая ~ть- дика гуш хилар ; осталась одна ~ть - цхьа куц бен ца дисина; для ~ти - куьцана

видимый, -ая, -ое гу[ш долу]; последний ~ый холм сливался с туманом - гуш болу т1аьххьара гу д1аийра дахкарца ; без ~ой причины - гуш бахьана а доцуш; это успех только ~ый –т1ехула толам бу иза

виднеться несов. гуш хила; вдали ~лся лес- геннахь гуш яра хьун

видно 1. в знач. сказ, гуш ду; отсюда ~ всю деревню- кхузара гуш ю ерриг юрт; его нигде не ~-иза цхьанхьа а гуш вац 2. вводн. сл. схьагарехь; он, ~, любит читать - иза, схьагарехь, деша лууш ву ; ни зги не ~ -б1аьрга 1оьттина п1елг а ца го; как ~ - ма-гарра; ~, что это не так- схьагарехь, иза иштта дац

видный, -ая, -ое 1) (доступный зрению) гу[ш долу]; отсюда ~а вся деревня -кхузара ерриг а юрт го; 2) (важный, известный) гоьваьлла; ~ый учёный - гоьваьлла 1илманча ; на ~ом месте- гуччу меттехь

видовой 1, -ая, -ое суьртан;~ фильм - суьртийн фильм

видовой 2, -ая, -ое 1) биол. тайпанийн 2) лингв, кепан; ~ые различия глаголов - хандешнийн кепийн башхаллаш

видоизменение с 1. (действие) кеп хийцар 2. (разновидность) хийцам

видоизменить сов., что кеп хийца; ~ план - планам кеп хийца

видоизмениться сов. кеп хийцаяла

видывать несов. многокр. разг. ган; ~л ли ты что-нибудь подобное?- х1умма а кхунах тераниг гиний хьуна?

виза ж виза (куьйгалхочо кехата тle я дозанал ара-чу ваха паспорта тle ен билгало)

визави нареч. 1. дуьхь-дуьхьал; сидеть ~ -дуьхь-дуьхьал хиъна 1ан 2. в знач. сущ. м и ж нескл. дуьхьалдерг; мой ~ - суна дуьхьалверг

визг м ц1ийзар; (человека) тж. ц1ог1а; (собаки) тж. ц1овзар; (резкий звук) тж. зов

визгливый, -ая, -ое ц1ийза; ~ поросёнок- ц1ийза херси; ~ голос- ц1ийза аз

визжать несов. ц1ийза; (о человеке) тж. ц1ог1а хьекха; (о собаке) тж. ц1овза; (издавать резкий (звук) тж. зов баха; щенок ~ит- к1еза ц1ийза; пила ~ит -херхо зов боху; полозья саней ~али на льду -салазан г1оьнаш ц1ийзара ша т1ехь

визировать 1 сов. и несов., что - виза х1отто; ~ паспорт - паспорт т1е виза х1отто

визировать 2 сов. и несов., что, геод., топ. т1енисдан, нисъян

визит м визит (леррина хьажа-xloтта, вахар); нанести кому-л. ~, явиться к kому-л. с ~ом - цхьанна визит ян

визитный, -ая, -ое: ~ая карточка - визитан карта

визуальный, -ая, -ое астр. б1аьран; ~ы наблюдения – б1аьран талламаш викторина ж викторина (хаттаршна жоьпаш луш долу ловзар)

вилка ж 1) (для еды) м1ара 2) тех. вилка (ши церг йолу м1ара); штепсельная ~ - штепселан ма1ар

вилла ж вилла (башка дача)

вилок м корта; ~ капусты - копастанан корта

вилы т.к. мн. шада ; вилами на воде писано погов.- хьоькъийла бахург санна х1ума ду иза а

вильнуть сов. однокр., чем ласто

вилять несов. 1) чем лесто; собака ~ет хвостом –ж1аьло ц1ога лестадо 2) (извиваться) хьийза; дорога ~ла между холмами - гунашна юккъехула хьийзара некъ 3) перен. разг. (уклоняться от ответа) хьийзо

вина ж бехк; поставить что-л. кому-л в ~у- цхьаьннан бехк цхьанна т1ебахнй та; загладить свою ~у -бехк шена т1ера баккха; по чьей-л. ~е -цхьаьннан бехкана; это не по моей ~е- иза сан бехкана дац; признать свою ~у- шен бехкана къарвал;

винегрет м винегрет (хасстоьмийн берам) ; у него в голове ~ -коьртехь г1урт бу цуьнан

винзавод м маларийн завод

винительный, -ая, -ое: ~ падеж винительни дожар

винить несов., кого в чём, за что бехкедан; (обвинять) тж. бехк бан; ~ во всём самого себя -доллучунна ша-шен бехкеван; не вини меня за опоздание –т1аьхьависарнг бехке ма ве со

винный, -ая, -ое чаг1аран; ~ый запах – чаг1аран хьожа; ~ая бутылка –чаг1арак шиша ; ~ый спирт – чаг1аран спирт; ~ая ягода - инжир

вино с чаг1ар; красное ~ -ц1ен чаг1ар

виноватый, -ая, -ое 1) бехке долу; я виноват перед тобой -со бехке ву хьуна хьалха; я не виноват- со бехке вац; без вины ~ый - бехк боцуш бехке верг 2) (выражающий вину) бехкала дахна; ~о (нареч.) улыбнуться -бехкала вахна велавала ; виноват (извините) бехке ву

виновник м, ~ца ж бехкениг; ~к преступления - зуламан бехкениг; ~ца торжества шутл. -тойн бехкениг

виновность ж бехке хилар; установить ~ -бехке хилар д1ах1отто

виновный, -ая, -ое 1) бехке; признать кого-л. ~ым -цхьаъ бехке лара 2) в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж бехкениг; ~ый сознался - бехкечо дари дина

виноград м кемсаш; гроздь ~а -кемсийн кан, хорха

виноградарский, -ая, -ое кемсаш лело; ~ совхоз - кемсаш лело совхоз виноградарство с кемсашлелор

виноградарь м кемсашлелорг

виноградина ж кемсан буьртиг

виноградник м кемсийн беш

виноградный, -ая, -ое кемсийн; ~ый сок - кемсийн мутта; ~ая кисть -кемсийн кан, хорха

винодел м чаг1ардоккхург

виноделие с чаг1ардаккхар

винодельный, -ая, -ое, винодельческий, -ая, -ое чаг1ар доккху

винокур м малардоккхург

винокурение с малардаккхар

винокуренный, -ая, -ое малар доккху; ~ завод -малар доккху завод

винт м 1) винт (хир долу хьостам); головка ~а - винтан корта 2) (самолёта, парохода и т. п.) бера ;закрутился ~ом -бера санна хьийза дола

винтик м 1) уменьш. от винт; 2) перен. прост.: у него [в голове] ~а не хватает -цхьа са аьрта болуш ву и

винтовка ж [пхоьазза йолу] топ

винтовой, -ая, -ое 1) винтан; ~ая нарезка - винтан хир 2) (имеющий винт) винт йолу; ~ой пароход- винт йолу кема ; ~ая лестница - хьийзина лами

винтовочный, -ая, -ое тоьпан; ~ патрон - тоьпан патарма

винтомоторный, -ая,-ое бера болу; ~ самолёт - бера болу кема

винтообразный, -ая, -ое винтах тера

винторезный, -ая, -ое: ~ станок- хир доккху чарх

виньетка ж виньетка (книгин корта болош, чекхболуш бохку бустамаш)

виолончелист м, ~ка ж виолончелист (виолончель локху зурманча)

виолончель ж виолончель (1адпондаран тайпа)

вираж м (поворот) вираж, гола [тохар]; (участок трассы) гола; крутой ~ хьевзина гола

виртуоз м виртуоз (говзаллин техника т1ехдика хуург)

виртуозный, -ая, -ое виртуозан; ~ая игра -виртуозан ловзар

вирус м вирус (йолу цамгар яржо 1аламат жима микроорганизм); ~ гриппа- гриппан вирус

вирусный, -ая, -ое вирусан; ~ые болезни растений -ораматийн вирусан цамгарш

виселица ж танг1алкх

висеть несов. кхаза; лампа висит под потолком -лампа кхозу тховх; картина висит на стене - сурт кхозу пенах ; ~ на шее у кого-л.- цхьаьннан кочахь хила; над ним висит опасность - цунна кхерам бу; ~ на волоске, — на ниточке - чамхалга т1ехь кхаза; утёс висит над морем – х1орда т1ехь кхозу тарх

вискоза ж вискоза (чилла бен кочалла)

вискозный, -ая, -ое: ~ шёлк вискозин дари

вислоухий, -ая, -ое лергаш кхозу, кхозуш лергаш долу; ~ая собака - кхозуш лергаш долу ж1аьла

виснуть несов. охьаолладала ; ~ у кого-л. на шее - цхьаьннан коча кхозавала

висок м лергадрг1а, лергаюх; (волосы) гиччо; седые виски -къоьжа гиччош

високосный: ~ год - дуьзна шо

височный, -ая, -ое лергаюхан; ~ая кость - лергаюхан да1ахк

висячий, -ая, -ее кхозу[ш долу]; ~ая лампа - кхозуш йолу лампа; ~ий замок- кхозу дог1а (или реже ч1ега)

витамин м витамин (организмана оьшу химически элемент)

витаминизировать сов. и несов., что витаминаш тоха; ~нные продукты- витаминаш тоьхна сурсаташ

витаминозный, -ая, -ое витаминаш йолу; ~ая пища- витаминаш йолу даар

витать несов. ойланехь т1емавала, хила; ~ в облаках - мархашлахь хила

витиеватый, -ая, -ое (о языке, стиле) чуччара даьхна; ~ая речь -чуччара даьххна къамел

витой, -ая, -ое хьийзина, даь1на; ~ая булка -хьийзина булка; ~ая верёвка- баь1на муш

виток м го; ~ горной дороги - ламанан некъан го; сделать ~ вокруг Земли -Дуьненан гонаха цхьа го баккха

витрина ж витрина (музей, туькана чолхь йолу х1уманаш гойту кор)

вить несов., что 1) (скручивать) да1а; ~ верёвку- муш ба1а 2) (строить) дан; ласточка вьёт гнездо- ч1ег1ардиго бен бо

виться несов. в разн. знач. хьийза; среди полей вилась дорога -аренашкахула хьийзара некъ; вьётся в воздухе первый снег- х1аваэхь хьийза хьалхара ло; волосы вьются -месаш хьийзина ю

витязь м поэт. уст. турпал

вихор м к1озар; причесать вихры – к1озаршна ехк хьакха

вихрастый, -ая,-ое разг. к1озарш йолу; ~ парень – к1озарш йолу жима стаг

вихревой, -ая, -ое йилбазмехан

вихрь м йилбазмох; снежный ~ -лайн йилбазмох; вихрем в знач. нареч. йилбазмох санна

вице- вице- («г1оьнча» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа), мас.: вице-президент - вице-президент, вице-адмирал - вице-адмирал

вишнёвый, -ая, -ое 1) баьллийн; ~ый сад - баьллийн беш; ~ое варенье -баьллийн варени 2) (о цвете) баьллийн басахь

вишня ж балл; дикая (или войлочная или кустарниковая) ~- лоппаг

вишь частица прост. хьажал; ~ ты какой! -хьажал хьо муха ву!

вк

вкалывать несов. 1) см. вколоть; 2) прост. (работать) вала х1оттина валла

вкатить сов., что во что чукарчо; ~ бочку в сарай - черма божал чу карчо ; ~ ученику единицу -дешархочунна саттийна цхьаъ дилла; ~ выговор- выговор дахийта

вкатиться сов., во что чукарча; мяч ~лся в ворота - буьрка кех чукерчира

• Вклад - Къинхьегам 1. (действие) диллар 2. (сумма) ахча; сделать ~ в сберкассу -сберкассе ахча дилла; срочный ~ -хан тоьхна охьадиллина ахча 3. перен. хазна; ценный ~ в науку - 1илмане мехала хазна

вкладка ж юкъадиллар (в журнале, книге)

вкладчик м, ~ца ж ахча охьадиллинарг

вкладыш м юкъадиллар

вклеивать несов., вклеить сов., что во что- юккъе лато; ~ лист в книгу -книги юккъе кехат лато

вклейка ж 1. (действие) чулатор 2. (вклеенный лист) чулатийнарг

вклинить, вклинить сов., что во что чутоха; ~ доску в щель -херонна чу у тоха

вклиниться, вклиниться сов., во что чу-даха; ~ в расположение противника- мостаг1 волчу чуваха

включатель м тех. латорг; ~ тока ток латорг

включаться несов. см. включиться; мотор не ~ется - мотор ца лета

включая предлог с вин. п. т1ехь, юкъахь; собрались все, ~ и стариков -баккхий нах а т1ехь массо а схьагулвелла

включительно нареч. чулоцуш; по март ~ -март чулоцуш

включить сов. 1) кого-что юкъадало; ~ учащихся в список - дешархой магlам юкъа бало 2) что, эл. доладалийта; (зажечь) лато; ~ мотор- мотор йолаялийта; ~ радио -радио йолаялийта; ~ свет- серло лато

включиться сов., во что 1) (вступить) юкъадаха; ~ в соревнование - йохье дала (или яхьаллн юкъа даха) 2) (начать действовать) лата; реже доладала; (зажечься) лата

вколачивать несов., вколотить сов., что во что чутоха; ~ гвоздь в стену -хьостам пенах чутоха

вколоть сов., что во что чу1отта, чудолла; ~ булавку во что-л. -маха цхьана xlyманна чуболла

вконец нареч. разг. т1аьххьара а; я ~ измучился- со т1аьххьара а х1оьттира

вкопать сов., что во что [аьхкина] дог1а; ~ столб [в землю] –б1ог1ам [лаьттах] бог1а

вкорениться сов., вкореняться несов. разг.орам хеца; обычай вкоренился –г1иллакхаша орам хецна

вкось нареч. раз; лодка ~ разрезала волны - кемано раз цоьстура тулг1енаш

вкрадчивый, -ая, -ое мекара; ~ые речи - мекара къамелаш

вкрадываться несов., вкрасться сов., во что [ца гуш] диса; в текст вкралась ошибка - текстехь г1алат диена ; вкрасться в доверие -тешам баккха

вкратце нареч. доцца; изложить дело ~ - г1уллакх доцца схьадийца

вкривь нареч. разг. aгlop, гома ; ~ и вкось - гома-ч1ома

вкруговую нареч. го баьккхина; я по ехал в город не прямиком, а ~ -со г1ала дуьххьал ца воьдуш, го баьккхина вахара ;чаша пошла ~- кедо го д1аболийра

вкрутить сов., что во что, разг. чухьовзо ;~ лампочку в патрон - лампа патарми чу хьовзо

вкрутую нареч. ч1аг1даллалц; сварить яйцо ~ -xloa ч1аг1даллалц кхехко вкус м в разн. знач. чам; горький ~ - къаь хьа чам; кислый ~ лимона -лимонан муьста чам; плоды, приятные на вкус - чам болу стоьмаш; попробовать на вкус - чоме хьажа; положить соли по ~у - чомехь туьха таса; одеваться со ~ом -чомехь т1е х1ума юха; это в моём ~е - иза сан чомехь ду; по его ~у - цуьнан чомехь

вкусить сов., что и чего высок. (изведать) чам кхета (или баккха); ~ счастья - ирсах чам баккха

вкусно 1. нареч. чоме[хь]; ~ пахнет - чоме хьожа йoгly; ~ готовить - чомехь юург ян 2. в знач. сказ. чоме[хь] ду; это очень ~ и ч1ог1а чомехь ду

вкусный, -ая, -ое чоме, чам болу; ~aя еда - чоме даар

вкусовой, -ая, -ое чоман; ~ые органы - чоман меженаш

вл

влага ж т1уналла, хи; воздух, насы щенный ~ой – т1уналла йоьлла х1аваъ

владелец м, ~ица ж дерг, да; ~ец сада - беш ерг

владение с 1. (обладание) долахь хилар 2. уст. (напр. земельный участок) [долахь] латта 3. (территория) мохк; колониальные ~я - колонийн мехкаш; вступить во ~ - доладерза

владеть несов. I) кем-чем (иметь) хила; ~ имуществом -бахам хила 2) кем, перен. хила; одна мысль владеет им -цхьа ойл; ю цуьнан 3) чем (уметь обращаться) кара дерзо; хаа; ~ оружием -герз хаа 4) чел. (знать) хаа; ~ русским языком - оьрсийн мотт хаа

владыка — Элл

владычество с высок. олалла

влажнеть несов. т1ундала

влажность ж т1уналла; ~ воздуха - xlaваан т1уналла; ~ почвы -лаьттан т1уналла

влажный, -ая, -ое т1уьна; ~ый воздух- т1уьнан х1аваъ; ~ая земля –т1уьна латта

властвовать несов., над кем-чем (иметь власть) хьаькамалла дан; (господствовать) олалла дан

властелин м уст. 1едалхо

властный, -ая, -ое 1) (повелительный) хьаькамаллин; ~ жест -хьаькамаллин б1аьца 2) кратк. ф. (имеющий право) бакъо йолу[ш долу]; он не властен изменить что -нибудь - цхьа а хийцам бан бакъо йолуц вац и

властолюбивый, -ая, -ое хьаькамалла деза[ш волу]; ~ человек- хьаькамалла деза стаг

властолюбие с хьаькамалла дезар

власть ж 1) (право) бакъо; ~ председателя - председателен бакъо 2) ед. (орган) 1едал; верховная ~ -лаккхара 1едал 3) мн. власти -хьаькамаш; военные власти – т1еман хьаькамаш; местные власти - меттигера хьаькамаш ; ваша ~ -бакъо шуьгахь ю

влачить несов.: ~ жалкое существование - миска дуьне даа

влево нареч. (где, куда) аьрру aгlop; ~ от дороги - некъана аьрру aгlop

влезать несов., влезть сов. 1) (залезть) во что - чудала; нa что – т1едала; ~ в окно - корах чувала; ~ на дерево- дитта т1е вала; ~ в трамвай - трамвай т1е вала; влезть в комнату в грязных сапогах - боьхачу эткашца ц1а чу вала 2) (вместиться) чухоа; все вещи в чемодан не влезут - ерриге х1уманаш чамди чу хоьур яц ; ~ в долги - декхаршла ваха

влепить сов., влеплять несов., что: ~ пощёчину –т1ара эккхийта; ~ двойку- хьовззийна шиъ дилла

влёт нареч.: стрелять птицу ~ -т1ома доьддушехь олхазарна топ етта

влетать несов., влететь сов. 1) во что - чудан; ласточка влетела в окно- диллинчу корах чудеара ч1ег1ардиг 2) во что, разг. (вбежать) чуэккха 3) безл., кому –та1зар кхача (или хила); ему влетело за опоздание – т1аьхьависарна та1зар хилира цунна

влечение с безам бахар; испытывать ~ к чему-л. -цхьа х1ума безам баха ; сердечное ~ - деган безам

влечь несов. 1) кого-что к кому-чему (привлекать) т1еийзо; песня влекла к себе бойцов - эшаро т1еийзабора шена т1емалой 2) что (вызывать) передаётся понуд. глаголом типа дайта; загрязнение раны влечёт за собой нагноение - чов бехъяро ноткъа йойту

вливание с мед. чудоттар; внутривенное ~ - пхенаш чу молха тохар

вливать несов. см. влить; ~ по капле - цхьацца т1адам чуботта

вливаться несов. 1) см. влиться; 2) (о реке) [д1а]кхета; Аргун ~ется в Сунжу - Орга Соьлжах кхета

влипать несов., влипнуть сов., во что 1) (в липкое) чудаха 2) перен. прост. (попасть в неприятное положение) юкъадаха; влипнуть в грязную историю - боьхачу истори юкъаваха

влить сов., что во что 1) (налить внутрь) чудотта; ~ воду в бочку - боьшки чу хи дотта 2) перен. юкъаяло; ~ новые кадры в производство - производство юкъа керла кадраш яло

влиться сов., во что 1) (внутрь) юкъадаха 2) (слиться) д1акхета; ручеёк ~лся в большой ручей - татол д1акхийтира доккхачу хих 3_) перен. (включиться) юкъадаха; ~лись новые кадры - керла кадраш юкъаяхна

влияние с 1) 1аткъар, 1аткъам; ~ солнечных лучей на организм -организмана маьлхан з1енарш 1аткъар; оказать ~ на молодёжь- кегийрхошна 1аткъам бан 2) (сила власти, авторитет) дош дар; человек с большим ~м - дика дош дог1у стаг

влиятельный, -ая, -ое 1аткъаме, 1аткъам болу, лору[ш волу]; он человек ~- иза лоруш стаг ву

влиять несов., на кого-что 1аткъам бан; он плохо ~ет на меня - цо вон 1аткъам бо суна

вложение с 1. (действие) [чу]диллар 2. фин., эк. диллар ;письмо с денежным ~м - ахча юкъадиллина кехат

вложить сов., что во что I) (внутрь) [чу]-дилла; ~ саблю в ножны - тур батта дилла 2) фин., эк. дилла; ~ капитал в строительство – г1ишлошна капитал дилла 3) перен. т1ехьажо, т1едахийта; ~ все силы в работу -берриг а ницкъ балха т1ебахийта

вломиться сов., во что, разг. чуэккха; ~ в комнату- ц1а чу эккха ; ~ в амбицию – ч1ог1а дегабаам бан

влюбиться сов. дезадала, безам баха; ~ в девушку –ио1 езаяла ; ~ по уши- даъал дагадоха

влюблённый, -ая, -ое 1) (любящий) тж. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж деза[рг], дезаш дерг, безам бахна[рг]; ~ый юноша- безам бахна жима стаг; встреча ~ых- безарш цхьаьнакхетар 2) (выражающий любовь) дезаделлачуха, везавелла; он смотрел на неё ~ыми глазами - иза езаелла хоьжура и цуьнга; он влюблён в свою работу - иза шен болх дагабоьхна ву

влюбчивый, -ая, -ое разг. атта везалу[ш йолу]

вм

вменить сов.: ~ кому-л. что-л. в вину - цхьана х1уманна т1ехь цхьахъ бехкедан (или цхьаьннан бехк бан); ~ в обязанность -декхарийлахь ван

вменяемость ж юр. кхетамехь хилар.

вменяемый, -ая, -ое юр. кхетамехь волу; суд признал подсудимого вполне ~ым - бехкениг вуьззина кхеташ хилар сацийра суьдо

вместе нареч. цхьана; работать ~ -болх цхьана бан; ~ с другом –доттаг1чуьнца [цхьана] ; ~ с тем - цу т1е

вместилище с чудухкийла, чоь; ~ для зерна - ялта чудухкийла

вместимость, вместительность ж чухоам; ~ чемодана- чамдин чухоам; ~ вагона - вагонан чухоам

вместительный, -ая, -ое чухоаме; ~ый чемодан чухоаме чамда; ~ая комната - чухоаме ц1а

вместить сов., кого-что чухоа; зал не мог ~ всех желающих- зала чу ца хоьура берриш а бахка луурш

вместиться сов. чухоа; вещи ~лись в чемодан –х1уманаш чамди чу хоьира

вместо предлог с род. п. метта; иди в театр ~ меня - театре г1о сан метта; взять одну книгу ~ другой- цхьа книга вукхуьнан метта схьаэца

вметать сов., вмётывать несов., что чутега

вмешательство с юкъаг1ортар; вооружённое ~ - герзаца юкъаг1ортар; хирургическое ~ эт1ор, операци яр

вмешать сов., кого во что (впутать) юкъадало, юкъахьакхо, юкъадахийта; его ~ли в скверное дело - вочу г1уллакха юкъа валийна иза

вмешаться сов., во что юкъаэккха, юкъахьакхадала, юкъаг1орта; ~ в спор- къовсама юкъаг1орта; ~ в разговор- къамела юкъа г1орта

вмешиваться несов. см. вмешаться; не ~йся в чужие дела! - нехан г1уллакхаш юкъа ма гlepтa!

вмиг нареч. разг. цу сохьта, б1аьрган нег1ар тохале

вмятина ж ведйина меттиг, чута1е

вмять сов., что чута1о

вн

внаём, внаймы нареч. йолах; сдаётся ~(объявление) - йолах ло

внакидку нареч.; т1екхоьллина; носить пальто ~ пальто –т1екхоьллина лело

внакладе нареч. прост.: остаться ~ - зен хила

внакладку нареч. разг. [шекар] чутесна; пить чай ~ -чай [шекар] чутесна мала

вначале нареч. юьхьенца; ~ было легко - юьхьенца атта дара

вне предлог с род. п. 1) (за пределами) ара; ~ города – г1алал ара 2) (без) доцуш; ~ конкурса - конкурс йоцуш; пройти ~ очереди –paг1 йоцуш чекхвала; ~ опасности - кхерам боцуш ; быть ~ себя от гнева –оьг1азвахна ша х1ун до ца хууш хила; ~ себя от радости - хазахетта ша х1ун до ца хууш ву

вне= цхьана х1уманна «ара, арахьара» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: внешкольный - школал арахьара

внедрение с I. (по гл. внедрить) юкъадалор; ~ достижений науки в производство - 1илманан кхиамаш производствона юкъабалор 2. (по гл. внедриться) юкъадар

внедрить сов., что во что юкъадало; ~ в производство новые методы труда - къинхьегаман керла кепаш производство юкъа яло

внедриться сов., в кого-что юкъадала

внезапность ж ц1еххьашхалла; ~ нападения – т1елатаран ц1еххьашхалла

внезапный, -ая, -ое ц1еххьана; ~ая смерть- ц1еххьана валар;~ый отъезд – ц1еххьана ц1ера валар; ~о (нареч.) поднялась метель - ц1еххьашха дарц делира

внеклассный, -ая, -ое классал арахьара, классехь доцу; ~ое чтение - классал арахьара ешар

внеклассовый, -ая, -ое классийн доцу

внематочный: ~ая беременность мед. беран ц1а чохь доцуш пхоралла

внеочередной, -ая, -ое рог1ехь доцу; ~ съезд - рог1ехь йоцу съезд; ~ отпуск- рог1ехь йоцу отпуск

внеплановый, -ая, -ое планехь доцу; ~ая работа - планехь боцу болх

внесение с 1) (внутрь) чудахьар 2) (уплата) д1адалар; ~ квартирной платы квартирах мах д1абалар 3) (добавление, выдвижение) юкъадалор; ~ предложения - предложени юкъаялор 4) (применение) тасар; ~ удобрений в почву - лаьтта удобренеш тасар

внеслужебный, -ая, -ое г1уллакхехь доцу; ~ое время – г1уллакхехь воцу хан

внести сов. 1) кого-что (внутрь) чудахьа; ~ вещи в вагон – х1уманаш вагон чу яхьа 2) что (уплатить) д1адала; ~ квартирную плату - квартирах лург д1адала 3) что (сделать, включить) юкъадало; ~ предложение- предложени юкъаяло; ~ в список -списки юкъадало 4) что (применить) таса; ~ удобрения в почву - лаьтта удобренеш таса ; ~ ясность в какой-л. вопрос -цхьа хаттар кхетаме дан

внешкольный, -ая -ое школал арахьара; ~ая работа - школал арахьара болх

внешнеполитический, -ая, -ое арахьарчу политикин; ~ курс - арахьарчу политикин курс

внешнеторговый, -ая, -ое арахьарчу механ; ~ые связи- арахьарчу механ з1енаш

внешний, -яя, -ее в разн. знач. т1ехулара, арахьара; ~ий вид – т1ехулара куц; ~яя политика - арахьара политика; ~ий угол - арахьара маь1иг; ~ий мир -арахьара дуьне; ~е (нареч.) он спокоен –т1ехула сапарг1ат ву иза

внешность ж куц, васт; приятная ~ - безаме куц

внештатный, -ая, -ое штатехь доцу; ~ сотрудник - штатехь воцу къинхьегамча

вниз нареч. чу=, охьа=; бежать ~ - охьаида; ~ по лестнице - лами т1ехула охьа; спуститься ~ -охьавосса; ~ по .реке - хица охьа ; ~ головой - [корта] 1ункар

внизу нареч. лахахь

вникать несов., вникнуть сов., во что- духе кхиа, кхета; ~ в суть дела – г1уллакхан духе кхиа; ~ в слова учителя - хьехархочун дешнех кхета

внимание с тергам, терго; слушать со ~-ем - тергамца ладог1а; оставить без ~я - тергам ца бан

внимательность ж тергам [хилар], терго [хилар]

внимательный, -ая, -ое тидаме, тергаме; ~ый ученик - тергаме дешархо; он ~о-[нареч.) слушал - цо тергам беш ладуг1ура

вничью нареч. цхьа а ца тоьлуш; закончить партию ~ - цхьа а ца тоьлуш, бал чекхбаккха

внове в знач. сказ.: ему всё ~ - цунна дериг а керла ду

вновь нареч. 1) (снова) юха; увидеться ~ -юха а ган 2) (только что) керла; ~ прибывший - керла т1евеанарг

внук м (сын сына) к1ентан к1ант; (сын дочери) йоь1ан к1ант; внуки мн. собир. (дети сына) к1ентан бераш; (дети дочери) йоь1ан бераш; старик с детьми и ~ами -воккха стаг берашций, к1ентан берашций

внутренней, -яя, -ее в разн. знач. чоьхьара, чуьра; ~ие двери -чуьра не1арш; ~ее море - чоьхьара х1орд; ~ие законы развития языка -мотт кхиаран чуьра законаш; ~яя торговля -чоьхьара махлелор; ~ий угол мат. чоьхьара са ; ~ие болезни - кийрара лазарш

внутренность ж 1) (внутренняя часть) чоь; ~ть дома – ц1енойн чоь 2) мн. ~ти (нутро) кийра; (внутренние органы) чо-ко, дог-пах; чуьйраш (кишки)

внутренняя — чоьхьара, ошибка ~ чоьхьара гlалат

внутри нареч. и предог с род. п. юккъехь; все люди находились ~ - берриш а нах юккъехь бара; ~ города – г1али юккъехь

внутри= «=чуьра», «чоьхьара» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: внутригосударственный - пачхьалкхан чоьхьара

внутривенный, -ая, -ое пхенаш чуьра; ~ое вливание - пхенаш чу молха тохар

внутрипартийный, -ая, -ое партин чоьхьара; ~ая демократия - партин чоьхьара демократи

внутрь нареч. и предлог с род. п. чу, юккъе; повернуть острым концом ~ -ира юьхьиг чухьовзо; войти ~ дома - ц1а чу даха

внучка ж (дочь сына) к1ентан йо1; (дочь дочери) йоь1ан йol; бабушка со своими ~ми - денана шен к1ентан берашца

внушать несов. см. внушить ; ~ть опасения - даг чу кхерам тийса; он ~ет мне отвращение - цо шех дог ца лотуьйту

внушение с 1. (воздействие) передаётся масдаром побуд. формы типа дайтар 2. (наставление) хьехам; родительские ~я -ден-ненан хьехамаш

внушительный, -ая, -ое (значительный) дикка [дог]; ~ая сила- дикка ницкъ; ~ый вид -дика куц-кеп; ~ое слово- дог тешо дош; ~о (нареч.) говорить - тешош дийца

внушить сов., что кому, перев. побуд. формой глаголов: ~ чувство жалости - къахетийта; ~ кому-л. какую-л. мысль- цхьанна цхьа ойла дагаяийта

внятность ж къаьсташ хилар; ~ речи - къамел къаьсташ хилар

внятный, -ая, -ое къаьсташ [долу]; ~ое произношение- къаьсташ алар; он говорил ~о (нареч.)- цо къастош дуьйцура

внять сов., кому-чему тергаме хила; хаза; ~ чьей-л. просьбе- цхьаьннан дехарна тергаме хила

во

во «в» метта шала мукъазчу элпашна хьалха лела дешхьалхе, мас.: во двор- керта, во сне – г1енахь, во рту - багахь

во= «в» метта й-ний, о-ний, цхьацца цхьаьнадог1угу мукъазчу элпашна хьалха лела дешхьалхе, мас.: войти - чудала, вооружить - герз дала, вогнуть- чусатто

вобла ж чабакх-ч1ара

вобрать сов., что 1) (всосать, втянуть) чуоза; земля вберёт всю влагу -лаьтто ерриге а т1уналла чуузур ю; ~ воздух - xlo чуоза 2) что у кого (перенять) схьаэца; ~ в себя всё лучшее - дерриг диканиг схьаэца

вовек, вовеки нареч. 1) (вечно, навек) гуттар, даим 2) (с отриц.— никогда) цкъа а; ~ не забуду - цкъа а дицлур дац

вовлекать несов., вовлечь сов., кого-что во что юкъаоза; ~ в работу- балха юкъа оза

вовне нареч. арахь

вовремя нареч. шен хен[н]ахь; явиться ~ - шен хеннахь ван; не ~ попал- шен хенахь ца кхечи

вовсе нареч. разг.: ~ не требуется - эшшане а ца оьшу; я ~ этого не хочу- иза лаъане а ца лаьа суна

вовсю нареч. разг. ма-хуьллу; луна светит ~ -бутт ма-хуьллу серлабаьлла; бежал ~ - ма-хуьллу ведира

во-вторых вводн. сл. шолг1а-делахь

вогнать сов. 1) кого во что (загнать) чулалла 2) что во что (вбить) чутоха, часто понуд. ф.; ~ гвоздь в стену- хьостам пенах чу тоха ;~ в гроб -коша волла; ~ в краску- ц1ийвалийта; ~ в пот- хьацар тохийта

вогнутый, -ая, -ое чусеттина, чутаь1на, чукхетта; ~ое стекло- чусеттина ангали

вогнуть сов., что чусатто, чута1о

вогнуться сов. чусатта, чутаТа

вода ж в разн. знач. хи; колодезная ~ - г1унан хи; родниковая ~ - шовда[нан хи]; стоячая ~- сецна лаьтта хи; дождевая ~ -дог1анан хи; пресная ~ -теза хи; идти по воду- хи дан ваха; фруктовая ~- стоьмийн хи; минеральные воды -дарбанан хиш; держаться на воде - хи т1ехь сацавала; спустить судно на воду- хикема хи т1е хеца; ехать по воде (или водой) -хица ваха ; седьмая ~ на киселе - хьожа кхетта гергарниг; чистой воды – ц1ена бакъ; как рыба в воде - хи чохь ч1ара санна; как в воду канул -хи чу боьжна т1улг санна д1авайра; как в воду опущенный - хи чу 1оьттича санна; воды не замутит- бага боьллича п1елг а 1овшур бац; их водой не разольёшь -уьш хица а къасталур бац; быть тише воды, ниже травы - тийна-таь1на хила; много воды утекло - дукха хиш д1аихна; лить воду на чью-л. мельницу- цхьаьннан беранна т1е хи дитта; толочь воду в ступе - махка чохь хи эта; вывести кого-л. на чистую воду - цхьаъ ма-варра гучуваккха (или 1ораваккха); выйти сухим из воды - коьртара чо а ца бужуш, к1елхьарвала

водворение с 1. (по гл. водворить) 1) даха хаор 2) перен. д1ах1оттор 2. (по гл. водвориться) 1) даха хаар 2) перен. д1ах1оттар

водворить сое. 1) кого-что, куда (поселить) даха хао; ~ в новый дом -керлачу ц1а чу баха ховшо 2) что перен. (установить) д1ах1отто; ~ порядок- къепе д1ах1отто

водвориться сов. I) где (поселиться) даха хаа; ~ться в новом доме- керлачу ц1еношкахь ваха хаа 2) перен. (установиться) д1ах1отта; ~лся порядок - къепе д1ах1оьттира

водевиль м театр, водевиль (илли а олуш, йоцца язйина пьеса)

водитель м лелорхо; ~ автобуса - автобус лелорхо

водительский, -ая, -ое лелорхочун; ~ие права - лелорхочун бакъонаш

водить несов. 1) кого (вести, сопровождать) дига, лело; я вожу детей на прогулку - ас бераш лела дуьгу; ~ слепого – б1аьрзениг лело 2) что (управлять) лело; он водит автобус - цо автобус лелайо; он много лет водил корабли -дуккха а шерашкахь хикеманаш лелийна цо 3) чем по чему хьекха, лело; ~ карандашом по карте - карти т1ехула къолам лело (или хьекха); ~ смычком по струнам - мерзашна т1eхула 1ад хьекха ; ~ дружбу с кем-л. - цхьаьнца доттаг1алла лело; ~ за нос - левеш лело

водиться несов. 1) хила; в озере водится рыба - 1ам чохь ч1ерий ду 2) с кем, разг. лела ; как водится - гуттар ма-дарра; гуттар санна

водка ж къаьркъа

водник м хихо

водный, -ая, -ое хин; ~ транспорт- хин транспорт; ~ спорт- хин спорт

водо= хи, хи= («хи»» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа), мас.: водолечение - хица дарба [лелор]

водобоязнь ж мед. хьерадалар

водовоз м хикхоьхьург

водовозный, -ая, -ое хи кхоьхьу; ~ая бочка - хи кхоьхьу боьшка; ~ая кляча- хи т1е лело алаша

водоворот м к1урк1мани, айма ; ~ жизни -дахаран к1урк1мани

водогрейка ж хидохдийриг (пхьег1а)

водогрейный, -ая, -ое хи дохден; ~ котёл - хи дохден яй

водоём м 1ам

водоизмерительный, -ая, -ое хи дусту; ~ые приборы - хи дусту прибораш

водоизмещение с хин барамалла; судно ~ в десять тысяч тонн - итт эзар тонна хин барамаллин кема

водокачка ж хиузург, хитоттург

водолаз м водолаз

водолазный, -ая, -ое водолазан; ~ костюм - водолазан костюм

водолечебница ж хин дарабанаш леладойла (хица дарбанаш лело больница)

водолечение с хин дарба [лелор]

водомер м хидустург

водонапбрный, -ая, -ое хи тотту; ~ая башня - хи тотту б1ов

водонепроницаемый, -ая, -ое хи чекх ца долу; ~ая ткань -хи чекх ца долу к1ади

водонос м (человек) хикхоьхьург

водоносный, -ая, -ое хи долу; ~ слой земли - лаьттан хи долу г1ат

водоотводный, -ая, -ое хи д1аоьхуьйту; ~ канал хи д1аоьхуьйту саьнгар

водоочистительный, -ая, -ое хи ц1анден; ~ фильтр - хи ц1анден фильтр

водопад м чухчари

водоплавающий, -ая, -ее зоол. хин; ~ие птицы- хин олхазарш

водоподъёмник м хикховсург

водоподъёмный, -ая, -ое хи кховсу; ~ механизм - хи кховсу механизм

водопой м 1. (действие) хи малор 2. (место) руьйта, химолийла

водоприёмник м хигулдийриг; (резервуар) хи1о1ийла

водопровод м водопровод, хитоттург

водопроводный, -ая, -ое хи тотту, хи дало (или лело); ~ая труба - хи дало бирг1а

водопроводчик м хидалорхо

водопроницаемый, -ая, -ое хи чекхдолу

водоразборный, ~ая, -ое: ~ая колонка - хиоьцийла, кран

водораздел м геогр. хидоькъе

водорез м мор. меран дукъ

водородный, -ая, -ое водородан; ~ая бомба водородан бомба

водоросли мн. бот. хин бецаш, пхьадаран хьесий

водосброс, водослив ж хид1ахоьцийла

водоснабжение с хи латтор; городское ~ - г1алин хи латтор

водоспуск м хид1ахоьцург

водосток м хид1аг1ойла

водостроный, -ая, -ое хи д1адохуьйту; ~ые трубы - хи д1адохуьйту бирг1анаш

водоупорный, -ая, -ое хина ч1ог1а; ~ клей -хина ч1ог1а клей

водохранилище с хи латтийла

водочный, -ая, -ое къаьркъанан

водружать несов., водрузить сов., что д1адог1а; ~ знамя победы - толаман байракх д1айог1а

водянистый, -ая, -ое 1) хи долу; ~ая земляника - хи долу ц1азамаш 2) (бесцветный) хин басахь; ~ые глаза- хин басахь б1аьргаш

водянка ж мед. хи xloттap

водяной, -ая, -ое хин; ~ой паук- хин гезг; ~ая мельница - хин хьер

водяной 2 м фольк. хин нана

воевать несов., с кем-чем т1ом бан

воедино нареч. цхьаьна; слиться ~ - цхьаьна э

воен= «эскаран» маь1на долу, чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: военврач - эскаран лор

военачальник м эскаран хьаькам

военизация ж т1аме дерзор

военизировать сов. и несов., кого-что т1аме дерзо; ~ промышленность -промышленность т1аме ерзо

военком м (военный комиссар) военком (эскаран комиссар)

военкомат м (военный комиссариат) военкомат (эскаран комиссариат)

военкор м (военный корреспондент) военкор (эскаран корреспондент)

военно=, военно- «эскcapaн», «т1еман-» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: военнослужащий - эскаран г1уллакххо, военно-стратегический – т1еман-стратегин

военно-воздушный, -ая, -ое т1еман-х1аваан; ~ые силы -т1еман-х1аваан ницкъаш

военно-морской, -ая, -ое т1еман-х1ордан; ~ флот- т1еман-х1ордан флот

военнообязанный м, ~ая ж эскаран декхарийлара

военнопленный м т1еман йисар

военно-полевой, -ая, -ое т1еман-аренан; ~ суд – т1еман-аренан суд

военнослужащий м, ~ая ж эскаран (или т1еман) г1уллакхъхо

военный, -ая, -ое 1. т1еман; ~ая промышленность- т1еман промышленность; ~ый округ- т1еман округ; ~ое время –т1еман зама; ~ая служба – т1еман г1уллакх 2. в знач. сущ. ~ый м эскархо

военрук м (военный руководитель) военрук (эскаран куьйгалхо)

военщина ж собир. неодобр. т1емахой

вожак м 1) (проводник) лелорг, хьалхаваьлла леларг; ~ с медведем - ча лелорг 2)(в стаде) кхокха бож 3) (руководитель) баьчча

вожатый м 1) тж. ~ая ж (руководитель отряда) вожати ( отрядан баьчча) 2) (проводник) хьалхаваьлларг 3) (вагоновожатый) вагонча вожделение с дагадохар

вождение с лелор; искусство ~я самолёта - кема лелоран исбаьхьалла

вождь м баьчча;

вожжи мп. (ед. вожжа ж урх) архаш

воз м 1) ворда; на ~у - вордан т1ехь; ~ сена - элан ворда; ~ дров -дечиган ворда 2) перен. разг. (множество) ворда; у него целый ~ новостей- дийнна ворда керла хабарш ду цуьнан ; что с ~у упало, то пропало посл. охьадоьжнарг - дайначун метта аьлла

воз= (возо=, вос=) приставка, обозначающая: 1) (направленность действия, движения вверх) хьала=, мас.: возвести - хьаладотта 2) (вновь происходящее действие) юха=, карла=, мас.: возобновить - юхадоло; карладаккха 3) (ответное действие) дала, дан, мас.: вознаградить – совг1ат дала

возбраняться несов. уст. ца маго, дехка; ходить по траве ~ется -баца т1ехула лела магош дац

возбудимость ж карзахалла; ~ человека - стеган карзахалла

возбудимый, -ая, -ое карзахе

возбудитель м карзахдоккхург; ~ болезни - цамгар карзахйоккхург

возбудить сов. 1) кого-что (взволновать) карзахдаккха; ~ нервы - нерваш карзахъяха 2) кого (восстановить) дуьхьалдаккха; ~ всех против себя - массо а шена дуьхьалваккха ; ~ аппетит - аппетит айа; ~ ненависть - цабезам карзахбаккха; ~ судебное дело - дов суьде дала

возбудиться сов. карзахдала

возбуждающий, -ая, -ее карзахдоккху; ~ее средство - мед. карзахвоккху молха

возбуждение с 1. (по гл. возбудить) 1) харзахдаккхар 2) дуьхьалдаккхар 2. (по гл. возбудиться) карзахдалар; прийти в ~ - карзахдала ; ~ дела в суде- дов суьде далар

возбуждённый, -ая, -ое карзахдина; карзахдаьккхина; ~ вид - карзахваьлла гар

возведение с д1ах1оттор, хьалах1оттор, дог1ар; ~ здания – г1ишло д1ах1оттор ; ~ обвинения на кого-л.- цхьаьннан бехк бар; ~ в степень мат. даржехь эцар

возвеличивать несов., возвеличить сов., кого-что [сийлахь] даздан

возвести сов. I) что д1ах1отто, хьаладотта, хьалах1отто; ~ стены - пенаш хьалах1отто 2) кого (в звание, степень) [хьала]-ваккха (звание яла) ; ~ обвинение на кого-л.- цхьаьннан бехк бан; ~ пять в квадрат- пхиъ ша-шеца эца; ~ на престол - паччахь ван

возвестить сов., возвещать несов., что, о чём д1акхайкхо; ~ о победе - толам д1акхайкхо

возврат м юхадалар, юхадерзор; ~ ссуды - ссуда юхадерзор ;без ~а - юха ца луш

возвратить несов., кого-что [юха]дерзо, [юха]дала; см. тж. вернуть

возвратиться сов. [юха]дан; юхада; см. тж. вернуться

возвратный, -ая, -ое 1) (обратный) юхадог1у; ~ый путь- юхабог1у некъ 2) (повторяющийся) юх-юха хуьлу; ~ый тиф - юх-юха хуьлу ун 3) грам. дерзоран; д~ое местоимение - дерзоран ц1ерметдош; ~ый залог- дерзоран залог

возвращение с 1. (по гл. возвратить) юхадерзор, юхадалар 2. (по гл. возвратиться) юхадерзар, юхадар; по ~и - юхадеача

возвысить сов., кого-что лакхадаккха ; ~ кого-л. в глазах других -кхечарна хьалха цхьаъ вазван; ~ голос – т1ечийха

возвыситься сов. лакхадала

возвышаться несов. 1) см. возвыситься; 2) (выситься) ирахдахна хила; над озером ~лись горы - 1ам т1ехула ирхдахна лаьмнаш

возвышение с 1. (по гл. возвысить) лакхадаккхар 2. (по гл. возвыситься) лакхадалар 3. (возвышенное место) лакхе

возвышенность ж 1) геогр. акъари 2) (мыслей, чувств) айамалла

возвышенный, -ая, -ое 1) айаделла; ~ое место - айаелла меттиг 2) перен. айаме; ~ые цели - айаме 1алашонаш

возглавить сов., возглавлять несов., кого-что куьйгалла дан; ~ комиссию- комиссина т1ехь куьйгалла дан

возглас м цloгla тохар; ~ радости - хазахетарна цloгla тохар; ~ы с мест- меттигашкара схьа ц1ог1а деттар

возгонка ж хим. дерзар

возгонять несов. хим. дерзо

возгордиться сов., чем курадала, куралла ян; ~ своими успехами - шен кхиамашна куралла ян

воздавать несов., воздать сов.: ~ должное кому-л.- цхьанна хьакъ дерг д1адала; ~ злом за добро- диканна дуьхьал вон дан

воздвигать несов., воздвигнуть сов., что дог1а; ~ здание – г1ишло йoгla

воздействие с 1) т1е1аткъор; физическое ~ - ницкъ т1е1аткъор 2) 1аткъам; оказать на кого-л. моральное ~ - цхьанна оьздангаллин 1аткъам бар

воздействовать сов. и несов., на кого-что 1аткъам бан; ~ на ребёнка лаской - берана хьастарца 1аткъам бан

возделать сов., возделывать несов., что лело; возделывать овощи -хасстоьмаш лело

воздержавшийся м юхаозаделларг; при голосовании ~хся не было - кхаж тосуш юхаозабелларш бацара

воздержание с юхаозадалар

воздержанность ж юхаозалуш хилар; ~ в еде - юучунна т1ехь юхаозалуш хилар

воздержанный, -ая, -ое юхаозалу[ш долу]

воздержаться сов., воздерживаться несов., от чего юхаозадала; ~ от еды - юучух юхаозавала; ~ от голосования - куьг ца ойуш саца

воздеть сов. уст.: ~ руки - куьйгаш охьа

воздух м х1аваъ; дышать ~ом- х1авааца сада1а; орёл кружит в ~е - аьрзу хьийза х1аваэхь; бывать на ~е – х1аваэхь лела; надуть шар ~ом - махаца шар (или кит) юса; свежий ~ - ц1ена х1аваъ; на вольном ~е – х1аваэхь (бешахь, г1алал арахь); поднять на ~ - эккхийта; он необходим мне как ~- х1аваъ санна оьшу суна иза

воздухоплавание с х1аваэхула лелар

воздухоплаватель м xlaвaaxo

воздушный, -ая, -ое х1аваан; ~ое пространство – х1аваъ долу меттиг; ~ый корабль – х1аваан кема; ~ый шар – х1аваан шар (или кит); ~ое охлаждение – х1авааца шелдар; ~ое сообщение – х1аваан некъаш; ~ый бой – х1аваан т1ом; ~ая волна- х1аваан тулг1е ; строить ~ые замки – г1амаран г1аланаш ян; послать ~ый поцелуй - барт бахьийта

воззвание с кхайкхам; ~ к народу - халкъе кхайкхам

воззвать сов. см. взывать

воззрение с кхетам; материалистические ~я - материализмин кхетамаш

возить несов. 1) кого-что кхехьа; (доставлять) лело; ~ дрова из леса -хьуьнхара дечиг кхехьа; ~ почту - пошт лело 2) чем, по чему, разг. хьекха; ~ рукавом по столу - стоьла т1ехула пхьош хьекха

возиться несов. в разн. знач. далла; дети возятся на полу-бераш ц1енкъахь дохку; он возится с детьми - иза берашца воллу; ~ с укладкой вещей –х1уманаш д1айохкуш валла; не возись — опоздаешь!- валла ма валла, т1ахьавуьсур ву хьо

возка ж кхехьар

возлагать несов. см. возложить ; ~ надежды на кого-л.- цхьаннах дегайовхо хила; ~ ответственность на кого-л.- жоьпалла цхьанна т1едожо (или т1едилла)

возле нареч. и предлог с род. п. улло, юххе; чемодан лежал ~ - чамда 1уьллура уллохь; машина остановилась ~ дома - машина сецира ц1ийна юххехь

возложить сов., что 1) на что или к чему (положить) дилла; ~ венки на могилу (или к могиле)- коша т1е кочарш дахка 2) на кого (поручить) –т1едилла; ~ на кого-л. ответственность- цхьанна жоьпалла т1едилла; ~ на кого-л. обязанность- цхьанна декхар т1едилла

возлюбленный м везарг; ~ая ж езарг

возмездие с бекхам; справедливое ~ - нийса бекхам

возместить сов., возмещать несов., что чем -меттах1отто; ~ убытки- зенаш меттах1отто; ~ потерянное время усиленной работой - яйъина хан сиха болх барца меттах1отто

возмещение с 1. (действие) меттах1оттор; ~ расходов - харжаш меттах1оттор 2. (то, чем возмещается что-л.) меттах1отторг; получить ~ за убытки - зенаш меттах1отта

возможно 1. нареч. при сравн. ст. ма-кхоччу; ~ скорее - ма-кхоччу сиха 2. в знач. сказ. тарлун ду, хила мега; это ~ - иза тарлуш ду 3. вводн. сл.: он, ~, придёт - иза ван тарло

возможность ж 1) таро [хилар], йиш; ~ть решения вопроса – г1уллакх къасто таро хилар 2) (удобный случай) таро, йиш; представилась ~ть поехать на юг - къилбехьа ваха таро хилира; при первой ~ти - таро ма хилли 3) мн. ~ти таронаш; производственные ~ти - производствон таронаш; до последней ~ти – т1аьххьара таро кхаччолц

возможный, -ая, -ое 1. тарлун; ~ое дело- тарлун г1уллакх 2. в знач. сущ. ~ое с тарлург; сделать всё ~ое дан тарлург дерриг а дан

возмужалый, -ая, -ое г1еметтах1оьпина

возмужать сов. г1еметтах1отта; юноша ~л – к1ант г1еметтах1оьттина

возмутительно 1. нареч. эрг1ада; он ~ ведёт себя - иза эрг1ада лела 2. в знач. сказ. бегаш бац; это ~! - иза бегаш бац!

возмутительный, -ая, -ое эрг1ада; ~ поступок- эрг1ада х1ума

возмутить сов., кого эрг1аддаккха

возмутиться сов., чем эрг1аддала; ~ грубым поведением - къоршаме леларна эрг1адвала

возмущение с эрг1аддахар

возмущённый, -ая, -ое 1. прич.: я возмущён его поступком - цо динчо эрг1адваьккхина со 2. прил. эрг1ада; ~ый голос – эрг1ада аз; ~о (нареч.) говорить - эрг1аддахна къамел дан

вознаградить сов., вознаграждать несов., кого мах бала, совг1ат дала; ~ за труд- къинхьегамна мах бала

вознаграждение с I. (действие) мах балар, совг1ат далар; ~ за хорошую работу-дика балх барна мах балар 2. (плата) мах; получить ~ - мах эца

возненавидеть сов., кого-что ца деза, гамдала

вознести сов.: ~ кого-л. до небес - цхьаъ стигала кхаччалц айа

вознестись сов. 1) (подняться ввысь) айадала 2) (возгордиться) курадала

возникновение с 1) (зарождение) кхолладалар, д1адоладалар; ~ жизни на земле - дуьненна т1ехь дахар д1адоладалар 2) (начало) [дола]далар; ~ пожара – ц1е ялар 3) (появление) дагадар, кхолладалар

возникнуть сов. 1) (зародиться) кхолладала, д1адоладала 2) (начаться) [дола]дала; возник пожар – ц1е яьлла 3) (появиться) дагадан, кхолладала; у него ~ла мысль... - цунна ойла дагаеара...

возница м говрашлохкург, ворданча

возня ж 1) (шум) гlовгla; дети подняли ~ю - бераша гloвгla эккхийтира 2) (хлопоты) дезар; с огородом много ~и - хасбешаца дезарш дукха хуьлу 3) перен. (интриги) хьийзар

возо= лела «воз=» дешхьалхенан метта цхьацца мукъазчу аьзнаш хьалха, мас.: возомнить о себе - шех моттадала

возобновить сов., что (начать снова) юхадоло; (продолжить) карладаккха; ~ работу - бэлх юхаболо; ~ прерванный разговор - сацийна къамел карладаккха

возобновиться сов. (начаться снова) юхадоладала; (продолжиться) карладала; занятия ~лись - занятеш юхайолаелла

возобновление с 1. (по гл. возобновить) юхадолор; карладаккхар 2. (по гл. возобновиться) юхадоладалар; карладалар

возомнить сов.: ~ о себе - шех моттадала

возражать несов. см. возразить; вы не ~ете?- дуьхьал-м дац шу?; я не ~ю- со дуьхьал вац

возражение с дуьхьало; без ~й - дуьхьалонаш йоцуш; ~й нет- дуьхало яц

возразить сов. дуьхьал хила; ~ докладчику- докладчикана дуьхьал хила; ~ на чьи-л. слова - цхьаьннан дешнашна дуьхьал хила; ~ против чего-нибудь- цхьанна дуьхьал хила

возраст м хан; в детском ~е - беран хенахь; человек преклонного ~а - хан яхна стаг; призывной ~ - эскаре вуьгу хан; в ~ двадцати лет - ткъа шо хан йолуш; он одного ~а с тобой - хьан хенара ву иза ; выйти из какого-л. ~а- цхьана хенара вала

возрастать несов., возрасти сов. кхиа, доккха хила, совдала, деба, алсамдала; силы возросли – ницкъаш алсамбевлла; население возросло -бахархой дебна

возродить сов., кого-что дендан, ~ промышленность- промышленность денъян

возродиться сов. дендала

возрождение с 1. (по гл. возродить) дендар; ~ народного хозяйства -халкъан бахам денбар 2. (по гл. возродиться) дендалар; ~ городов – г1аланаш денъялар ; эпоха Возрождения ист.- Возрожденин зама

возчик м киранча

возыметь сов., что доладала; лекарство ~ло действие - молханах дарба хила доладелла

воин м эскархо, салти, т1емало

воинский, -ая, -ое эскархойн, салтийн, т1емалойн; ~ая обязанность -эскархойн декхар; ~ая присяга – т1емалойн ч1аг1о

воинственный, -ая, -ое 1) майра; ~ый народ - майра къам 2) т1еман; ~ые планы – т1еман планаш

воинство с собир. уст. эскар

воинствующий, -ая, -ее къийсам[е латто]

воистину нареч., вводн. сл. баккъалла а; ~ великие задачи -баккъалла а сийлахь-даккхийн декхарш

вой м yгlap; ~ собаки – ж1аьлин yгlap; ~ ветра - механ yгlap

войлок м истанг, б1ег1иг; кусок ~а б1ег1иган кийсик

войлочный, -ая, -ое истанган, б1ег1иган; ~ая шляпа – б1ег1иган куй; ~ый ковёр - истанг

война ж т1ом; Великая Отечественная ~ -Сийлахь-Боккха Даймехкан т1ом; гражданская ~ - граждански т1ом; мировая ~ -дуьненан т1ом; холодная ~- шийла т1ом; объявить войну- т1ом хьебан

войско с эскар; сухопутные ~а – г1аш эскарш; наёмные ~а - йолах лаьцна эскарш

войсковой, -ая, -ое эскаран; ~ые соединения - эскаран цхьаьнакхетарш

войти сов., во что 1) чудаха, чудала; ~ в комнату – ц1а чу даха; ~ в воду- хи чу дала; войдите! - чувола! 2) (вместиться) чудаха, чухоа; бельё вошло в чемодан - бедарш чамди чу хоьира 3) (включиться) юкъадаха; ~ в состав комиссии - комисси юкъа ваха 4) (вникнуть) духе кхиа; ~ в суть дела –г1уллакхан духе кхиа 5) (вонзиться) чудаха; лопата вошла в землю - бел лаьттах чу яхара ; ~ во вкус - чам кхета; ~ в доверие - тешам баккха; ~ в историю - истори юкъаваха; ~ в поговорку - кица хила

вокализм м лингв. вокализм (меттан мукъачу аьзнийн система)

вокалист м вокалист (йишлакхархо)

вокальный, -ая, -ое эшаран; ~ое искусство- эшаран исбаьхьалла

вокзал м вокзал; железнодорожный ~ -аьчка некъан вокзал

вокзальный, -ая, -ое вокзалан; ~ буфет - вокзалан буфет

вокруг нареч. и предлог с род. п. гонаха; оглянуться ~ - гонаха хьажа; сесть ~ стола - стоьла гонаха ховша; ходить ~ дома – ц1ийна гонаха лела ; ~ да около - го а бохуш 1ан

вол м сту

волан м жужап, волан

волдырь м ахкарг

волевой, -ая, -ое доьналле, доьналла долу; ~ командир - доьналла долу командир

волейбол м спорт. волейбол; играть в ~ -волейболах ловза

волейболист м, ~ка ж волейболист, волейболхо

волейбольный, -ая, -ое волейболан; ~ая команда - волейболан команда

волей-неволей нареч. лаахь а ца лаахь а; я ~ согласился -со лаахь а ца лаахь а реза хилира

волк м борз ; ~ в овечьей шкуре- кан хийцина борз; ~ом смотреть- борз санна хьежа; с ~ами жить — по-волчьи выть посл.- г1умкийн вардана хиъча, г1умкийн йиш локху; ~ов бояться — в лес не ходить посл. - берзалойх кхоьрург хьуьнах ца воьду

волкодав м жен ж1аьла

волна ж в разн. знач. тулг1е; качаться на ~х – тулг1енаш т1ехь техка; воздушная ~ - х1аваан тулг1е; новая ~ патриотического движения -патриотийн боламан керла тулг1е; звуковая ~ - аьзнийн тулг1е; длинные волны - еха тулг1енаш; короткие волны - йоца тулг1енаш

волнение с 1) (на воде) ловзабалар; ~е на море- х1орд ловзабалар 2) перен. (тревога, беспокойство) сахьийзар, синтем бар; (возбуждение) дог тохадалар; прийти в ~е - карзахвала 3) чаще мн. ~я перен. карзахдийлар

волнистый, -ая, -ое тулг1енаш санна, хьийзина; ~ые волосы- хьийзина месаш; ~ая линия – тулг1енаш санна сиз

волновать несов. 1) что (вызывать волны) ловзо; ветер ~ует море- махо ловзабо х1орд 2) кого (тревожить) сахьийзо, синтем байа; (возбуждать) дог тохадалийта; отсутствие писем меня ~ует - кехат цакхачаро сахьийзадо сан

волноваться несов. 1) (бушевать) ловзадала, карзахдала; море волнуется –х1орд ловзабаьлла 2) (тревожиться) сахьийзо, синтем бан; ~ перед экзаменами - экзаменаш т1екхочуш синтем бан

волнолом м см. волнорез

волномер м тулг1еюстург

волнообразный, -ая, -ое тулг1енех тера; ~ая поверхность – тулг1енех тера аре

волнорез м вал, тулг1ецостург

волнующий, -ая, -ее дог тохадолуьйту; ловзо; сахьийзо; ~ спектакль- дог тохадолуьйту спектакль

воловий, -ья, -ье стеран

волокита 1 ж татигота, язораш, таьжгенаш; создавать ~у- татигота ян

волокита 2 м уст. (ухаживатель) зударшна т1аьхьаваьлларг

волокитчик м татиготанча

волокнистый, -ая, -ое хьаса болу; ~ое мясо - хьаса болу жижиг

волокно с 1) (нить) тай; хьаса; конопляное ~ - к1омалан тай; искусственное ~ - даьккхина тай 2) биол. хьаса; мышечные волокна - дилхан хьесий

волоком нареч. такхийна; тащить лодку ~ - кема такхийна дало

волос м 1) (с гривы и хвоста животного) мерз; конский ~ собир. - говран мерз 2) (на теле) чо 3) мн. ~ы месаш; завивка волос - месаш хьийзор; оттаскать за волосы - месаш ийзо ; ни на волос - цхьа чо а; до седых волос (дожить) къежваллалц (ваха); ~ы встали дыбом - чо ирах1оьттира

волосатый, -ая, -ое [чоьш] даьлла; ~ые руки - даьлла пхьаьрсаш; ~ая грудь- баьлла накха

волосистый, -ая, -ое даьлла

волосок м уменьш. от волос (тж. металлическая нить) чо; ~ок в часовом механизме - сахьтан чо ; держаться (или висеть) на ~ке - чо биллал меттиг бен ца йиса; быть на ~ок от смерти - вала цхьа ма1ар биллал меттиг бен ца йисира; не тронуть ~ка - чо а ца хьебан

волосяной, -ая, -ое 1): ~ой покров - месаш 2) (из конского волоса) мерзийн; ~ая верёвка -карс; ~ой матрас - мерзийн гоь

волочить несов. кого-что текхо; ~ мешок с зерном - ялта чохь гали текхо; [он] еле ноги волочит- халла когаш текхабо

волочиться несов., разг. текха ; он волочится за женщинами - и зударшна т1аьхьаваьлла лела

волчий, -ья, -ье берзан; ~ след - берзан лар ; ~ аппетит -берзан мацалла; ~ паспорт - берзан паспорт

волчица ж зудборз, нана-борз

волчок м 1) (игрушка) даьндарг 2) (клинок дамасской стали) терсмаймал-тур ; вертеться волчком - даьндарг санна хьийза

волчонок м (мн. волчата) берзан к1еза

волшебник м, ~ца ж бозбуунча

волшебный, -ая, -ое 1) (в сказках) бозбуунчаллин; ~ая шапка – шайт1анан куй; ~ая палочка – шайт1анан г1аж 2) (прекрасный) инзар-хаза ; ~ый фонарь уст.- суьрташ доху лампа

волшебство с бозбуунчалла

вольничать несов. разг. шен лаамехь лела

вольно 1) нареч. шен лаамехь; ~ вести себя - шен лаамехь лела 2) (команда) ~! - пapгlaт!

вольно в знач. сказ. кому с неопр., прост.: ~ ему было так делать-иштта дан оьшуш-м дара хьуна цунна

вольнолюбивый, -ая, -ое парг1ато еза; ~ народ – парг1ато еза халкъ

вольнонаёмный, -ая, -ое йолах; ~ рабочий - йолах белхало

вольноотпущенник м ист. азатхо

вольнослушатель м уст. ладог1архо

вольность ж 1) уст. (свобода, независимость) парг1ато, мукъа хилар 2) (в поведении, обращении) [шен] лаамалла

вольный, -ая, -ое 1. (свободный) парг1ат; ~ый народ- парг1ат халкъ 2. (ничем не стеснённый) [шен] лааме[хь долу]; он ~ая птица - шен лааме[хь стаг] ву и 3. в знач. сущ. ~ая ж ист. азатваккхар; дать ~ую крепостному –г1апло азатваккха ; ~ый город - маьрша г1ала; ~ые движения -гимнастически упражненеш; ~ый перевод - хецца [дина] гоч; на ~ом воздухе -ара х1аваэхь; я волен (не волен) поступать как хочу- сайна луъург дан мукъа ву (мукъа вац) со

вольт м физ. вольт

воля ж 1) (сила духа) доьналла; иметь ~ю - доьналла хила 2) (желание) лаам; ~я народа - халкъан лаам; люди доброй ~и - лаам дика нах; последняя ~я – т1аьххьара лаам; сделать по своей ~е - шен лаамехь дан 3) (стремление) гlepтap; ~я к победе- толаме г1ертар 4) (свобода) пapг1aтo;

отпустить на ~ю – парг1ато яла ; ~я ваша - лаам хьайн бу хьан; ~ею судеб -кхоллам хиларна; дать ~ю рукам - куьйгаш т1екхийдо; на ~е – парг1атонехь; дать ~ю кому-чему- цхьаъ шен лаамехь вита

вон 1. нареч. (прочь, наружу) яхийта; выйти ~ - ара яхийта 2. в знач. межд. яхийта!; ~ отсюда! - яхийта кхузара!; лезть из кожи ~ - ницкъ ма-кхоччу г1ерта; из ума ~ -дагара а д1адаккха; из рук ~ плохо- цхьана а ярдамна а мегар дац

вон 2 частица, разг. д1о; ~ он идёт – д1о вог1у иза; ~ туда надо идти –д1о цига ваха веза ; ~ он какой! - хьажал, ма ву и!; ~ оно что!- xla, и дара и!

вонзить сов., что во что чудахийта, реже дахийта; ~ когти – м1араш чуяхийта; ~ кинжал в грудь - шаьлта некхах чуяхийта

вонзиться сов., во что [чу]даха; иголка ~лась в палец -маха п1елгах бахна

вонь ж разг. вон хьожа

вонючий, -ая, -ее разг. [вон] хьожа йог1у

вонять несов. разг. хьожа ян

воображаемый, -ая, -ое хета[лу]; пугать себя ~ыми опасностями - хетачу кхерамашца ша-шен кхеро

воображать несов. см. вообразить

воображение с сурт xloттop; у этого писателя большая сила ~я -боккха сурт х1отторан ницкъ бу цу яздархочун; это одно твоё ~е: ничего ужасного не случилось - и хьуна хетаделла: хилларг х1умма а дац

вообразить сов. 1) кого-что (представить) сурт х1отто; ~ картину южной ночи - къилбехьарачу буьйсанан сурт xloттo 2) с союзом «что» (подумать) тардала, хетадала; ~, что всё уже кончено- дерриг чекхдаьлла аьлла тардала 3) повел. вообрази (представь себе) ойла ейша; вообразите, он уже уехал!- ойла ейша цу белхан, х1инцале и д1авахна-кх!

вообще нареч. 1) (в общем) мухха а, дерриг чулаьцча; ~ вы правы - мухха а, шу бакъ ду 2) (всегда, постоянно) даим, гуттар а; он ~ такой весёлый - иза гуттар а иштта самукъане ву 3) (совсем, при всяких условиях) вуьшта аьлча; я ~ сегодня никуда не пойду -со, вуьшта аьлча, цхьанхьа а гlyp вац тахана ; ~ говоря вводн. сл.- вуьшта аьлча; ~ говоря, мне не хотелось, бы идти - вуьшта аьлча, суна ваха-м ца лаьара

воодушевить сов., кого иракарах1отто, реже шовкъе дан; ~ массы на борьбу - къийсамна халкъаш иракарах1атто

воодушевиться сов., чем иракарах1отта, реже шовкъе хила; ~ предстоящей борьбой - хин болчу къийсамна дог иракарах1отта

воодушевление с I. (по гл. воодушевить) иракарах1оттор, реже шовкъе дар 2. (по гл. воодушевиться) дог иракарах1оттар, реже шовкъе хилар

воодушевлённый, -ая, -ое дог иракарах1оьттина, реже шовкъе; ~ые победой бойцы - толарх дог иракарах1оьттина б1ахой

воодушевлять(ся) несов. см. воодушевить(ся)

вооружение с 1. (по гл. вооружить) герз далар; ~е армии - эскаре герз далар 2. (по гл. вооружиться) герз караэца 3. (военное снаряжение) герз; сокращение ~й - герз лаг1дар; гонка ~й - герз алсамдаккхар

вооружённость ж 1) герз хилар 2) перен. кечделла хилар; техническая ~ сельского хозяйства - юьртан бахам техникаца кечбелла хилар

вооружённый, -ая, -ое 1) герзан; ~ые силы- герзан ницкъаш; ~ое нападение -герзаца т1елатар 2) перен. кечдина, кечделла; ~ый знаниями - хааршца кечдина

вооружить сов., кого-что 1) герз [кара] дала; ~ армию- эскарна герз дала 2) чем, перен. дала; ~ народное хозяйство современной техникой – х1инцалера техника халкъан бахаме яла

вооружиться сов. 1) герз духа; ~ до зубов- цергийн биста кхаччалц герз духа 2) перен., чем кечдала; ~ знаниями - хааршца кечдала

воочию нареч. б1аьргана гуш; убедиться в чём-л. ~ цхьа х1ума б1аьргана гина теша

во-первых вводн. сл. цкъа-делахь

вопить несов. разг. ц1ог1а хьекха (или детта)

вопиющий, -ая, -ее инзаре; ~я несправедливость- инзаре харцо; ~ая бедность- инзаре къоьлла ; глас ~его в пустыне- боданехь топ кхийсар санна х1ума

воплотить сов., что в чём чулаца, кхочушдан; в произведении воплощена мысль... - произведенехь чулаьцна ойла ; ~ в жизнь - дахарехь кхочушдан

воплотиться сов., в чём чулацадала, кхочушхила

воплощение с I. (по гл. воплотить) чулацар, кхочушдар 2. (по гл. воплотиться)1 чулацадалар, кхочушхилар 3) (олицетворение) чулацам, кхачам; он — ~ доброты - иза диканан кхачам бу

воплощённый, -ая, -ое кхоччуш, дуьэзина; ~ое мужество- кхоччуш стогалла

вопль м тийжам; раздирающие душу ~и - дог лазо тийжам

вопреки предлог с дат. п. дуьхьал; ~ моему желанию - сан лаамна дуьхьал

вопрос м 1) хаттар; ответить на ~ - хаттарна жоп дала; задать ~ - хаттар дан (или дала) 2) (проблема) г1уллакх; узловые ~ы - коьрта г1уллакхаш; национальный ~ - къаьмнийн г1уллакх; оставить ~ открытым -г1уллакх къастоза дита ;~ не в этом – г1уллакх цунах доьзна дац; что за ~! - и х1ун хаттар ду!

вопросительный, -ая, -ое хаттаран; ~ый знак -хаттаран хьаьрк; ~ое местоимение - хаттаран ц1ерметдош; ~ое предложение -хаттаран предложени

вопросник м хеттарийн гулам

вопрошать несов., кого, уст. хетта

вопрошающий, -ая, -ее хаттаре; ~ взгляд - хаттаре хьажар

вор м къу; мелкий ~ курхалча ; на ~е шапка горит погов. - къуьнан куй богу

ворваться сов. чуэккха; ветер ~лся в окно - мох корах чухьаькхира

воришка м уменш. от вор курхалча

воркованье с (голубей) гlyp-гlyp дар

ворковать несоз. (о голубях) гlyp-гlyp дан

воробей м хьоза ; стреляный ~ - дуьне теллина борз

воробьиный, -ая, -ое хьозанан

ворованный, -ая, -ое лачкъийна; ~ые вещи - лачкъийна х1уманаш

вороватый, -ая, -ое разг. 1) (плутовской) мекара; ~ый взгляд- мекара схьахьажар 2) (осторожный) къуьнан; ~ая походка -къуьнан болар

воровать несов., что къэла дан; (по мелочам) курхалла дан

воровка ж къу; курхалча; ср. вор

воровской, -ая, -ое къуйн; ~ая шайка - къуйн гlepa; сделать что-л. ~й (нареч.)- цхьа х1ума къуьно санна дан

воровство с къола; (мелкое) курхалла

ворожба ж пал тасар

ворожея ж палтуьйсург

ворожить несоз. пал тийса

ворон м хьарг1а ; ~ ~у глаз не выклюет посл. – хьарг1ано хьарг1анан б1аьрг боккхур бац

ворона ж 1) къиг 2) перен. разг. (ротозей, зевака) акха хьоьжург ; белая ~ -к1айн къиг (кхечарах тера воцу стазах лаьцна); ворон считать - акъзаьлла латта; акха хьежа; пуганая ~ [и] куста боится погов. - аьхка лаьхьа гинарг 1ай карсах кхийрина

воронение с к1ур биллар; ~ стальных изделий -болатан х1уманашна к1ур биллар

воронёнок м. (мн. воронята) къийган к1орни (птенец вороны); х1арг1ин к1орни (птенец ворона)

воронёный, -ая, -ое к1ур биллина; ~ая сталь – к1ур биллина болат

воронить несов., что к1ур иилла; ~ сталь - болатна к1ур билла

вороний, -ья, -ье къийган

воронка ж 1) (лейка) ц1узам, зебар 2) (от взрыва снаряда) ор

воронкообразный, -ая, -ое муц1аркуйнах тера

воронов, -а, -о хьарг1ин; как ~о крыло – хьарг1ин т1ам санна

вороной, -ая, -ое 1. 1аьржа (говран бос); ~ая лошадь - 1аьржа говр 2. в знач. сущ. ~ой м 1аьржа дин

вороньё с собир. къигаш

ворот 1 м (одежды) кач; косой ~ - раз кач ; схватить за ворот - кач лаца

ворот 2 м тех. кираайдириг

ворота мн. в разн. знач. ков; отворить ~ ков делла; забить мяч в ~ противника - буьрка дуьхьалловзучеран кех чу тоха ; пришла беда—отворяй ворота погов. - бехвелла ваьллехь, хи ма кхоаде

воротила м разг. г1уллакхча

воротить 1 сов., кого-что, разг. (вернуть) юхадерзо; ~ с полдороги -ахновкъара юхаверзо; прошлого не ~ -д1адахнарг юхадогlyp дац

воротить 2 несов. прост.: ~ морду от кого-чего - цхьаннах муцар д1ахьийзо; с души воротит - 1етто дог дог1у; дог керча

воротиться сов. разг. юхадерза

воротник м кач; стоячий ~ - ирахь кач; отложной ~ -юхатуху кач

воротничок м кочан цуьрг

ворох м оьла, сал; ~ бумаг - кехатийн оьла; ~ пшеницы - к1ен оьла

ворочать несов. 1) кого-что (передвигать, поворачивать) керчо, т1ек1елдаха; ~ть камни – т1улгаш керчо 2) чем, разг. (распоряжаться) лело; он ~ет всеми делами - дерриг г1уллакхаш цо леладо

ворочаться несов. разг. керча, т1ек1елдийла; беспокойно ~ в постели -синтем боцуш меттахь керча

ворошить несов., что кого; ~ сено - йол кего

ворс м чо; по ~у - чонна т1ехула; против ~а - чонна дуьхьал

ворситый, -ая, -ое чо болу; ~ое сукно - чо болу маша

ворсовой, -ая, -ое, ворсовый, -ая, -ое чо болу; ворсовые ткани - чо болу к1динаш

ворчание с 1) (животного) г1иг1 дан 2) (человека) г1ам-г1им дан

ворчать несов. 1) (о животном) г1иг1 дан 2) (о человеке) г1ам-г1им дан; старик на всех ~ит - воккхачу стага массарна а г1ам-г1им до

ворчливость ж г1ам-г1им дар

ворчливый, -ая, -ое г1ам-г1им ден; ~ человек – г1ам-г1им ден стаг

ворчун м ~ья ж г1ам-г1им дийриг

вос= «воз=» метта къорачу мукъазчу аьзнашна хьалха лела дешхьалхе, мас.: воспитать - кхио

восвояси нареч. разг. (домой) ц1а; отправиться ~ - ц1ехьа ваха

восемнадцатилетие с берх1итта шо кхачар (или далар)

восемнадцатилетний, -яя, -ее берх1иттз шо кхаьчна (или даьлла)

восемнадцатый, -ая, -ое числ. берх1итталг1а

восемнадцать числ. (восемнадцати, восемнадцатью) берх1итта

восемь числ. (восьми, восемью) барх1; в ~ раз – борх1азза; ~ тысяч –барх1 эзар

восемьдесят числ. (восьмидесяти, восьмьюдесятью) дезткъа

восемьсот числ. (восьмисот, восьмистам, восьмьюстами) барх1 б1е

восемью нареч. борх1азза; ~ восемь — шестьдесят четыре – борх1азза барх1 — кхузткъе диъ

воск м балоз; пчелиный ~ накхармозийн балоз

воскликнуть сов. мохь эккхийга

восклицание с мохь; радостное ~ - воккхаверан мохь

восклицательный, -ая, -ое айдаран; ~ый знак - айдаран хьаьрк; ~ое предложение - айдаран предложени

восклицать несоз. см. воскликнуть

восковой, -ая, -ое балозан; ~ая свеча - балозан ч1урам

воскресать несов. см. воскреснуть

воскресение - къемоттде

воскресение с (по гл. воскреснуть) дендалар

воскресенье с (день недели) к1иранан де; по ~ям – к1иранан деношкахь

воскресить соз. 1) кого-что, рел. дендан 2) кого, перен. тадан, дендан; горный воздух ~л больного - ламанан х1авао денвира цомгушниг 3) что, перен. дагадахкнйта; ~ть в памяти дни молодости -къоналлин денош дагадахкийта

воскресник м белхий

воскреснуть сов. 1) рел. дендала 2) перен. дендала; на юге больной воскрес цомгушниг денвелира къилбехь 3) перен. карладала; прошлое ~ло в памяти – д1адахнарг эсехь карладелира

воскресный, -ая, -ое к1иранан дийнан; --ая прогулка к!иранан дийнан лела да-хар; ~ый день к1иранан де

воскрешать несов. см. воскресить

воскрешение с (по гл. воскресить) дендар

воспаление с мед. хьу кхетар, дестар; ~ раны - чевнна хьу кхетар; ~ лёгких - пехашна хьу кхетар

воспалённый, -ая, -ое хьу кхетта, дистина; ~ рана - хьу кхетта чов; ~ые глаза - дистина б1аьргаш

воспалительный, -ая, -ое хьунан; ~ процесс - хьунан процесс

воспалиться сов., воспаляться несов. хьу кхета, деста, хьу дола; горло воспалилось - легашна хьу кхетта; глаза воспалились - б1аьргаш дистина

воспевать несов., воспеть сов., кого-что иллехь хасто; ~ героев - турпалш иллехь хасто

воспитание с кхиор; ~ детей - бераш кхиор

воспитанник м ~ца ж кого-чего или чей кхиийнарг, кхиархо; ~к педагогического института - педагогически институтехь кхииинарг

воспитанность ж бакъхьаралла

воспитанный, -ая, -ое бакъхьара; ~ человек -бакъхьара стаг

воспитатель м, ~ница ж кхиорхо; школьный ~ - школера кхиорхо

воспитательный, -ая, -ое кхиоран; ~ая работа -кхиоран болх

воспитать сов., воспитывать несов., кого-то кхио; ребёнок воспитан в рабочей семье -белхалойн доьзалехь кхиийна бер; ~ в детях любовь к Родине - Даймахкерчу безамехь бераш кхио; ~ хорошего бойца -дика т1емало кхио

воспигываться сов. кхиа; он ~лся в детдоме - иза кхиъна берийн ц1ахь

воспламенение с 1. (по гл. воспламенить) ц1е латор 2. (по гл. воспламениться) ц1е латар, ц1е ялар

воспламенить соз. 1) что (зажечь) ц1е лато 2) кого, перен. (воодушевить) дог иракарах1отго; слова командира ~ли бойцов - командиран дешнаша дог иракарах1оггийра т1емалойн

воспламениться соз. 1) (загореться) ц1е лата, ц1е яла; шнур ~лся - шнурах ц1е летира 2) перен. (воодушевиться) дог иракарах1отто

воспламеняемость ж ц1е леташ хилар

восполнить сов., восполнять несов., что меттах1отто; ~ пробелы в своих знаниях - шена ца хууш диснарг меттах1отто

воспользоваться сов., чем пайда эца; ~ чьей-л. добротой - цхьаьннан комаьршаллих пайда эца

воспоминание с 1) дагалацар; ~я детства - бералла дагалацар 2) мн. ~я лит. дагалецамаш ; от этого осталось одно ~е - дагалацам бан х1ума ца диена

воспрепятствовать сов., кому-чему дуьхьало (или новкъарло) ян; он не мог ~ моему отьезду - со д1авахарна новкъарло ян йиш яцара цуьнан

воспретить сов., что или с неопр. кому-чему дехка; ~ въезд в город – г1али чу вахар дехка

воспрещать несов. дехка; магош ца хила; вход ~ён - чувоьдийла дихкина ду

воспрещаться несов. дихкина хила, ца магадан; курить ~ется -цигаьрка озар ца магадо

восприимчивость ж кхетаме хилар; (к болезням) экам хилар

восприимчивый, -ая, -ое кхетаме; (к болезням) экам; ~ ум - кхетаме хьекъал; ~ ребёнок- кхетаме бер; ~ к болезням ребёнок - цамгаршна экам бер

воспринимать несов. см. воспринять

восприниматься несов.: ~ется легко атта кхета

воспринять сов., что кхета; хорошо ~ содержание книги - книгин чулацамах дика кхета

восприягие с кхегар; изучать ~я ребёнка - беран кхетарш 1амо

воспроизведение с юхаметтах1оттор; ~ текста - текст юхаметтах1оттор; ~ звука - аз юхаметтах1оттор

воспроизвести сов., воспроизводить несов., что юхаметтах1отто; капитал, воспроизведённый в процессе производства- производствехь юхаметтах1оттийна капитал ; ~ что-л. в памяти - цхьа х1ума дагахь меттах1отто

воспроизводство с 1) юхаметтах1оттор 2) эк. воспроизводство (даим карлайолуш, шеи рожехь хийцалуш, кхуьуш иолу юкъараллин производствон процесс); простое ~ - цхьалха воспроизводство (хьалхалерачу барамашкахь карлайолуш хийцалуш йолу), расширенное ~ - шоръелла воспроизводство (тleттla кхуьуш, карлайолуш, хийцалуш йолу)

воспротивиться сов., кому-чему дуьхьалдала, дуьхьал хила; ~ решению -сацамана дуьхьалдала

воспрянуть сов.: ~ духом - дог иракарах1отто

воспылать сов., чем: ~ гневом – оьг1азло дагна 1аткъа; ~ любовью - безам дагна 1аткъа

восседать несов. уст., ирон. сийлахь-вазвелла хиъна 1ан

воссесть сов. уст.: ~ на престол - паччахьан г1анта хаа

воссоединение с 1. (по гл. воссоединить) юхавовшахтохар 2. (по гл. воссоединиться) юхавовшахкхетар

воссоединить сов., что с чем юхавовшахтоха

воссоединиться сов. юхавовшахкхета

воссоздавать несов., воссоздать сов., что 1)(вновь) юхакхолла 2)(представить себе) юхах1отто; ~ картину прошлого – д1адаьллачун сурт юхах1отто

восстание с г1овттар; вооружённое ~ -герзаца г1овттар

восстановитель м 1) юхаметтах1отторг; ~и городов – г1аланаш юхаметтах1отторш 2)(препарат) бос меттах1отторг восстановительный, -ая, -ое юхаметтах1отто; ~ые работы –юхаметтах1отто белхаш; ~ый период – юхаметтах1отто мур

восстановить сов. 1) что (создать вновь) юхаметтах1отто; ~ разрушенное войной хозяйство – т1амо бохийна бахам юхаметтах1отто; ~ здоровье -могушалла юхаметтах1отто 2) кого против кого-чего - дуьхьалдаккха; ~ всех против кого-л. - массо а цхьанна дуьхьалваккха 3) кого в чём – юхатеттах1отто; (на работе и т. п.) юхах1отто; ~ в должности – г1уллакхехь юхаметтах1отто

восстановиться сов. 1) (прийти в прежнее состояние, возродиться) юхаметтах1отта; здоровье ~лось - могушалла юхаметтах1оьттина 2) в чём –юхаметтах1отта; (на работе и т. п.) юхах1отта; ~ться в правах -бакъонашкахь юхаметтах1отта ;~ться в памяти - дагадан

восстановление с 1. (по гл. восстановить) 1) юхаметтах1оттор 2) юхах1оттор; ~ народного хозяйства - халкъан бахам юхаме тах1оттор 2. (по гл. восстановиться) 1. юхаметтах1оттар 2) юхах1оттар

восстать сов. I) (поднять восстание) г1атта; ~вшие рабы – г1евттина леш 2) против чего - дуьхьалдала; ~ть против злоупотреблений -зуламашпа дуьхьалвала

восток м 1) малхбале; на ~е - малхбалех: с ~а - малкхбалехьара; на ~ (или к ~у) от чего-л. - цхьана х1уманна т1ера малхбалехьа; комната выходит окнами на ~ - ц1ийнан кораш малхбалехьа ду 2) (восточные страны) - Восток Малхбале

востоковед м малхбалин 1илманча

востоковедение с малхбалин 1илманаш

востоковедческий, -ая, -ое малхбалин 1илманан; ~ая литература -малхбалин 1илманийн литература

восторг м доккхкадер; смотреть с ~м - воккхавеш хьежа; приводить в ~ -воккхавеван; приходить в ~ - воккхавен; быть ~е - воккхавеш хила

восторгаться несов., кем-чем доккхаде ~ природой - 1аламах доккхаден

восторженный,-ая,-ое доккхаден; ~ взгляд - воккавеш хьежар

восторжествовать сов., над кем-чем - тола; ~ над врагом – мостаг1чух тола

восточный, -ая, -ое малхбалехьара; ~ая граница - малхбалехьара доза; ~ый ветер - малхбалехьара мох; ~ые народы -малхбалехьара къаьмнаш; ~ее чего-л. - малхбалехьо

востребование с схьадехар ; до ~я - схьадеххалц

востребовать сов., что схьадеха; ~ багаж - багаж схьаеха

востро нареч. разг.: держать ухо ~ - лерг сема латто

восхваление с сов хастор, т1ех хест

восхвалять несов., кого-что: ~ до небес - стигала кхаччалц хесто

восхитительный, -ая, -ое исбаьхьа; ~ голос - исбаьхьа аз

восхитить сов., кого доккхадедан, г1аддахийта

восхититься сов., кем-чем г1аддаха; доккхаден

восхищение с доккхадер, г1адвахар; привести в ~ - г1адвахиита; прийти в ~ - г1адваха; выразить своё ~ - шен г1адвахар д1ахаийта

восход м 1) см. восхождение; 2) (cветила) схьакхетар; на ~е солнца - малх схьакхеташ; встать с ~ом солнца - малх схьакхеташ хьалаг1атта

восходить несов. 1) т1едийла; ~ить на гору - лам т1е вийла 2) (о небесных светилах) схьакхета; луна восходит - бутт схьакхета 3) к чему (иметь начало) - схьадала; многие обычаи восходят к древности - дукхаха долу г1иллакхаш ширалли т1epa схьадовлу

восходящий, -ая, -ее 1) гоьволу; ~ величина - гоьволу стаг 2) (о светилах) схьакхета; ~ая звезда тж. перен.- схьакхета седа ; ~ая линия родства - цхьана орама т1е дог1у гергарло

восхождение с т1едалар; ~ на гору – лам т1евалар

восьмёрка ж 1) разг. барх1 2) (карта) барх1анча, барх1 б1аьрг; ~ червей -черойн барх1 б1аьрг З) (лодка) барх1 пийсиган кема

восьмеро барх1амма

восьми= «барх1» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: восьмичасовой - барх1 сохьтан

восьмибалльный: ~ шторм - барх1 балл йолу шторм

восьмивесельный, -ая, -ое барх1 пийсиг долу

восьмигранник м барх1саберг

восьмигранный, -ая, -ое барх1 са болу

восьмидесятилетие с 1) (срок) дезткъа шо 2) (годовщина) дезткъа шо кхачар

восьмидесятилетний, -яя, -ее дезткъа шо кхаьчна; ~ старик- дезткъа шо кхаьчна воккха стаг

восьмидесятый, -ая, -ое числ. дезткъалг1а; ~ые годы – дезткъалг1а шераш

восьмидневный, -ая, -ое барх1а дийнан

восьмиклассник м, ~ца ж борх1алг1ачу классерниг

восьмикратный, -ая, -ое барх1алха, барх1азза

восьмилетка ж (школа) барх1 шсран школа

восьмилетний, -яя, -ее 1) барх1 шеран; ~яя школа – барх1 шеран школа 2) (о возрасте) барх1 шо кхаьчна (или даьлла, долу)

восьмимесячный, -ая, -ое барх1 беттан

восьмисотый, -ая, -ое числ. барх1 б1олг1а

восьмитысячный, -ая, -ое числ. барх1 эзарлаг1а

восьмиугольник м барх1саберг

восьмиугольный, -ая, -ое барх1 са болу; ~ая башня – барх1 са болу б1ов

восьмичасовой, -ая, -ое барх1 сохьтан; ~ рабочий день – барх1 сохьтан белхан де

восьмой, -ая, -ое числ. 1. барх1алг1а; ~ой час-барх1алг1а сахьт 2. в знач. сущ. ~ая ж (дробь) барх1алг1а дакъа; одна ~ая - цхьаъ барх1алг1а

восьмушка ж уст. барх1алг1а дакъа

вот частица х1ан, xlapa; ~ идёт поезд - xlapa йог1у поезд; ~ вас-то мне и надо – х1ан, шу ма ду суна дезарш ; вот ещё! - и ма дара!, х1ан, кхин а!; вот тебе! – х1ан хьуна!, xlapa ду хьуна!; вот как?! – х1ан, иштта ду иза?!; вот что,... – х1ан, х1ун дуй,...

вот-вот нареч. разг. (сейчас) х1инц-х1инца; подождите, он ~ придёт! - собар де, х1инц-х1инца схьакхочур вуй иза-м! ; ~, так и говори – х1ай-х1ай, иштта ала ахь

воткнуть сов., что во что 1) (вонзить) чудахийта; он ~л топор в бревно - диг хенах чудахийтира цо 2) (вколоть) [чу]болла

воткнуться сов., во что даха; иголка ~лась в платье - кучах маха бахна

вотум м вотум (кхаж тасарца т1еэцна сацам) ; ~ доверия - тешаман вотум; ~ недоверия - цатешаман вотум

воцариться сов., воцаряться несов. д1аxloттa; в городе воцарился порядок – г1алахь д1ах1оьттира къепе

вошь ж меза

вощёный, -ая, -ое жуьрг хьаькхна; ~ые нитки - жуьрг хьаькхна теш

вояка м иpoн. т1емало

вп

впадать несов. 1) см. впасть; 2) во что (о реке) кхета; Сунжа ~ет в Терек -Соьлж кхета Терках

впадение с 1. (действие) кхетар 2. (место слияния рек) [д1а]кхете; у ~я Кубани в Чёрное море – Г1оба 1аьржачу х1ордах кхетачохь

впадина ж 1) (ямка, углубление) к1аг 2) (долина) 1ин, чута1е ; глазные ~ы –б1аьрган гонаш

впайка ж 1. (действие) чулатор 2. (впаянный кусок) чулатийнирг, йома

впалый, -ая, -ое чукхетта; ~ые щёки - чукхетта беснеш

впасть сов. 1) (стать впалым) чукхета; у него щёки впали - цуьнан беснеш чукхетта 2) во что, перен.- ваха, дожа; ~ в уныние- г1айг1ане ваха ; ~ в детство - берийх тардала

впаять сов., что во что чулато; ~ донышко в котелок - ена чу бух лато

впервой нареч. разг.: ему не ~ - цунна дуьххьара дац

впервые нареч. дуьххьара; ~ в жизни -дуьненахь дуьххьара

вперевалку нареч. разг.: ходить ~ - техка а техкаш лела

вперегонки нареч. хьалхадаларх къуьйсуш; бежать ~ -хьалхадаларх къийсалуш ида

вперёд нареч. 1) хьалха; вытянуть руку ~ - куьг хьалха дахийта; шагнуть ~ - хьалха г1улч якха 2) (авансом) хьалххе; взять плату за месяц ~ - цхьана баттана мах хьалххе схьаэца 3) разг. см. впредь ; часы ушли ~ -сахьт хьалхадаьлла; ~! - хьалха!; ходить взад и ~ - д1асалела; ни взад ни ~ -я д1а а я схьа а доцуш; это— шаг ~ - иза цхьа г1улч хьалхата1ар ду

впереди 1. нареч. 1) (спереди) хьалха; отец шёл ~, сын — немного позади -да хьалха воьдура, к1ант — к1еззиг т1аьхьо 2) (в будущем) хьалха; у него ещё вся жизнь ~ - цуьнан дерриг дахар х1инца а хьалха ду 2. в знач. предлога с род. п. хьалха; он ехал ~ всех - и воьдура (или вогlypa) массарал хьалха

вперемежку нареч. юкъ-юкъа, ийна; тут росли берёзы ~ с соснами - кхузахь баганашца юкъ-юкъа дакханаш дара кхуьуш

вперемешку нареч. вовшахъийна; книги лежали ~ с тетрадями - книгаш 1охкура тетрадашца вовшахъийна

вперить сов., вперять несов.: ~ взор (или взгляд) в кого-что-л. (или на кого-что-л.) - цхьанна т1едог1а

впечатление с битам; ~я детства - бераллин битам; он производит хорошее ~ - дика битам болуш ву иза; оставить хорошее ~е -дика битам бита

впечатлительность ж битамалла

впечатлительный, -ая, -ое битаме, 1аьткъа

вписанный, -ая, -ое мат. юкъадиллина; ~ треугольник - юкъайиллина кхосаберг

вписать сов., вписывать несов. 1) кого-что (внести в список, в текст) юкъаяздан; ~ пропущенное слово - диллаза дитина дош юкъаяздан 2) что, мат. юкъадилла; треугольник в круг- гонка юкъа кхосаберг йилла

впитать сов., что 1) чухуда; земля ~ла всю влагу- латто чухуьидира ерриг т1уналла 2) перен. чулаца; ~ть современные идеи – х1инцалера идейш чулаца

впитаться сов. чухудадала; вода ~лась в землю - хи чухудаделла лаьттах впиться сов., в кого-что (присосаться) чудаха; (вцепиться) [чу]дахийта; пиявка впилась в тело - ц1убдар чудахна дег1ах; ~ зубами в мясо- дилхах цергаш яхийта ; ~ в картину глазами- б1аьргаш суьрта т1е дог1а

впихивать несов., впихнуть сов., кого-что во что, разг. (втолкнуть) чутатта; (всунуть) чу1отта

вплавь нареч. неканца; переправиться ~ - неканца дехьабовла

вплести сов., вплетать несов., что во что юккъедуца; ~ ленту в косу- ч1аби юккъе лента дуца

вплотную нареч. 1) (близко) юххе; ~ к стене - пенна юххе; лодка подошла ~ к берегу- берда юххе т1едахара кема 2) перен. разг. (серьёзно) т1етаь11на; он ~ взялся за работу- т1етаь11ина балха т1е вирзина иза

вплоть: ~ до чего в знач. предлога кхаччалц; бочка наполнилась ~ до краёв - боьшка дуьзира йистошка кхаччалц; ~ до вечера - сарралц

вповалку нареч. разг. юх-юххе, могг1ара; все спали ~ на полу- берраш a мoггlapa ц1енкъа д1абийшинера

вполголоса нареч. меллаша; петь ~ - меллаша илли ала

вползать несов., вползти сов., во что - чутакха, текхна чудаха; на что- хьалатакха

вполнакала нареч. г1ийла

вполне нареч. кхоччуш, дика; я с ним ~ согласен - цо бохучунна со кхоччуш реза ву; я не ~ здоров - со дика могуш вац

вполоборота нареч. aгlopo; на портрете он изображён ~ - суьрта т1ехь aгlopo вирзина ваьккхина иза

вполсилы нареч. разг. ахницкъаца

впопыхах нареч. разг. сихвелла; ~ я забыл дома деньги - сихвелла ахча ц1ахь дицдина ас

впору 1. нареч. г1ехьа; платье это ей ~ - и коч цунна г1ехьа ю 2. в знач. сказ., с неопр., разг. хан хилла; мне ~ уехать домой - цla воьду а хан хилла сан

впорхнуть сов. 1) чудан; ласточка ~ла в окно - корах чудеара ч1ег1ардиг 2) перен. чуэккха; девочка ~ла в комнату – йо1 ц1а чу иккхира

впоследствии нареч. т1аьхьа; ~ он узнает об этом - цунах дерг т1аьхьа хуур ду цунна

впотьмах нареч. бодашкахь; сидеть ~ -бодашкахь хиъна 1ан

вправду нареч. прост. баккъал [а]; думаешь, я и ~ пойду с тобой? - со баккъал хьайца вог1ур ву моьтту хьуна?

вправе в знач. сказ., с неопр. бакъо ю; он был ~ (не ~) меня наказать – цуьнан бакъо яра (яцара) суна та1зар дан

вправить сов., вправлять несов., что меттах1отто; врач вправил вывихнутую руку - лоьро меттах1оттийра чуьрабаьлла пхьарс

вправо нареч. аьтту aгlop; повернуть ~ - аьтту aгlop верзо; ~ от дома – ц1енна аьтту aгlop

впредь нареч. т1ейог1учу ханна (xlинца дуьйна); ~ будьте осторожней –тleйoгlyчу ханна ларлуш хилалаш ; ~ до утверждения - ч1аг1даллац; ~ до особого распоряжения - къаьсттина буьйр хиллалц

вприкуску нареч. бага тосуш (или лоцуш); пить чай ~- бага тосуш чай мала

вприпрыжку нареч. кхийсалуш; бежать ~ - кхийсалуш вада

вприсядку нареч.: плясать ~ - гор хуьйшуш хелхадийла

впритык нареч. прост.: ~ к чему-л. - цхьанна т1ета11ийна

впроголодь нареч. мацалла хьоьгуш; жить ~ - мацалла хьоьгуш даха

впрок нареч. 1) т1аьхьалонна; заготовлять что-л. ~ - цхьа х1ума т1аьхьалонна кечъян 2) разг. (на пользу) пайденна; это не пошло ему ~ -цунна цунах пайда ца хилира; ему всё не впрок - цхьана а х1уманах xaйр дац цунна

впросак нареч. разг.: попасть(ся) ~ - ледарлонна холчух1отта

впросонках нареч. разг. набарха

впрочем союз 1) (тем не менее, oднако) вуьшта; вот мой совет, ~ как хотите - xlaра ду сан хьехар, вуьшта, дан шайна луъург де 2)(выражает нерешительность, колебание) билггал ала; ~, я не знаю, решай сам -билггал ала суна ца хаьа, дан хьайна хеттарг де

впрыгивать несов., впрыгнуть сов., во что - чукхоссавала; на что-л. - т1екхоссавала; ~ в лодку - кеман чу кхоссавала; ~ на подножку вагона -вагонан лами т1е кхоссавала

впрыскивание с мед. чутохар

впрыскивать несов., впрыснуть сов., что - чутоха; ~ больному камфару -цомгушчунна камфара чутоха

впрямь вводн. сл. прост.: и ~ - нийса аьлча

впрячь сов., кого-что во что – д1адожа; ~ лошадей в сани - говраш салазна д1айожа

впрячься сов., во что д1адожадала ; ~ в работу - балха вожавала

впуск м, впускание с 1) кого - чудитар, чудаийтар 2) чего - чухецар; ~ пара в трубы - бир1анаш чу 1аь хецар

впустить сов. 1) кого-что во что (разрешить войти) чудаийта, чудита; ~ публику в зал - нах зал чу бахкийта 2) что во что (дать доступ) чудаийта, чухеца; ~ свежий воздух в комнату – ц1а чу керла xlo даийта

впустую нареч. разг. эрна, г1уллакх доцуш; он старался ~ - эрна къахьийгира цо

впутать сов., кого-что во что, разг. - юкъадало; ~ в неприятности - цатамна юкъавало

впутаться сов., во что, разг. юкъадан, юкъадаха

впятеро нареч. пхеалха; сложить ~ - пхеалха тоха

впятером нареч. пхеамма

в-пятых вводн. сл. пхоьазлаг1а-делахь, пхоьалг1а

вр

враг м мостаг1

вражда ж мостаг1алла; (ссора) гамо, инкарло

враждебность ж мостаг1алла

враждебный, -ая, -ое мостаг1аллин

враждовать несов. мостаг1алла лело; ~ друг с другом - вовшашца мостаг1алла лело

вражеский, -ая, -ое мостаг1ийн; ~ая армия – мостаг1ийн эскар

вразбивку нареч. ша-ша, цхьацца, къаьст-къаьстина; спрашивать что-л. ~- цхьа х1ума къаьст-къаьстина хетта

вразброд нареч. (не дружно, врозь) барт боцуш, къаьстина, ша-ша; работать ~ - барт боцуш болх бан

вразвалку нареч. техкаш; ходить ~ техкаш лела

вразнобой нареч. разг. ша-ша; бойцы стреляли ~ - т1емалоша тоьпаш шаьш-шаьш кхуьйсура

вразнос нареч. д1асакхоьхьуш; продавать товары ~ - товараш д1асакхоьхьуш дохка

вразрез нареч.: идти ~ с чем - цхьана х1уманна дуьхьал хила

вразумительный, -ая, -ое кхетаме; ~ ответ -кхетаме жоп

вразумить сов., вразумлять несов., кого - кхето; ~ ребёнка - бер кхето

враки мн. разг. аьшпаш, пуьчаш

враль м разг. аьшпашбуттург

враньё с разг. 1. (действие) аьшпаш боттар 2. (ложь) аьшпаш, пуьчаш

врасплох нареч. ц1аьххьана, тешшийтина; напасть ~ - тешшийтина т1елата; застать ~ - ц1аьххьана т1екхача

врассыпную нареч. даьржина; броситься ~ -(д1аса]даьржина довдан

врастать несов., врасти сов. чудаха; ноготь врос в палец - мalapa п1елгах чу яхна

врастяжку нареч. разг. 1) (вытянувшись) дахделла; лежать ~ - вахвелла 1илла 2) (растягивая слова) дахдеш; говорить ~ - дахдеш дийца

вратарь м спорт. кевнахо

врать несов. разг. аьшпаш ботта; не ври! - аьшпаш ма битта!; часы врут -сахьто аьшпаш буьтту

врач м лор; ~ по внутренним болезням - кийрарчу лазарийн лор; главный ~ - коьрта лор; вызвать ~а - лоьре кхайкха

врачебный, -ая, -ое лоьрийн; ~ая помощь- лоьрийн г1о

врачевать несов., кого-что, уст. лоьралла дан (или лело); ~ недуги -цамгаршна лоьралла лело

вращательный, -ая, -ое хьийза[ш долу]; ~ое движение - хьийзаме болам

вращать несов., что, чем хьийзо; вода. ~ет мельницу- хино хьийзайо хьер; ~ть глазами –б1аьргаш хьийзо

вращаться несов. 1) (крутиться) хьийза 2) где, перен. (часто бывать) хьийза[ш хила]; ~ среди молодёжи - кегийрхошна юккъехьийза

вращение с 1. (по гл. вращать) хьийзор 2. (по гл. вращаться) хьийзар; энергия ~я - хьийзаран ницкъ

вред м зен, зулам; причинить ~ зен дан; во ~ кому - цхьанна зуламна

вредитель м 1) (насекомое) зене са долу х1ума; ~и злаков - ялташна зене са долу х1уманаш 2) (человек) зуламхо

вредительство с зен [дар], зулам [дар]

вредить несов., кому-чему зен дан, зулам дан; курение ~т здоровью –цигаьрка озаро зен до могушаллина

вредно 1. нареч. зене[хь] 2. в знач. сказ. зене[хь] хила

вредность ж зене[хь] хилар, зуламе хилар

вредный, -ая, -ое зене, зуламе; ~ый для здоровья -могушаллина зене; ~ое производство - могушаллина зене производство; ~ая теория - зуламе теори

врезать сов., врезать несов., что во что- дилла; столяр врезал замок в дверь- не1арна дог1а диллира пхьеро

врезаться сов., врезаться несов., во что 1) (удариться) кхета; лодка врезалась в берег - кема кхийтира бердах 2) (войти глубоко) чудаха; кольцо врезалось в палец - мyxlap п1елгах чудахна 3) перен. чутила; конница врезалась в неприятельские ряды - дошлой чутилира мостаг1ийн маг1аршна ; ~ в память - даг чу дижа

врезка ж (напр. замка) чудиллар

временами нареч. юкъ-юкъа, наг-наггахь; ~ у меня ноет старая рана -наг-наггахь шира чов хьег1а сан

временный, -ая, -ое ханна; ~ая работа - ханна болх; ~ая постройка - ханна г1ишло; ~о (нареч.) исполняющий обязанности - декхарш ханна кхочушдийриг

время с 1) хан; свободное ~ - мукъа хан; рабочее ~-белхан хан; в любое ~ -муьлххачу хенахь; в данное ~ - кху хенахь; ~ истекло - хан д1аяьлла; сколько времени?- мел хан? 2) (эпоха) зама; в наше ~ - вайн заманахь; новые времена - керла зама; во времена Петра Первого - Пётр Хьалхарчун заманашкахь; не отставать от времени - заманна т1аьхьа ца виса 3) (пора) хан; зама; холодное ~ - шийла хан; дождливое ~ - йочанан хан; в вечернее ~ -суьйре йоьлла хан; ~ сева - ялта доьн зама; времена года - шеран заманаш 4) грам. хан ; ~ от времени, по временам - хан хене мел ели; в скором времени -дукха хан ялале; до сего времени - кху хенналц; ~ покажет - замано гойтур ду; ~ идёт - хан д1айоьду; тратить ~ хан яйа; провести ~- хан яккха; в своё ~ -шен хеннахь; раньше времени - хенал хьалхa; во ~ чего-л. - цхьа x1yмa дечу хенахь; нe ~ делать что-л. - цхьа х1ума ден хан яц; у меня нет времени - сан хан (или йиш) яц; [в] последнее ~- т1аьхьарчу хенахь; [в] первое ~ - юххьенца; всё ~ - даим; на ~ - хан йиллина, цкъачуна; на первое ~ -цкъачуна; одно ~ - цхьана хенахь; со временем - хан яьлча; тем временем - оцу хенахь; в то ~ как... (уступ. союз) передаётся глагольной формой на =ехь, мас.: в то ~ как все работали, он ушёл -массо а болх беш воллушехь, д1авахара иза

времяисчисление с зама ларар

времянка ж 1) (лестница) лами 2) (печка) аьчка пеш 3) (строение) тоьла времяпрепровождение с хан яккхар

вровень с чем, нареч. нисса; вода ~ с краями бочки - хи нисса боьшкин йисттелц ду

вроде 1. предлог, с род. п. тайпана; пальто ~ моего - сайчун тайпана пальто 2. частица прост. схьахеттарехь; он ~ [бы] заболел - иза, схьахеттарехь, цомгуш хилла

врождённый, -ая, -ое вешшехь хилла; ~ порок сердца - вешшехь дагца хилла айп

врозь нареч. къаьстина; (о 1-м л.) тж. тхайна-тхайна; (о 2-м и 3-м л.) тж. шайна-шайна; они живут ~ - уьш шайна-шайна бехаш бу ; носки ~ -баххьаш д1асаоьзна

врубить сов., что во что чуахка

врубиться сов., во что I) (проникнуть рубя) охкуш чудаха; ~ в каменную породу- охкуш т1улгах чудаха 2) воен. чутила; конница врубилась в ряды неприятеля –мостаг1чун маг1аршка чутилира дошлой

врукопашную нареч. чуччабахна, кочабахна; драться ~- кочабахна лата

врун м, врунья ж разг. аьшпашбуттург

вручение с [кара] далар; ~ диплома - диплом ялар

вручить сов., кого-что кому [кара] дала; ~ орден - орден яла

вручную нареч. куьйга; копать ~ - куьйга ахка

врыть сов., что во что(укрепить) чуахка; ~ столбы в землю – б1ог1амаш лаьтта чу ахка

врыться сов., во что бухадола; ~ в землю - лаьтта бухадола

вряд ли нареч. те; ~ он придёт – вог1урий те иза

вс

вс= «вз=» метта лела къорачу мукъазчу аьзнашна хьалха, мас.: вскипеть- кхехка

всадить сов., что во что, разг. чудахийта, чудолла; ~ топор в дерево - диг диттах чудахийта; х~ пулю в лоб - хьаж юккъе топ ялийта

всадник м, ~ца ж бере; воен. - дошло

всасывание с 1. (по гл. всасывать) чухудар 2. (по гл. всасываться) чухудадалар

все (всех, всем, всеми, обо всех) мн. от весь, вся, всё; см. весь

все= «дерриг» боху маь1на долу, чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: всероссийский - ерригроссин

всё 1 нареч. разг. 1) (до сих пор) х1инца а; дождь ~ [ещё] идёт – дог1а х1инца [а] дог1уш ду; он ~ работает -иза х1инца а болх беш ву 2) (только, именно) бен; это ~ ты виноват - хьо бен вац цунна бехке 3) в знач. союза (всё-таки) xleттe а; суффикс =ча а; как он ни старается, ~ не выходит - и мел г1иртича а, г1уллакх-м ца хуьлу 4) (в сочет. со сравн. ст.) хан мел ели; всё в лучше и лучше - хан мел ели дикаха хила ; ~ же, ~ ж -делахь а; мне ~равно - супа бен а дац; он ~ же согласился - иза х1етте а реза хилира

всё 2 с (всего, вин. всё, всему, всем, обо всём) см. весь

всевозможный, -ая, -ое тайп-тайпана[ра]; бес-бесара; ~ые товары - тайп-тайпанара товараш

всевышний м сийлахь-везниг

всегда нареч. даим, гуттар; не ~ - даим, гуттар + гл. хила; не ~ был он таким - гуттар вацара иштта ; ~ готов! - даим кийчча ду!

всегдашний, -яя, -ее разг. даимлера, гуттарлера; ~ие шутки - гуттарлера забарш

всего 1 1. нареч. (итого) дерриг; ~ израсходовано сто рублей - ерриг харж итт туьма йина 2. частица (только, лишь) бен; ~ на четыре года старше меня - сол диъ шо бен воккха вац ; только и - ~ и бен кхин дац; ~ ничего (очень мало) разг. дерриг а х1умма а доцург ду; ~ навсего - бен; ~-то- дерриг а

всего 2 1) род. п. от весь, всё – доллучун; я не прочитал ~ рассказа - дийцар дерриг а ца дешна аса; ~ не расскажешь – дерриг а дийцалур дац 2) вин. п. от весь ; безо всего - цхьа а х1ума доцуш; ~ хорошего! - марша 1ойла!

всезнайка м и ж, разг. дерриг хьаьа моьттург, хаалча

всей 1) род. п. от вся; см. всего; 2) дат п. от вся; см. всему; 3) тв. п. от вся; см. всем 1; [со] ~ семьёй - боллучу доьзалца 4) предл. п. от вся; см. всём

вселение с 1. (по гл. вселить) чухаор, даха хаор 2. (по гл. вселиться) чухаар, даха хаар; ~ в новый дом - керлачу ц1еношка ваха хаор

вселенная - аначоь

вселенные - аначоьнаш

вселить сов. 1) кого во что (поселить) чу хао, даха хао, чукхалхо; ~ в квартиру - квартира чу хао 2) что в кого-что, перен. (внушить) дожо; ~ страх в сердце врага – мостаг1чун даг чу кхерам божо

вселиться сов., во что 1) чухаа, даха хаа, чукхалха; ~ в новый дом - керлачу ц1еношна чухаа 2) перен. (вкрасться) дожа; в сердце вселился страх - даг чу кхерам буьйжира

всем 1. тв. п. от весь, всё ; ~ классом - йоллучу классо; ~ домом – ц1а чохь мел верг; я ~ доволен - со доллучунна реза ву 2. дат. п. от все доллучунна; ~ разойтись! – д1асадовла массо а!

всём предл. п. от весь, всё: напиши обо ~ -доллучух лаций язде

всемерный, -ая, -ое ма-хуьллу, массо aгlop; ~ая поддержка - ма-хуьллу г1о дар; ~о (нареч.) помогать - ма-кхоччу г1о дан

всемером нареч. ворх1амма, ворх1 цхьаьна

всеми тв. п. от все; ~ силами - боллучу ницкъаца, ницкъ ма-ббу; я доволен вами ~ - со шуна массарна (дат. п.) реза ву; со ~ вместе - массаьрца (оруд. п.) цхьаьна

всемирно-исторический, -ая, -ое дерригдуьненан-историн; ~ая победа - дерригдуьненан-историн толам

всемирный, -ая, -ое дерригдуьненан; ~ая история - дерригдуьненан истори; ~о (нареч.) известный - доллучу дуьненна г1араваьлла

всемогущество с доллучунна ницкъ кхачар

всемогущий, -ая, -ее доллучунна ницкъ кхочу; ~ разум - доллучунна ницкъ кхочу хьекъал

всему дат. п. от весь, всё доллучунна; по ~ городу- йоллучу г1алахула; что можно ко ~ этому добавить?! - цу доллучунна а т1e х1ун тоха мегар дара?!

всенародный, -ая, -ое дерриг халкъан; ~ое движение в защиту мира - дерриг халкъан машар ларбен болам

всеобуч м всеобуч, массара дешар

всеобщий, -ая, -ее [массеран] юкъара; ~ие законы природы - 1аламан юкъара законаш; ~ее избирательное право - массеран юкъара харжамийн бакъо

всеобъемлющий, -ая, -ее дерриг чулоцу; ~ ум - дерриг чулоцу хьекъал

всеоружие с: во ~и а) (в полной готовности) кхоччуш кечделла; б) (в совершенстве) кхоччуш хууш; выступить во ~и знаний - кхоччуш хууш юкъавала

всепобеждающий, -ая, -ее дерриг эшо

всероссийский, -ая, -ое ерригроссин; ~ съезд- ерригроссин съезд

всерьёз нареч. боккъалла; ~ взяться за учёбу - боккъалла дешарна т1еверза; не в шутку, а ~ - бегаш а ца беш боккъалла а; не ~ -боккъалла ца хила

всесильный, -ая, -ое доллучунна ницкъ кхочу

всесоюзный, -ая, -ое ерригсоюзан; всесоюзный смотр - ерригсоюзан хьажар

всесторонний, -яя, -ее массо aгlop; ~ee развитие- массо aгlop кхиар; ~ий разбор дела - массо aгlop г1уллакх къастор

всё-таки союз и частица х1уъа дича а, [мухха] делахь; где же ~ я видел его? - делахь мичхьа вайра-те суна и?; а ~ он прав - мухха делахь а бакъ ву иза; всё ж таки разг. - делахь а

всеуслышание с: во ~ массарна а хезаш; объявить что-л. во ~ -цхьа х1ума массарна хезаш д1акхайкхо

всех 1) род. п. от все; изо всех сил - ницкъ ма-ббу; боллучу ницкъаца; от ~ друзей - боллучу доттаг1ех 2) вин. п. от все; привести ~ массо а схьавало 3) предл. п. от все; заботиться обо ~ - массеран гlaйгla бан

всецело нареч. дерриг, дийнна, дуьззина

всеядный, -ая, -ое х1уъа юу; ~ое животное- х1уъа юу дийнат

вскарабкаться сов. разг. тийсалуш т1едала

вскармливание с кхабар; ~ молоком - шурица кхабар

вскачь нареч. хаьхкина; ехать ~ - хаьхкина ваха

вскидывать несов., вскинуть сов. 1) на что т1екхосса; ~ мешок на плечи -гали белша т1е кхосса 2) (поднять, напр. голову) хьалаайдан; (для прицела) хьалалаца

вскипеть сов. 1) (закипеть) кхехка; чайник вскипел - чайник кхихкина 2) перен. (вспылить) кхохкадала

вскипятить сов., что ц1ийдан, к1еж яккхийта; ~ молоко - шура ц1ийян; ~ воду - хе к1еж яккхийта

всклокоченный, -ая, -ое разг. хьирчина (месаш, тlapгla)

всколыхнуть сов., кого-что 1) меттахъхьадан 2) перен. меттахъхьадан; революция ~ла народные силы - революцино меттахъхьабира халкъан берриге а ницкъаш

всколыхнуться сов. 1) меттахъхьан 2) перен. меттахъхьан; массы ~лись -халкъаш меттахъхьайна

вскользь нареч. юккъехула; упомянуть о чём-л. ~ - цхьана х1уманах лаьцна юккъехула хьахо

вскопать сов., что ахка

вскоре нареч. кестта; он ~ вернётся домой - и кестта ц1а воьрзур ву; он ~ ответил на письмо - кестта жоп делира цо кехатна

вскормить сов., кого кхаба; ~ ребёнка грудью - бер дакхо

вскочить сов. 1) (быстро встать) хьалаэккха; ~ть с постели - меттара хьалаэккха 2) на кого-что, во что – т1екхоссадала, кхоссавелла т1евала; ~ть в вагон - кхоссавелла вагон т1е вала; он ~л на коня - кхоссавелла говра т1е велира иза 3) на чём (появиться,вырасти) xloттa, яла; на лбу ~ла шишка- хьаж т1е бог х1оьттина

вскрикивать несов. мохь хьекха, мохь бетта

вскрикнуть однокр. мохь тоха

вскружить сов.: успех ~л ему голову - толамо корта хьовзийра цуьнан вскрытие с 1. (по гл. вскрыть) 1) дастар 2) перен. гучудаккхар 3) мед. эт1ор 2. (по гл. вскрыться) дастадалар

вскрыть сов., что 1) дзета; ~ письмо - кехат дзета 2) перен. гучудаккха; ~ не достатки в работе - балхахь кхачамбацарш гучудаха 3) мед. эт1о; ~ труп - дакъа эт1о; ~ нарыв - х1ума ят1о

вскрыться сов. 1) дат1а, хецадала; нарыв ~лся – х1ума хецаелла 2) (освободить ся ото льда) дастадала; река ~лась - хи дастаделла 3) перен. гучудала; ~лись причины поражения - эшаран бахьанаш гучудевлла всласть нареч. разг. 1аббалц; поработать ~ - 1аббалц болх бан

вслед 1. нареч., за кем-чем т1аьхьа; она ушла, он долго смотрел ~ - и д1аяхара, иза дуккха а т1аьхьахьоьжуш лаьттира; он послал телеграмму ~ за письмом - кехата т1аьхьа телеграмма яхьийтира цо 2. предлог с дат. п. т1аьхьа; он смотрел ~ поезду- и хьежира поездана т1аьхьа ; ~ за тем - цунна т1аьххье

вследствие предлог с род. п. бахьана [долуш]; ~ этого, ~ чего - и бахьана долуш

вслепую нареч. 1) (не видя) т1е ца хьожуш; сыграть партию ~ - т1е ца хьожуш парти яккха 2) перен. (наугад) б1аьргаш [а] хьаббина; начинать дело ~ - г1уллакх б1аьргаш а хьаббина д1адоло

вслух нареч. хозуьйтуш; читать ~ - хозуьйтуш еша

вслушаться сов., вслушиваться несов., во что [дикка] ладог1а; ~ в разговор - къамеле ладог1а

всматриваться несов., всмотреться сов., в кого-что [дикка] хьажа; я всмотрелся в него и узнал - дикка, ма хьаьжжи вевзира суна иза

всмятку нареч. буьйдо; сварить яйцо ~ - xloa буьйдо кхехко

всосать сов., что 1) (втянуть губами) ц1убдеш даа, ц1убдан 2) (впитать) чухудан; цветы ~ли воду - зезагаша чухуьйдира хи ; ~ть что-л. с молоком матери - цхьа х1ума ненан шура ц1убъеш даа

всосаться сов., в кого-что 1) (впиться) чудаха; пиявки ~лись в ногу –ц1убдарш когах чудахна 2) (впитаться) чухудадала; вода ~лась в землю -лаьттах хи чухудаделира

вспахать сов., вспахивать несов., что аха; ~ землю - латта аха

вспашка ж ахар; глубокая ~ - к1орггера ахар

вспенить сов., что чопа яккха

вспениться сов. чопа яла; молоко ~лось- шури т1е чопа яьлла

всплакнуть сов. разг. делха озо

всплеск м ц1алк1

всплёскивать несов. ц1алк1дийла

всплеснуть сов. ц1алк1даккха;в реке шумно ~ла рыба - хи чохь г1овг1анца ц1алк1белира ч1ара ; ~ть руками - куьйгаш вовшахтоха

всплошную нареч. разг. цхьатерра; лед двигался ~ ша цхьатерра охьабог1ура

всплытие с т1едалар; ~ лодки - хикема хи т1е далар

всплыть сов. 1) т1едала 2) перен.. гучудала; всплыли недочёты- эшамаш гучубевлла

вспоить сов., кого мало; ~ телёнка - эсана мало; ~ и вскормить- малоа, даоа

всполошить сов., кого, разг. меттахдаха; шум ~л собак – г1овг1ано меттахдаьхна ж1аьлеш

всполошиться сов разг. меттахдала, меттаххьа

вспомнить сое., кого-что, о ком-чём дагадаийта;~ свою молодость - шен къоналла дагояийта

вспомниться сов. дагадан; мне ~лась одна песня - суна дагадеанера цхьа илли

вспомогательный, -ая, -ое г1оьнан; ~ые работы - г1оьнан белхаш; ~ый глагол грам. – г1оьналлин хандош

вспороть сов., что (зашитое) схьадаста; ~ мешок - гали схьадаста вспорхнуть сов. т1омадала

вспотеть сов. хьацар дала

вспрыгивать несов., вспрыгнуть сов., на кого-что т1екхоссавала, т1етасавала; ~ на лошадь -говра т1е тасавала

вспрыскивать несов., вспрыснуть сов., что чем кхарза; ~ бельё водой -бедаршна хи кхарза; ~ духами - дух1и тоха

вспугивать несов., вспугнуть сов., кого-что къахко;~ птицу - олхазар къахко

вспухать несов., вспухнуть сов. деста

вспучить сов., безл., что т1едан; у больного ~ло живот- цомгушчун гай т1едеана

вспучиться сов. т1едан

вспылить сов. чарпе хила; он ~л из-за пустяка - к1адбоцчу х1уманна чарпе хила

вспыльчивость ж чарпелла

вспыльчивый, -ая, -ое чарпе; ~ характер - чарпе амал

вспыхивать несов., вспыхнуть сов. 1) (загореться, засветиться) лата; вспыхнули огоньки – ц1ерш летира 2) (взорваться) эккха; порох вспыхнул -молха иккхира 3) (начаться) ц1е яла; вспыхнул пожар – ц1е елира 4) перен. (покраснеть) ц1ийвала; ~ от смущения - эхь хетта ц1ийвала 5) перен. (вспы­лить) кхохкадан ; вспыхнула война – т1ом иккхира

вспышка ж 1. (действие) ялар 2. (взрыв) эккхар 3.(сильное проявление) экк хар; 4.(гнев) кхохкадахар

вспять нареч. юханехьа, юха, повернуть~ - юхадерзо

вставание с хьалаг1аттар; почтить память ~м - сийнна хьалаг1овтта вставить сов., что во что 1) (поставить внутрь) дилла, тоха; ~ стёкла – б1аьргаш тоха; ~ зубы - цергаш тоха 2) (заключить) чух1отто,[чу]дилла; ~ картину в рамку - сурт гура чу дилла;~ камень в кольцо – ч1агарна б1аьрг билла 3) (в текст и т. п.) юкъалаца, юкъах1отто; ~ слово - дош юкъаxloттo

вставка ж 1. (действие) диллар, тохар; ~ стёкол –б1аьргаш тохар 2. (вставленный кусок) хатт, юкъах1оттор 3. (в тексте) юкъалацар, юкъах1оттор

вставлять несов. см. вставить ; ~ палки в колёса - новкъа коьллаш тийса

вставной, -ая, -ое диллина, тоьхна; ~ые зубы - тоьхна цергаш

встарь нареч. мацах, хьалха заманахь

встать сов. 1) (подняться на ноги) хьалаг1атта; ~ с постели - меттара хьалаг1атта; рано ~ - хьалххе хьалаг1атта; встань!- хьалаг!атта! 2) т1евала; ~ на стул – г1анта т1е вала 3) (подняться на борьбу) гlaттa; ~ на защиту родины -даймохк ларбан г1атта 4) (появиться над горизонтом) схьакхета; солнце встало из-за леса - хьуьна т1ехьашкахула схьакхийтира малх 5) перен. (возникнуть) х1отта; встал вопрос - хаттар х1оьттира 6) (уместиться) д1ах1оттадала; стол встанет в простенке между окнами - корашна юккъе пенаца д1ах1отталур ду стол 7) разг. (приступить) xloттa; ~ на вахту - вахте х1отта ; ~ на ноги - когаш т1е х1отта

встопорщить сов., что, разг. дусо

встопорщиться сов. разг. дусадала

встревожить сов., кого-что синтем байа, сингаттам баккха, г1айг1ане дожо; это известие ~ло его - цу хабаро сингаттам баьккхира цунна

встревожиться сов. сингаттам[е] баккха (или хила); синтем байа, г1айг1ане дожо (или хила)

встрепенуться сов. 1) (вздрогнуть) хьалаэккха 2) перен. (оживиться) тохадала; душа ~лась - дог тохаделира

встретить сов. 1) кого-что (увидеть) кхета; я ~л его на улице - суна иза урамехь кхийтира 2) кого-что (выйти навстречу) дуьхьалдаха; ~ть гостей на вокзале - хьешашна вокзале дуьхьалваха 3) кого-что (оказать какой-л. приём) т1еэца; (оказать сопротивление) дуьхьалдала; ~ть радушно -хазахеташ т1еэца; ~ть врага огнём – мостаг1чунна герзаца дуьхьалвала 4) что (испытать, натолкнуться) т1енисдала; ~ть сопротивление -дуьхьалонна т1енисвала ; ~ть Новый год - Керла шо даздан; ~ть восход солнца - малх схьакхетачу хьежа

встретиться сов. 1) с кем-чем (повстречаться) [дуьхьал]кхета; ~ с другом –доттаг1чунна дуьхьалкхета 2) с кем-чем (собраться для чего-л.) вовшахкхета 3) с чем (столкнуться) т1е1оттадала; ~ с трудностями -халонашна т1е1оттавала 4) кому (попасться) т1е1оттадала; мне встретилась ин­тересная книга - хазчу книгина т1е1оттавелира со

встреча ж I. (по гл. встретить) 1) (напр. гостей) дуьхьалдахар 2) (приём) т1еэцар 2.(пo гл. встретиться) дуьхьалкхетар; вовшахкхетар; поговорим при встрече - вовшахкхетча, дуьйцур вай; ~ депутата с избирателями - депутаттий, харжамхой вовшахкхетар; ~ футбольных команд - футболан командаш ловза вовшахкхетар ; ~ Нового года - Керла шо даздар

встречаться несов. 1) см. встретиться; 2) с кем (видеться, поддерживать знакомство) вовшахкхетар, гap ; ~ глазами - вовшийн б1аьрга т1е б1аьрг xloттa

встречный, -ая, -ое 1. (движущийся навстречу) дуьхьалдог1у; ~ поезд –дуьхьалйог1у поезд; ~ ветер - дуьхьалхьоькху мох 2. в знач. сущ. ~ м -дуьхьалкхеттарг; первый ~ - хьалха дуьхьалкхеттарг ; ~ иск- дуьхьалара лехам; ~ бой - дуьхьалара т1ом; ~ план - дуьхьалара план

встроить сов., что чохь дан (или дилла); ~енный шкаф - пена чохь йина шкаф

встряска ж разг. 1) (потрясение) цатам, халахетар 2) (нагоняй) дов дар, барт тохар

встряхнуть сов., кого-что 1) (тряхнуть) дего, безл. тохадала; ~ть ковёр - куз бего; телегу ~ло на мосту - ворда тохаелира т1ай т1ехь 2) перен. (возбудить) самадаккха, меттахъхьадан

встряхнуться сов. 1) дегадала; птичка ~лась - алхазар дегаделира 2) перен. разг. самадала, меттахъхьан; ~ться после всего пережитого - дерриг лайначул т1аьхьа меттахъхьан

вступительный, -ая, -ое 1) д1аэцаран; ~ый экзамен – д1аэцаран экзамен; ~ый взнос – д1аэцаран взнос 2) (вводный) долоран; ~ое слово- долоран дош

вступить сов., во что 1) тж. на что (войти) чудаха; войска вступили в город – г1али чу дахара эскарш 2) (поступить) дала; ~ в партию- парте вала 3) (ногой) чудаккха; ~ в лужу- 1ам чу ког баккха 4) (начать, приступить к чему-л.) доло; ~ в разговор - къамел доло ; ~ в брак- брак ян; ~ в должность – г1уллакхе х1отта; ~ в силу - бакъо хила; ~ на престол - паччахь х1отта

вступиться сов., за кого-что г1о даккха; все ~лись за честь товарища - массара а г1о даьккхира, шайн накъостан сии лардеш

вступление с 1. (действие) чудахар; ~ войск в крепость- эскарш г1али чу дахар 2. (введение) д1адолор; ~ к поэме - поэма д1айолор

всунуть сов., что во что чу1отта, чудолла; ~ ключ в замок- доккху дог1а дог1ана чу долла

всухомятку нареч. деккъа; съесть хлеб ~ -деккъа бепиг даа

всухую нареч.: сыграть ~ - декъа ловза

всучивать несов., всучить сов. 1) что во что (сучя вплести) юкъада1а 2) кого-что кому, перен. разг. (насильно или обманом заставить взять) ги долла; ~ плохой товар - вон товар ги долла

всхлипнуть однокр. хинк1аш тоха

всхлипывать несов. хинк1аш ян, ч1е1а

всходы мн. з1ийдигаш; ранние ~ - хьалххе т1едевлла з1ийдигаш

всхожесть ж т1едалар; ~ семян - xly т1едалар

всхожий, -ая, -ее т1едолу; ~ие семена – т1едолу xly

всыпать сов., всыпать несов. 1) что или чего во что (насыпать) чудохка; ~ муку в мешок - дама гали чу дохка 2) кому, разг. (отколотить) г1ибадаккха; (отругать) дов дан

всю вин. п. от вся; ~ вину он взял на себя - берриг бехк цо шена т1еэцна

всюду нареч. массанхьа; не ~ это найдёшь - xlapa массанхьа а ца карайо

вся ж (всей, всю, всей, обо всей) см. весь

всяк мест. определит. м, разг.: ~ норовит по-своему сделать- массо а шен aгlop дан гlepтa

всякий, -ая, -ое 1. мест. определит. I) (каждый) xlop; (любой) муьлхха а; ~ий человек стремится к лучшему - xlop стаг а г1ерта дикане кхача; во ~ое время - муьлххачу хенахь а 2) (с предлогом «без») цхьа[на] а,цхьа[на] а тайпана; он работал без ~ого плана - цо болх бора цхьа а план а йоцуш 3) (разный) тайп-тайпана[ра]; ~ие книги - тайп-тайпанара книгаш; рассказывать ~ий вздор - тайп-тайпанара г1урт бийца 2. в знач. сущ. ~ое с: ~ое бывает – х1уъа а 1отта ма ло 3. в знач. сущ. ~ий м - хьаъа а; ~ий (не ~ий) может это сделать - хьаьнгга а далур ду (дац) иза ; на ~ий случай – ца1 хилахь а аьлла; во ~ом случае - хьуъа хилча а; ~о (нареч.) бывает – тайп-тайпана хуьлу

всяческий, -ая, -ое разг. массо aгlop; оказывать ~ую помощь - массо aгlop гlo дан; он ~и (нареч.) уклонялся от объяснений - массо aгlop кхетам ца бала г1ертара иза

всячина ж разг.: всякая ~ - тайп-тайпанара х1уманаш

вт

втайне нареч. къайлаха; сделать что-л. ~ - цхьа х1ума къайлаха дан

втащить сов., кого-что во что чутакхо; на что такхийна т1едаккха; ~ мешок в подвал - гали подвал чу такхо; ~ мешок на чердак - гали такхийна чардакха т1е даккха

втащиться сов. разг. чутакха, текхаш чудан

втёмную нареч. 1) (в картах) ца хьожуш; играть ~ - ца хьожуш ловза 2) (наугад) ма-хеттара; действовать ~ - ма-хеттара дан

втемяшить сов., что кому, разг.: ~ что-л. в голову - цхьа xlyма коьрта чу дижо

втемяшиться сов., кому, разг.: ~лась дикая мысль - акха ойла коьрта чу йнжира

втереть сов., что во что [хьаькхна] чухудийта; ~ мазь - хьакхар чухудийта ; ~ очки кому - ца1 леван

втереться сов., во что, разг. 1) (протиснуться) юкъадаха; ~ в толпу- нахана юкъаваха 2) (проникнуть) юкъадаха; ~ в чужую семью - нехан доьзала юкъа даха ; ~ в доверие к кому-л.- цхьаьннан шех тешам бахийта

втечь сов., во что чуэха

втирание с I. (действие) чухудийтар 2. (лекарство) молха

втиснуть сов., кого-что во что чудолла; ~ бельё в чемодан -бедар чамди чу йолла

втиснуться сов., во что 1) (поместиться) чухоа 2) разг. (с трудом войти) чудаладала

втихомолку нареч. меллаша; он вышел ~ и ушёл - меллаша ара а ваьлла, д1авахара иза

втолкнуть сов., кого-что во что чутатта

втолковать сов., втолковывать несов., что кому, разг. кхето; ~ правило- бакъонах кхето

втоптать сов., кого-что во что [хьаьшна] чудахийта; ~ камень в землю –т1улг хьаьшна лаьттах чубахийта

вторгаться несов., вторгнуться сов. 1) во что- чулелха; на что - т1ег1орта; вторгнуться на территорию неприятеля – мостаг1чун махка т1е гlopra 2) перен. (вмешаться) юкъаг1орта

вторжение с 1) т1ег1ортар, чулелхар; ~ неприятеля-мостаг1 т1ег1ортар 2) перен.- юкъаг1ортар

вторить несов. I) кому-чему муз. –т1аьхьара ала; бас ~т тенору- тенорана т1аьхьара олу басо 2) кому-чему (повторять) т1аьхьара ала; эхо ~т грому - йилбазмаьхьаро т1аьхьара олу стигал къовкъарна 3) кому (поддакивать) аьлларг ала

вторично нареч. шозлаг1а

вторичный, -ая, -ое шозлаг1а; ~ое напоминание - шозлаг1а дагадаийтар; ~ый продукт- шозлаг1а сурсат

вторник м шинара, шинарин де; во ~ - шинарин дийнахь; по ~ам- xlop шинарин дийнахь

второгодник м шолг1ачу шарна виснарг

второгодница ж шолг1ачу шарна йиснарг

второгодничество с шолг1ачу шарна дисар

второй, -ая, -ое 1. числ. порядк. Шолг1а; ~ой час- шолг1а сахьт 2. в знач. сущ. ~ая ж мат.- шолг1аниг; одна ~ая – ца1 шолг1аниг 3. в знач. сущ. ~ое с (блюдо) шолг1аниг 4. прил. (второстепенный) шолг1а; играть ~ые роли –шолг1а ролаш ловзо ; из ~ых рук – шолг1ачуьнгахула хаа; она мне ~ая мать- иза сан шолг1а нана ю

второклассник м, ~ца ж шолг1ачу классерниг

второкурсник м, ~ца ж шолг1ачу курсерниг

второпях нареч. сихделла; забыть что-л. ~ -цхьа х1ума сихвелла йицъян

второразряднник м, ~ца ж спорт. шолг1а разрядхо

второразрядный, -ая, -ое шолг1ачу разрядера; ~ ресторан – шолг1ачу разрядера ресторан

второсортный, -ая, -ое шолг1ачу сортан, шолг1ачу сортера

второстепенный, -ая, -ое шолг1ачу даржера ; ~ые члены предложения грам.- предложенин коьртаза меженаш

втравить сов., втравливать несов., кого во что (вовлечь) юкъаоза

в-трётьих вводн. сл. кхоалг1а-делахь, кхозлаг1а

втридорога нареч. разг. кхузза деза; продать ~ - кхузза деза д1адохка

втрое нареч. 1) (в три раза) кхузза 2) (в три слоя) кхолха

втроём нареч. кхаамма, кхоъ цхьаьна; жить ~ - кхоъ цхьаьна ваха

втройне нареч. кхолха, кхолхонца

втулка ж тулка

втянуть сов. 1) кого-что (втащить) озо; (внутрь) чуозо; ~ лодку на берег -кема хи йисте озо 2) что (вобрать в себя) чуозо; ~ воздух - xlo чуозо 3) кого во что, перен., разг. (вовлечь) юкъаозо; ~ в работу - балха юкъа озо

втянуться сов. 1) чукхета, чуозадала; щёки ~лись - беснеш чукхетта 2) во что, перен. разг. (принять участие) юкъаозадала; (привыкнуть) дола; ~ться в работу - балхах вола

ву

вуаль ж 1) (сетка) вуаль, бой 2) (материя) киса

вуз м (высшее учебное заведение) вуз (лаккхара доьшийла)

вузовец м, ~ка ж вузхо

вулкан м т1аплам, т1епинг; потухший ~ - байна т1аплам ; жить как на ~е –т1аплам т1ехь санна ваха

вулканический, -ая, -ое т1апломан; остров ~ого происхождения –т1аплаьмнех хилла г1айре

вульгаризация ж дастамдаккхар, сийсаздаккхар

вульгаризировать сов. и несов., что дастамдаккха, сийсаздаккха, сийсаздан; ~ учение 1илма сийсаздаккха

вульгаризм м дастамалла, дастам дош, сийза дош

вульгарный, -ая, -ое 1) (непристойный) дастаме, сийсаза; ~ое слово -дастаме дош 2) (грубо упрощённый) дастаме; ~oe изложение учения - 1илманан хьехам дастаме язбар

вундеркинд м вундеркинд (тамашийна бер)

вурдалак м фольк. убар

вх

вход м 1. (действие) чудалар, чудахар; при ~е – чувог1уш 2. (место) чуг1ойла, чудоьдийла; главный ~ коьрта чуг1ойла

входить несов. 1) см. войти; 2) во что (вникать) дуьха кхиа; он сам входит во все дела - и ша кхуьу массо а г1уллакхийн дуьхе 3) во что (включаться) юкъадан; это не входит в мои расчёты - сан хьесапашна юкъа ца дог1у иза

входной, -ая, -ое чудоьду; ~ая плата - чувоьду мах; ~ая дверь - чувоьду не1

входящий, -ая, -ее чудог1у

вхолостую нареч. эрна, даьсса; мельница работает ~- хьер яьсса хьийза; мы работали ~ - оха эрна болх бира

вц

• вцепиться сов., вцепляться несов., в кого-что лаца, катоха; собака вцепилась в ногу - когах катуьйхира ж1аьло

вч

вчера нареч. селхана; ~ вечером, ~ ночью сийсара; ~ утром - селхана 1уьйранна

вчерашний, -яя, -ее 1) селханлера; (ночной) сийсарлера 2) (недавно бывший кем-чем) селханлера; ~ие школьники -селханалера дешархой ; искать ~его дня - селханалера де леха

вчерне нареч. цкъачунна; закончить работу ~ - болх цкъачунна чекхбаккха

вчетверо нареч. 1) (в четыре раза) доьазза 2) (в четыре слоя) деалха

вчетвером нареч. веамма, виъ цхьаьна

в-четвёртых вводн. сл. доьалг1а-делахь, доьазлаг1а

вчитаться сов., вчитываться несов., во что дуьхе кхиа; ~ в трудный текст -халачу текста дуьхе кхиа

вш

вшестером нареч. ялхамма, ялх цхьаьна

в-шестых вводн. сл. ялхалг1а-делахь, ялхазлаг1а

вшивной, -ая, -ое т1етегна; ~ рукав- т1етегна пхьуьйшаш

вшивый, -ая, -ое мезий дина [долу]

вширь нареч. шоралла

вшить сов., что во что т1етега

въ

въ= «в» метта яздо е-ний, я-ний хьалха, мас.: въехать - чудаха

въедливый, -ая, -ое чудулу

въезд м 1. (действие) чувар; ~ воспрещён - чувар дихкина ду 2. (место) чуг1ойла, чувоьдийла; (наверх) т1еволийла; у ~а в город – г1али чу воьдучохь

въездной, -ая, -ое чувоьду; ~ые ворота - чувоьду ков

въесться сов., во что чухуда; краска въелась в кожу- басар чухуьйдина не1арх

въехать сов. 1) во что чудаха; на что т1едала; ~ в город – г1али чу ваха; ~ на гору лам т1е вала 2) (вселиться) чудаха

вы

вы (вас, вам, вами, о вас) мест. личн. шу; (вежливое обращ. к одному лицу) хьо; вы все идёте?- шу дерриш а доьлху?; Вы меня звали?- Ахьа (эрг. п.) соьга кхайкхирий?; вы это сделали?- аша (эрг. п.) и диний?; вы слыхали новость?- керла х1уманаш хезний шуна (дат. л.)? ; быть с кем-л. на вы -цхьаьнца эвхьаза ца хила

вы= глагольная приставка; цо гойту: 1) х1ума чекхдалар, х1умане кхачар, мас.: выучить - 1амо, выпросить- [дехна] даккха 2) яуьра аралелар ара =, мас.: выбежать - аравада 3) =ся дакъалгаца =дала, мас.: выброситься - чукхоссавала

выбегать несов. (откуда) араида, арахьовлха; (куда) хьовлха; см. тж. выбежать

выбежать сов. (откуда) арадада, арахьада; (куда) хьада; ~ из дома -чуьра арахьада; ~ на дорогу - новкъа хьада; ~ на улицу - арадада

выбелить сов., что (отбелить) к1айдан

выбить сов. 1) что (вышибить) [тоьхна] д1адаккха; ~ стекло из рамы –б1аьрг рами чуьра д1абаккха 2) кого-что (с боем вытеснить) арадаккха, араэккхийта; ~ неприятеля из окопов - окопаш чуьра мостаг1 араэккхийта 3) что (пыль и от. п.) д1адаккха, дего; ~ ковёр - куз бего 4) что (уни­чтожить) дайа; град выбил посевы - къорано ялташ дайина 5) что (вычеканить) даккха, дилла; ~ медаль- мидал йилла ; ~ дорогу- некъ бохо

выбиться сов. 1) из чего (с трудом выбраться) дала; ~ из толпы - тобана юккъера схьавала 2) (показаться наружу) гучудала; волосы выбились из-под шапки - куйна к1елхьара гучуевлла месаш ; ~ из долгов - декхаршлара вала; ~ из сил - гlopa кхачо; ~ в люди - стаг хила

выбоина ж к1аг

выболтать сов., что, разг. схьадийца (говорящему); д1адийца (другому лицу)

выбор м 1. (действие) харжар; ~ профессии - корматалла харжар; ~ помощника – г1оьнча харжар 2. (подбор) харжа хилар; большой ~ товаров -харжа дуккха товараш хилар 3. см. выборы ; на ~ (взять) - хоржуьйтуш (эца); луъург (эца); остановить на чём-л. свой ~ - цхьа х1ума схьакъасто

выборка ж 1. (действие) схьадаккхар; см. выбрать 1; 2. разг. (выписка) хаьржинарг; ~и из протокола - протокола т1ера хаьржинарш ; проверка документов на ~у- документаш юкъ-юкъара [харжарца] таллар

выборность ж хоржуш хилар; ~ судей - суьдхой хоржуш хилар

выборный, -ая, -ое 1) (относящийся к выборам) харжамийн; ~ая кампания - харжамийн кампани 2) (подлежащий выборам) хаьржина; ~ые председатели - хаьржина председателш

выборочный, -ая, -ое (частичный) хоржуш [долу]; (по выбору) юкъ-юкъара; ~ая рубка леса - хоржуш хьун хьакхар; ~ая проверка – юкъ-юкъара таллар

выборщик м 1) (работник) харжархо 2) (при выборах) харжамхо

выборы мн. харжамаш

выбранить сов., кого-что барт бетта, дов дан

выбрать сов. 1) что из чего (отобрать, извлечь) [схьа]харжа; ~ камни из земли - лаьтта юкъара т1улгаш схьахаржа 2) кого-что (взять нужное) къасто; хьаржа; ~ книги для себя - шена книжкаш харжа; ~ профессию -корматалла харжа 3) кого-что (голосованием) харжа; ~ председателя -председатель харжа 4) что (забрать, извлечь всё без остатка) схьахаржа; ~ всё, что положено – дог1ург дерриг а схьахаржа 5) что (вынуть) схьадаккха; ~ невод - бой схьаяккха ; ~ свободное время - мукъа зама лаха

выбраться сов. 1) (с трудом выйти, выехать) дала; ~ из леса на дорогу -хьуьн чуьра новкъа дала 2) разг. (пойти куда-л.) аравала; ~ в театр- театре ваха аравала ; ~ из долгов - декхаршлара дала; выбралось свободное время - мукъа хан елира

выбривать несов., выбрить сов., что д1адаша; ~ голову - корта д1абаша; ~ кого-л. (голову) цхьаьннан корта д1абаша; (усы, бороду) цхьаьннан мекхаш, маж д1аяша

выбриться сов. д1адашадала

выбросить сов. 1) что (выкинуть) д1акхосса; ~ мусор - нехаш д1акхийса 2) что (изъять) д1адаккха, юкъарадаккха, юкъара д1акхосса; ~ часть текста -текстан цхьа дакъа юкъарадаккха 3) кого (выгнать) аракхосса; ~ кого-л. на улицу – ца1 ураме аракхосса 4) что, перен. разг. (для продажи) арадаккха; ~ товар на рынок - товар базара арадаккха 5) что (выпустить) даккха; ~ колос- кан баккха ; ~ лозунг - лозунг арахеца; ~ что-л. из головы - цхьа ойла коьртера д1аяккха; ~ десант- десант кхосса; см. тж. выкинуть

выброситься сов., откуда-л. чукхоссадала; ~ из окна- корах чукхоссавала; ~ с парашютом из самолёта - кемана т1ера парашютаца чукхоссадала

выброска ж д1акхоссар; ~ мусора - нехаш д1акхоссар ; ~ десанта - десант [охьа] кхоссар

выбытие с (выезд) д1адахар

выбыть сов. д1адаха; д!адала; ~ из города- г1али чуьра д1аваха; ~ из полка по ранению - чов хиларна полкера д1аваха; ~ из игры- ловзар юкъара д1авала; ~ из школы - школера д1авала; ~ из строя - юкъара д1адала

вывалить сов., что из чего охьадассо; ~ песок из мешка - гали чуьра г1ум охьаяссо

вывалиться сов., из чего охьадожа, чудожа; платок ~лся из кармана - кисанара йовлакх охьадоьжна; ребёнок ~лся из люльки - бер аганара охьадоьжна

вывалять сов., кого-что в чём керчо; ~ в грязи - хаттала керчо

вываляться сов., в чём керча; ~ в снегу - лайла[хь] керча

выварить сов. 1) что кхехко; ~ мясо - жижиг кхехко; ~ бельё - бедарш кхехко 2) что из чего [кхехкош] даккха; ~ соль из морской воды – х1ордан хих туьха даккха

вывариться сов. [кхихкина] доха

выведать сов. что, разг. (узнать) хаа

выведение с 1) (напр. пятен) д1адаккхар 2) (напр. птенцов) даккхар 3) (выращивание) кхиор; ~ новых сортов пшеницы –к1ен керла тайпанаш кхиор; см. тж. вывод

вывезти сов. 1) кого-что (откуда, куда) д1адига, д1адахьа; ~ детей за город - бераш г1алих даха; ~ хлеб с поля - арара ялташ д1адахьа; ~ овощи на рынок- хасстоьмаш базара д1абахьа 2) (привезти откуда-л.) кого - дало; что - дан

выверить сов., что нийса дуй хьажа; ~ часы - сахьт нийса дуй хьажа

выверяющий — нийсдахьажамхо, нийса(да) дуй хьажамхо

выверенная — нийсдахьажна, нийса(да) йуй хьажна

выверка ж — нийса дуй хьажар; ~ весов - терза нийса дуй хьажар

вывернуть сов., что 1) (вывинтить) схьахьовзо 2) разг. (повредить) чуьрадаккха; ~ руку - пхьарс чуьрабаккха 3): ~ наизнанку- харцхьадаккха; ~ рукав - пхьош харцхьадаккха; ~ карманы - кисанаш харцхьа даха

вывернуться сов. 1) (вывинтиться) схьахьовза 2) (вывихнуться) чуьрадала 3): ~ наизнанку- харцхьадала 4) (выскользнуть) карарадала 5) перен. разг. (из затруднительного положения) к1елхьаравала

вывесить1 сов., что хьалаолла; ~ флаг - байракх хьалаолла

вывесить 2 сов., что [оьзна] нийса юй хьажа; ~ гири - герканаш нийса юй хьажа

вывеска 1 ж у; ~ магазина - туьканан у

вывеска 2 ж (действие по гл. вывесить) нийса дуй хьажар; ~ гирь -герканаш нийса юй хьажар

вывести сов. 1) кого-что (откуда, куда) арадаккха; ~ лошадь из конюшни -божли чуьра говр араяккха; ~ детей на прогулку- бераш дуьйладалийта арадаха 2) кого-что (уничтожить) дайа, д1адаккха; ~ клопов- къийзоргаш яйа; ~ пятна - хьоькхнаш д1аяха 3) кого (расплодить) даккха; ~ птенцов –к1орнеш даха 4) что (вырастить) поло, даккха; ~ новую породу скота - даьхнийн керла xly доло 5) что (построить) дотта; ~ стены здания – г1ишлон пенаш дотта 6) кого (изобразить) гайта; ~ в пьесе героя -пьесехь турпалхо гайта ; ~ из беды - балих ваккха; ~ в люди - стаг ван; ~ из себя -карзахваккха; ~ из терпения - собар кхачо; ~ на дорогу - нийсачу новкъа ваккха; ~ из состава президиума - президиума юккъера ваккха

вывестись сов. 1) д1адала; пятна ~лись - хьоькхнаш д1аевлла 2) (перевестись) д1адала, xly дан 3) (о птенцах) даха

выветривание с I. (по гл. выветрить) арадаккхар 2. (по гл. выветриться) 1) арадалар 2) геол. дохар, херцар

выветрить сов., что [ара]даккха; ~ из комнаты табачный дым – ц1а чуьра тонки кlyp арабаккха

выветриться сов. 1) (исчезнуть) арадала; сырость ~лась – т1уналла араяьлла 2) геол. доха, херца

вывешивание 1 с хьалаоллар

вывешивание 2 с (на весах) нийса дуй хьажар

вывинтить сов., что схьахьовзо; ~ гайку - винт схьахьовзо

вывинтиться сов. схьахьовза; лампочка ~лась - лампа схьахьевзина

вывих м I. (действие) чуьрадаккхар 2. 1) (место повреждения) чуьрадалар; чуьраяьлла меттиг (или меже); вправить ~ - чуьраяьлла меже меттах1отто 2) перен. разг. (отклонение) талхор

вывихнуть сов., что чуьрадаккха; ~ ногу - ког чуьрабаккха

вывод м 1. (действие) арадаккхар; ~ войск из населённого пункта - эскарш нах бехачуьра арадахар 2. (умозаключение) жам1; прийти к новому ~у -керлачу жам1е кхача; ср. тж. выведение

выводка ж 1) (пятен) д1адахар, д1адаккхар 2) (лошадей) арадаккхар

выводок м (о птицах) тевна; ~ цыплят - котаман к1орнийн тевна

вывоз м 1) д1адигар, д1адахьар 2) (экспорт) аракхехьар; ~ товаров за границу - товараш дозанал ара кхехьар

вывозить сов., что в чём, разг. бехдан

вывозить несов. 1) см. вывезти; 2) что (экспортировать) арадахьа; ~ товары за границу -товараш дозанал ара дахьа

вывозиться сов., в чём, разг. хьекха, бехдан дуза

выволакивать несов., выволочь сов., что (откуда, куда), разг. аратакхо; ~ мешки из подвала на улицу - подвала чуьра галеш аратекхо

выворотить сов. разг. 1) что (вытащить) схьадаккха; ~ камень из земли -лаьттаха т1улг схьабаккха 2) см. вывернуть 3

выгадать сов., выгадывать несов., что (сэкономить) кхоо; (извлечь пользу) пайда эца; ~ время - хан кхоо; он на этом ничего не выгадал - цунах цо х1умма а пайда ца ийцира

выгиб м букъ, арасаттар

выгладить сов., что шардан

выглядеть несов. бос хила; он сегодня хорошо ~ит - тахана бос дика болуш ву иза

выглядывать несов., выглянуть сов. из чего арахьажа; из-за чего схьахьажа, схьакъада; ~ из окна [на улицу] - корах арахьажа; выгляни в окно!- корах арахьажа!; из-за тучи выглянуло солнце - мархашна т1ехьара схьахьаьжира малх

выгнать сов. 1) кого-что (вывести) араэккхо, ара д1алалла; (прогнать) [д1а]эккхо; ~ скот в поле - бежнаш ара д1алахка; ~ из дому- чуьра эккхо; ~ с работы - балхара эккхо 2) что (добыть перегонкой) даккха; ~ спирт- спирт даккха

выгнутый, -ая, -ое арасеттина, арасаттийна; ~ая спинка стула – г1ентан арасеттина букъ

выгнуть сов., что арасатто; ~ колёсный обод - чкъурган тoгle арасатто

выгнуться сов. арасатта

выговаривать несов. 1) см. выговорить; 2) кому за что, разг. (делать выговор) лен; ~ за опоздание – т1аьхьависарна лен

выговор м 1) (произношение) лер; чистый ~- ц1ена лер 2) (порицание) бехк баккхар; офиц. выговор, та1зар; строгий ~ - ч1ог1а выговор

выговорить сов., что 1) (произнести) ала; (смочь произнести) аладала; ~ть слово - дош ала; это слово не ~шь - и дош ца алало 2) разг. (поставить условием) даккха; ~ть себе два дня отсрочки - шена ши де хан яккха

выговориться сов. разг. аьлла дала, дийцина дала

выгода ж са, пайда; с ~ой для себя - шена пайда болуш; извлечь ~у из чего-л. - цхьана х1уманах пайда эца

выгодно 1. нареч. пайде[хь], са йолуш, сане; ~ продать - пайдехь дохка 2. в знач. сказ. пайде[хь] хила; это ~ для всех - иза массарна а пайдехь ду

выгодный, -ая, -ое сане, пайде; ~ый договор - пайде договор ; представить что-л. в ~ом свете - цхьа х1ума аьтто болчу aгlop гайта

выгон м дежийла; общественный ~ - юкъара дежийла

выгонка ж даккхар

выгореть 1 сов. 1) (сгореть) дата; вся деревня ~ла - ерриг юрт яьгна 2) (выцвести) басадала;ситец ~л на солнце - малхехь басабаьлла басма

выгореть 2 сов. разг. аьтто бала; дело не ~ло – г1уллакхан аьтто ца бели

выгородить сов. 1) что (отделить загородкой) керт ян, схьакъасто; ~ сад -бешана керт ян 2) кого, перен., разг. (оправдать) бехказдаккха; ~ друга- доттаг1 бехказваккха

выгравировать сов., что дата; ~ на часах имя -сахьта т1е ц1е яга выгребной, -ая, -ое: ~ая яма - нехаш д1акхуьйсу ор

выгрести сов. 1) (гребя выплыть к говорящему) кема схьадало; (от говорящего) кема д1адига; ~ к берегу - кема схьадало; ~ к другому берегу -кема дехьа йисте д1адига 2) что (загребая вытащить) д1адаккха; ~ золу из печи- пешара юкъ д1аяккха

выгрузить сов., кого охьадоссо;что охьадассо; ~ багаж- багаж охьаяссо

выгрузиться сов. охьадосса; (высадиться) тж. охьадала;~ться в порту - портехь охьадосса;полк ~лся из вагонов - полк охьайоьссира вагонаш чуьра

выгрузка ж I.(по гл. выгрузить) кого охьадоссор; чего охьадассор 2. (по гл. выгрузиться) охьадоссар; охьадалар

выгрызать несов., выгрызть сов., что диъна даккха; ~ дыру- диъна 1уьрг даккха

выдаваться несов. 1) см. выдаться; 2) (выступать) арата1а; дом выдаётся углом на площадь- ц1ийнан маь1иг майданехьа аратаь1на 3) (выгодно отличаться) къаьсташ хила; ~ своим умом - шен хьекъалца къаьсташ хила 4) страд. дала; справки выдаются ежедневно - справканаш ло денна

выдавить сов., выдавливать несов., что 1)(выжать из чего-л.) [1евдина] даккха; (на что-л.) ладо; ~ сок из лимона - лимонах мутта даккха 2) (продавить) дохо; ~ стекло - ангали дохо 3) (вытиснить) дилла, та1о;~ знак на металле -металла т1ехь хьаьрк йилла ; из него слова не выдавишь- цуьнгара дош дер дац

выданье с: девушка на ~ уст. – йо1 маре лург хилла

выдать сов. 1) что (дать) дала; ~ пропуск - пропуск яла 2) кого-что (обнаружить, разоблачить) гучудаккха, 1орадаккха; (передать кому-л.) д1адала; (говорящему) схьадала; ~ тайну- къайле гучуяккха; не ~ товарищей- накъостий гучу ца баха; ~ преступника властям - зуламхо 1едале д1авала; ~ себя - гучувала 3) кого-что за кого-что ду ала; ~ себя за учёного - ша 1илманча ву; он выдал чужую работу за свою - нехан болх шен бу аьлла цо 4) что (выпустить) дала; ~ продукцию- продукци яла 5) кого за кого дала; ~ дочь [замуж] за соседа - лулахочуьнга [маре] йо1 яла ; не выдай[те]! - гучу ма ваккхалаш!

выдаться сов. (случиться, оказаться) хила; ~лся хороший день - хаза де хили; как только ~лся случай - меттиг ма елли; см. тж. выдаваться

выдача ж 1) чего далар; ~ удостоверений - удостоверенеш далар; ~ товаров- товараш д1адалар 2) кого-чего (разоблачение) гучудаккхар; д1адалар

выдающийся, -аяся, -ееся г1арадаьлла; ~ учёный- г1араваьлла 1илманча выдвигаться несов. 1) см. выдвинуться; 2) (быть выдвижным) схьаозош хила

выдвиженец м выдвиженец, хьалхатеттинарг (куьйгаллин балха хьалаваьккхина дика белхахо)

выдвижение с 1. (по гл. выдвинуть) 1) (повышение) хьалаваккхар 2) (к избранию и т. п.) хьалхаттатар 2. (по гл. выдвинуться) хьалавалар

выдвижной, -ая, -ое схьаузу, схьаузуш долу;~ ящик- схьаузуш долу г1утакх

выдвинуть сов. 1) что схьаоза; (из чего-л., из-под чего-л.) чаще схьахило, схьататта; ~ ящик стола - стоьлан г1утакх схьаоза; ~ стол на середину комнаты - стол ц1енкъа юккъе схьататта 2) кого, перен. (напр. по работе) хьалаваккха; ~ на должность председателя- председателан г1уллакхе хьалаваккха 3) кого-что, перен. (на обсуждение, к избранию) харжа хьалхататта; ~ в кандидаты - кандидат харжа хьалхататта

выдвинуться сов. 1) (выступить вперёд) арахила, хьалхата1а 2) (напр. по работе) хьаладала; (быть избранным) хаьржина хила

выдворить сов., выдворять несов., кого-что араваккха; (удалить) д1аваккха; ~ из университета- университетера д1аваккха; ~ из комнаты- ц1а чуьра араваккха

выдел м 1.(действие) юр. дакъа дар 2. (выделенная часть) дакъа

выделать сов., что (подвергнуть обработке) дабаг1а (или силу) дан; ~ кожу- не1арна дабаг1а дан

выделенное с I. (по гл. выделить) 1) кого-чего [схьа]къастор 2) чего къастор 2. (по гл. выделиться) 1) д1акъастар 2) хим., физиол. д1акъастар; далар 3. чаще мн. ~я физиол. боьхаллаш; (при родах) ц1андарш

выделить сов. 1) кого-что (отделить) [схьа]къасто; юр. дакъа дан; ~ участок для строительства –г1ишло йог1а дакъа схьакъасто 2) что (отметить) билгалдан, къасто; ~ текст курсивом- текст курсиваца къасто 3) что, хим., физиол. д1акъасто, даккха; ~ газ - газ д1акъасто; ~ пот- хьацар даккха

выделиться сов. 1) (отделиться) д1акъаста; старший сын ~лся из семьи -воккхаха волу к1ант д1акъаьстира доьзалах (боввелира) 2) см. выделяться 2; 3) хим., физиол. д1акъаста, дала

выделка ж 1. (действие) кечдар; ~а овчины- кхакха кечбар 2.: сукно хорошей ~и- дика кечбина маша

выделывать несов. 1) см. выделать; 2) что (производить) кечдан; завод ~ет кирпичи -заводе кибарчигаш йо ; чего только он со мной не ~л!- цо сох ца еш х1ума яцара!

выделяться несов. 1) см. выделиться 1; 2)чем (отличаться) къаста; он ~ется среди своих сверстников- нийсархошна юкъахь къаьсташ ву иза

выдержанный, -ая, -ое 1) (умеющий владеть собой) собаре, лалуш долу 2) (последовательный) сацаме; идеологически ~ый - идеологически сацаме ву 3) (улучшенный) ч1аг1дина; ~ое вино - ч1аг1дина чаг1ар; ~ый табак –ч1аг1дина тонка

выдержать сов. I) кого-что (устоять под тяжестью) ладала; лёд ~ит машину - шане лалур ю машина 2) что (перенести) ладала; (вытерпеть) сатохадала; ~ать операцию - операцилаяла; он не ~ал и рассмеялся - са а ца тохаделла, велавелира иза 3) что (улучшить) ч1аг1дан; ~ать вино – чаг1ар ч1аг1дан ; книга ~ала несколько изданий - маситтазза арахеца магийра книга; ~ать экзамен - экзамен д1аялаяла; ~ать больного в постели - цомгушниг меттахь 1илло

выдерживать несов. см. выдержать ; это не ~ет критики - критикин лардамехь дац иза

выдержка 1 ж 1) (самообладание) собар, са тохадалар, ладалар; проявить большую ~у – ч1ог1а собар хила 2) фото хан, выдержка; снимать с большой ~ой - йоккха выдержка а еш, сурт даккха (или дуккха а хан луш)

выдержка 2 ж (из текста) аьлларг, дешнаш

выдернуть сов., что [озийна] схьадаккха; ~ гвоздь - хьостам схьабаккха выдоить сов., кого-что оза, детта

выдолбить сов., что (отверстие) даккха; (изготовить долблением) дан; ~ долотом корыто - стонца ной ян

выдох м [са] арахецар

выдохнуть сов., что [са] арахеца

выдохнуться сов. хьожа д1аяла, малдала;табак ~ся - тонка малделла; талант ~ся – пох1ма малъелла

выдра ж I) (животное) хешт 2) (мех) хештан ц1ока

выдрать 1 сов., что, разг. (вырвать) схьадаккха; ~ страницу из книги -книги тlepa aгlo схьаяккха

выдрать 2 сов., кого, разг. детта; ~ за уши - лергаш хьовзо

выдрессировать сов., кого кара1амо; ~ собаку- ж1аьла кара1амо

выдубить сов., что дабаг1а дан; ~ кожу- не1арна дабаг1а дан

выдувка ж дусар; ~ посуды - пхьег1аш юсар

выдумать сов., что 1) (придумать) дагадан, дагадаийта; (изобрести) даккха 2) (сочинить) кхолла; ты всё ~л - ахь дерриг хьайггара кхоьллина; ~нный случай - кхоьллина х1ума

выдумка ж 1) (затея) дагадеанарг, дагалаьцна х1ума; его ~-м нет конца -цунна дагаоьху х1уманаш кхачалур долуш дац 2) (вымысел) кхоьллина х1ума; всё это одна ~ - и дерриг кхоьллина х1ума ду

выдумщик м, ~ца ж разг. кхоллархо; (враль) кхолламча

выдумывать несов. см. выдумать 1; не ~йте! а) хьайггара ма кхоллалахь!; б) (в знач. запрещения) дага а ма даийталахь!

выдуть сов., что 1) (удалить подув) xlyпп-аьлла д1адаккха (или арадаккха); ~ть пепел из трубки - xlyпп-аьлла луьлли чуьра чим д1абаккха; ветер ~л всё тепло из комнаты – ц1а чуьра ерриг йовхо араяьккхира махо 2) (изготовить дутьём) дуса; ~ть стеклянный шар- ангалин авгол буса

выдыхание с са арахецар

выдюжить сов. обл. ларо

выеденный, -ая, -ое: это ~ого яйца не стоит- х1урцуьлдиган мехе а дац и выезд м 1. (действие) (отъезд) д1адахар; ~ из города – г1алара д1авахар 2. (место)арадолийла; на ~е из города – г1алара араволучохь

выездить сов., кого: ~ лошадь (под седло) - говр rlexaa 1амо; (в упряжку) говр йожа 1амо

выездка ж: ~ лошади (под седло) говр т1ехаа 1амор; (в упряжку) говр йожа 1амор

выездной, -ая, -ое 1) (для выезда) арадолу; ~ые ворота - араволу ков 2) (для езды) т1ехуу; ~ая лошадь - тlexyy говр 3): ~ая сессия суда - суьдан

дехьа-сехьа лела сесси

выезжать 1 несов, 1) см. выехать; 2) см. выездить; 3) на ком-чём, перен., разг. [т1ехь] чекхдала; ~ на своём помощнике - шен г1оьнчина т1ехь чекхвала

выемка ж 1. (действие) схьадаккхар; ~ грунта - латта схьадаккхар 2. 1) (вырез) юх; ~ для рукава - пхьуьйшан юх 2) (углубление) к1аг; ~ в стене- пена тlepa к1аг

выесть сов., что 1) чуьра даа; ~ мякиш из хлеба - баьпка чуьра буьйдиг яа 2) (о едких веществах) даго

выехать сов. 1) (откуда-л., на улицу) арадала; (куда-л. отправиться, уехать) [д1а]даха; ~ из ворот - кех ара вала; ~ в город – г1ала ваха; ~ на дачу – к1отара д1аваха; квартиранты выехали - квартирахой д1абахна 2) (прибыть куда-л.) кхача, дала; ~ на дорогу- новкъа дала; ~ к реке - хи т1е кхача

выжать 1 сов., что 1) (отжать) 1овда; ~ бельё - бедарш 1овда 2) (извлечь) [1аьвдина] даккха; ~ сок из лимона - лимонах мутта даккха 3) спорт. хьалаайа; ~ штангу - штанга хьалаайа 4) перен. [даккхалург] схьадаккха; ~ из хозяйства всё - бахамах даккхалург дерриг а схьадаккха

выжать 2 сов., что хьакха; ~ два гектаРа - ши гектар хьакха

выждать сов., что хьажа; ~ удобный случай - аьтто баларе хьажа

выжечь сов., что 1) (сжечь) даго; солнцем выжгло посевы - маьлхо ялташ дагийна 2) (сделать знак) дан; ~ тавро – х1ост дан

выжига м, ж прост. ямартча

выжигание с 1) дар; ~ угля – к1ора багор 2) (знака) та1ор

выжидательный, -ая, -ое хьоьожуш 1аран; ~ая позиция - хьоьжуш 1аран позици

выжимки мн. жуьргаш; виноградные ~ - кемсийн жуьргаш

выжить сов. 1) (остаться в живых) дийна диса; раненый ~л - дархо дийна висна 2) кого, разг. (выгнать, выселить) дохо, д1адаккха, арадаккха; ~ть со службы – г1уллакхера вохо; ~ть из дому- чуьра араваккха

вызвать сов. 1) кого-что [схьа]кхайкха; ~ в суд - суьде кхайкха; ~ певца аплодисментами –т1араш деттарца иллиалархачуьнга кхайкха; ~ ученика к доске - дешархочуьнга доски т1е кхайкха; ~ на соревнование - йохье кхайкха 2) что—перев. понуд. ф. глаголов; ~ пот у больного - цомгушчунна хьацар далийта; ~ рвоту - 1еттавайта; ~ смех - белар даккха; ~ гнев –оьг1азвахийта; ~ радость - хазахетийта

вызваться сов. с неопр. т1елаца; ~ помочь кому-л.- цхьанна г1о дан т1елаца

вызволить сов., кого-что [к1елхьар]даккха; ~ из беды - балих ваккха

выздоравливать несов. см. выздороветь; он ~ет - иза товелла вог1у

выздоравливающий м, ~ая ж толу[ш долу]

выздороветь сов. тодала; он ~л совсем - иза кхоччуш товелла

выздоровление с тодалар; полное ~ - кхоччуш товалар

вызов м 1. (действие) кхайкхар; ~ на соревнование - йохье кхайкхар; ~ врача - лоьре кхайкхар; ~ в суд - суьде кхайкхар 2. (документ) кхайкхам; получить ~ - кхайкхам схьаэца

вызреть сов. кхиа, хила; пшеница ~ла – к1а хилла; плоды ~ли - стоьмаш кхиъна

вызубрить сов., что, разг. (заучить) дагахь 1амо

вызывающий, -ая, -ее чам боцу[ш]; ~ее поведение - чам боцуш лелар; вести себя ~е (нареч.) - чам боцуш лела

выиграть сов., выигрывать несов. 1) что [левзина] даккха; ~ что-л. в лотерее - лотарейхь цхьа х1ума яккха 2) (получить выгоду) пайда бала 3) что (победить) тола; ~ войну – т1амехь тола; ~ дело - суьдехь тола; ~ партию в шахматы - шахматийн болехь тола

выигрыш м 1. (действие) даккхар; толар (победа); пайда балар (выгода) 2. 1) (по займу, в лотерее) кхаж балар; надеяться на ~ - кхаж балар сатийса 2) (выигранная сумма или вещь) [левзина] даьккхинарг; крупный ~ - боккха кхаж балар; ~ пал на этот номер - кхаж х1окху номерца баьлла ; быть в ~е -тоьллашха хила

выигрышный, -ая, -ое 1) (о займе, лотерее) кхаж болу; ~ый билет - кхаж болу билет 2) (выгодный, имеющий победный конец) тоьлур долу; ~ое положение - тоьлур волу хьал

выискать сов., выискивать несов., кого-что, разг. лаха; ~ ошибку в расчёте - хьесапехь г1алат лаха ; ~ удобный случай - аьтто болу меттиг каро

выйти сов. 1) (откуда-л., на улицу) арадала; (куда-л. отправиться, уйти) [д1а]даха; выйди из комнаты!- чуьра арадала!; войска вышли из города -эскарш г1али чуьра арадевлира; все вышли из вагона - массо а вагон чуьра арабев лира; ~ из больницы - больницера аравала; надо ~ пораньше -хьалххе аравала веза; ~ в [открытое] море – х1орда юькъа даха 2) (оказаться где-л.) кхача, дала; ~ на тропу- тачи т1е кхача; ~ к дому- ц1а т1е кхача 3) (появиться) арадала; вышел первый номер журнала - журналан хьалхара номер араяьлла 4) (получиться) дала; из куска ткани вышло два платья – к1адин цхьана кесках ши коч яьлла; вышла большая неприятность - боккха цатам баьлла 5) (израсходоваться) д1адала; весь табак вышел - дерриг тонка д1адаьлла; срок вышел -хан д1аяьлла 6) (стать) хила; из него выйдет хороший инженер- цунах дика инженер хир ву 7) за кого (замуж) [маре] яха; ~ за врача - лоьре яха ; дело не вышло – г1уллакх ца хилира; ~ в люди - стаг хила; ~ на работу- балха арадала; ~ из игры - юкъаравала; ~ из себя - чуьравала; ~ наружу - 1орадала

выказать сов., выказывать несов., что, разг. гайта; ~ храбрость -майралла гайта

выкарабкаться сов., выкарабкиваться несов. тийсалуш хьаладала (или т1едала); ~ из ямы - ор чуьра тийсалуш т1евала ; ~ из долгов - декхарх к1елхьардала

выкатить сов., что (наружу) аракарчо; (из-под чего-л.) тж. схьакарчо; (повозку) арататта; ~ бочку из подвала- подвал чуьра боьшка аракарчо; ~ глаза - б1аьргаш къарзо

выкатиться сов. (наружу) [ара]карча; (из-под чего-л.) тж. схьакарча; колесо ~лось на дорогу- чкъург некъа т1е керчира; мяч ~лся из комнаты – ц1а чуьра аракерчира буьрка ; глаза ~лись [из орбит] – б1аьргаш къаьрзира

выкачать сов., выкачивать несов., что схьаоза; ~ воду из подвала- подвал чуьра хи схьаоза; ~ все деньги перен. разг.- доллучу ахчанах ц1анван

выкидыш м 1) (прерванная беременность) остадалар 2) (плод) хеназа бер (у людей); хеназа к1орни (у животных)

выкинуть сов. 1) что (выбросить) д1акхосса; кого (выгнать) аракхосса 2) что (изъять) д1адаккха 3) кого разг. (преждевременно родить) хеназа дан, охьахецаяла ; ~ть флаг -байракх хьалайог1а; вот ~л номер!- хьажахьа цо динарг!; см. тж. выбросить

выкипать несов., выкипеть сов. кхихкина кхачо; вода выкипела- хи кхихкина кхачийна

выкладка ж I. (действие) 1) охьадиллар 2) чего чем диллар 2. мн. ~и (вычисления) хьесапаш, ларамаш; статистические ~и - статистикин ларамаш 3. воен. мохь

выклевать сов., выклёвывать несов., что даккха; ворон ворону глаз не выклюет посл. – хьарг1ано хьарг1анан б1аьрг боккхур бац

выкликать несов., выкликнуть сов., кого-что церш яха; выкликать по списку- спискица ц1ерш яха

выключатель м эл. д1аяйоург

выключать несов., выключить сов., что д1аяккха; (двигатель) д1адайа; ~ [электрический] ток - электрически ток д1аяккха; ~ телефон -телефон д1аяккха; ~ мотор - мотор д1абайа

выклянчить сов., что, разг. т!1 ьхьара ца ваьлла даккха

выковать сов., выковывать несов. 1) что [тусуш] дан; ~ подкову- лан дан 2) кого-что, перен. кечдан; ~ новые кадры- керла кадраш кечъян

выковыривать несов., выковырнуть однокр., выковырять сов., что схьадаккха; выковырнуть изюминку из булки -булки юккъера кишам схьаяккха

выколоситься сов. кан баккха; пшеница ~лась – к1ено кан баьккхина

выколотить сов., что 1) (выбить ударами) [етташ] схьадаккха; 2) (колотя, очистить) [х1ума тоьхна] д1адаккха (или д1ац1андан); ~ ковёр - куз д1ац1анбан

выколоть сов., что [1оьттина] даккха; ~ глаз- б1аьрг баккха ; темно, хоть глаз выколи – б1аьрга 1оьттина т1елг а гур боцуш, 1аьржа ю

выкопать сов. 1) что (вырыть) [аьхкина] даккха; ~ть яму - ор даккха 2) что (извлечь) [охкуш] схьадаккха; ~ть картофель- картолаш схьаяха 3) кого-что, перен., разг. (отыскать) каро; откуда ты ~л эту вещь?- мичара карийна хьуна xlapa xlyма?

выкормить сов., кого-что (вырастить, вскормить) [кхобуш] кхио; ~ жеребёнка - бекъа кхио

выкормыш м разг. кхекхорг

выкорчевать сов., выкорчёвывать несов., что 1) (корчуя вырвать) бухъяккха; ~ пень- юьхк бухъяккха 2) перен. (искоренить) бухдаккха; ~ бюрократизм - бюрократизм бухъяккха

выкосить сов., что хьакха; ~ луг - цана хьакха

выкрасить сов., что (покрыть краской) басар хьакха; (пропитать краской) басар дан; ~ дом – ц1еношна басар хьакха; ~ платье - коч басар ян

выкраситься сов. басар хила; платье хорошо ~лось - кучана дика басар хилла

выкрасть сов., кого-что лачкъо; ~ документы - документаш лачкъо

выкрик м цloгla; говорить с ~ами - цloгla детташ лен

выкрикивать несов., выкрикнуть сов., что (крикнуть) ц1ог1а (или мохь) тоха; (назвать) ц1е яккха; ~ чьё-л. имя - цхьаьннан ц1е яккха

выкроить сов., что 1) дара; ~ платье- коч яра 2) перен. (с трудом выделить) [халла] вовшахтоха; ~ деньги на покупку чего-л.- цхьа х1ума эца ахча вовшахтоха

выкройка ж бустам; ~ воротника- кочан бустам

выкрошиться сов. атадала; зубы ~лись- цергаш атаелла

выкрутасы мн. разг. сеттарш, сетторгаш; выделывать ногами ~ы - когашца сеттарш дан; речь с ~ами - сеттаршца къамел дар; почерк с ~ами -сетторгаш иолу хат1

выкрутить сов., что, разг. 1) (вывинтить) схьахьовзо 2) (выжать) 1овда

выкрутиться сов. разг. 1) (вывинтиться) схьахьовза2) перен. (выпутаться) к1елхьардала; ~ из затруднительного положения -халачу хьолах к1елхьарвала

выкуп м 1. (действие) мехах схьаэцар 2. (сумма) мах

выкупать сов., кого-что лийчо; ~ ребёнка - бер лийчо

выкупаться сов. лийча

выкупить сов., что схьаэца, мах белла схьадаккха; кого схьаэца,реже мехах парг1атдаккха

выкурить 1 сов. 1) что (папиросу и т. п.) оза, оьзна вала (или кхачо); ~ папиросу- цигаьрка оьзна кхачо 2) кого (выгнать дымом) к1ур бан, даккха; ~ лису из норы - цхьогал даккха 3) кого, перен. (заставить уйти) д1адахийта; (выжить) арадаккка

выкурить 2 сов. уст., обл. (добыть перегонкой) даккха; ~ спирт- спирт даккха

вылазка ж 1) воен., тж. перен. т1елатар; ~ классового врага- классан мостаг1 т1елатар 2) спорт. доладалар

вылакать сов., что даа

вылежаться сов. разг. (о больном) [меттахь] 1илла; ~ в постели - меттахь 1илла

вылезать несов., вылезти сов., вылезть сов. 1) из чего хьаладала; из-под чего тж. схьадала;~ из ямы - ор чуьра хьалавала 2) разг. (выйти откуда-л.) охьадала, охьадосса; ~ из трамвая - трамвай т1ера охьавосса 3)(выпасть - о волосах, шерсти) д1адала, тила

вылепить сов., кого-что ян; ~ что-л. из глины - поппарх цхьа x1умa ян

вылет м 1) г1овттар 2) (самолёта) д1адахар

вылетать несов., вылететь сов. 1) (полететь) г1атта; птица вылетела из гнезда - бен чуьра г1аьттира олхазар 2) (от говорящего) д1адаха; (к говорящему) схьадан; ~ на самолёте в Москву- кеман т1ехь Москва д1аваха 3) разг. (выпасть) охьадожа; листок вылетел из книги- книги юкъара кехат охьадуьйжира 4) разг. (стремительно выбежать) араэккха; из-за чего схьаэккха; из-за угла вылетел всадник- маь11ехула схьаиккхира бере 5) перен. разг. (быть исключённым) д1аэккхо; ~ из института- институтера д1аэккхо ; ~ из головы - дицдала, даг чуьра д1адала; ~ в трубу- х1аллакьхила; [вахарх] воха

вылечить сов., кого-что дарба дан, тодан, дерзо

вылечиться сов. тодала, дерза

вылизать сов., вылизывать несов., кого-что мотт хьаькхна даа (или д1ац1андан)

вылинять сов. 1) (поблёкнуть) басадала;ситцевое платье ~ло- басмин коч басаяьлла 2) (о животных, птицах) тила, кенадала; (о змеях) чкъор хийца

вылитый, -ая, -ое (похожий) шоллаг1ваьлла; сын -~ отец – к1ант шоллаг1аваьлла шен да ву

вылить сов., что 1) из чего [д1а]1ано; ~ воду из стакана - стакана чуьра хи д1а1ано 2) (изготовить литьём) дотта

вылиться сов. 1)(вытечь) [охьа]1ана 2) во что, перен.(выразиться, принять вид] хила; во что всё это выльется?-х1ун хир ду кху дерригенах а?

выловить сов., кого-что схьалаца; ~ бревно из воды- хи чуьра хен схьалаца; ~ всю рыбу в пруду- 1ам чуьра дерриг ч1ерий схьалеца

выложить сов. 1) кого-что (вынуть) охъадилла; ~ть книги на стол- книгаш стоьла т1е охьаяхка 2) что, перен. разг. (высказать всё) д1адийца; я всё ~л другу - аса дерриг д1адийцира доттаг1чуьнга 3) что чем (покрыть) дилла; ~ть мостовую булыжником- т1улг буьллуш некъ табан 4) кого (кастрировать) да1а; ~ть жеребца – айг1ар я1а

выломать сов., что кагдан, [кагдеш] схьадаккха; ~ замок- дог1а кагдеш схьадаккха

вылощить сов., что къаго

вылудить сов., что г1ели дилла (или хьакха)

вылупить сов., что, прост.: ~ глаза – б1аьргаш къарзо

вылупиться сов., вылупливаться несов даха; цыплята вылупились –к1орнеш даьхна

вылущивать несов., вылущить сов., что (очистить от шелухи) тило, х1оарадаха;т1амарадаха; ~ горох - кхоьш х1оараяха

вымазать сов., что чем 1) (обмазать, покрыть чём-л.) хьаха; ~ печь глиной -пешана поппар хьаха 2) разг. (выпачкать) дуза, хьакха; ~ руки мелом -куьйгехь кир хьакха

вымазаться сов., чем, в чём разг. хьакхадала, дуза; ~ в краске (или краской)- басарш хьакхадала

выманивать несов., выманить сов. 1) кого арадаккха; ~ собаку из конуры –ж1аьла буьн чуьра арадаккха 2) что у кого 1ехийна даккха; ~ у кого-л. деньги - цхьаьнгара 1ехийна ахча даккха

выменивать несов., выменять сов., кого-что на кого-что хийца; ~ старую вещь на новую- тиша х1ума ц1инчух хийца

вымереть сов. 1) xly дан, делла д1адала; х1аллакьхила; племя ~ло- къам делла д1адаьлла; селение ~ло наполовину- ах юрт х1аллакьхилла 2) перен. д1ате; улица точно ~ла - урам д1атийра

вымерзать несов., вымерзнуть сов. гlopо, дахьо; посевы вымерзли -ялташ дахьийна

вымерить сов., вымерять несов., что дуста; ~ площадь чего-л - цхьана х1уманан майдан юста

вымесить сов., что хьен; ~ тесто - бод хьен

вымести сов., что (подмести) нуй хьакха; (метя удалить) д1ахьакха; (изнутри) арахьакха; ~ комнату- ц1а чу нуй хьакха; ~ сор - нехаш д1ахьакха

выместить сов., что на ком-чём акха; ~ злобу на ком-л.- оьг1азло цхьаннах акха

выметать сов., что (икру—о рыбах и т. п.) таса

вымешать сов., что [кегийна] д1аэдан

вымирание с xly дар

вымогатель м, ~ница ж даккха г1ертарг

вымогательство с (насилием) нуьцкъала даккхар; (угрозой) кхерийна даккхар

вымогать несов., что (насилием) нуьцкъала даккха [гlepтa]; (угрозой) кхериина даккха [гlepтa]

вымокнуть сов. 1) (промокнуть) т1адо, дашо; ~ на дожде- дог1анехь вашо 2) (подвергнуться мочению) даша, т1ададан 3) (погибнуть) т1адо; хлеб на полях

вымок - арахь ялташ т1адийна

вымолвить сов. дистхила, ала; он за весь вечер слова не ~л - цхьа дош аьлла вист ца хилира суьйре чекхъяллалц

вымолить сов., что у кого дехна + побуд. гл.; ~ у кого-л. прощение- дехна цхьаьнга геч дайта

выморозить сов. 1) что (выстудить) шелдан; ~ комнату- ц1а шелдан 2) кого (истребить) дахьадайта, г1орадайта; ~ тараканов - чхьаьвригаш г1ораяйта

выморочный, -ая, -ое: ~ое имущество да воцу бахам

вымостить сов., что чем дохка, дилла; ~ улицу камнем - урамновкъа т1улг билла

вымотать сов., кого-что, разг. (изнурить) х1отто; ~ все силы - дерриг гlopa кхачо ; ~ душу - са хадо

вымотаться сов., разг. (изнуриться) х1отта; (выбиться из сил) гlopa кхачадала

вымочить сов., кого-что, в разн. знач. т1адо, дашо; дождь меня ~л – дог1ано вашийна со; ~ть солёную рыбу- дуьра ч1ара башо

вымпел м вымпел, байракх; переходящий ~ -кхечуьнга йолу вымпел

вымученный, -ая, -ое разг. халла дина, даьккхина, балица дина

вымучивать несов., вымучить сов., что, разг. халла дан, балица дан

вымуштровать сов., кого буьрса 1амо

вымысел м кхоьллинарг, кхоьллина х1ума; не верить ~лам - кхоьллинчу х1уманех ца теша

вымыть сов., кого-что д1адила; ~ посуду- пхьег1аш д1айила

вымыться сов. лийча

вымышленный, -ая, -ое кхоьллина; ~ случай - кхоьллина х1ума

вымя с шим; подпустить телёнка к вымени - эса атта к1ел хеца

вынесение с 1) (напр. на обсуждение) xloттop 2) (принятие чего-л.) дар; ~ приговора - кхел яр

вынести сов. 1) кого-что (откуда, куда) арадаккха; ~ вещи из вагона- вагон чуьра х1уманаш араяха; лодку вынесло в открытое море - хикема х1орда юккъе д1адаьхьна 2) что, перен. (предложить на обсуждение) xloттo; ~ решение на общее собрание- сацам юкъарчу гуламе xloттo 3) что (вытерпеть) лан; ~ сильную боль –ч1ог1а лазар лан 4) что (прийти к заключению, принять) дан; ~ постановление- сацам бан ; ~ кому-л. благодарность - цхьанна баркалла ала; ~ сор из избы - нахаладаккха

вынос м (действие) арадаккхар

выносить сов. 1) кого (в утробе) кийрахь лело 2) что, перен. (обдумать) хила; ~ новый замысел- керла ойла хила ; ~ на своих руках (вынянчить) шен карахь лело

выносить несов. см. вынести ; не ~шу его - соьга ла ца ло иза; безам бац сан цуьнгахь

выносливость ж доьналла; ладалар

выносливый, -ая, -ое (физически) доьналла долу; (психически) чаще лалу; ~ человек - доьналла долу стаг

вынудить сов., вынуждать несов., кого-что с неопр. — перев. понуд. формой глаголов типа дайта; болезнь вынудила его покинуть службу -цамгаро г1уллакх д1атасийтира цуьнга; ~ кого-л. сознаться - цхьаьнга дари дайта; я вынужден признать...- муьт1ахь ца хилча ца волу со...

вынужденный, -ая, -ое ца даьлла; ~ая посадка (самолёта) ца даьлла охьахаар; ~ый отказ - ца ваьлла духатохар

вынуть сов., что схьадаккха; ~ из кармана платок - кисанара йовлакх схьадаккха

выныривать несоз., вынырнуть сов. 1) (выйти на поверхность) т1едала; (показаться) хьалакъада, гучудала 2) перен. разг. (внезапно появиться) гучуэккха; ~ из-за угла – ма11ера гучуэккха

вынянчить сов., кого-что лело, кхио; ~ ребёнка - бер кхио

выпад м 1) спорт. тalap, даздалар 2) против кого, перен. чуг1ортар

выпадение с 1) (откуда-л.) охьадожар 2) (осадков) делхар, диллар 3) (волос) тилар, д1адалар, охьаэгар; (зубов) д1адалар, д1аэгар; (при смене зубов) харцар

выпалить сов. разг. 1) из чего кхосса, тоха; ~ из ружья- топ кхосса 2) что (сказать) эккхийта, дожо; ~ слово- дош дожо

выпарить сов., что 1) (очистить паром) 1аьнарца ц1андан, 1аьнарехь кхехко 2) (удалить влагу) кхехкийна д1адаккха 3) (добыть выпариванием) даккха; ~ соль- туьха даккха

выпариться сов. 1) (очиститься паром) 1аьнарехь ц1андала 2) (испариться) 1аьнаре дерза (или хила)

выпас м 1. (действие) дажор; ~ скота- бежнаш дажор 2. (пастбище) дежийла

выпасти сов., кого дажо

выпасть сов. 1) (вывалиться) охьадожа; из кармана ~л платок- кисанара йовлакх охьадоьжна 2) (об осадках) дилла, делха, дан; ~л глубокий снег -доккха ло диллина 3) (о волосах) тила, д1адала, охьаэга; (о зубах) д1адала, д1аэга; (при смене зубов) харца 4) (случиться) дан;лето ~ло жаркое- аьхке йовха еана ; все беды ~ли на его долю - берриг а баланаш цунна кхаьчна

выпачкать сов., кого-что чем, в чём дуза, бехдан

выпачкаться сов., чем, в чём бехдала, дуза

выпереть сов. разг. теттина д1адаккха

выпечка ж даттар ;~ хлеба - бепиг даттар

выпечь сов., что 1) датта 2) (пропечь) деттина дала; хлеб не ~ен - бепиг деттина далаза ду

выпечься сов. даттадала

выпивать несов. 1)см.выпить; 2) разг.(иметь склонность к выпивке) мийла

выпивка ж разг. 1.(действие) мийлар 2. (напитки) маларш

выпиливание с херхаца дар

выпиливать несов., выпилить сов., что [херхаца] хадо (или даккха); (изготовить пилкой) [херхаца] дан; ~ проём для двери - [херхаца] не1 йог1а меттиг яккха; ~ красивую рамку- херхаца хаза гура бан

выпирать несов. (выдаваться вперёд) схьата1а; (выступать из-под чего-л.) аратаь1на хила

выписать сов. 1) что (списать откуда-л.) схьаяздан; ~ из книги цитату -книги т1ера цитата схьаязъян 2) что (тщательно написать) [д1а]яздан; красиво ~ буквы- элпаш хаза д1аяздан 3) что (написать документ, заказать доставку) издан; ~ счёт - чёт язъян; ~ квитанцию - квитанци яздан; ~ газеты и журналы - газеташ, журналаш яздан 4) кого-что (вытребовать) схьадеха; ~ к себе семью- доьзал ша волну схьабеха 5) кого (выпустить) арадалийта, арадаккха; ~ больного из больницы- цомгушниг больницера аравалийта 6) кого (снять с учёта) д1адаккха

выписаться сов. 1) арадала; ~ из больницы больницера аравала 2) (сняться с учёта) д1адала

выписка ж I. (действие) 1) (списывание) схьаяздар 2) (книг, газет) яздар 3) (вызов) схьадехар 4) (напр. из больницы) арадалийтар; арадаккхар; д1адаккхар; больной назначен к ~е - аравалийта билгалвина лазархо 2. (выдержка, цитата) дешнаш; (документ) схьаяздар; ~а из протокола- протокола т1ера схьаяздар

выпить сов., что, чего в разн. знач. мала; ~ молока - шура мала; он любит ~ - мала лууш ву иза

выплавить сое., что лалош даккха; ~ чугунн - лалош чуьйна даккха

выплавка ж 1. (действие) лалор, [лалош] даккхар; ~ чугуна - чуьйна даккхар 2. (выплавленный металл) лалийнарг; суточная ~ - дийнахь-бусий лалийнарг

выплакать сов., что 1) далхо; ~ своё горе - шен бала балхо 2) разг. (вымолить) дилхина даккха; ~ [себе] прощение - дилхина [шена] геч дайта ; ~ все глаза – б1аьргаш даллалц делха

выплакаться сов. разг. 1аббалц делха; ребёнок ~лся и успокоился - 1аббалц делха а дилхина, тийра бер

выплата ж 1) (выдача) д1адалар; ~ зарплаты - алапа д1адалар 2) (уплата) [д1а]такхар; ~ долгов - декхарш такхар

выплатить сов., выплачивать несов., что 1) (выдать) д1адала; ~ заработную плату- алапа д1адала 2) (уплатить) [д1а]такха; ~ долги - декхарш такха; ~ в рассрочку –т1едиллина д1атакха

выплескать сов., что т1ехкхийса ~ воду из ведра- ведар чуьра хи т1ехкхийса

выплеснуть однокр., что д1акхосса; ~ помои- диларш д1акхосса

выплеснуться однокр. т1ехкхосса; вода ~лась из наполненной до краёв бочки - йистелц дуьзначу боьшки чуьра хи т1ехкхоьссира

выплывать несов., выплыть сов. 1) неканца даха; (на лодке) д1адига, д1адаха; (появиться откуда-л.) гучудала; ~ в море- х1урда т1е д1адаха 2) (всплыть) т1едала; подводная лодка выплыла на поверхность- хи бухара кема хи т1е делира 3) перен. (появиться, обнаружиться) гучудала

выплюнуть сов., что д1акхосса

выползти сов., из чего текхна арадала; из-за, из-под чего схьатакха; (куда) [ара-] такха; змея выползла из норы - 1уьргара лаьхьа аратекхна

выполнение с кхочушдар ; досрочное ~ плана - план хенал хьалха кхочушяр

выполнить сов., выполнять несов., что 1) (исполнить) кхочушдан; ~ план- план кхочушян; ~ работу- болх кхочушбан; ~ приказание- буьйр кхочушдан; ~ обещание- т1елаьцнарг кхочушдан 2) (создать, сделать) дан; хорошо выполненный чертёж- дика йина чертёж

выполоскать сов., что хи кхарза; ~ бельё- йиттинчу бедаршна хи кхарза; ~ рот - бага хи кхарза

выполоть сов., что асар дан

выпороть 1 сов., что (отпороть) схьадаста; ~ подкладку- чутухург схьаяста

выпороть 2 сов., кого, разг. (высечь) детта

выпорхнуть сов. 1) (о птице) д1адаха; ласточка ~ла из гнезда-ч1ег1ардиг д1адахара бен чуьра 2) разг. (выйти, выбежать) араэккха

выпотрошить сов., что чо-ко схьаяккха; ~ курицу- котаман чо-ко схьаяккха

выправить сов., что 1) (выпрямить) нисдан; ~ согнувшийся гвоздь- гамбелла хьостам нисбан 2) (исправить) тодан; ~ недочёты- кхачамбацарш тодан; ~ рукопись - куьйгайоза тодан

выправиться сов. 1) (выпрямиться) нисдала 2) (исправиться) тодала; работа цеха ~лась - цехан болх тобелла

выправка ж: военная ~ - т1емалочун хат1

выпроваживать несов., выпроводить сов., кого, разг. арадаккха; ~ непрошеного гостя - кхайкхаза веана хьаша араваккха

выпросить сов., что, чего [дехна] даккха; ~ книгу- ехна книга яккха

выпрыгивать несов., выпрыгнуть сов. (наружу) араэккха; (откуда-л. наверх) хьалгэккха; ~ из окна - корах аралелха

выпрямить сов., что нисдан; ~ проволоку- сэра нисбан

выпрямиться сов. нисдала; (распрямиться— о человеке) хьаланисдала; согнутая спина ~лась - гамбелла букъ нисбелла

выпрямление с 1. (по гл. выпрямить) нисдар 2. (по гл. выпрямиться) нисдалар

выпрячь сов., кого д1ахеца

выпуклость ж хьаласеттина меттиг, т1еяьлла меттиг, букъ

выпуклый, -ая, -ое хьаласеттина; ~ое стекло- хьаласеттина ангали ; ~ые глаза – т1едевлла б1аьргаш

выпуск м 1. (действие) арахецар; ~ займА- заём арахецар 2. (группа) дешна бевлларш; в школах большой ~ - школашкахь дешна бевлларш дукха бу 3. (часть издания) арахецар

выпускать несов. 1) см. выпустить; 2) (производить) арахеца

выпускающий м арахецархо

выпускник м дешна волург (оканчивающий); дешна ваьлларг (окончивший)

выпускница ж дешна йолург (оканчивающая); дешна яьлларг(окончившая)

выпускной, -ая, -ое дешна йолу; ~ класс [дешар] чекхдаларан (или чекхбовларан) класс; ~ экзамен -довларан экзамен; ~ вечер -чекхбовларан синкъерам

выпустить сов. 1) кого-что, в разн. знач. д1ахеца; ~ птицу на свободу- олхазар д1ахеца; ~ из тюрьмы - набахтера д1ахеца; ~ воду из ванны - ванни чуьра хи д1ахеца; ~ вожжи из рук - буйнара архаш д1ахеца; ~ когти прям, и перен.- м1араш д1ахеца; ~ рукава - пхьуьйшаш д1ахеца 2) кого (напр. из учебного заведения) арахеца; ~ студентов -студенташ арахеца 3) что (пустить в обращение; изготовить) арахеца; ~ заём - заём арахеца; ~ продукцию сверх плана - планал сов продукци арахеца ; ~ из рук - карара далийта; ~ из виду- б1аьрг гlepa балийта

выпутать сов., что (освободить) схьадаста, схьадаккха; ~ ногу из стремени -луьйтанах хьаьрчина ког схьабаста

выпутаться сов. I) (освободиться) схьадастадала, схьадала 2) перен. хьалхадала; ~ из беды - балих хьалхавала

выпучить сов., безл., что, разг. т1едала; у бочки выпучило дно- боьшкин бух т1ебаьлла ; ~ глаза – б1аьргаш т1едовла

выпытать сов., выпытывать несов., что, разг. хаа, х1ума даккха; ~ у кого-л. секрет - цхьаьннан къайле хаа

выпятить сов., что, разг. 1) т1едаккха, схьадаийта; ~ грудь - накха схьабаийта 2) перен. (выделить) т1едаха; ~ недостатки - кхачамбацарш т1едаха

выпятиться сов. разг. схьадан; живот ~лся - гай схьадеана

вырабатывать несов. 1) см. выработать;2)(производить) дан выработать сов., что 1) (произвести) дан;завод ~л много тракторов- заводе дуккха а тракторш йина 2) (заработать) даккха 3) (создать) xloттo; ~ть программу - программа xIотто

выработаться сов. xloттa, кхиа; ~лась привычка- амал кхиъна

выработка ж 1. (действие) дар; ткани ручной ~ и куьйга дина к1ади; способ ~ - и яран кеп 2. мн. ~и горн. маь1данаш дохийла

выражать несов. I) см. выразить; 2) что (обозначать) гайта; что ~ет это понятие?- х1ун гойту цу маь1но?

выражаться несов. 1) см. выразиться; 2) прост. (ругаться) сийдоцурш дийца

выражение с 1. (действие) алар; я не нахожу слов для ~я благодарности- баркалла ала дешнаш карадац суна 2. (оборот речи) дешнаш; образное ~е- ира дешнаш 3. (формула и т. п.) гайтам; ~е лица - юьхь-сибат; читать с ~ем- къастош еша

выразитель м гайтархо; Пушкин — ~ русского народного духа - Пушкин оьрсийн халкъан дог-ойла гайтархо ву

выразительность ж къаьсташ хилар

выразительный, -ая, -ое дагара дуьйцу; ~ое лицо- дагара дуьйцу юхь-сибат; ~ые глаза -дагара дуьйцу б1аьргаш; ~ое чтение - исбаьхьаллин ешар

выразить сов., что 1) (высказать) схьаала; ~ свою мысль- шен ойла схьаала 2) (показать, проявить) гайта; ~ недовольство- реза цахилар гайта 3) (обозначить, исчислить) гайта; ~ план в цифрах - план цифрашца гайта; см. тж. выражать

выразиться сов. 1) (высказаться) ала; он неудачно ~лся- дика ца эллера цо 2) (отразиться, выявиться) ган; на его лице ~лась недоверчивость- цуьнан юьхь т1ехь и цатешар гора 3) (быть исчисленным) хила; расходы ~лись в сумме ста рублей - харжаш итт туьманан барамехь хилира

вырасти сов. 1) (подрасти) дег1 даккха; (о растениях) лакхадала; мальчик вырос за лето – к1анта аьхкенчохь дег1 даьккхина; пшеница выросла выше головы - корта хьулбеш лакхадаьлла к1а 2) (стать взрослым) кхиа, доккха хила 3) в кого-что, перен. хила; он вырос в крупного учёного- цунах воккха 1илманча хилла 4) (увеличиться) алсамдала; посевная площадь выросла - ялташ доьн майда алсамъяьлла 5) (появиться— о растениях) дала, т1едала; (о волосах и т. п.) дала; во дворе выросла трава- кертахь буц яьлла; борода выросла- маж яьлла ; ~ в чьих-л. глазах- цхьанна хьалха лакхавала

вырастить сов., кого-что кхио; ~ цветы -зезагаш кхио; ~ детей -бераш кхио; ~ кадры - кадраш кхио

выращивание с кхиор; лелор; ~ цветов зезагаш лелор

выращивать несов., что кхио; (заниматься разведением чего-л.) лело

вырвать 1 сов., что схьадаккха; (выдернуть) д1адаккха; ~ лист из книги -книги т1ера кехат схьадаккха; ~ из рук- карара схьадаккха; ~ зуб- церг д1аяккха ; ~ у кого-л. признание - цхьаьнга дари дайта; ~ с корнем- орамца бухдаккха

вырвать 2 сов., безл., кого, разг. (стошнить) 1етто; его ~ло- и 1еттийра

вырваться сов. 1) (освободиться) араэккха; дала; барс ~лся из клетки –ц1окъ огана чуьра араиккхира; ~ться на свободу- маьршадала; ~ться из рук- карарадала 2) (устремиться наружу) аратоха; из окна ~лось пламя -корехула аратуьйхира алу; ~ться вперёд - хьалхаэккха 3) (о слове, крике и т. п.) дала; из груди больного ~лся стон- лазархочун кийрара узар белира

вырез м 1. (действие) хадор 2. (напр. в одежде) ходана меттиг; глубокий ~ [ворота] в платье- к1орга даьккхина кучан [кочан] ходана

вырезать сов., вырезать несов. 1) что (отрезать) схьахадо; ~ замётку из газеты - газет т1ера заметка схьахадо 2) что (сделать) дан; (надпись, рисунок) дилла; ~ фигурку из дерева- дечигах фигура ян; ~ на чём-л. своё имя - цхьана х1уман т1е шен ц1е йилла 3) кого (истребить) х1аллакдан, дайа

вырезка ж 1. (действие) схьахадор; дар; диллар 2. (то что вырезано) схьахадийнарг; газетная ~ - газетан даьккхина цуьрг 3. (мясо) букъан жижиг

вырисовывать несов., что (рисовать) леррина дилла; (писать) леррина яздан; ~ каждую цифру - xlopa цифра леррина язъян

вырисовываться несов. сурт х1отта; вдали ~лись горы- геннахь сурт х1уьттура лаьмнийн

выровнять сов., что (сделать ровным) нисдан; ~ дорогу- некъ нисбан

выровняться сов. нисдала; шеренга ~лась- мог1а нисбелла ; характер мальчика ~лся – к1ант амале веана

выродиться сов. талха

выродок м разг. боьха х1ума, телхина стаг

вырождение с xly талхар; признаки ~я -xly талхаран билгалонаш

выронить сов., что охьадожо; ~ газету из рук - карара газет охьадожо

вырубать несов., вырубить сов., что 1) (срубить) хьакха; ~ лес - хьун хьакха 2) (сделать рубя) даккха; ~ пазы- хенах харш даккха

вырубка ж 1. (действие) хьакхар; ~а леса -хьун хьакхар 2. (место) хьун хьаькхна меттиг; на ~е растёт земляника - хьун хьаькхначохь ц1азамаш девлла

выругать сов., кого-что барт тоха, бага леян, дов дан

выругаться сов. барт тоха, бага леян, дов дан

вырулить сов. дига; ~ на старт- старте дига

выручать несов., выручить сов. 1) кого к1елхьардаккха; ~ друга из беды- доттаг1 балих к1елхьаравккха 2) что мет тах1отто; ~ деньги за товар -товарах ахча меттах1отто

выручка ж 1) (помощь) к!елхьардаккхар; он пришёл на ~у друга- доттаг1 к1елхьаравккха веана иза 2) (от продажи) мах бар; сегодня ~а была маленькая -тахана мах к1езиг бина

вырыть сов., что 1) (яму и. т. п.) даккха; ~ колодец –г1у яккха 2) (роя извлечь) схьадаккха; ~ камень [из земли] т1улг [aьхкина] схьабаккха

вырядиться сов. разг. кечдала

высадить сов. 1) кого охьадаккха, охьадоссо; ~ пассажиров- пассажираш охьабаха 2) что (растения) схьадаккха; ~ помидоры из парников -парникаш чуьра помидораш схьаяха 3) что, разг. (выбить) дохо; ~ стекло -ангали дохо

высадиться сов. охьадисса, охьадала; ~ из поезда- поезда т1ера охьадовла

высадка ж 1. (по гл. высадить) 1) охьадоссор, охьадаккхар 2) (растений) схьадаккхар 2. (по гл. высадиться) охьадалар

высверливать несов., высверлить сов., что даккха; ~ отверстие - 1уьрг даккха

высвободить сов., кого-что мукъадаккха; ~ ногу из стремени - луьйтана чуьра ког мукъабаккха; ~ кого-л. из-под гнёта - laзапах цхьаъ мукъаваккха

высвободиться сов. мукъадала; ~ из-под гнёта - 1азапах мукъавала

высев м д1адер; ~ семян - xly д1адер

выселить сов., кого из чего арадаккха; ~ из квартиры - квартирера араваккха

выселиться сов. арадала; ~ из старого дома -тишачу ц1енош чуьра аравала

выселки мн. (ед. выселок м) к1отар

высеребрить сов., что дети дилла (или даккха), детица кхала

высечь 1 сов., что (вырезать) дата; ~ надпись на камне- т1улга т1ехь йоза дага ; ~ искру- суй баккха

высечь 2 сов., кого (выпороть) детта

высеять сов., что [д1а]ден

высидеть сов. 1)(досидеть) 1ан; ~ до конца собрания - собрани чекхъяллалц 1ан; 2) кого (вывести птенцов) даккха; ~ цыплят- к1орнеш даха

высиживание с (птенцов) [тевна] даккхар

выситься несов. ирхдахна хила; вдали ~ся башня - геннахь ирахъяхна б1ов яра

высказать сов., что д1аала; ~ть своё мнение- шена дагахь дерг д1аала; ~ть предположение - хетарг д1аала; я ему всё ~л - ас цуьнга дерриг а д1аэлира

высказаться сов. къамел дан; ~ против предложения - предложенина дуьхьал къамел дан; дайте ему~ - къамел дайта цуьнга

высказывание с 1.(по гл. высказать) д1аалар 2. (по гл. высказаться) къамел дар 3. (суждение) аьлларг; ~я писателей о языке-яздархоша маттах лаьцна аьлларг

выскоблить сов.,что [хьаькхна] ц1анъян

выскользнуть сов. 1) (выпасть) [шершина] охьадожа; рыба ~ла из рук –ч1ара шершина охьабуьйжира карара 2) перен. аратила; ~ть из комнаты - ц1а чуьра аратила

выскочить сов. 1) араэккха; см. тж. выпрыгнуть; 2) (выпасть) охьадожа; ~л винтик - винт охьайоьжна 3) (неожиданно появиться) схьаэккха; заяц ~л из кустов- пхьагал схьаиккхира коьллаш т1ехьара; ~ть навстречу - дуьхьалхьада ; ~ть замуж - катоьхна маре яха; ~ть из головы - дагара д1адала

выскочка м и ж разг. хьакъдоцург

выскребать несов., выскрести сов., что, разг. [хьаькхна] ц1андан (или д1адаккха); ~ сковороду- экъа ц1анъян; ~ грязь - хатташ д1абаха

выслать сов. 1) кого-что дахьийта; ~ посылку - посылка яхьийта 2) кого дохо, эккхо; ~ из города – г1алара вохо

выследить сов., кого-что [схьа]каро; (идя по следу) лар талла; охотник ~л медведя - таллархочо чен лар теллира; ~ть преступника -зуламхо схьакаро

выслуга ж: за ~у лет - хьокъана, къахьегарна

выслуживаться несов. 1) см. выслужиться 2) перед кем, разг. хестадала; ~ перед начальством - хьаькамна хестадала

выслужить сов., что [къахьегна] даккха; ~ пенсию - пенси яккха

выслушать сов., выслушивать несов., кого-что ладог1а; ~ докладчика -докладчике ладог1а; ~ лёгкие у больного- лазархочун пехашка ладог1а

высматривать несов., кого-что (выискивать) хьежа

высмеивать несов., высмеять сов., кого-что дела, аьшнашдан

высмолить сов., что силам хьакха; (древесной смолой) бага хьакха

высморкать сов.: ~ нос - марш яккха, мара ц1анбан

высморкаться сов. марш яккха, мара ц1анбан

высмотреть сов., кого-что (найти, заметить) ган; ~ в толпе знакомого -тобана юккъехь вевзарг ган ; ~ [все] глаза – б1аьргаш баллалц хьежа

высокий, -ая, -ое 1) лекха; ~ие горы- лекха лаьмнаш; ~ий человек - лекха стаг; ~ий лоб- лекха хьаж; ~ие сапоги -лекха эткаш; ~ое давление крови -лекха ц1ийн та1ам 2) (о звуках) дуткъа; ~ий голос - дуткъа аз 3) (почётный) доккха; (важный) тж. сийлахь-воккха; ~ий гость - сийлахь-воккха хьаша; ~ая награда - доккха совг1ат

высоко нареч. лекха [хила]; окна были ~ от земли -лаьттара хьала лекха дара кораш; ~ залететь- лакхадала

высоко= «лекха» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: высококультурный - лекха оьздангалла йолу

высоковольтный, -ая, -ое лекхачу вольтийн

высокогорный, -ая, -ое лекхачу лаьмнийн

высокоидейный, -ая, -ое лакхарчу идейн

высококачественный, -ая, -ое т1ехдика

высококвалифицированный, -ая, -ое т1ехговза

высокомерие с куралла, дозалла

высокомерный, -ая, -ое кура, дозаллин

высокопарность ж деза къамел

высокопарный, -ая, -ое дезчу къамелан

высокопоставленный, -ая, -ое лаккхара; ~ые лица - лаккхара нах

высокопродуктивный, -ая, -ое т1ехъэвсараллин; ~ скот- т1ехъэвсараллин даьхний

высокопроизводительный, -ая, -ое т1ехъэвсараллин

высокоразвитый, -ая, -ое т1ехкхиъна, т1ехкхиаме

высокосортный, -ая, -ое лакхарчу сортан; ~ые семена - лакхарчу сортан xly

высосать сов., что из чего ц1убдан; ~ сок из апельсина - апельсинан мутта ц1убдан ; ~ из пальца – п1елг ц1убдина даккха

высота ж 1) лакхе, локхалла; ~а над уровнем моря - хи х1оттарал локхалла 2) (возвышенность) лакхе; горные высоты- ламанан лакхенаш; занять ~у- лакхе схьалаца 3) муз. дуткъалла 4) мат. локхалла; ~а треугольника -кхосаберган локхалла ; быть на ~е положения - хила ма-веззара

высотник м 1) (строитель) лакхенхо 2) (лётчик) лакхенча

высотный, -ая, -ое 1) локхаллин; ~ый пояс растительности - ораматийн локхаллин аса 2) (очень высокий) т1ехлекха; ~ые здания – т1ехлекха г1ишлош

высохнуть сов. дакъадала; бельё ~ло - бедарш якъаелла; листья ~ли – г1аш дакъаделла; старуха вся ~ла - йоккха стаг якъаелла д1аяьлла

высочайший, -ая, -ее превосх. от высокий уггар лекха ; ~ указ ист. -лакхара указ

выспаться сов. набарх 1аба

выспрашивать несов., выспросить сов., кого хетта; ~ все новости -дерриге а керла хабарш хетта

выставить сов. 1) что (вынуть вставленное) схьадаккха; ~ раму- рама схьаяккха 2) что (поставить наружу) [ара]даккха; ~ шкаф в коридор -шкаф уча яккха 3) кого, разг. (выпроводить) арадаккха; ~ за дверь- араваккха 4) что (поместить для обозрения) гайта х1отто; ~ картины художника - исбаьхьалчин суьрташ гайта х1итто 5) что (проставить) х1отто; ~ в журнале отметки - журнал т1е отметкаш х1итто 6) что (предложить для обсуждения) билгалдаккха; ~ кандидатуру- кандидатура билгалъяккха 7) что (выдвинуть вперёд) схьадаийта; ~ живот- гай схьадаийта ; ~ в дурном свете - вочу суьртахь гайта; ~ охрану- ха xIoтто

выставка ж 1. (показ) гайта xloттop 2. (место) гойтийла; (собрание каких-л. предметов) гайтам; сельскохозяйственная ~ - юьртабахаман гайтам; художественная ~ - исбаьхьаллин гайтам

выставление с 1) (чего-л. вставленного) схьадаккхар 2) (для обозрения) гайта х1оттор 3) (предложение для обсуждения) Билгалдахарш; ~ кандидата - кандидат билгалваккхар ; ~ охраны - ха xloттop

выставочный, -ая, -ое гайтаман; ~ зал - гайтаман зал

выстегать сов., что аха; ~ одеяло – юрг1а аха

выстирать сов., что дитта

выстлать сов., что чем таса; (устлать) тж. дилла; (посыпать) тж. дохка; ~ пол коврами - ц1енкъа кузаш тийса; ~ дорогу щебнем - новкъа жаг1а бохка

выстоять сов. 1) (простоять) латта; ~ в очереди два часа - шина сохьтехь рог1ехь латта 2) (устоять) дуьхьаллатта; ~ против врага – мостаг1чунна дуьхьаллатта

выстрадать сов. 1) (пережить) лан, хьега; он много ~л в жизни -дахарехь дукха х1уманаш лайна цо 2) что (достичь страданиями) лайна кхача; она ~ла своё счастье - бала лайна шен ирсе кхаьчна иза

выстрел м ялар; ружейный ~ - тоьпаш ялар

выстрелить сов., в кого-что и без доп. кхосса, тоха; ~ть из ружья - топ кхосса; ~ть в птицу- олхазарна герз тоха; ружьё ~ло - топ яьлла

выстригать несов., выстричь сов., что ларга

выстрогать сов., что хьакха; ~ доску рубанком- воттанца у хьакха

выстроить сов. 1) что (построить) дилла, дан; ~ дом- ц1енош дан 2) кого-что (поставить в строй) – д1ах1отто; ~ полк - полк д1ах1отто

выстроиться сов. д1ах1отта; полк ~лся на площади - полк д1ах1оьттира майданахь

выстрочить сов., что шонк тоха

выстудить сов., выстуживать несов., что шелдан; ~ комнату- чоь шелъян

выступ м гола; схьаеана меттиг; ~ стены - пенан гола

выступать несов. 1) см. выступить; 2) (выдаваться вперёд) хьалхата1а; правый берег ~л вперёд -аьтту аг1орхьара берд хьалхатаь1на

выступить сов. 1) (выйти вперёд) хьалхата1а, хьалхадала; из толпы ~ла женщина- тобана юккъера хьалхатаь1ира зуда 2) (отправиться) д1адаха, новкъа дала; полк ~л в поход – т1аме д1аяхара полк 3)(выйти за пределы) т1едала; вода ~ла из берегов- хи т1едаьлла 4) (публично) къамел дан, юкъадала; (с лекцией) еша; (в печати) яздан; (на сцене) ловза; ~ть по радио - радиочухула къамел дан 5) (появиться) дала;на лбу ~ли капли пота- хьаж т1е хьацаран т1адамаш девлира; на её глазах ~ли слёзы - цуьнан б1аьргех хиш делира ; ~ть против старых традиций - ширачу 1адаташна дуьхьалвала

выступление с 1) д1адахар новкъа далар 2) (публичное) къамел дар, юкъадалар; (с лекцией) ешар; (в печати) яздар; (на сцене) ловзар

высунуть сов., что аракъадо, арадаккха; собака лежала, ~в язык- ж1аьла 1уьллура мотт ара а баьккхина

высунуться сов. аракъада, аракхозавала; ~ из окна - корах ара кхозавала

высушить сов., что дакъо; ~ть бельё- бедарш якъо; ~ть фрукты - стоьмаш бакъо; болезнь ~ла его перен. цамгаро вакъийна иза

высчитать сов., высчитывать несов., что 1) (вычислить) лара; ~ сумму расходов - харжийн сумма лара 2) (вычесть) чулара;~ из зарплаты десять рублей - алапих туьма чулара

высший, -ая, -ее превосх. от высокий [уггар] лакхара; ~ая награда - уггар лакхара совг1ат; ~ие органы государственной власти- пачхьалкхан 1едалан уггар лакхара органаш; ~ее учебное заведение- лакхара дешаран заведени; ~ее командование- уггар лакхара буьйрхой; ~ая школа- уггар лакхара школа; ~ее образование - лакхара образовани; ~ая мера наказания - уггар лакхара та1зар ; ~ая математика - лакхара математика; в ~ей степени- уггар лакхарчу даржехь (или барамехь)

высылка ж I) чего [д1а]дахьийтар 2) кого дохор, эккхор

высыпать сов., высыпать несов. 1) что, откуда охьадохка; куда чудохка; ~ соль из мешка - гали чуьра туьха охьадохка; ~ муку в мешок- дама гали чу дохка 2) (появиться) дала; на теле высыпала сыпь- дег1а т1е хьара даьлла 3) разг. (выбежать) даржа; на улицу из школы высыпали ребя­тишки - школера ураме даьржира бераш

высыпаться сов., откуда охьа1ана; куда охьадаха; см. тж. высыпать

высь ж лакхе; горные ~и - лаьмнийн лакхенаш

вытаращить сов., что, разг.: ~ глаза – б1аьргаш къарзо

вытащить сов. 1) кого-что (вынести) [ара]такхо; (на улицу, наружу) аратакхо; (вынуть) [схьа]даккха; (помочь вылезти) хьаладаккха; ~ мешок со склада - склада чуьра гали аратакхо; ~ из ямы - ор чуьра хьаладаккха; ~ гвоздь- хьостам схьабаккха; ~ зуб - церг схьаяккха 2) что (украсть) даккха; ~ из кармана деньги - кисанара ахча даккха

вытворять несов., что, разг. дан, лело; ~ть глупости -1овдал х1уманаш лело; что он ~ет?- х1ун леладо цо?

вытекать несов. 1) охьаэха; (литься) охьадан; вода ~ет из крана- ц1узам чуьра хи охьаоьху 2) (брать начало) схьадала; эта река ~ет из озера - и хи схьадолу 1ам чуьра 3) перен. (являться следствием) схьадала; этот вывод ~ет из ранее сказанного - и жам1 схьадолу хьалха аьллачух

вытереть сое. 1) кого-что (обтереть) хьакха 2) что (стереть) д1адайа, д1адаккха; ~ пыль- чан д1аяккха 3) что, разг. (протереть) дао; ~ локти на пиджаке- пиджакан голаш яо

вытереться сов. 1) (обтереться) хьакха; ~ полотенцем -гата хьакха 2) (протереться) даадала, зарздола; рукава на локтях вытерлись -пхьуьйшийн гоьлаш яаелла

вытерпеть сов., что 1) (вынести) лан; ~ть боль - лазар лан 2) перен. (сдержаться) сатоха; она не ~ла и засмеялась- са а ца тохаделла, елаелира иза

вытесать сов., что хьаькхна дан, хьакха; ~ доску - у хьакха

вытеснение с юкъарадаккхар; реакция ~я хим.- юкъарадаккхаран реакци

вытеснить сов., вытеснять несов. 1) кого-что арадаккха (изнутри); юьстахдаккха, юкъарадаккха (из середины); ~ кого-л. из толпы - тобана юккъера цхьаъ юьстахваккха 2) что (заменить собой) юкъарадаккха; юьстахдаккха; новая техника вытесняет старую - керлачу технико юкъарайоккху шираниг

вытечь сов. охьадала, охьа1ана; вода ~кла из бочки- боьшки чуьра хи охьа1аьнна

выткать сов., что дуца, дан; ~ ковёр- куз бан; ~ узор на скатерти-шаршу т1ехь т1амар юца

вытолкать, вытолкнуть сов., кого-что аракхосса, арататта, [теттина] арадаккха; ~ кого-л. из комнаты- ц1а чуьра цхьаъ теттина араваккха

вытопить 1 сов., что лато, латийна дохдан; [дагийна1] дохдан; ~ печь - пеш йохъян

вытопить 2 сов., что лало[ш даккха]; ~ сало- мохь лало

вытопки мн. (напр. масла) йоькаш; (кушанье, приготовленное из масляных вытопок с толокном) даьттаха

вытоптать сов., что хьешна дайа; ~ траву- буц хьешна яйа

выторговать сов., выторговывать несов., что, разг. (получить уступку) т1ерадаккхийта

выточить сов., что (на токарном станке) чорхаца (или ц1охарца) дан; ~енные ножки стола – ц1охарца дина стоьлан когаш; словно ~енный –ц1охарца кечдича санна

вытравить сов., вытравлять несов., что (уничтожить) д1адаха, д1адаккха; ~ пятна- таммаг1аш д1адаха; ~ из памяти перен.- даг чуьра д1адаккха

вытребовать сов. 1) что [дехна] даккха; ~ нужную справку - оьшу справка яккха 2) кого т1едеха, схьадеха, д1адеха; ~ свидетеля в суд- теш суьде т1евеха

вытрезвитель м васталойла

вытрезвить сов., кого ваставалийта

вытрезвиться сов. ваставала

вытрясти сов., что [д1а]дего; ~ муку из мешка - гали чуьра дама д1адего; ~ ковры - кузаш д1абего

вытряхивать несов., вытряхнуть сов., что (уронить) охьадожо; вынимая платок, он вытряхнул из кармана письмо- кисанара йовлакх схьадоккхуш, кехат охьадожийра цо

вытурить сов., кого, прост. араэккхийта

выть несов. yгla; (плакать) прост. тж. тийжа; собака воет- ж1аьла yгly

вытяжка ж (удаление тягой) схьаозар; ~ газа - газ схьаозар

вытяжной, -ая, -ое схьаузу; ~ шкаф - схьаузу шкаф; ~ пластырь- ноткъа схьаузу йома

вытянуть coв. 1) что (растянуть) д1асаозо; ~ проволоку- сара д1асаозо 2) что (протянуть) хеца; лечь, вытянув ноги - когаш а хецна, д1авижа 3) кого-что (вытащить) [озийна] схьадаккха; 4) что (удалить тягой) схьаоза; ~ гной пластырем - йомица ноткъа схьаоза ; из него лишнего слова не вытянешь - цуьнгара совнаха дош даккхалур дац; ~ лошадь кнутом – говрана шед оза; ~ жилы - чохь мел дерг схьадаккха

вытянуться coв. 1) (растянуться) дахдала; реже д1асаозадала; ткань после стирки ~лась – к1ади диттинчул т1аьхьа дахделла 2) (выпрямиться) озадала; спать ~вшись- вахвелла вижна 1ан 3) разг. (вырасти) дег1 даккха; мальчик ~лся – к1анта дег1 даьккхина ; лицо ~лось- юьхь яхъелла

выудить сов., выуживать несов., кого-что 1) (удочкой) ма1арца лаца; ~ рыбу – ма1арца ч1ара лаца 2) перен. разг. дала; откуда ты выудил эти новости?- мичара даьлла хьуна и керла хабарш?

выутюжить сов., что иту хьакха; ~ платье- кучана иту хьакха

выучить сов. 1) что 1амо; ~ть урок - урок 1амо;~ть наизусть- дагахь 1амо 2) кого, чему или с неопр. хьеха, 1амо; он ~л меня игре в шахматы –шахматех ловза 1амийра со цо; ~ть читать - еша 1амо

выучиться coв., чему или с неопр. 1ама; ~ читать- еша 1ама

выучка ж 1. (действие) хьехар, 1амар; отдать на ~у [к] кому-л.- цхьаьнга 1амо д1адала 2. (навыки) 1амор; воинская ~а- эскарехь 1амор

выхватить сов., выхватывать несов., кого-что [катоьхна] схьадаккха; ~ письмо из рук - карара кехат катоьхна схьадаккха; ~ саблю из ножен- тур баттара [схьа]даккха

выхлебать сов., что, прост. д1амала, мелла кхачо

выхлопотать сов., что г1айг1а бина даккха; ~ разрешение- гlauгla бина (или дийцина) бакъо яккха

выход м. 1. (действие) 1) арадалар; ~ на работу- балха аравалар; ~ книги в свет- книга араялар 2) театр. т1едалар; ~ артиста на сцену- артист сцени т1е валар 2. (место) арадолийла; стоять у ~а - араволучохь латта 3. (способ, путь) некъ; найти ~ из трудного положения- халчу хьолах к1елхьарволийла лаха 4. (количество продукции) далар; ~ масла из подсолнечных семян -xlyx даьтта далар 5. (обнажение горной породы) т1едалар

выходец м: ~ из народа - халкъах схьаваьлларг

выходить сов., кого 1) лело; ~ть больного ребёнка - цомгуш долу бер лело 2) (воспитать, вырастить) кхио; она ~ла шестерых детей - цо ялх бер кхиийна

выходить несов. 1) см. выйти; 2) (быть обращённым куда-л.) дерза, дирзина хила; окна выходят в сад - кораш бешехьа дирзина ду ; выходит, [что] в знач. вводн. сл. - делахь; выходит, он не виноват- делахь, цуьнан бехк бац-кх; ничего не выходит- г1уллакх ца хуьлу; это не выходит у меня из головы - и коьртера д1а ца долу суна

выходка ж амал; ребяческая ~ - берийн амал

выходной, -ая, -ое 1)(служащий для выхода) арадолу; ~ая дверь- араволу не1 2) (праздничный) кечлу[ш духу]; ~ой костюм - кечлуш юху костюм 3)(свободный) мукъа; в знач. сущ. ~ой м мукъа де; ~ой день - мукъа де; я сегодня ~ой - со тахана мукъа ву ;~ое пособие - балхара д1авоккхуш лун ахча; ~ые сведения (в книге)- арадаларан хаамаш выхолить сов., кого лелийна (или 1алашдина) кхио;~ коня - говр кхио выхолодить сов., что шелдан

выхолостить сов. 1) кого (обесплодить) даla; ~ жеребца- айг1ар ба1а 2) что, перен. къийдан; ~ содержание книги - книгин чулацам къийбан

выцарапать сов., выцарапывать несов., что 1) (царапая написать, нарисовать) дилла, яздан (ирачу х1уманца); ~ надпись на клинке- туьра т1ехь йоза дан 2) (вырвать) [мlapaш тесна] даккха; кошка выцарапала глаз- цициго [м1араш тесна] б1аьрг баьккхина 3) перен. (достать с трудом) халла даккха

выцвести coв., выцветать несов. басадала; материя выцвела на солнце –к1ади басадаьлла маьлхехь

выцедить сов., выцеживать несов., что литта; ~ вино из бочки -боьшки чуьра чаг1а литта

вычеканить сов., что кепа тоха;~ монету- нахарт кепа тоха

вычеркнуть сов., что д1адайа; ~ из списка фамилию- списки т1ера фамили д1аяйа; ~ из памяти - дицдан; ~ кого-л. из своей жизни - цхьаъ шен декъа т1ера д1аваккха

вычерпать сов., вычерпывать несов., что схьаэца

вычертить сов., вычерчивать несов., что х1отто, чертёж ян; ~ план дома –ц1енон план х1отто

вычесать сов., что 1) д1адаккха; (paсчесать) ехк хьакха; ~ перхоть из волос - коьртаха чич д1аяккха 2) (обработать) алха; ~ шерсть- тха алха, т1арг1а баккха

вычесть сов., что из чего 1) (произвести вычитание) т1ерадаккха; вычти три из пяти - пхеанна т1ера кхоъ даккха 2) (удержал при расчёте) чулара; ~ задолженность - декхар чулара

вычет м I. (удержание) чуларар 2. (удержанная сумма) чулеринарг; ~ составляет двадцать рублей- чулеринарг ши туьма ду

вычисление с 1.(действие) ларар; ~ процентов- проценташ ларар 2. (результат) жам1

вычислительный, -ая, -ое лору; ~ые машины - лору машинаш

вычислить сов., вычислять несов., что лара

вычистить сов., что ц1андан; ~ пальто- пальто ц1анъян

вычитаемое с мат. т1ерадоккхург

вычитание с мат. т1ерадаккхар

вычитать сов., что 1) разг. (узнать читая) деша; ~ть что-л. в газетах -газеташ т1ера цхьа х1ума деша 2) (выверить) [доьшуш] нисдан; редактор ~л рукопись-редакторо йоьшуш нисдира куьйгайоза

вычурный, -ая, -ое хьийзийна;~ слог - хьийзийна къамел

вышвыривать несов., вышвырнуть сов., кого-что, разг. аракхосса

выше 1. сравн. от высокий и высоко лекхо, лекхаха; эта скамейка ~ той -xlapa г1ант вукхал лекхаха ду 2. нареч. и предлог с род. п. лекха, лекхаха; билеты стоимостью от пяти рублей и ~ - пхеа соьма т1ера дуьйнна лакхара мах болу билеташ; температура ~ нуля- температура нолал лекхо (или лекхара) ю 3. предлог с род. п. (вверх по течению) лекхаха; ~ Моздока -Мазлакал лекхо ; как говорилось ~ - лакхахь ма-баххара; это ~ моих сил -сан ницкъ кхочуш дац иза; это ~ моего понимания - со кхетар волуш дац иза; быть ~ чего-л. - цхьана х1уманал т1ехваьлла хила

вышеизложенный, -ая, -ое лакхахь дийцина [долу], лакхахь яздина вышелушивать несов., вышелушить сов., что тило; ~ кукурузу –хьаьжк1аш тило

вышеназванный, -ая, -ое лакхахь ц1е яьккхина [долу]

вышестоящий, -ая, -ее лакхара; ~ая организация - лакхара организаци

вышеупомянутый, -ая, -ое лакхахь хьахийна [долу]

вышибать несов., вышибить сов. разг. 1) что (выбить) д1адаккха, дохо; ~ дверь – не1 йохо 2) кого (выгнать) д1алалла ; ~ дух из кого-л. - цхьаьннан са даккха

вышивание с дагар; (изделие) тж. егна х1ума

вышивка ж (действие, узор) дагар

вышина ж 1) локхалла;башня ~ой в сорок метров - б1ов локхалла шовзткъа метр ю 2) (высь) лакхе; орёл парит в ~е - аьрзу хьийза лакхенгахь

вышитый, -ая, -ое дегна; ~ая ссрочка - егна коч

вышить сов., что дата; ~ ковёр- куз бага

вышка ж: сторожевая ~- ханан чардакх; буровая ~ - буру туху вышка; смотровая ~ - б1аьрг туху чардакх

• вышколить сов., кого разг. низам ч1ог1а кхио (или 1амо)

• выщипать сов., выщипывать несов., что мустдан; ~ траву - буц мустъян

• выявить сов., кого-что гучудаккха, lopaдаккха

• выявиться сов. гучудала, 1орадала; ~лись недостатки в работе- балхахь кхачамбацарш гучудевлла

• выявление с 1. (по гл. выявить) гучудаккхар, 1орадаккхар 2. (по гл. выявиться) гучудалар, 1орадалар

• выяснение с I. (по гл. выяснить) къастор 2. (по гл. выясниться) къастар выяснить сов., что къасто

• выясниться сов. къаста

вь

• вьетнамский, -ая, -ое вьетнамхойн; ~ язык- вьетнамхой мотт

• вьетнамцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж вьетнамхо) вьетнамхой

• вьюга ж дарц; поднялась ~ - дарц даьлла

• вьюк м (поклажа) мохь; (сумка) п1аьлдиг

• вьючить сов., кого-что т1едотта, дилла; ~ верблюда- эмкал тie мохь ботта; ~ поклажу на осла - кира вирана т1едотта

• вьючный, -ая, -ое мохь лело; ~ая лошадь - мохь лело говр

• вьющийся, -аяся, -ееся 1) бот. хьерча; ~ееся растение - хьерча орамат 2) (курчавый) хьийзина; ~иеся волосы - хьийзина месаш

вя

• вяжущий, -ая, -ее маза болу; ~ие материалы - маза болу материалаш

• вяз м бот. муьшдечиг

• вязальный, -ая, -ое ден, дуиу, доьхку; ~ый крючок- бой ен ма1ар; ~ ые спицы - пазаташ ен ч1ораш

• вязание с 1) (связывание) дехкар; ~ снопов – ц1евнаш дехкар 2) (спицами, крючком) дуцар; ~ платка - бой юцар

• вязанка ж разг. юьйцина х1ума (фуфайка и. д1. кх.)

• вязанка ж ц1ов

• вязаный, -ая, -ое дуьйцина; ~ая кофта - юьйцина кофта; ~ые варежки -дуьйцина каранаш

• вязанье с (изделие) юьйцна х1ума

• вязать несов. 1) кого-что (связывать) дехка; ~ снопы – ц1евнаш дехка 2) что (крючком, спицами) дуца; ~ кофту - кофта юца; ~ чулки - пазаташ юца 3) тж. безл. (быть вяжущим) шагдала; от зелёного яблока во рту вяжет- аьрга 1аж биъча, бага шагло

• вязаться несов., с чем (соответствовать) дан, даза; его слова не вяжутся с его поступками - цуьнан дешнаш дог1уш дац цо лелачуьнца

• вязка ж 1) см. вязание; 2) (узор) дуцар 3) (связка чего-л.) кочар, ц1ов; ~ бубликов - чкъургийн кочар

• вязкий, -ая, -ое хьаса (или маза) болу, ~ая глина - сацкъар

• вязнуть несов. [чу]эха; колёса ~т в грязи - чкъургаш хоттала оьху

• вязь ж: арабская ~ - 1арбийн элпийн дазар

• вяленый, -ая, -ое дакъийна; ~ая рыба - бакъийна ч1ара

• вялить сов., что дакъо; ~ рыбу - ч1ара бакъо

• вялиться несов. дакъадала

• вялый, -ая, -ое 1) (увядший) марг1адоьлла; ~ые цветы – марг1алдоьлла зезагаш 2) перен. партал, буьйда

• вянуть несов. прям, и перен. мapгlaлдола; листья ~т – г1аш марг1алдулу